Samenvatting Regio in Beeld

Transcriptie

1 Samenvatting Regio in Beeld Rijnmond Oktober 2017

2 Een arbeidsmarkt in verandering De Nederlandse arbeidsmarkt verandert: de werkgelegenheid blijft aantrekken, het aantal vacatures groeit en de werkloosheid krimpt. Ook wordt de arbeidsmarkt steeds flexibeler en hebben technologische veranderingen hun weerslag op de arbeidsmarkt. Nieuwe beroepen en banen ontstaan, terwijl er ook werk verdwijnt en andere vaak hogere - eisen worden gesteld aan bestaande banen. Vooral in het middensegment dreigen door de technologische vooruitgang banen te verdwijnen. De groei van de werkgelegenheid is omvangrijk genoeg om de werkloosheid te laten dalen, maar niet sterk genoeg om voor alle groepen een daling te realiseren. De tweedeling op de arbeidsmarkt is de afgelopen jaren toegenomen. De sterkste positie op de arbeidsmarkt is er voor vakspecialisten in de ICT, techniek en de zorg. Werkenden in deze richtingen zullen weinig moeite hebben hun baan te behouden en werkzoekenden in deze richting beschikken over een gunstige concurrentiepositie. Er zijn echter ook groepen met een structureel slechte arbeidsmarktpositie. Het gaat dan om laagopgeleiden, specifieke beroepsrichtingen, niet-westerse migranten, oudere langdurig werklozen en arbeidsbeperkten. Een groeiende werkgelegenheid en vacaturemarkt in Rijnmond De economie in Nederland groeit. De werkgelegenheid trekt in vrijwel alle sectoren aan. Het aantal vacatures groeit fors. Voor de arbeidsmarktregio Rijnmond verwacht UWV dat het aantal banen van werknemers in 2018 met 1,8% toeneemt tot Dat is gelijk aan de landelijke groei van het aantal banen met 1,8%. De meeste nieuwe banen in absolute aantallen gezien - ontstaan in 2018 in de overige zakelijke diensten, hieronder valt tevens de uitzendbranche. Daarna volgen de zorg & welzijn (hoewel binnen deze sector wel een aantal branches met krimp te zien zijn), de detailhandel, de vervoerssector, de groothandel en de specialistische zakelijke diensten. In 2016 ontstonden in de regio vacatures, gemiddeld per maand. UWV verwacht dat de vacaturemarkt in 2017 en 2018 blijft groeien. Ontstane vacatures per kwartaal, Rijnmond, I II III IV I II Bron: CBS, bewerking UWV WW daalt, bijstand neemt toe Eind 2016 telt de beroepsbevolking in Rijnmond personen. Hiervan ontvangt een deel een sociale zekerheidsuitkering, zoals WW, bijstand of een arbeidsongeschiktheidsuitkering. In Rijnmond hebben relatief meer mensen een uitkering dan landelijk. Dat geldt zowel voor de WW als voor de bijstand. Het aandeel arbeidsongeschiktheidsuitkeringen is in Rijnmond lager dan gemiddeld. Het aantal WW-uitkeringen in Rijnmond is in 2016 gedaald tot , dit is 10% minder dan een jaar eerder. Verwacht wordt dat in 2017 de WW in Rijnmond met 15% verder daalt. Eind 2016 waren er in Rijnmond personen met een bijstandsuitkering. Een jaar eerder waren dat er , een toename van 2,4%. Landelijk was de stijging in 2016 omvangrijker met 3,5%. Landelijk gezien komt de stijging vooral door nieuwe wetgeving en de toestroom van asielzoekers. In 2016 stroomden in Rijnmond mensen vanuit de WW door naar de bijstand, een doorstroompercentage van 7,4%. Vanuit de bijstand gezien is dit een belangrijk deel van de nieuwe uitkeringen. Het gaat dan bijna om een vijfde van het aantal nieuwe bijstandsontvangers. Samenvatting Regio in Beeld Rijnmond 1

3 Sociale zekerheidsuitkeringen en hun aandeel in de beroepsbevolking, Rijnmond en Nederland, december 2016 Beroepsbevolking Rijnmond Nederland aandeel in aandeel in aantal beroepsbevolking beroepsbevolking WW ,8% 4,6% Bijstand tot AOW-leeftijd ,5% 5,2% Arbeidsongeschiktheid (AO) ,8% 8,9% waarvan Wajong ,5% 2,8% waarvan WAO ,6% 3,3% waarvan WIA ,7% 2,8% Bron: CBS en UWV Meer kansen op werk in Rijnmond De spanning op de arbeidsmarkt dat is de verhouding tussen openstaande vacatures en kortdurend werkzoekenden neemt in Rijnmond toe. Spanning arbeidsmarkt, 35 arbeidsmarktregio s, 2 e kwartaal 2017 Totaal alle beroepen, 2 e kwartaal 2017 Technische beroepen exclusief productiemedewerkers, 2 e kwartaal 2017 Bron: UWV In het afgelopen jaar bleef de arbeidsmarkt in Rijnmond een arbeidsmarkt met een gemiddelde spanning. Een gemiddelde spanning op de arbeidsmarkt betekent dat vraag en aanbod op totaalniveau redelijk in evenwicht zijn. Dit betekent niet dat vraag en aanbod in alle sectoren en/of beroepsgroepen in evenwicht is. Zo ondervinden werkgevers in voor bepaalde beroepen steeds meer knelpunten bij het invullen van vacatures en ondervinden bepaalde groepen werkzoekenden veel concurrentie op de arbeidsmarkt. Vooral werkzoekenden met een administratieve achtergrond, verkoopmedewerkers en maatschappelijk werkers ervaren veel concurrentie tijdens het solliciteren. Van de beroepen die veel voorkomen onder werkzoekenden in Rijnmond hebben alleen commercieel medewerker en medewerker klantenservice een goede concurrentiepositie. Voor veel voorkomende beroepen als productiemedewerker, receptionist en administratief medewerker secretariaat is de concurrentiepositie (zeer) slecht. De beste concurrentiepositie hebben werkzoekenden wanneer zij op zoek zijn naar een technisch beroep (bijvoorbeeld bedrijfsautotechnicus, koeltechnisch monteur, monteur beveiligingsinstallaties), of naar een baan in de zorg & welzijn (zoals tandarts, verpleegkundige, wijkverpleegkundige). Niet iedereen profiteert dus evenredig van de economische groei. Zo neemt het aantal bijstandsuitkeringen toe en zijn er veel mensen die vanwege een arbeidsbeperking aan de zijlijn staan. Laagopgeleiden, arbeidsbeperkten, 55-plussers en mensen die een beroep uitoefenen waar weinig vraag naar is beschikken over een kwetsbare arbeidsmarktpositie. De groeiende economie biedt hen echter ook kansen. Samenvatting Regio in Beeld Rijnmond 2

4 Laagopgeleiden zijn vaker werkloos Laagopgeleiden zijn mensen zonder startkwalificatie. Zij hebben basisonderwijs, vmbo of mbo-1 als hoogst afgeronde opleiding. De gemiddelde werkloosheid onder laagopgeleiden in Nederland is met 9% hoger dan onder middelbaar (6%) en hoogopgeleiden (4%). In Rijnmond worden in 2016 circa mensen tot de laagopgeleiden (inclusief scholieren en mbostudenten) gerekend. Dat is 23% van de beroepsbevolking. In 2016 ontstonden in Rijnmond ruim vacatures op laag niveau. In Rijnmond vond 64% van de laagopgeleide WW ers binnen een jaar werk. Uitzendwerk is voor laagopgeleiden belangrijk voor het vinden van een baan. Vooral voor laagopgeleiden met een technisch beroep, een transport & logistiek beroep of een agrarisch beroep zijn uitzendbureaus een belangrijke route naar werk. Economisch-administratief personeel op laag niveau vindt het minst vaak werk vanuit de WW. De concurrentiepositie is gunstig voor laagopgeleiden die werk zoeken in agrarische, technische of transport & logistiek. Concurrentiepositie laagopgeleiden naar beroepsrichting, Rijnmond, 6-maandsgemiddelde november 2016 april 2017 Concurrentie van werkzoekenden weinig veel Technisch Transport en logistiek Zorg en welzijn Commercieel Economisch en administratief Bron: UWV Agrarisch Dienstverlenend Er zijn zeker kansen voor laagopgeleiden, maar verschillende belemmeringen kunnen het moeilijker maken om werk te vinden of te behouden: laagopgeleiden voelen zich gemiddeld genomen vaker ongezond, terwijl beroepen met goede kansen voor laagopgeleiden juist fysiek zwaar zijn; laagopgeleiden hebben vaak minder toegang tot uitgebreide sociale netwerken; de laagopgeleide beroepsbevolking is sterker vergrijsd en ouderen komen moeilijker aan het werk; laagopgeleiden ondervinden relatief veel concurrentie op de arbeidsmarkt van andere groepen (scholieren, studenten, arbeidsmigranten uit Midden- en Oost-Europa en hoger opgeleiden; soms weten werkgevers en laagopgeleiden elkaar niet goed te vinden. Arbeidsbeperkten kwetsbaar op de arbeidsmarkt Arbeidsbeperkten vormen een heterogene groep die varieert van hoogopgeleiden met een lichte fysieke aandoening tot mensen zonder diploma met een ernstige verstandelijke beperking. De arbeidsmogelijkheden van arbeidsbeperkten lopen dan ook uiteen. De arbeidsdeelname verschilt per arbeidsongeschiktheidsuitkering. Eind 2015 werkte 20% van de Wajongers in Rijnmond. Dat is iets lager dan het landelijke aandeel van 23%. Bij gedeeltelijk arbeidsgeschikte WGA ers bleef het aandeel werkenden zowel in Rijnmond (39%), als in Nederland (43%) in 2015 vrijwel gelijk ten opzichte van Bij volledig arbeidsongeschikte WGA ers daalde het aandeel werkenden tot 6% in Rijnmond en 8% in Nederland. Het aandeel werkenden binnen de groep WIA 35-minners steeg landelijk voor het eerst sinds jaren, naar 43%. In Rijnmond is dit aandeel eind %. Onder WAO ers daalde het aandeel werkenden in 2015 verder. 17% van de WAO ers in Rijnmond werkte eind 2015, in Nederland was dit 18%. Banen volgens banenafspraak, Rijnmond, Samenvatting Regio in Beeld Rijnmond 3

5 q q q q q4 Indicatie Werkkamer eind 2016 Uitzendcontracten/detachering Regulier markt Regulier overheid Bron: UWV, Trendrapportage Eind december 2016 stonden in Rijnmond personen in het doelgroepregister. Ten opzichte van de nulmeting is het aantal met afgenomen. De netto ontwikkeling in het aantal banen volgens de definitie van de banenafspraak ten opzichte van de nulmeting ziet er in Rijnmond als volgt uit: 554 extra banen bij reguliere werkgevers via een dienstverband, een daling van 878 banen bij overheidswerkgevers via een dienstverband en 705 extra banen bij reguliere werkgevers via een uitzendcontract of detachering. Grotere kans op langdurige werkloosheid bij 55-plussers Oudere werknemers verliezen over het algemeen minder snel hun baan dan jongere werknemers. Maar als ouderen hun baan kwijtraken, komen ze moeilijker weer aan het werk. Eind 2016 ligt het aandeel langdurig werkloze 55-plussers in Rijnmond met 80% hoger dan landelijk. In Rijnmond gaat per augustus % van de lopende WW-uitkeringen naar 50-plussers. Van die WW-uitkeringen heeft weer de helft een verstreken uitkeringsduur van minimaal een jaar. Langdurige werkloosheid verzwakt de arbeidsmarktpositie van werkzoekenden. 37% van de 50-plussers in Rijnmond is binnen een jaar weer aan het werk. Voor jongere leeftijdsgroepen is het werkhervattingspercentrage duidelijk beter. Werkhervatting naar leeftijdsklasse, Rijnmond, werkhervatting in periode juli 2015-juni tot 30 jaar 30 tot 40 jaar 40 tot 50 jaar 50 tot 60 jaar 60 jaar en ouder Bron: UWV 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Er zijn verschillende redenen voor de hoge langdurige werkloosheid onder 55-plussers. Werkgevers vinden de verhoudingen tussen loonkosten en productiviteit van 55-plussers vaak een probleem, hoewel gemiddeld het salarisniveau van 55-plussers niet of nauwelijks hoger is dan van werknemers van jaar in vergelijkbare functies. Werkgevers denken dat het ziekteverzuim van oudere werknemers hoger is dan van jongere leeftijdsgroepen. In de ogen van werkgevers presteren 50-plussers slechter dan jongeren op fysieke en mentale belastbaarheid, flexibiliteit, creativiteit, opleidingsbereidheid en vaardigheid met nieuwe technologieën. Maar ze presteren volgens werkgevers juist beter op betrouwbaarheid, betrokkenheid, nauwkeurigheid, sociale vaardigheden en klantgerichtheid. De deelname aan scholing, trainingen en cursussen van mensen met een hogere leeftijdsklasse is relatief laag. De scholingsachterstand is de afgelopen jaren wel wat kleiner geworden. Samenvatting Regio in Beeld Rijnmond 4

6 Vraag en aanbod weet elkaar niet altijd te vinden: potentiële belemmering verdere economische groei Er is sprake van een mismatch tussen vraag en aanbod. Enerzijds weten bepaalde groepen werkzoekenden niet gemakkelijk een baan te vinden, anderzijds zitten werkgevers in toenemende mate met moeilijk vervulbare vacatures. Deze mismatch wordt vergroot door de snelle technologische ontwikkelingen, waardoor gevraagde vaardigheden niet altijd aansluiten, vooral als een medewerker/werkzoekende zich niet blijft ontwikkelen. Ook vergrijzing en de flexibilisering van de arbeidsmarkt spelen hierin een rol. Een toenemend aantal bedrijven geeft aan dat de productie beperkt wordt door het ontbreken van voldoende en juist opgeleid personeel. Om te voorkomen dat de economische groei geremd wordt, is het zaak deze mismatch op de arbeidsmarkt te verkleinen en te voorkomen dat deze groter wordt. Er zijn diverse mogelijkheden om deze mismatch te verkleinen: Werkzoekenden moeten ook buiten hun vertrouwde functie zoeken. Met name werkzoekenden die voorheen een administratief beroep hadden, hebben nu een ongunstige concurrentiepositie in Rijnmond. Maar ook voor andere beroepen is dit het geval. Werkzoekenden in deze beroepen kunnen overstappen naar andere beroepen dan waar ze voorheen werkten of met een arbeidsmarktgerichte scholing hun kansen vergroten. UWV heeft voor een aantal beroepen de mogelijkheden voor overstappen in beeld gebracht: - verkoper; - medewerker bedrijfsrestaurant; - medewerker facilitaire dienst; - administratief medewerker; - secretaresse; - receptionist; - sociaal-cultureel werker. Ook kunnen werkzoekenden hun kansen vergroten door effectieve wervingskanalen te gebruiken. Relaties en open sollicitaties zijn de belangrijkste wegen naar werk voor kwetsbare werkzoekenden, zoals mensen zonder startkwalificatie en ouderen. Werkgevers kunnen hun selectiecriteria aanpassen, hun zoekgebied vergroten of werk herverdelen via bijvoorbeeld jobcarving. Werkgevers kunnen werknemers intern opleiden of werkzoekenden een interne opleiding aanbieden om te kunnen voldoen aan de gevraagde vaardigheden/kennis. Er zijn ook verschillende instrumenten zoals proefplaatsing, interne jobcoach, no-riskpolis en loondispensatie die perspectief bieden voor met name kwetsbare groepen. Bevorderen van een goede aansluiting tussen het regulier onderwijs en de arbeidsmarkt Goede voorlichting voor studiekiezers, gericht op arbeidsmarktkansen en -perspectieven. Het Nationaal Programma Rotterdam Zuid (NPRZ) speelt hier momenteel al op in met het project BRIDGE (Building the Right Investments for Delivering a Growing Economy). Met de activiteiten vanuit dit project, wordt beoogd jongeren uit Rotterdam Zuid vaker een opleiding te laten kiezen waarmee ze in de toekomst een goede start kunnen maken. Dit wordt onder andere gedaan door loopbaanoriëntatie en begeleiding (waarbij ook ouders betrokken worden) en carrière startgaranties te bieden voor jongeren in Rotterdam Zuid. Leven lang leren een must: technologie neemt een steeds belangrijkere plaats in de samenleving in en een groot aantal banen is al als gevolg van digitalisering verdwenen. Door kennis en vaardigheden op peil te houden en/of tijdig om te scholen is te voorkomen dat mensen (langdurig) uit het arbeidsproces vallen en zullen werkgevers minder moeite hebben met het vinden van geschikt personeel. Zowel werkgevers, werknemers als werkzoekenden dienen de ontwikkelingen dan ook in de gaten te houden. Samenvatting Regio in Beeld Rijnmond 5

7 Colofon Regio in Beeld Regio in Beeld is een jaarlijkse uitgave van UWV Auteur Jena de Wit Inlichtingen Redactieadres UWV Afdeling Arbeidsmarktinformatie en -advies Postbus HG Amsterdam Eindredactie Suzanne IJzerman Roelof van der Velde Regio samenstelling De arbeidsmarktregio Rijnmond is het werkgebied van Werkpleinen Rotterdam Herenwaard en Rotterdam Schiekade. De gemeenten Albrandswaard, Barendrecht, Binnenmaas, Brielle, Capelle aan den IJssel, Cromstrijen, Goeree-Overflakkee, Hellevoetsluis, Korendijk, Krimpen aan den IJssel, Maassluis, Nissewaard, Oud-Beijerland, Ridderkerk, Rotterdam, Schiedam, Strijen, Vlaardingen, Westvoorne en Zuidplas maken deel uit van deze arbeidsmarktregio. Disclaimer Meer informatie is te vinden op Alles uit deze uitgave mag worden overgenomen, echter uitsluitend met bronvermelding. Aan deze uitgave kunnen geen rechten worden ontleend. UWV 2017 Samenvatting Regio in Beeld Rijnmond 6

8 Einde rapport Samenvatting Regio in Beeld Rijnmond 7