Monument: Tilburg, Kapel Onze Lieve Vrouw ter Nood.

Transcriptie

1 Monument: Tilburg, Kapel Onze Lieve Vrouw ter Nood. REGISTER Monumentnummer Identificatienummer Basisregistratie Provincie Noord-Brabant Gemeente Tilburg Plaats Tilburg Straat/huisnummer Kapelhof 6 Postcode 5038 AS Kadastrale aanduiding Tilburg M 9679 Datum inschrijving in register beschermde monumenten Datum, deel en nummer van inschrijving in openbare registers Aanduiding of korte Kapel met stoep en lantaarn omschrijving Complexonderdeel van complex [naam of complexnummer]

2 KENNIS: WAARDERING I Cultuurhistorische waarde: belang van het object/complex 1. als bijzondere uitdrukking van (een) culturele, sociaaleconomische en/of bestuurlijke/beleidsma tige en/of geestelijke ontwikkeling(en); 2. als bijzondere uitdrukking van (een) geografische, landschappelijke en/of historisch-ruimtelijke ontwikkeling; 3. als bijzondere uitdrukking van (een) technische en/of typologische ontwikkeling(en); 4. wegens innovatieve waarde of pionierskarakter; 5. wegens bijzondere herinneringswaarde. II Architectuur- en kunsthistorische waarde: (bijzonder) belang van het object/complex 1. voor de geschiedenis van de architectuur en/of bouwtechniek; 2. voor het oeuvre van een bouwmeester, architect, ingenieur of kunstenaar; 3. wegens de hoogwaardige esthetische kwaliteiten van het ontwerp; 4. wegens het bijzondere materiaalgebruik, de ornamentiek en/of monumentale kunst; 5. wegens de bijzondere samenhang tussen exterieur en interieur(onderdelen). De kapel is van hoge waarde als getuigenis van dankbaarheid aan Maria om de bevrijding van de tweede wereldoorlog en herinnering aan de Tilburgse oorlogsslachtoffers. Daarmee is hij tevens een herkenbare uitdrukking van de katholieke identiteit van Tilburg in de wederopbouwperiode. De kapel is gebouwd ter herinnering aan de Tilburgse oorlogsslachtoffers en verzetsstrijders. De kapel is een belangrijk werk in de ontwikkeling in het werk van Jos Schijvens en is tevens belangrijk vanwege de glas-in-betonramen van Daan Wildschut. De kapel heeft bijzondere esthetische kwaliteiten vanwege de bijzondere sculpturale vormgeving, waarin het Mariabeeld centraal staat. De kapel is uitgevoerd in bijzonder, rijk materiaal zowel in ex- als interieur (travertin en marmer) en heeft in het ontwerp opgenomen bijzondere glas-inbetonramen. Van belang is ook het Madonnabeeld tegen de achterwand In- en exterieur zijn in de vormgeving een eenheid. De vorm van het interieur is buiten afleesbaar.

3 III Situationele en ensemblewaarde 1. object als essentieel (cultuurhistorisch, functioneel en/of architectuurhistorisch en visueel) onderdeel van een complex; 2. a. bijzondere, beeldbepalende object voor het aanzien van zijn omgeving; b. bijzondere complex voor het aanzien van zijn omgeving, wijk, stad of streek; 3. a. bijzondere complex wegens de hoogwaardige kwaliteit van de bebouwing in relatie tot de onderlinge historisch-ruimtelijke context en in relatie tot de daarbij behorende groenvoorzieningen, wegen, wateren, bodemgesteldheid en/of archeologie; b. bijzondere object wegens de wijze van verkaveling/ inrichting/ voorzieningen. IV Gaafheid en herkenbaarheid: belang van het object/complex 1. wegens de architectonische gaafheid en/of herkenbaarheid van ex- en/of interieur; 2. wegens de materiële, technische en/of constructieve gaafheid; 3. als nog goed herkenbare De kapel is in ex- en interieur bijzonder gaaf. De kapel is materieel geheel oorspronkelijk. Het gebouw vervult nog steeds de oorspronkelijke functie.

4 uitdrukking van de oorspronkelijke of een belangrijke historische functie; 4. wegens de waardevolle accumulatie van belangwekkende historische bouwen/of gebruiksfasen; 5. (van specifiek het complex) wegens de gaafheid en herkenbaarheid van het gehele ensemble van samenstellende onderdelen (hoofd- en bijgebouwen, hekwerken, tuinaanleg e.d.); 6. in relatie tot de structurele en/of visuele gaafheid van de stedelijke, dorpse of landschappelijke omgeving. V Zeldzaamheid 1. belang van het object/complex wegens absolute zeldzaamheid in architectuurhistorisch, bouwtechnisch, typologisch of functioneel opzicht; 2. uitzonderlijk belang van het object/complex wegens relatieve zeldzaamheid in relatie tot één of meer van de onder I t/m III genoemde kwaliteiten. Het gebouw is een bijzonder voorbeeld van een kapel, gebouwd na een belofte aan Maria, na de bevrijding van Tilburg. Onderdelen zonder monumentale waarde: - Exterieur - Interieur Receptiegeschiedenis, prijzen e.d. Overige

5 KENNIS: FEITEN Oorspronkelijke functie Typologie Huidige functie (met jaartal) Religieuze gebouwen Mariakapel Mariakapel (2012), sinds 1964 Naam object Onze Lieve Vrouw ter Nood Stijl/stroming Bouwtijd (ook de planfase) 1964 Architect(en)/ontwerper(s) Schijvens, J.C.A. Uitvoerder (aannemer e.d.) Opdrachtgever Stichting Gilde O.L. Vrouw ter Nood, Tilburg Exterieur Sculpturale vorm. Het gebouw heeft een asymmetrische, onregelmatige plattegrond, met aan de bovenzijde hellend begrensde gevels in verschillende hoogten. Een aantal van de gevels is eveneens licht hellend. In de zuidelijke gevels over de volledige hoogte glasin-betonramen. In een hoger gedeelte aan de dakzijde vele kleine ronde vensters die voor een fraaie lichtval op het altaar en het Mariabeeld zorgen. Aan twee zijden ingangsportieken, oorspronkelijk voorzien van draaideuren. Aan de westzijde een lantaarn op een pijler. gebouw, constructietechniek Interieur (indeling) Interieur/afwerking Stedenbouwkundige ligging, situering Travertin aan buitenzijde. Pijler van de lantaarn eveneens travertin. Voor ingangen marmeren vloertegels; rondom ca. 1 m. breed trottoir met klinkers Asymmetrische plattegrond, met links (zuidelijk) een doorgaande route en rechts een gebedsruimte met bankenplan, gericht op Mariabeeld en altaar. Langs de doorgaande route een lange zitbank. In een smaller (westelijk) deel het altaar met centraal op de achterwand het Mariabeeld op een console. Daarnaast links een kleine sacristie. Travertin wanden, marmeren vloeren, altaar marmer, ingebouwd tabernakel met bronzen deurtjes. Bankenplan van metaal met hout. Op de rechter zijwand een tekst: IN HET NAJAAR VAN 1944 TOEN TILBURG IN ANGST WACHTTE OP DE BEVRIJDING WERD DEZE KAPEL AAN MARIA TOEGEZEGD TE MIDDEN VAN EEN ZICH VERNIEUWENDE STAD WERD ZIJ IN 1964 OPGERICHT EN OP 7 JUNI VAN DAT JAAR DOOR MONSEIGNEUR BEKKERS INGEZEGEND De kapel is gelegen op klein verstopt plein, de Kapelhof. Gepland was een stedenbouwkundige

6 relatie met de Heikese kerk. Hier is het echter nooit van gekomen. Archeologische relevantie ondergrond Kunstwerken/orgels/ gedenktekens/meubels die onderdeel zijn van het monument nr. 1 Materiaal/techniek Glas in betonramen, 7 panelen. Locatie (in/aan het De ramen bevinden zich in de zuidelijke gevels, 5 beschermde monument) panelen rechts en 2 links van een flauwe hoek, van binnenuit gezien. Kunstenaar Daan Wildschut Voorstelling Vrouw met kind, door een draak bedreigd, geïnspireerd op Openbaring 12. Datering 1964 Afmetingen Van vloer tot plafond, per paneel ca. 0,50 m. breed. nr. 2 Materiaal/techniek Locatie Datering Groen erfgoed: aanleg/beplanting Geschiedenis Madonnabeeld. Op marmeren console, centraal tegen de achterwand. 16 e eeuw. afkomstig uit het Rijnland. n.v.t. In de oorlogstijd, in het najaar van 1944, werd toegezegd een Mariakapel te bouwen en werd het Gilde van O.L. Vrouw ter Nood opgericht, dat al voor het einde van de oorlog fl inzamelde en na de oorlog geld bijeenbracht. In 1949 werd een tijdelijke kapel ingezegend, een verbouwing van een oud gebouw eveneens naar ontwerp van Jos Schijvens, met door Frans Mandos beschilderde wanden, die moest worden afgebroken ten behoeve van de bouw van een flatgebouw. De inzegening van de nieuwe kapel vond plaats op 7 juni 1964 door Mgr. Bekkers. In de kapel een herdenkingsboek met de namen van de Tilburgse oorlogsslachtoffers, gekalligrafeerd door Kees Mandos, en een plaquette ter herinnering aan de Tilburgse verzetsstrijdster Coba Pulskens. Roerende objecten van belang voor het gebouw Relevante wijzigingen Ingang aan voorzijde gewijzigd: draaideur vervangen door klapdeuren van hetzelfde materiaal. Bezocht Gerda Cornelissen-Bakker, bezoek 11 oktober 2012.

7 Overige KENNIS: BRONNEN Primaire bronnen, kaarten, literatuur, documentatie, websites Nr. 1 Nr. 2 Nr. 3 Nr. 4 Nr. 5 Website: Website: Website: Website: Website: Interviews bewoners, gebruikers