MY STATEMENT PAPER. Annelien Grevendonck. Promotor: Dr. Eric De Herdt Co-promotoren: Prof. Dr. Apr. Ann Gils Apr. Thomas Van Stappen
|
|
- Agnes van den Pol
- 6 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Master in de industriële wetenschappen Faculteit industriële ingenieurswetenschappen, Campus Groep T MY STATEMENT PAPER Annelien Grevendonck Promotor: Dr. Eric De Herdt Co-promotoren: Prof. Dr. Apr. Ann Gils Apr. Thomas Van Stappen
2 VOORWOORD Deze paper is een voortvloeisel uit een blog waarop regelmatig artikels, meningen en varia werden besproken met betrekking tot inflammatoire darmziekten (IBD). Meer specifiek werden op deze blog onderwerpen aangehaald met betrekking tot de impact, de verschillende behandelingsvormen, de toekomstige ontwikkelingen en technieken toegepast bij dit soort ziekten. De blog kan worden geraadpleegd via onderstaande link: Naar mijn mening leek het interessant om in deze paper de focus te leggen op de patiënten. Meer specifiek op hoe het leven van een patiënt zo aangenaam mogelijk gemaakt kan worden door het toepassen van een aangepaste behandeling. De invloed van een bepaalde behandeling kan immers van patiënt tot patiënt zeer verschillend zijn. Ik heb getracht dit in volgende paper, in de vorm van een literatuurstudie, duidelijk weer te geven. 1
3 Elke IBD patiënt dient individueel behandeld te worden en de therapie moet aangepast worden aan het ziekteverloop van de patiënt, een one-size-fits-all standaard strategie is niet aangewezen Inflammatoire darmziekten (IBD), zoals de ziekte van Crohn (CD) en colitis ulcerosa (CU), worden gekarakteriseerd door chronische, wederkerende, intestinale ontstekingsreacties. IBD patiënten kunnen medicamenteus of operatief behandeld worden, maar niet genezen. Studies hebben aangetoond dat het ziekteverloop van deze patiënten gunstig evolueert indien ze met de juiste geneesmiddelen behandeld en adequaat opgevolgd worden. Bij een kleine subgroep van patiënten verergert de ziekte en moet de therapie constant worden aangepast. Deze paper handelt over de verschillende strategieën toegepast bij de behandeling van IBD patiënten. Hierbij worden de Bottom-Up en Top-Down strategie met elkaar vergeleken met als doel die strategie te vinden die het beste resultaat biedt. Trefwoorden: Bottom-Up, Inflammatoire darmziekten, Top-Down THERAPIE De doelen van een behandeling bij IBD zijn de inductie van remissie (afwezigheid van symptomen), onderhoud van remissie, verlaging van de behoefte/het gebruik aan corticosteroïden, een verbeterde kwaliteit van leven en een verbeterde prognose (Olendzki et al., 2014). Medicamenteuze therapie heeft de voorkeur bij de initiële behandeling van IBD. Hiervoor is een breed scala aan medicijnen voorhanden, die vaak toegepast worden in verschillende combinaties. Momenteel zijn er vijf basisvormen van medicamenteuze therapie ter beschikking, met allen ontstekingsremmende eigenschappen. Tabel 1 toont een overzicht van de verschillende medicamenteuze therapievormen ( Ziekte van Crohn (Morbus Crohn; Crohn s Disease), 2014). 2
4 Tabel 1. De verschillende medicamenteuze therapievormen. Therapievormen Aminosalicylaten Antibiotica Immunomodulatoren Corticosteroïden Biologicals Voorbeeld Sulfasalazine Mesalazine Ciprofloxacine Rifampicine Metronidazol Tazocin Tavanic Tiberal Azathioprine 6-mercaptopurine cytostatica Prednison Prednisolon Budesonide Infliximab Adalimumab De keuze van een behandeling is afhankelijk van heel wat verschillende factoren. Zo is deze keuze sterk afhankelijk van de activiteit, de locatie en het gedrag (inflammatoir, fistulerend, ) van de ziekte. Ook dienen mogelijke oorzaken van de ziekte, de respons op eerdere medicatie, eventuele neveneffecten van medicatie en extra intestinale manifestaties in acht genomen te worden. Een alternatieve verklaring voor andere symptomen dan deze van toepassing op de desbetreffende ziekte moet worden gezocht (zoals infectie, bacteriële overgroei, malabsorptie, galstenen, ) en de activiteit van de ziekte dient bevestigd te worden vóór het begin van medische behandeling (meestal door middel van het C-reactief proteïne of door het meten van de erytrocyten bezinkselsnelheid). Het is tevens belangrijk dat de keuze van medicatie in samenspraak met de patiënt genomen wordt (Travis et al., 2006). Biologische geneesmiddelen of biologicals hebben vanwege hun specifieke en selectieve werking heel wat nieuwe mogelijkheden aangeboden in de behandeling van IBD. Recent zijn verschillende nieuwe geneesmiddelen binnen deze klasse ontwikkeld, waaronder anti-tumor necrosis factor (TNF) geneesmiddelen zoals infliximab (IFX) adalimumab (ADM), etanercept, onercept en golimumab, anti-cd20 waaronder rituximab, T-cel-remmers zoals abatacept en natalizumab en anti-α 4 integrines waarvan vedolizumab een voorbeeld is (Mozaffari et al., 2014). 3
5 DE ZOEKTOCHT NAAR EEN EFFECTIEVE THERAPIE IBD is een multifactoriële aandoening welke van patiënt tot patiënt zeer verschillend kan zijn. Deze verschillen kunnen bepalend zijn of een therapie al dan niet aanslaat bij een bepaalde patiënt. Tot op heden is men op zoek naar een effectieve biologische standaard therapie voor de behandeling van IBD. Dit heeft geleid tot een klinische discussie over de Bottom-Up versus Top-Down strategie. Bottom-Up Bottom-Up verwijst naar de klassieke therapeutische benadering, namelijk geleidelijke intensivering van de behandeling naarmate de ernst van de ziekte toeneemt. Men spreekt van een medicamenteuze piramide met aan de basis de milde behandelingsvormen en aan de top van de piramide de zwaardere behandelingsvormen (Figuur 1). Deze strategie steunt op het juist beoordelen van de ernst van de symptomen van een patiënt en het kiezen van de behandeling op basis van deze ernst. Minder zware geneesmiddelen (aminosalicylaten, antibiotica), die vaak ook minder doeltreffend zijn, worden gebruikt bij een milde vorm van IBD. Meer effectieve, maar potentieel ook meer toxische geneesmiddelen (corticosteroïden, immunomodulatoren en biologische geneesmiddelen) zijn van toepassing bij ernstige vormen van de ziekte of bij patiënten die niet reageren op de eerstelijns therapie (Fascì Spurio et al., 2012). Opmerkelijk hierbij is dat corticosteroïden enkel worden gebruikt bij de behandeling van actieve IBD voor het induceren van remissie. Deze zijn niet geschikt als onderhoudsbehandeling, vermits ze vaak leiden tot steroïde-afhankelijkheid en hun gebruik op lange termijn kan worden geassocieerd met ernstige en mogelijk onomkeerbare bijwerkingen (Yanai en Hanauer, 2011). Meer specifiek is sulfasalazine effectief voor het induceren van remissie bij milde tot matige IBD. Mesalamine en metronidazol zijn niet altijd effectief voor het induceren van remissie. Budesonide is effectiever dan mesalamine en heeft een vergelijkbare werkzaamheid als prednison, maar met een beter veiligheidsprofiel. Zo worden budesonide en sulfasalazine als eerste lijn behandeling beschouwd voor het induceren van remissie bij patiënten met een milde tot matig IBD. Voor patiënten die een matige tot ernstige ziekte hebben of patiënten die niet met budesonide of sulfasalazine geholpen kunnen worden, is een tweedelijns behandeling met prednisolon of prednisone aangewezen. Azathioprine (AZA), 6-mercaptopurine (6-MP) en methotrexaat hebben slechts een beperkt nut in het begin van de behandeling bij patiënten met een sterk actieve vorm van de ziekte wegens hun trage werkingssnelheid bij inductie van de therapie. Daarom worden ze samen met steroïden opgestart, waarna de hoeveelheid steroïden afgebouwd wordt net wanneer de AZA zou moeten beginnen werken. IFX is effectief voor de behandeling van actieve IBD bij patiënten die niet reageren op andere therapieën op basis van corticosteroïden en/of immunomodulerende medicijnen. Gelijktijdige immunosuppressieve therapie met AZA, 6- MP of methotrexaat moet de vorming van antilichamen tegen IFX onderdrukken (Isaacs et al., 2014). 4
6 Figuur 1. Overgenomen uit IBD Treatment Options & Medications IbDetermined.org, Bottom-Up strategie: geleidelijke intensivering van de behandeling naarmate de ernst van de ziekte toeneemt. Figuur 2. Overgenomen uit IBD Treatment Options & Medications IbDetermined.org, Top-Down strategie: agressievere aanpak in het begin van de behandeling met als doel het induceren van remissie. 5
7 Top-Down Heel wat studies hebben de effectiviteit van anti-tnf therapie (zoals IFX en ADM) aangetoond bij het induceren van remissie en behoud van een klinische respons. Deze studies hebben geleid tot de opkomst van de Top-Down strategie. Deze strategie omvat een agressievere vorm van behandeling en dit in een vroeger stadium van de ziekte. Dit heeft als doel het induceren van een snelle remissie en deze behouden. Voor het behoud van deze remissie kan men dan beroep doen op minder sterke medicatie. Bij de Top-Down strategie is aldus de therapeutische piramide omgekeerd (Figuur 2) (Fascì Spurio et al., 2012). Bottom-Up versus Top-Down Hoewel volgens de huidige richtlijnen, biologische geneesmiddelen vooral gebruikt moeten worden bij refractaire ziekte volgens de Bottom-Up benadering, zijn er verschillende voorstanders voor het eerder gebruik van deze middelen ( Top-Down ). Om duidelijkheid te brengen welke strategie de beste strategie is, worden in deze paper verschillende onderzoeken met elkaar vergeleken en worden de voor- en nadelen van het gebruik van biologicals als inductietherapie t.o.v. elkaar afgewogen. De REACH studie is een studie uitgevoerd met een pediatrische patiëntenpopulatie. De ACCENT 1 studie is een studie uitgevoerd met een volwassen patiëntenpopulatie. Deze studies hebben aangetoond dat schijnbaar een betere klinische respons en remissie door IFX behandeling werd bekomen bij de pediatrische patiënten. Deze pediatrische patiënten leiden, omwille hun jongere leeftijd, minder lang aan IBD vergeleken met de volwassen patiëntenpopulatie. Opmerkelijk hierbij is dat 90 % van de patiënten die meegewerkt hebben aan de REACH studie immunomodulatoren toegediend kregen op het moment van het onderzoek. Dit in tegenstelling tot de ACCENT 1 studie, waar dit percentage slechts 30 % bedroeg. De betere klinische respons en remissie kan dus eveneens te wijten zijn aan het al dan niet gebruik van immunomodulatoren. In een studie van G. D Haens et al., 2008 werd een groep van 133 patiënten met gemiddelde CD en een ziekteduur korter dan vier jaar opgesplitst in twee. De ene helft van de groep werd behandeld met IFX volgens het Top-Down principe, terwijl de andere helft behandeld werd volgens het standaard Bottom-Up therapieschema. Het aantal patiënten in klinische remissie bleek veel hoger in de groep behandeld volgens het Top-Down principe. Het gaat hier over een open label studie waarbij de Bottom-Up behandeling niet optimaal werd toegepast, vermits hoge dosissen corticosteroïden werden gebruikt en budesonide werd toegediend bij matige tot ernstige IBD. Hieruit kan besloten worden dat hoewel het aantrekkelijk is om anti-tnf geneesmiddelen toe te dienen in een vroeg stadium van de ziekte, er geen sterk bewijs is dat deze benadering meer effectief is als een geoptimaliseerde conventionele vorm van therapie met betrekking tot het bereiken van remissie en het verhogen van de klinische respons (Fascì Spurio et al., 2012). Studies zoals de SONIC, EXTEND en een open label studie uitgevoerd door Sorrentino et al., 2007 geven een indicatie dat het gebruik van anti-tnf geneesmiddelen voordelen kan bieden bij mucosale heling, reductie van hospitalisatie en operatie op lange termijn. Mucosale heling is zeer relevant in de behandeling van IBD en kan dus beschouwd worden als een klinisch relevant eindpunt. De andere twee zijn slechts secundaire eindpunten, maar spelen eveneens een belangrijke rol in de kostenonderdrukking. In deze studies zijn er echter weinig data over de effectiviteit en veiligheid van de verschillende therapieën die werden toegepast. Hierdoor kunnen deze onderzoeken niet beschouwd worden als sterk bewijs dat biologische therapie het verloop van de ziekte op lange termijn kan veranderen (Fascì Spurio et al., 2012). Aan de Top-Down strategie zijn naast hogergenoemde (mogelijke) voordelen ook heel wat nadelen verbonden. Ten eerste zijn er zeer hoge kosten verbonden aan dit soort therapie. Daarnaast heeft ongeveer 50 % van de IBD patiënten een lichtere vorm van IBD en daardoor nooit corticosteroïden nodig, eerstelijns behandeling met biologicals in deze groep patiënten kan toxiciteit of immunogeniciteit veroorzaken zonder enig voordeel te bieden op lange termijn (Oldenburg en Hommes, 2007). De grootste risico s verbonden aan het gebruik van biologische en/of immunomodulatoren zijn het risico op ernstige opportunistische infecties en het potentieel verhoogd risico op neoplasie (Fascì Spurio et al., 2012). 6
8 Uit gegevens van grote postmarketing studies bleken opportunistische infecties zoals tuberculose, histoplasmosis en Pneumocystis carinii geassocieerd te zijn met het gebruik van IFX (Oldenburg en Hommes, 2007). Een bijzonder aandachtspunt is dat er een associatie bestaat tussen anti-tnf middelen en de vorming van een lymfoom, specifiek een non-hodgkin lymfoom. Uit studies is gebleken dat anti TNF en met immunomodulatoren behandelde proefpersonen ongeveer een driemaal hoger risico hebben op de vorming van een lymfoom (Fascì Spurio et al., 2012). CONCLUSIE We kunnen besluiten dat hoewel er een groeiende hoeveelheid van gegevens is die de voordelen van anti-tnf geneesmiddelen in het begin van een behandeling suggereren, een willekeurige Top-Down strategie niet kan worden toegepast bij alle patiënten. In het maken van de keuze om een Top-Down strategie al dan niet toe te passen, dienen de toxiciteit van biologische therapie op lange termijn en de hoge kosten hieraan verbonden zeker overwogen te worden (Tabel 2). Daarentegen bieden biologische geneesmiddelen en immunomodulatoren zo n belangrijk klinisch voordeel voor patiënten met ernstige IBD dat de voordelen van het gebruik ervan soms heel duidelijk doorwegen t.o.v. de nadelen die hiermee gepaard gaan. De verhouding tussen de risico s en voordelen verbonden aan biologische therapie geeft aan dat een biologische therapie zeer gunstig kan zijn op voorwaarde dat artsen deze geneesmiddelen toedienen met een bewustzijn van hun toxiciteitsprofiel en deze zorgvuldig selecteren voor patiënten die een agressieve aanpak echt nodig hebben (Fascì Spurio et al., 2012). Tabel 2. Overzicht van de voor- en nadelen van de vroege inductie van biologische geneesmiddelen. Vroege inductie biologische geneesmiddelen Voordelen Nadelen/risico s - Mogelijks betere klinische respons en remissie - Mucosale heling - Reductie van hospitalisatie en operatie - Toxiciteit of immunogeniciteit - Hoge kosten - Opportunistische infecties - Neoplasie Hoewel er veel effectieve behandelingen voorhanden zijn om IBD onder controle te houden, bestaat er geen ideale vorm van therapie. Elke persoon is anders en vereist een aangepaste behandeling, want gepersonaliseerd behandelen is doeltreffend behandelen! 7
9 REFERENTIES D Haens, Geert, Filip Baert, Gert van Assche, Philip Caenepeel, Philippe Vergauwe, Hans Tuynman, Martine De Vos, et al Early Combined Immunosuppression or Conventional Management in Patients with Newly Diagnosed Crohn s Disease: An Open Randomised Trial. The Lancet 371 (9613): doi: /s (08) Fascì Spurio, F, Mt Doddato, C Papi, and G Margagnoni Early Treatment in Crohn s Disease: Do We Have Enough Evidence to Reverse the Therapeutic Pyramid? Journal of Gastrointestinal and Liver Diseases : JGLD 21 (1): Inflammatory Bowel Diseases (IBD) Treatment Options & Medications IbDetermined.org Accessed March Isaacs, Kim L., James D. Lewis, William J. Sandborn, Bruce E. Sands, and Stephan R. Targan State of the Art : IBD Therapy and Clinical Trials in IBD. Inflammatory Bowel Diseases 11: S3 S12. Mozaffari, Shilan, Shekoufeh Nikfar, Amir Hossein Abdolghaffari, and Mohammad Abdollahi New Biologic Therapeutics for Ulcerative Colitis and Crohn s Disease. Expert Opinion on Biological Therapy, February, doi: / Oldenburg, Bas, and Daan Hommes Biological Therapies in Inflammatory Bowel Disease: Top-down or Bottom-Up?: Current Opinion in Gastroenterology 23 (4): doi: /mog.0b013e32815b601b. Olendzki, Barbara C., Taryn D. Silverstein, Gioia M. Persuitte, Yunsheng Ma, Katherine R. Baldwin, and David Cave An Anti-Inflammatory Diet as Treatment for Inflammatory Bowel Disease: A Case Series Report. Nutrition Journal 13 (1): 1 7. doi: / Sorrentino, Dario, Giovanni Terrosu, Claudio Avellini, and Stefania Maiero Infliximab With Low-Dose Methotrexate for Prevention of Postsurgical Recurrence of Ileocolonic Crohn Disease. Archives of Internal Medicine 167 (16): doi: /archinte Travis, S. P. L., E. F. Stange, M. Lémann, T. Öresland, Y. Chowers, A. Forbes, G. D Haens, et al European Evidence Based Consensus on the Diagnosis and Management of Crohn s Disease: Current Management. Gut 55 (1): doi: /gut b. Yanai, Henit, and Stephen Hanauer Assessing Response and Loss of Response to Biological Therapies in IBD. The American Journal of Gastroenterology 106: Ziekte van Crohn (Morbus Crohn; Crohn s Disease) Accessed March
Medicatie keuzehulp Drs. K. Robbers, MDL-arts
Medicatie keuzehulp Drs. K. Robbers, MDL-arts IBD-dag CCUVN 24 november 2018 Vraag 1 Wie van u heeft het gevoel voldoende informatie te hebben voor een weloverwogen medicatiekeuze? Vraag 2 Wie van u heeft
Nadere informatieHoe belangrijk is herstel of genezing van het darmslijmvlies (mucosa) bij de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa tijdens de behandeling?
Hoe belangrijk is herstel of genezing van het darmslijmvlies (mucosa) bij de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa tijdens de behandeling? Hoe belangrijk is genezing van het darmslijmvlies voor afname van
Nadere informatieKinderwens en zwangerschap en de. ziekte van Crohn en colitis ulcerosa
Kinderwens en zwangerschap en de 3 ziekte van Crohn en colitis ulcerosa Editie 2011 Colofon Geen enkel deel van deze brochure noch de gehele uitgave mag op welke wijze dan ook worden verveelvoudigd zonder
Nadere informatieBELANGRIJKE VEILIGHEIDSINFORMATIE
Aanbevelingen Neem de volledige medische voorgeschiedenis van de patiënt in overweging, inclusief enig eerder of gelijktijdig gebruikte biological BELANGRIJKE VEILIGHEIDSINFORMATIE Er is geen ervaring
Nadere informatieEen korte cursus behandeling van Crohn en Colitis voor patiënten met ervaring.
Een korte cursus behandeling van Crohn en Colitis voor patiënten met ervaring. 1. wat is er aan de hand bij uw klachten? 2. wat is uw behandeldoel? Leerdoelen 1. Hoe ontstaat IBD (inflammatory bowel disease)
Nadere informatieHOOFDSTUK 6. Samenvatting, discussie en toekomstperspectieven
HOOFDSTUK 6 Samenvatting, discussie en toekomstperspectieven Samenvatting, discussie en toekomstperspectieven 89 SAMENVATTING INFLAMMATOIRE DARMZIEKTEN De ziekte van Crohn en colitis ulcerosa zijn beide
Nadere informatieGeneesmiddelentherapie
https://www.printo.it/pediatric-rheumatology/be_fm/intro Geneesmiddelentherapie Versie 2016 13. Biologische geneesmiddelen Er zijn de laatste jaren nieuwe perspectieven geïntroduceerd met stoffen biologische
Nadere informatieM. Crohn en Colitis ulcerosa; verschil en nieuwe ontwikkelingen in behandeling
M. Crohn en Colitis ulcerosa; verschil en nieuwe ontwikkelingen in behandeling Dr. D. Leemreis, MDL-arts 8 mei 2019 IBD Inflammatory Bowel Disease (IBD)= Inflammatoire darmziekten= Chronische ontsteking
Nadere informatieVedolizumab (Entyvio )
Vedolizumab (Entyvio ) Uw behandelend arts heeft met u gesproken over een behandeling met vedolizumab (Entyvio ). In deze folder krijgt u informatie over de werking en het gebruik van dit medicijn en hoe
Nadere informatieDe behandeling van sarcoïdose: een stapsgewijze benadering
De behandeling van sarcoïdose: een stapsgewijze benadering Bij de behandeling van sarcoïdose zijn de volgende drie vragen met name van belang: welke patiënten hebben behandeling nodig, waarmee dienen deze
Nadere informatieInflammatoir Darmlijden Wat verwacht de gastro-enteroloog/patiënt van de diëtist?
Inflammatoir Darmlijden Wat verwacht de gastro-enteroloog/patiënt van de diëtist? Prof. Dr. Harald Peeters Gastro-enterologie AZ Sint-Lucas Gent 4 de Symposium Diëtiek 16 oktober 2014 Inflammatoire Darmziekten
Nadere informatieBIJLAGE WETENSCHAPPELIJKE CONCLUSIES EN REDENEN VOOR DE WEIGERING OPGESTELD DOOR HET EMEA
BIJLAGE WETENSCHAPPELIJKE CONCLUSIES EN REDENEN VOOR DE WEIGERING OPGESTELD DOOR HET EMEA HERONDERZOEK VAN HET ADVIES VAN HET CHMP VAN 19 JULI VOOR NATALIZUMAB ELAN PHARMA Op zijn bijeenkomst van juli
Nadere informatieMedicamenteuze Therapie
www.printo.it/pediatric-rheumatology/nl/intro Medicamenteuze Therapie Versie 2016 13. Biologische geneesmiddelen (biologicals) Er zijn de afgelopen jaren nieuwe, veelbelovende geneesmiddelen geïntroduceerd
Nadere informatieInflammatoire darmziekte (IBD)
16330 v9 FK Achtergrondinformatie Inflammatoire darmziekten 1 2 30 3 40 4 0 Consultatiedocument Farmacotherapeutisch Kompas voor registratiehouders Graag reactie voor 1 december 16 van de registratiehouders
Nadere informatieONDERHOUDSBEHANDELING BIJ INFLAMMATOIR DARMLIJDEN
ONDERHOUDSBEHANDELING BIJ INFLAMMATOIR DARMLIJDEN Wanneer na een aanval van colitis ulcerosa of ziekte van Crohn remissie is bereikt, wordt gewoonlijk een onderhoudsbehandeling gestart om recidieven te
Nadere informatieInflammatory Bowel Disease Update Richtlijn 2009
Inflammatory Bowel Disease Update Richtlijn 2009 Handleiding 2014-2015 Therapeutic drug monitoring en farmacogenetica ter optimalisatie van IBD therapie Dirk de Jong, Radboudumc Mede namens Nanne de Boer,
Nadere informatiebowel disease (IBD) neemt onmiskenbaar
Chronische darmontsteking groeiend probleem Veel nieuwe medicatie in onderzoek door Marc de Leeuw - 29-01-2013 Het aantal patiënten met chronische ontstekingsziekten van de darmen neemt hand over hand
Nadere informatiePlaats van biologicals in reumatisch lijden. AZ Damiaan Oostende Dr. M. Maertens Reumatologie
Plaats van biologicals in reumatisch lijden AZ Damiaan Oostende Dr. M. Maertens Reumatologie Welke aandoeningen? Plaats van deze biologicals? Welke biologicals? Specifieke aandachtspunten bij patiënt behandeld
Nadere informatieCover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/23854 holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/23854 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Marel, Sander van der Title: Gene and cell therapy based treatment strategies
Nadere informatieREMICADE (Infliximab) Informatiebrochure voor gezondheidsmedewerkers
De gezondheidsautoriteiten van de EU hebben een aantal voorwaarden gekoppeld aan het in de handel brengen van het geneesmiddel REMICADE. Het verplichte plan voor risicobeperking in België, waarvan deze
Nadere informatiewww.printo.it/pediatric-rheumatology/nl/intro De Ziekte Van Behçet Versie 2016 2. DIAGNOSE EN THERAPIE 2.1 Hoe wordt het gediagnosticeerd? De diagnose is voornamelijk klinisch. Het kan een tot vijf jaar
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting Thiopurines en inflammatoir darmlijden; farmacologie en toxiciteit Dit proefschrift beschrijft nieuwe farmacologische en toxicologische inzichten in het gebruik van thiopurine
Nadere informatieInfliximab. (Inflectra /Remicade /Remsima ) Informatiefolder. bij de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa. N-ICC folder IFX uitgave november 2014
Infliximab (Inflectra /Remicade /Remsima ) bij de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa Informatiefolder N-ICC folder IFX uitgave november 2014 Deze folder is tot stand gekomen door samenwerkende IBD verpleegkundigen
Nadere informatieStudies on inflammatory bowel disease and functional gastrointestinal disorders in children and adults Hoekman, D.R.
UvA-DARE (Digital Academic Repository) Studies on inflammatory bowel disease and functional gastrointestinal disorders in children and adults Hoekman, D.R. Link to publication Citation for published version
Nadere informatiewww.printo.it/pediatric-rheumatology/be_fm/intro De Ziekte van Behçet Versie 2016 2. DIAGNOSE EN THERAPIE 2.1 Hoe wordt het gediagnosticeerd? De diagnose is voornamelijk klinisch. Het kan een tot vijf
Nadere informatieBehandeling met Entyvio (vedolizumab)
Praat met uw arts als u graag meer informatie wilt over de behandeling met. Behandeling met (vedolizumab) Meer informatie Deze brochure is een aanvulling op de bijsluiter. We hopen dat de meeste vragen
Nadere informatieGelieve de patiëntenwaarschuwingskaart van Entyvio in te vullen en te overhandigen aan elke patiënt.
Deze informatie maakt deel uit van het Belgische en Luxemburgse risicobeheerplan, dat informatiemateriaal beschikbaar stelt aan gezondheidszorgbeoefenaars (en patiënten). Deze bijkomende risicobeperkende
Nadere informatiePrednis(ol)on. Bij de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa
Prednis(ol)on Bij de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa Uw behandelend arts en/of verpleegkundige heeft met u gesproken over het gebruik van Prednis(ol)on. In deze folder krijgt u informatie over de
Nadere informatiehoofdstuk 11 9/21/00 1:12 PM Pagina 203 Samenvatting in het Nederlands
hoofdstuk 11 9/21/00 1:12 PM Pagina 203 Samenvatting in het Nederlands hoofdstuk 11 9/21/00 1:12 PM Pagina 204 204 SAMENVATTING IN HET NEDERLANDS Inleiding Het humaan immuundeficiëntie virus (HIV) is de
Nadere informatie#Biologics #Biosimilars Ervaring en visie van een verpleegkundige
#Biologics #Biosimilars Ervaring en visie van een verpleegkundige Liesbeth Moortgat Verpleegkundig consulent IBD AZ Delta @IBDAZDelta Biologics in IBD Rol van de (IBD) verpleegkundige Van originator naar
Nadere informatieMultidisciplinaire aanpak van IBD
Antwerpse Geneeskundige Dagen 12/09/2014 Multidisciplinaire aanpak van IBD Tom Moreels UCL Cliniques Universitaires Saint-Luc Hépato-Gastroentérologie tom.moreels@uclouvain.be Inflammatoir darmlijden dunne
Nadere informatieLeven met een chronische darmziekte. Dr. R.C.H. Scheffer, maag-darm-leverarts
Leven met een chronische darmziekte Dr. R.C.H. Scheffer, maag-darm-leverarts Screening van colitis patienten Team MDL-artsen JBZ Screening van colitis patienten IBD-verpleegkundigen Inhoud Screening van
Nadere informatieVedolizumab (Entyvio ) bij de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa
Vedolizumab (Entyvio ) bij de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa Ziekenhuis Gelderse Vallei Uw behandelend arts heeft met u gesproken over het gebruik van Vedolizumab (Entyvio ). In deze folder krijgt
Nadere informatieMethotrexaat. bij ziekte van Crohn en colitis ulcerosa Maag-Darm-Levercentrum. Beter voor elkaar
Methotrexaat bij ziekte van Crohn en colitis ulcerosa Maag-Darm-Levercentrum Beter voor elkaar MTX (Methotrexaat) bij IBD (ziekte van Crohn) Uw behandelend arts heeft met u gesproken over het gebruik van
Nadere informatieTreatment of inflammatory bowel disease: medical and surgical aspects Eshuis, E.J.
UvA-DARE (Digital Academic Repository) Treatment of inflammatory bowel disease: medical and surgical aspects Eshuis, E.J. Link to publication Citation for published version (APA): Eshuis, E. J. (2011).
Nadere informatieB I J S O M M I G E V R A G E N I S H E T M O G E L I J K M E E R D E R E A N T W O O R D E N A A N T E K R U I S E N
Vra g e n l i j s t B I J S O M M I G E V R A G E N I S H E T M O G E L I J K M E E R D E R E A N T W O O R D E N A A N T E K R U I S E N Diagnose Vraag 1 Welke diagnose is er bij u gesteld? Reumatoïde
Nadere informatieDe werkzaamheid van het product werd aangetoond in placebogecontroleerde studies (inert medicijn).
Vedolizumab: ENTYVIO Deze fiche werd in 2016 opgesteld door de gastro-enterologen van de GETAID (Groupe d Etude Thérapeutique des Affections Inflammatoires Digestives). Ze is bestemd voor patiënten met
Nadere informatieDatum 31 maart 2017 Betreft Definitief advies als bedoeld in artikel 114 Zorgverzekeringswet
Oot Retouradres Postbus 320, 1110 AH Diemen Aan de Geschillencommissie van Stichting Klachten en Geschillen Zorgverzekeringen (SKGZ) T.a.v. mevrouw Postbus 291 3700 AG ZEIST Zorg
Nadere informatieZwangerschap bij chronische ontstekingsziekten van de darmen
Zwangerschap bij chronische ontstekingsziekten van de darmen Inhoudsopgave Klik op het onderwerp om verder te lezen. Zwangerschap 2 Erfelijkheid 2 Vruchtbaarheid 2 Invloed chronische darmziekte op de zwangerschap
Nadere informatie6. Behandeling, medicatie en operatie
colitis ulcerosa: ziekte en behandeling 6. Behandeling, medicatie en operatie Het verloop van de ziekte is niet goed voorspelbaar. Periodes met weinig of geen klachten worden afgewisseld met periodes waarin
Nadere informatieUw brief van Uw kenmerk Datum 21 maart 2008 GMT/VDG juni 2008
Aan de Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Postbus 20350 2500 EJ 'S-GRAVENHAGE Uw brief van Uw kenmerk Datum 21 maart 2008 GMT/VDG2839323 5 juni 2008 Ons kenmerk Behandeld door Doorkiesnummer
Nadere informatieJuveniele Spondylartropathie/Enthesitis Gerelateerde Artritis (SPA-ERA)
https://www.printo.it/pediatric-rheumatology/be_fm/intro Juveniele Spondylartropathie/Enthesitis Gerelateerde Artritis (SPA-ERA) Versie 2016 2. DIAGNOSE EN THERAPIE 2.1 Hoe wordt het gediagnosticeerd?
Nadere informatieIBD en bijwerkingen: Ziekte of medicatie Wat kan ik doen? Mariëlle Oosterveer Verpleegkundig Specialist MDL Alrijne ziekenhuis.
IBD en bijwerkingen: Ziekte of medicatie Wat kan ik doen? Mariëlle Oosterveer Verpleegkundig Specialist MDL Alrijne ziekenhuis. Bijwerkingen: -van de ziekte -moeheid/psychische klachten -bijwerkingen van
Nadere informatieZeldzame juveniele primaire systemische vasculitis
https://www.printo.it/pediatric-rheumatology/nl/intro Zeldzame juveniele primaire systemische vasculitis Versie 2016 2. DIAGNOSE EN THERAPIE 2.1 Wat voor types vasculitis zijn er? Hoe wordt vasculitis
Nadere informatieAdalimumab (Hyrimoz ) bij IBD
Adalimumab (Hyrimoz ) bij IBD Uw behandelende arts en/of IBD verpleegkundige heeft met u gesproken over het gebruik van Adalimumab (Hyrimoz ). In deze folder krijgt u informatie over de werking en het
Nadere informatieAdalimumab (Humira ) Bij de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa
Adalimumab (Humira ) Bij de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa Ziekenhuis Gelderse Vallei Uw behandelend arts en/of verpleegkundige heeft met u gesproken over het gebruik van Adalimumab (Humira ). In
Nadere informatieINFORMATIEBROCHURE VOOR GEZONDHEIDSMEDEWERKERS
De Europese gezondheidsautoriteiten hebben bepaalde voorwaarden verbonden aan het in de handel brengen van het geneesmiddel Zessly. Het verplicht plan voor risicobeperking in België, waarvan deze informatie
Nadere informatieCrohn s disease: Mucosal immunology and immune modulating therapy Peters, Charlotte
UvA-DARE (Digital Academic Repository) Crohn s disease: Mucosal immunology and immune modulating therapy Peters, Charlotte Link to publication Citation for published version (APA): Peters, C. P. (2014).
Nadere informatiePerspectief vanuit de patiënt
Perspectief vanuit de patiënt pa ti ënt [paasjent] de; m,v -en, pa tiën te de; v -s, -n zieke die onder behandeling is; De praktijk: Patiënt is iemand die ziek is en in bed ligt. Verschillende soorten
Nadere informatieAdalimumab (Humira) Bij de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa
Adalimumab (Humira) Bij de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa Uw behandelend arts en/of verpleegkundige heeft met u gesproken over het gebruik van Adalimumab (Humira ). In deze folder krijgt u informatie
Nadere informatieINFORMATIE OVER ABATACEPT (ORENCIA ) FRANCISCUS VLIETLAND
INFORMATIE OVER ABATACEPT (ORENCIA ) FRANCISCUS VLIETLAND Inleiding Uw reumatoloog heeft u een Biological (abatacept) voorgeschreven voor de behandeling van uw reumatische aandoening. Om dit medicijn goed
Nadere informatieInfliximab (Remicade) bij Inflammatoire darmziekten (ziekte van Crohn, Colitis Ulcerosa)
Infliximab (Remicade) bij Inflammatoire darmziekten (ziekte van Crohn, Colitis Ulcerosa) Uw behandelend arts heeft met u gesproken over het gebruik van infliximab In deze folder leest u over de werking
Nadere informatieZwangerschap bij chronische ontstekingsziekten van de darm
Zwangerschap bij chronische ontstekingsziekten van de darm Inleiding Zwanger worden als je een chronische ontstekingsziekte van de darm (IBD = inflammatory Bowel disease) hebt zoals de ziekte van Crohn
Nadere informatieBijlage A : Formulier voor een eerste aanvraag
Bijlage A : Formulier voor een eerste aanvraag Formulier voor eerste aanvraag tot terugbetaling van de specialiteit RoACTEMRA (tocilizumab) voor de behandeling van actieve systemische juveniele idiopathische
Nadere informatieInfliximab (Remicade) bij de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa
Infliximab (Remicade) bij de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa Polikliniek Maag-Darm-Leverziekten Uw behandelend arts of IBD-verpleegkundige heeft met u gesproken over het gebruik van Infliximab (Remicade).
Nadere informatieRemicade. Interne geneeskunde
Remicade Interne geneeskunde Uw behandelend arts of verpleegkundige heeft met u gesproken over het gebruik van Infliximab (Remicade ). In deze folder krijgt u informatie over de werking en het gebruik
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting 200 NEDERLANDSE SAMENVATTING Duizeligheid is een veel voorkomend probleem bij ouderen. Tot 30% van de thuiswonende ouderen van 65 jaar en ouder ervaart enige vorm van duizeligheid.
Nadere informatieResultatenanalyse van de openbare raadpleging in het kader van het dossier Actogenix B/BE/07/BVW1
Resultatenanalyse van de openbare raadpleging in het kader van het dossier Actogenix B/BE/07/BVW1 Voor deze proef werden 5 raadplegingsformulieren ingevuld: FORMULIER NR. 1 Het dossier ingediend door ActoGenix
Nadere informatieTherapeutic Drug Monitoring BiologicalDMARDs Utile or Futile
Therapeutic Drug Monitoring BiologicalDMARDs Utile or Futile Dr. Bart van den Bemt, apotheker/onderzoeker Afdeling Farmacie Sint Maartenskliniek, Nijmegen Inhoud: 1) Is TDM bij anti-tnf bij reumatische
Nadere informatieAdalimumab (Humira ) MDL-centrum. Bij de ziekte van Crohn en Colitis Ulcerosa
Adalimumab (Humira ) Bij de ziekte van Crohn en Colitis Ulcerosa Uw behandelend arts en/of IBD verpleegkundige heeft met u gesproken over het gebruik van Adalimumab (Humira ). In deze folder krijgt u informatie
Nadere informatieAdalimumab verkreeg de vergunning voor de behandeling van de ziekte van Crohn bij volwassenen en kinderen en van colitis ulcerosa bij volwassenen.
Adalimumab: Humira Deze fiche werd in 2016 opgesteld door de gastro-enterologen van de GETAID (Groupe d Etude Thérapeutique des Affections Inflammatoires Digestives). Ze is bestemd voor patiënten met chronische
Nadere informatieReizen en vaccinaties Maag-Darm-Levercentrum
Reizen en vaccinaties Maag-Darm-Levercentrum Beter voor elkaar Inleiding Deze folder is bestemd voor patiënten (en hun naasten) met een maag,darm- en/of leveraandoening. De folder geeft u informatie over
Nadere informatieINFORMATIE OVER RITUXIMAB (MABTHERA ) FRANCISCUS VLIETLAND
INFORMATIE OVER RITUXIMAB (MABTHERA ) FRANCISCUS VLIETLAND Inleiding Uw reumatoloog heeft u een Biological (rituximab) voorgeschreven voor de behandeling van uw reumatische aandoening. Om dit medicijn
Nadere informatieFLIXABI (infliximab)
De Europese gezondheidsautoriteiten hebben bepaalde voorwaarden verbonden aan het in de handel brengen van het geneesmiddel FLIXABI. Het verplicht plan voor risicobeperking in België, waarvan deze informatie
Nadere informatieSarcoïdose. & medicijnen
Sarcoïdose & medicijnen Voor sarcoïdose bestaat geen specifiek geneesmiddel. Meestal gaat sarcoïdose binnen enkele jaren vanzelf over en naast regelmatige medische controles is vaak geen behandeling nodig.
Nadere informatieMethotrexaat (MTX) bij de ziekte van Crohn
Methotrexaat (MTX) bij de ziekte van Crohn Uw behandelend arts en/of verpleegkundige specialist heeft met u gesproken over het gebruik van Methotrexaat (MTX). In deze folder krijgt u informatie over de
Nadere informatieTherapeutic Drug Monitoring van Infliximab DORIEN VAN DEN BOSSCHE ASO KLINISCHE BIOLOGIE AZ DELTA KLINISCH LABORATORIUM KLINISCHE CHEMIE
Therapeutic Drug Monitoring van Infliximab DORIEN VAN DEN BOSSCHE ASO KLINISCHE BIOLOGIE AZ DELTA KLINISCH LABORATORIUM KLINISCHE CHEMIE ANALYTICAL AND CLINICAL PERFORMANCE EVALUATION OF TWO POC TESTS
Nadere informatieOp grond hiervan bevestig ik dat voor deze patiënt de terugbetaling van een behandeling met de specialiteit SIMPONI noodzakelijk is met
BIJLAGE A: Model van formulier voor een eerste aanvraag Formulier voor eerste aanvraag tot terugbetaling van de specialiteit SIMPONI bij spondylitis ankylosans (volgens de Modified New York Criteria) (
Nadere informatieBehandeling met infliximab Ter behandeling van de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa
Behandeling met infliximab Ter behandeling van de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa Afdeling maag-darm-leverziekten Inleiding Uw arts heeft een behandeling met infliximab voorgesteld. Infliximab is
Nadere informatieOp reis met IBD ~Vaccinaties en reisadviezen~ Marijke van der Vliet Coördinerend reizigersverpleegkundige Franciscus Vaccinatiepoli
Op reis met IBD ~Vaccinaties en reisadviezen~ Marijke van der Vliet Coördinerend reizigersverpleegkundige Franciscus Vaccinatiepoli Op reis met IBD Op reis met IBD Heb je een verstoord afweersysteem wanneer
Nadere informatieRisico minimalisatie materialen betreffende Inflectra (infliximab) voor de voorschrijvers
Inflectra (infliximab) Dit geneesmiddel is onderworpen aan aanvullende monitoring Risico minimalisatie materialen betreffende Inflectra (infliximab) voor de voorschrijvers De risico minimalisatie materialen
Nadere informatieJuveniele spondylartropathie/enthesitis gerelateerde artritis (SpA-ERA)
www.printo.it/pediatric-rheumatology/nl/intro Juveniele spondylartropathie/enthesitis gerelateerde artritis (SpA-ERA) Versie 2016 2. DIAGNOSE EN THERAPIE 2.1 Hoe wordt het gediagnosticeerd? Artsen stellen
Nadere informatieGolimumab (Simponi ) Bij colitis ulcerosa. Informatiefolder. NNIC folder Golimumab uitgave november 2014
Golimumab (Simponi ) Bij colitis ulcerosa Informatiefolder NNIC folder Golimumab uitgave november 2014 Deze folder is tot stand gekomen door samenwerkende IBD verpleegkundigen en MDL artsen binnen respectievelijk
Nadere informatieInfliximab (Remicade )
MDL Infliximab (Remicade ) bij de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa Inhoudsopgave Algemeen...4 Werking...4 Voorzorgsmaatregelen...5 Gebruik...6 Bijwerkingen...7 Interactie met andere geneesmiddelen...8
Nadere informatieFarmacotherapeutisch rapport infliximab (Remicade ) bij de indicatie colitis ulcerosa
26078522 def. versie infliximab (Remicade ) Farmacotherapeutisch rapport infliximab (Remicade ) bij de indicatie colitis ulcerosa 1. Samenvatting De Commissie Farmaceutische Hulp heeft een farmacotherapeutisch
Nadere informatieI Identificatie van de rechthebbende (naam, voornaam, inschrijvingsnummer bij de V.I.)
BIJLAGE A : Model van formulier voor een eerste aanvraag Formulier voor eerste aanvraag tot terugbetaling van de specialiteit ENBREL bij spondylitis ankylosans (volgens de Modified New York Criteria) (
Nadere informatieAnakinra Kineret. Ziekenhuis Gelderse Vallei
Anakinra Kineret Ziekenhuis Gelderse Vallei Het doel van deze folder is u praktische informatie te geven over het nieuwe medicijn dat u gaat gebruiken: anakinra. Hoe werkt anakinra? Bij patiënten met een
Nadere informatieBijlage Biologische geneesmiddelen
Bijlage Biologische geneesmiddelen 14 D EDITIE 2018 Eerlijk, betrouwbaar en onafhankelijk 1 Colofon Geen enkel onderdeel van deze brochure, noch de gehele uitgave mag op welke wijze dan ook worden verveelvoudigd
Nadere informatiePrednison voor de behandeling van de ziekte van Crohn en Colitis Ulcerosa
Patiënteninformatie Prednison voor de behandeling van de ziekte van Crohn en Colitis Ulcerosa rkz.nl Uw MDL-arts (maag-,darm-,leverarts) heeft u Prednison voorgeschreven voor de behandeling van de ziekte
Nadere informatieLopende studies. Zaterdag 9 september 2017
Lopende studies Zaterdag 9 september 2017 LADI STUDY Lengthening Adalimumab Dosing Interval Adalimumab (Humira) interval verlenging voor patiënten met stabiele ziekte van Crohn Waarom? - Optimale dosering
Nadere informatiePatiënteninformatie. Adalimumab (Humira ) Informatie over de behandeling met het medicijn adalimumab bij de ziekte van Crohn en collitis ulcerosa
Patiënteninformatie Adalimumab (Humira ) Informatie over de behandeling met het medicijn adalimumab bij de ziekte van Crohn en collitis ulcerosa Adalimumab (Humira ) Informatie over de behandeling met
Nadere informatieInfliximab (Remicade )
Patiënteninformatie Infliximab (Remicade ) Bij de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa Inhoudsopgave Pagina 1 Algemeen 5 2 Werking van infliximab 5 3 Voorzorgsmaatregelen 6 4 Hoe gebruikt u infliximab?
Nadere informatieZeldzame Juveniele Primaire Systemische Vasculitis
www.printo.it/pediatric-rheumatology/be_fm/intro Zeldzame Juveniele Primaire Systemische Vasculitis Versie 2016 2. DIAGNOSE EN THERAPIE 2.1 Wat voor types vasculitis zijn er? Hoe wordt vasculitis geclassificeerd?
Nadere informatieBudesonide. atiefolder. Informatiefolder. bij de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa
Budesonide bij de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa atiefolder Informatiefolder N-ICC folder budesonide uitgave september 2016 Deze folder is tot stand gekomen door samenwerkende IBD verpleegkundigen
Nadere informatieSTANDPUNTEN STANDPUNT NEDERLANDSE VERENIGING VOOR REUMATOLOGIE OVER ABATACEPT.
STANDPUNTEN STANDPUNT NEDERLANDSE VERENIGING VOOR REUMATOLOGIE OVER ABATACEPT. Indicatie en behandeling van reumatoïde artritis met de selectieve T-cel modulator Abatacept. April 2008 De door de Nederlandse
Nadere informatieGolimumab verkreeg de vergunning voor de behandeling van matige tot ernstige colitis ulcerosa bij volwassenen.
Golimumab : SIMPONI Deze fiche werd in 2016 opgesteld door de gastro-enterologen van de GETAID (Groupe d Etude Thérapeutique des Affections Inflammatoires Digestives). Ze is bestemd voor patiënten met
Nadere informatieTNF blokkerende medicijnen
TNF blokkerende medicijnen Reumatologie 1 TNF blokkerende medicijnen Etanercept (Enbrel ), Adalimumab (Humira ), Golimumab (Symponi ), Certolizumab pegol (Cimzia ) en Infliximab (Remicade ) Uw reumatoloog
Nadere informatieVLAS Medische behandeling van Morbus Crohn en Colitis Ulcerosa. Dr Christophe Claessens St-Jozef ziekenhuis Turnhout
VLAS 13-11-2008 Medische behandeling van Morbus Crohn en Colitis Ulcerosa Dr Christophe Claessens St-Jozef ziekenhuis Turnhout 11 december 1931: Ik heb een belangrijke wetenschappelijke vondst die ik zou
Nadere informatieBijgevoegd vindt u de risico minimalisatie materialen.
Begeleidende brief voor HCP Betreft: Risico minimalisatie materialen betreffende, infliximab voor voorschrijvers Geachte Heer / Mevrouw, REMSIMA (Infliximab) 100 mg poeder voor concentraat voor oplossing
Nadere informatieInleiding 1 Zwanger worden 2 Zwanger zijn 4 Bevalling en kind 8 Tot slot 9 Belangrijke telefoonnummers, websites en. 10 adressen.
Zwanger worden Is het mogelijk zwanger te worden met de ziekte van Crohn of colitis ulcerosa? Vrouwen Meestal zijn vrouwen met een chronische darmziekte niet verminderd vruchtbaar. Bij sommige vrouwen
Nadere informatieMDL. Adalimumab (Humira ) bij de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa
MDL Adalimumab (Humira ) bij de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa Inhoudsopgave Algemeen 4 Werking 4 Voorzorgsmaatregelen 5 Gebruik 6 Interacties met andere geneesmiddelen 6 Bijwerkingen 7 Zwangerschap
Nadere informatieVaccinatie voor mensen met auto-immune reumatische ontstekingsziekten
Vaccinatie voor mensen met auto-immune reumatische ontstekingsziekten 27 maart 2017 INLEIDING Vaccinaties zijn een manier om infecties te voorkomen vooraleer ze optreden. Vaccins helpen het immuunsysteem
Nadere informatieChronische Niet-Bacteriële Osteomyelitis/Osteïtis (of CRMO)
https://www.printo.it/pediatric-rheumatology/be_fm/intro Chronische Niet-Bacteriële Osteomyelitis/Osteïtis (of CRMO) Versie 2016 1. WAT IS CRMO 1.1 Wat is het? Chronische terugkerende multifocale osteomyelitis
Nadere informatieInfliximab (Inflectra ) Bij de ziekte van Crohn of colitis ulcerosa
Infliximab (Inflectra ) Bij de ziekte van Crohn of colitis ulcerosa Ziekenhuis Gelderse Vallei Uw behandelend arts en/of verpleegkundige heeft met u gesproken over het gebruik van Infliximab (Inflectra
Nadere informatieKinderwens en zwangerschap bij de ziekte van Crohn en Colitis Ulcerosa
3 Kinderwens en zwangerschap bij de ziekte van Crohn en Colitis Ulcerosa EDITIE 2018 Eerlijk, betrouwbaar en onafhankelijk 1 Colofon Geen enkel onderdeel van deze brochure, noch de gehele uitgave mag op
Nadere informatiegastro-enterologie informatiebrochure Starten met biologische therapie - ziekte van Crohn
gastro-enterologie informatiebrochure Starten met biologische therapie - ziekte van Crohn Inhoudstafel 1. Inleiding 4 2. Wat is biologische therapie? 4 3. Overzicht biologische therapieën 4 4. Samenvatting
Nadere informatie2. NEDERLANDSE SAMENVATTING
Chapter 10 2. NEDERLANDSE SAMENVATTING Inleiding Het onderwerp van dit proefschrift is de medicamenteuze behandeling van de aandoening ankyloserende spondylitis (AS). In Nederland wordt AS nog vaak de
Nadere informatieReumatische Koorts en Post-Streptokokken Reactieve Artritis
www.printo.it/pediatric-rheumatology/be_fm/intro Reumatische Koorts en Post-Streptokokken Reactieve Artritis Versie 2016 2. DIAGNOSE EN THERAPIE 2.1 Hoe wordt het gediagnosticeerd? Klinische symptomen
Nadere informatie