OVERZICHT ZELFSTANDIG NAAMWOORD

Transcriptie

1 OVERZICHT ZELFSTANDIG NAAMWOORD NAAMVAL / DECLINATIE dochter heer oorlog stad naam enkelvoud 1 e declinatie 2 e declinatie 3 e declinatie nominativus filia dominus bellum urbs -- nomen -- genitivus filiae domini belli urbis nominis dativus filiae domino bello urbi nomini accusativus filiam dominum bellum urbem nomen ablativus filia domino bello urbe nomine meervoud vrouwelijk mannelijk onzijdig mannelijk / vrouwelijk onzijdig nominativus filiae domini bella urbes nomina genitivus filiarum dominorum bellorum urbium nominum dativus filiis dominis bellis urbibus nominibus accusativus filias dominos bella urbes nomina ablativus filiis dominis bellis urbibus nominibus OVERZICHT BIJVOEGLIJK NAAMWOORD NAAMVAL / GESLACHT mannelijk vrouwelijk onzijdig mannelijk vrouwelijk onzijdig mnl / vrl onzijdig enkelvoud 1 e declinatie 2 e declinatie 3 e declinatie nominativus bonus bona bonum pulcher pulchra pulchrum fortis forte genitivus boni bonae boni pulchri pulchrae pulchri fortis fortis dativus bono bonae bono pulchro pulchrae pulchro forti forti accusativus bonum bonam bonum pulchrum pulchram pulchrum fortem forte ablativus bono bona bono pulchro pulchra pulchro forti forti meervoud nominativus boni bonae bona pulchri pulchrae pulchra fortes fortia genitivus bonorum bonarum bonorum pulchrorum pulchrarum pulchrorum fortium fortium dativus bonis bonis bonis pulchris pulchris pulchris fortibus fortibus accusativus bonos bonas bona pulchros pulchras pulchra fortes fortia ablativus bonis bonis bonis pulchris pulchris pulchris fortibus fortibus

2 OVERZICHT WERKWOORD saluto (salutare) groeten im infinitivus imperativus saluto salutabam salutare saluta salutavi salutaveram salutavisse salutas salutabas salutate salutavisti salutaveras salutat salutabat salutavit salutaverat salutamus salutabamus salutavimus salutaveramus salutatis salutabatis salutavistis salutaveratis salutant salutabant salutaverunt salutaverant terreo (terrere) bang maken im infinitivus imperativus terreo terrebam terrere terre terrui terrueram terruisse terres terrebas terrete terruisti terrueras terret terrebat terruit terruerat terremus terrebamus terruimus terrueramus terretis terrebatis terruistis terrueratis terrent terrebant terruerunt terruerant mitto (mittere) zenden im infinitivus imperativus mitto mittebam mittere mitte misi miseram misisse mittis mittebas mittite misisti miseras mittit mittebat misit miserat mittimus mittebamus misimus miseramus mittitis mittebatis misistis miseratis mittunt mittebant miserunt miserant

3 audio (audire) horen im infinitivus imperativus audio audiebam audire audi audivi audiveram audivisse audis audiebas audite audivisti audiveras audit audiebat audivit audiverat audimus audiebamus audivimus audiveramus auditis audiebatis audivistis audiveratis audiunt audiebant audiverunt audiverant sum (esse) zijn im infinitivus imperativus sum eram esse es fui fueram fuisse es eras este fuisti fueras est erat fuit fuerat sumus eramus fuimus fueramus estis eratis fuistis fueratis sunt erant fuerunt fuerant possum (posse) kunnen im infinitivus imperativus possum poteram posse - potui - potuisse potes poteras potuisti potest poterat potuit possumus poteramus potuimus potestis poteratis potuistis possunt poterant potuerunt

4 OVERZICHT VAN DE LATIJNSE NAAMVALSFUNCTIES Nominativus Genitivus Dativus Accusativus Ablativus 1. onderwerp 2. naamwoordelijk deel van het gezegde 1. bezit ( van ) 2. van geheel ( van ) 3. eigenschap 4. als aanvulling bij bijvoeglijke naamwoorden 1. meewerkend voorwerp ( aan, voor ) 2. (bij est/sunt) bezit 3. als aanvulling bij werkwoorden 1. lijdend voorwerp 2. na voorzetsels 1. na voorzetsels 2. middel ( met ) 3. reden / oorzaak ( door ) (bij personen: a(b) +abl.) 4. wijze / manier ( met, op ) 5. plaats ( op, in ) *alleen als loci (plaats) of totus (geheel) in de plaatsbepaling voorkomt!] 6. tijd ( volgende ) genitivus possessivus genitivus partitivus genitivus qualitatis dativus possesivus ablativus instrumentalis ablativus causae ablativus modi ablativus loci ablativus temporis GEBRUIK BIJVOEGLIJK NAAMWOORD 1. Zuiver bijvoeglijk : Het bijvoeglijke naamwoord staat dan vóór of achter het zelfstandig naamwoord waarmee het verbonden is, bijv. vir bonus de goede man, veram causam de echte oorzaak 2. Naamwoordelijk deel vh gezegde : Vir bonus est de man is goed, carcer obscurus est de gevangenis is donker 3. Predicatief / dubbelverbonden : Timida cogitat Bang denkt zij. In deze zin zegt het bijvoeglijk naamwoord timida zowel iets van zij (het onderwerp van cogitat) als van cogitat. Dit gebruik wordt daarom dubbelverbonden ofwel predicatief genoemd

5 WERKWOORDSGROEPEN 1. De werkwoorden waarvan de stam eindigt op een -a-, bijv. saluta-t 2. De werkwoorden waarvan de stam eindigt op een -e-, bijv. terre-t 3. De werkwoorden waarvan de stam eindigt op een medeklinker, bijv. mitt-i-t 4. De werkwoorden waarvan de stam eindigt op een -i-, bijv. audi-t 5. Werkwoorden met een vermengde vervoeging, de gemengde groep oftewel capio-groep AANGESPROKEN PERSOON De persoon die direct wordt toegesproken, noemen we de aangesproken persoon (vocativus). Meestal wordt hiervoor de nominativus gebruikt. Alleen bij de woorden van de dominus-groep krijg je een vormverandering: -us wordt -e. Bijv: Tulle Tullus domine heer VERSCHIL PERFECTUM & IMPERFECTUM Puer tranquillus dormiebat, cum super caput multae flammae apparuerunt. De jongen lag rustig te slapen, toen boven zijn hoofd veel vlammen verschenen Een im geeft een situatie of een toestand weer. de jongen lag te slapen Een geeft een gebeurtenis weer. het verschijnen van veel vlammen PRAESENS HISTORICUM - OOGGETUIGEN PRAESENS Om op spannende of belangrijke momenten de aandacht van de lezer te vragen, alsof hij het zelf ziet gebeuren, gebruikt het Latijn vaak in plaats van een verleden tijd een. Je vertaalt deze meestal met een verleden tijd. Zo n heet ook wel historicum. Bijv.: Deinde pro ponte consistit Daarna ging ( historicum) hij vóór de brug staan GEBIEDENDE WIJS GETAL / STAM a-stam e-stam medeklinker-stam i-stam capio-groep esse ev saluta terre mitte audi cape es mv salutate terrete mittite audite capite este dic zeg! duc leid! fac maak! fer draag! breng! doe! breng!

6 GEBRUIK VAN DE ABLATIVUS De ablativus wordt gebruikt na de volgende voorzetsels: e(x) + abl. = uit, van (uit) de + abl. = 1. over a(b) + abl. = 1. weg van, vanaf 2. wegens 2. door (toedoen van) 3. vanaf cum + abl. = (samen) met sine + abl. = zonder in + abl. = in, op, bij