Welkom! Op de studievoormiddag: Gebruik van gedragsinzichten voor overheidsbeleid

Transcriptie

1 Welkom! Op de studievoormiddag: Gebruik van gedragsinzichten voor overheidsbeleid Dagvoorzitter: prof. dr. Marleen Brans (KU Leuven)

2 Opening en verwelkoming Mathias Vanden Borre Raadgever algemeen regeringsbeleid Kabinet Minister-president van de Vlaamse Regering

3 Keynote: Gedragsinzichten integreren in beleid Dr. Will Tiemeijer Wetenschappelijke Raad voor Regeringsbeleid (WRR, NL)

4 Gedragswetenschappen en beleid Will Tiemeijer

5 Wat is de WRR? Onafhankelijk adviesorgaan regering Raad van acht hoogleraren, ca 25 mensen staf Kenmerkend: Interdisciplinair Wetenschappelijk verankerd Langere termijn

6 Deze presentatie Met kennis van gedrag beleid maken (2014) Weten is nog geen doen (2017)

7 Wat werkt (geregeld) niet?

8 Klassiek-economisch kiezen

9 Maar Liberalisering taximarkt: minder kwaliteit kwart hogere prijzen Mislukking deels gevolg onvoldoende oog voor keuzeprocessen

10 Maar Rekeningrijden voor de meesten voordelig Kastje van Camiel

11

12

13 Maar Nationale Ombudsman: Fraudewet pakt goedwillende burgers aan als criminelen Redenen niet voldoen aan inlichtingenplicht: vergeten, vergissing, verkeerd begrepen onjuiste informatie van anderen door overmacht paar dagen te laat Van goede wil, toch hoge boete Echte fraudeurs worden niet gepakt

14 Wat werkt (hopelijk) wel?

15 21 e eeuws kiezen Grenzen aan rationaliteit en wilskracht Nieuwe technieken: standaards sociale normen

16 Klassiek voorbeeld: pensioensparen (Benartzi en Thaler 2013) Probleem: onvoldoende pensioensparen Oplossing: auto-enrollment en auto-escalation Resultaat: 7,4 miljard dollar meer spaargeld

17

18 Sociale normen Descriptieve normen sterker dan injunctieve normen Toon gewenste gedrag

19

20

21 Mag dat allemaal zomaar? Manipulatie?!? Wees voldoende transparant Gebruik je gezonde verstand Wel voor breed gedragen doelen Niet voor bijvoorbeeld orgaandonatie

22 Boodschap voor beleid Watching behaviour before writing the rules Met kennis van gedrag beleid maken

23

24

25 Beleidsproces Beleidsfase Signalering/agendering Probleemanalyse Beleidsexperimenten Beleidsuitvoering Evaluatie Bijdrage gedragswetenschap Wat wil politiek/overheid? En wat willen burgers? Wat drijft burgers? Bewegingswetten. Expliciteren beleidstheorie, planevaluatie Hierbij nudging als gereedschap. Trial and error Optimaliseren, voortgaande experimenten, monitoring Zijn doelen verwezenlijkt? Succes is meer dan efficiency en effectiviteit. Denk ook aan procedurele rechtvaardigheid

26 Organisatie beleidsproces Optie 1: Intradepartementaal: elk departement eigen experts, geen nationale unit Voordeel Kan snel worden gerealiseerd. Maatwerk per ministerie Nadeel Tegenspreek alleen vanuit eigen koker Vrijblijvend, geen externe druk

27 Organisatie beleidsproces Optie 2: Interdepartementaal: scherper toetsingskader voor beleid + nationale unit Voordeel: Kwaliteit beleid minder afhankelijk van departementen. Betere diffusie kennis/best practices, schaalgrootte Nadeel: Unit op afstand is excuus niet zelf kennis te organiseren

28 Organisatie beleidsproces Optie 3: Aanscherpen gehele beleids- en wetgevingsproces d.m.v. planevaluatie, impact assessment, eventueel met oversight body Voordeel: Garantie (gedrags)wetenschappelijke inbreng/tegenspraak. Nadeel: Inperken politieke manoeuvreerruimte Kost veel tijd, risico van bureaucratie.

29

30 Voorbeeld Een beleidstraject bezien door de gedragswetenschappelijke lens

31

32

33

34

35 Temperament - approach - avoidance Zelfcontrole Overtuigingen

36 Temperament - approach - avoidance Zelfcontrole Overtuigingen

37 Casus: problematische schulden

38

39

40 Eigen onderzoek WRR Survey onder 1000 Nederlanders 18+ Verband persoonlijkheidskenmerken met Zelfgerapporteerde financiële problemen Wel/geen betaalachterstanden

41

42 Effect zelfcontrole minstens zo groot als opleiding

43 Effect zelfcontrole groter dan netto-inkomen

44 Zelfcontrole bepaald door Basisniveau : nature en nurture Ca 40 procent genen Ca 60 procent opvoeding

45 Zelfcontrole bepaald door Operationeel niveau: invloeden omgeving: Cognitieve belasting Negatieve gevoelens Stress Slaapgebrek Eerdere zelfcontrole (???!!!???)

46 Consequenties voor beleid en uitvoering?

47 Keuzearchitectuur

48 Resultaten 72% controleert en verbetert klanttevredenheid hoger 31% minder klantcontacten lagere uitvoeringskosten

49 Verlagen drempel

50 Verlagen drempel

51 Vroegsignalering

52 Benadering CZ Vroeg contact bij betaalachterstand Persoonlijk: wat is er aan de hand Effecten Halvering oninbare premies Betere naleving betalingsregelingen 90 procent betaalachterstanden wordt ingehaald

53

54

55 Uitvoeringstoets voorbereiding Pretesten, panels, experimenten, klantreizen? Ander onderzoek? Aandacht voor variatie burgers?

56 Uitvoeringstoets inhoud Mentale belasting? Cumulatie van lasten? Gevolgen van inertie of fouten? Hulp en vroegsignalering?

57 Conclusie Gedragswetenschappen zijn niet een truc maar een perspectief en methode (experimenteren en leren) Gedragswetenschappen kunnen helpen bij Voorkomen ineffectief beleid Nieuwe richtingen voor gedragsbeïnvloeding Beter en effectiever contact overheid en burger Dus verhogen legitimiteit overheid

58 Conclusie Organiseer gedragswetenschappelijk perspectief al in beleidsvoorbereiding Hulpmiddelen: Intern: tools (zie o.a. BIT UK, BIN NL) Extern: toetsing en oversight

59 Steunpunt Bestuurlijke Vernieuwing: Mapping van gedragsinzichten Dr. Wouter van Acker KU Leuven Instituut voor de Overheid

60 Eerst een voorbeeldje

61 Eerst een voorbeeldje Percentage Vegetariërs 0,9 0,8 0,7 0,6 0,5 0,4 0,3 0,2 0,1 0 Niet vegetarisch Vegetarisch Big Data Niet vegetarisch Vegetarisch Justitie Niet vegetarisch Vegetarisch

62 Matrix met gedragsinzichten Een tool ter inspiratie, en een portal tot samenwerking Tientallen wetenchappers > 100 gedragsinzichten Gezondheid Mobiliteit Duurzaamheid Onderwijs Ondernemen.

63 Matrix met gedragsinzichten Veiligere treinstations creëren Pensioensparen aanmoedigen Mensen terug aan het werk helpen Aanmoedigen tot traplopen Het ontmoedigen van lenen Hygiëne onder bezoekers van een ziekenhuis

64 Matrix met gedragsinzichten Beleidsdomein Type Gedragsinzicht Default Keuze Architectuur Norm Informatie EAST Principe Transitie

65 Markt & Posterpresentaties In de binnentuin 1 uur lang, alle posters. Na het ronde tafel gesprek: gelegenheid tot netwerken en meer interactie bij de posters.

66 Dia s & presentaties Vanmiddag al online op met daar ook een link naar de LinkedIngroep over gedragsinzichten

67 Rondetafelgesprek Patrick Vandenberghe (Vlaams Team Gedragsinzichten) Denise de Ridder (Universiteit Utrecht) Siegfried Dewitte (KU Leuven) Hendrik Slabbinck (UGent) Johan De Herdt (Stad Antwerpen)

68 De broodjeslunch In de binnentuin Loop nog eens lang alle posters! Vraag, leg uit, en maak kennis.