Samenvatting Regio in Beeld

Transcriptie

1 Samenvatting Regio in Beeld Achterhoek Oktober 2017

2 Een arbeidsmarkt in verandering De arbeidsmarkt verandert: de werkgelegenheid trekt aan, het aantal vacatures groeit en de werkloosheid daalt. Ook wordt de arbeidsmarkt steeds flexibeler en hebben technologische veranderingen hun weerslag op de arbeidsmarkt. Nieuwe beroepen en banen ontstaan, terwijl er ook werk verdwijnt en er andere vaak hogere eisen worden gesteld aan personeel. De banengroei is omvangrijk genoeg om de werkloosheid te laten dalen, maar niet sterk genoeg om kansen aan iedereen te bieden. De tweedeling op de arbeidsmarkt is de afgelopen jaren toegenomen. De sterkste positie op de arbeidsmarkt is er voor vakspecialisten in de ICT, techniek en de zorg. Werkenden in deze richtingen hebben weinig moeite hun baan te behouden, werkzoekenden beschikken over een gunstige concurrentiepositie. Tegelijkertijd zijn er groepen werkzoekenden met een structureel slechtere arbeidsmarktpositie. Dit geldt bijvoorbeeld voor laagopgeleiden, werkzoekenden in specifieke beroepsrichtingen, arbeidsbeperkten en 55-plussers. Meer banen en vacatures in de Achterhoek De economie groeit. Hierdoor trekt ook in de Achterhoek de werkgelegenheid in vrijwel alle sectoren aan. Het aantal vacatures groeit fors. Voor de arbeidsmarktregio Achterhoek verwacht UWV dat het aantal banen van werknemers in de periode met gemiddeld 1,2% per jaar toeneemt tot Dat is een lager percentage dan de landelijke banengroei met 2,1% per jaar. Dit komt mede doordat sterk groeiende dienstverlenende sectoren (ICT, zakelijke dienstverlening) naar verhouding in de regio minder vertegenwoordigd zijn dan landelijk. Tegelijkertijd is de (maak)industrie juist wel sterk vertegenwoordigd. Die sector doet het economisch goed, maar heeft daar structureel minder mensen voor nodig. Per saldo neemt het aantal banen in de industrie nog af. De meeste nieuwe banen in absolute aantallen gezien - ontstaan in 2018 in zorg & welzijn, hoewel binnen deze sector wel een aantal branches met krimp te zien zijn. Daarna volgen overige zakelijke dienstverlening (waar ook de uitzendbranche onder valt), specialistische zakelijke dienstverlening, detailhandel en bouwnijverheid. In 2016 ontstonden in de regio vacatures, gemiddeld 750 per maand. In de eerste helft van 2017 ligt het aantal ontstane vacatures hoger dan in de eerste helft van UWV verwacht dat de vacaturemarkt in 2017 en 2018 blijft groeien. Ontstane vacatures per kwartaal, Achterhoek, I II III IV I II Bron: CBS, bewerking UWV WW daalt, bijstand neemt toe Eind 2016 telt de potentiële beroepsbevolking in de Achterhoek personen. Hiervan ontvangt een deel een sociale zekerheidsuitkering, zoals WW, bijstand of een arbeidsongeschiktheidsuitkering. In de Achterhoek hebben relatief minder mensen een bijstandsuitkering dan landelijk. Het aandeel mensen met een arbeidsongeschiktheidsuitkering ligt juist hoger dan landelijk, vooral bij de Wajong. Het aantal WW-uitkeringen in Achterhoek is in 2016 gedaald tot 6.960, dit is 13% minder dan een jaar eerder. Verwacht wordt dat in 2017 de WW in de Achterhoek met 22% verder daalt. Eind 2016 waren er in de Achterhoek mensen met een bijstandsuitkering. Een jaar eerder waren dat er 4.850, een toename met 4,5%. Landelijk was de stijging in 2016 kleiner met 3,5%. Landelijk gezien komt de stijging vooral door nieuwe wetgeving en de toestroom van asielzoekers. Samenvatting Regio in Beeld Achterhoek 1

3 In 2016 stroomden in de Achterhoek 320 mensen in aansluiting op de WW door naar de bijstand, een doorstroompercentage van 4,4%. Vanuit de bijstand gezien is dit een belangrijk deel van de nieuwe uitkeringen. Het gaat dan bijna om een vijfde van het aantal nieuwe bijstandsontvangers. Sociale zekerheidsuitkeringen en hun aandeel in de beroepsbevolking, Achterhoek en Nederland, december 2016 Beroepsbevolking Achterhoek Nederland aandeel in aandeel in aantal beroepsbevolking beroepsbevolking WW ,5% 4,6% Bijstand tot AOW-leeftijd ,3% 5,2% Arbeidsongeschiktheid (AO) ,5% 8,9% waarvan Wajong ,2% 2,8% waarvan WAO ,4% 3,3% waarvan WIA ,9% 2,8% Bron: CBS en UWV Meer kansen op werk in de Achterhoek De spanning op de arbeidsmarkt dat is de verhouding tussen openstaande vacatures en kortdurend werkzoekenden neemt in de Achterhoek toe. Spanning arbeidsmarkt, 35 arbeidsmarktregio s, 2e kwartaal 2016 en 2e kwartaal 2017 Totaal alle beroepen, 2 e kwartaal 2017 Totaal alle beroepen, 2 e kwartaal 2016 Bron: UWV In het afgelopen jaar veranderde Achterhoek van een ruime arbeidsmarkt in een arbeidsmarkt met een gemiddelde spanning. Een gemiddelde spanning op de arbeidsmarkt betekent dat vraag en aanbod op totaalniveau redelijk in evenwicht zijn. Werkgevers ondervinden steeds meer knelpunten bij het invullen van vacatures. Werkzoekenden hebben gemiddeld genomen een betere concurrentiepositie. Zij hebben meer kans op het vinden van werk. Er zijn echter grote verschillen tussen beroepsgroepen als het gaat om de kans op werk. Vooral werkzoekenden met een administratieve achtergrond, verkoopmedewerkers, helpenden, activiteitenbegeleiders en leiders kinderopvang ervaren veel concurrentie tijdens het solliciteren. Van de beroepen die veel voorkomen onder werkzoekenden in de Achterhoek hebben productiemedewerkers, commercieel medewerkers binnendienst, heftruckchauffeurs, bouwtimmerman en vrachtwagenchauffeur binnenland een goede concurrentiepositie. Voor veel voorkomende beroepen als financieel-administratief medewerker, magazijnmedewerker en schoonmakers is de concurrentiepositie gemiddeld. De beste concurrentiepositie hebben werkzoekenden wanneer zij solliciteren op vacatures voor vakmensen in techniek en bouw en voor bepaalde functies in zorg & welzijn. Samenvatting Regio in Beeld Achterhoek 2

4 Niet iedereen profiteert dus evenredig van de economische groei. Zo neemt het aantal bijstandsuitkeringen toe en zijn er veel mensen die vanwege een arbeidsbeperking langs de kant staan. Laagopgeleiden, arbeidsbeperkten, 55-plussers en mensen die een beroep uitoefenen waar weinig vraag naar is hebben een kwetsbare arbeidsmarktpositie. Ondanks hun zwakkere arbeidsmarktpositie biedt de groeiende economie ook hen kansen. Laagopgeleiden zijn vaker werkloos Laagopgeleiden zijn mensen zonder startkwalificatie. Zij hebben basisonderwijs, vmbo of mbo-1 als hoogst afgeronde opleiding. De gemiddelde werkloosheid onder laagopgeleiden in Nederland is met 9% hoger dan onder middelbaar (6%) en hoogopgeleiden (4%). De beroepsbevolking van de Achterhoek telt in 2016 circa laagopgeleiden (inclusief scholieren en mbo-studenten). Dat is een kwart van de beroepsbevolking. In 2016 ontstonden in de Achterhoek ruim vacatures op laag niveau. In de Achterhoek vond 65% van de laagopgeleide WW ers binnen een jaar werk. Uitzendwerk is voor laagopgeleiden belangrijk voor het vinden van een baan. Vooral voor laagopgeleiden met een technisch beroep, een transport & logistiek beroep of een agrarisch beroep zijn uitzendbureaus een belangrijke route naar werk. Economisch-administratief personeel op laag niveau vindt het minst vaak werk vanuit de WW. De concurrentiepositie is gunstig voor laagopgeleiden die werk zoeken in technische, transport & logistiek of agrarische richting. Concurrentiepositie laagopgeleiden naar beroepsrichting, Achterhoek, 6-maandsgemiddelde november 2016 april 2017 Concurrentie van werkzoekenden weinig veel Technisch Transport en logistiek Dienstverlenend Economisch en administratief Zorg en welzijn Commercieel Agrarisch Bron: UWV Er zijn zeker kansen voor laagopgeleiden, maar verschillende belemmeringen kunnen het moeilijker maken om werk te vinden of te behouden. Laagopgeleiden voelen zich gemiddeld genomen vaker ongezond, terwijl beroepen met goede kansen voor laagopgeleiden juist fysiek zwaar zijn. Laagopgeleiden hebben vaak minder toegang tot uitgebreide sociale netwerken. De laagopgeleide beroepsbevolking is sterker vergrijsd en ouderen komen moeilijker aan het werk. Laagopgeleiden ondervinden relatief veel concurrentie op de arbeidsmarkt van andere groepen (scholieren, studenten, arbeidsmigranten uit Midden- en Oost-Europa en hoger opgeleiden. Soms weten werkgevers en laagopgeleiden elkaar niet goed te vinden. De arbeidsparticipatie van laagopgeleiden kan vergroot worden door werk te zoeken in kansrijkere beroepen, via scholing, door werk te zoeken via uitzendbureaus, netwerken en open sollicitaties en door een multidisciplinaire aanpak. Arbeidsbeperkten kwetsbaar op de arbeidsmarkt Arbeidsbeperkten vormen een heterogene groep die varieert van hoogopgeleiden met een lichte fysieke aandoening tot mensen zonder diploma met een ernstige verstandelijke beperking. Ook de arbeidsmogelijkheden van arbeidsbeperkten lopen uiteen. De arbeidsdeelname verschilt per arbeidsongeschiktheidsuitkering. Eind 2015 werkte 29% van de Wajongers in de Achterhoek. Dat is hoger dan het landelijke aandeel van 23%. Bij gedeeltelijk arbeidsgeschikte WGA ers daalde het aandeel werkenden in de Achterhoek tot 51%. Dat is nog altijd ruim boven het landelijk gemiddelde van 43%. Bij volledig arbeidsongeschikte WGA ers daalde het aandeel werkenden juist verder, tot 10% in de Achterhoek en 8% in Nederland. Het aandeel werkenden binnen de groep WIA 35-minners steeg landelijk voor het eerst sinds jaren, naar 43%. In Achterhoek is dit aandeel eind %, evenveel als het jaar daarvoor. Onder WAO ers was het aandeel werkenden 23% in de Achterhoek en 18% landelijk, eind Samenvatting Regio in Beeld Achterhoek 3

5 Banen volgens banenafspraak, Achterhoek, q q q q q4 Indicatie Werkkamer eind 2016 Uitzendcontracten/detachering Regulier markt Regulier overheid Bron: UWV, Trendrapportage De Achterhoek ligt op koers voor de banenafspraak. Eind 2016 stonden in deze regio mensen in het doelgroepregister. Ten opzichte van de nulmeting is het aantal met 828 afgenomen. De netto ontwikkeling in de Achterhoek van het aantal banen - volgens de definitie van de banenafspraak - ten opzichte van de nulmeting is als volgt: 250 extra banen bij reguliere werkgevers via een dienstverband en 199 extra banen bij reguliere werkgevers via een uitzendcontract of detachering. Arbeidsbeperkten kunnen op verschillende manieren ondersteund worden bij het vinden en behouden van werk. Bijvoorbeeld via re-integratie en activering, investeringen in opleiding en employability, herverdeling van werk en het ontzorgen van werkgevers. Grotere kans op langdurige werkloosheid bij 55-plussers Oudere werknemers verliezen over het algemeen minder snel hun baan dan jongere werknemers. Maar als ouderen hun baan kwijtraken, komen ze moeilijker weer aan het werk. Langdurige werkloosheid verzwakt de arbeidsmarktpositie van werkzoekenden. Werkhervatting naar leeftijdsklasse, Achterhoek, werkhervatting in periode juli 2015-juni tot 30 jaar 30 tot 40 jaar 40 tot 50 jaar 50 tot 60 jaar 60 jaar en ouder Bron: UWV 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Eind 2016 is twee derde van de bij UWV ingeschreven werkzoekende 55-plussers in de Achterhoek een jaar of langer werkloos. Dit is iets lager dan het landelijke aandeel van 69%. Er zijn verschillende redenen voor de hoge langdurige werkloosheid onder 55-plussers. - Werkgevers vinden de verhoudingen tussen loonkosten en productiviteit van 55-plussers vaak een probleem, hoewel gemiddeld het salarisniveau van 55-plussers niet of nauwelijks hoger is dan van werknemers van jaar in vergelijkbare functies. - Werkgevers denken dat het ziekteverzuim van oudere werknemers hoger is dan van jongere leeftijdsgroepen. - In de ogen van werkgevers presteren 50-plussers slechter dan jongeren op fysieke en mentale belastbaarheid, flexibiliteit, creativiteit, opleidingsbereidheid en vaardigheid met nieuwe technologieën. Maar ze presteren volgens werkgevers juist beter op betrouwbaarheid, betrokkenheid, nauwkeurigheid, sociale vaardigheden en klantgerichtheid. Samenvatting Regio in Beeld Achterhoek 4

6 - De deelname aan scholing, trainingen en cursussen van mensen met een hogere leeftijdsklasse is relatief laag. De scholingsachterstand is de afgelopen jaren wel wat kleiner geworden. In de Achterhoek gaat eind april 2017 meer dan de helft (58%) van de lopende WW-uitkeringen naar 50-plussers. Van die bijna WW-uitkeringen heeft de helft een verstreken uitkeringsduur van minimaal een jaar. 48% van de 50-plussers in de Achterhoek met een nieuwe WW-uitkering is binnen een jaar weer aan het werk. Voor jongere leeftijdsgroepen is het werkhervattingspercentrage duidelijk beter. De (langdurige) werkloosheid van ouderen kan worden voorkomen en verkleind door zoekkanalen efficiënter te gebruiken, de beeldvorming van werkgevers te beïnvloeden, werkzoekenden te ondersteunen, duurzame inzetbaarheid te stimuleren en gebruik te maken van financiële regelingen. Veel administratieve banen verdwijnen Werkzoekenden kunnen moeite hebben om werk te vinden omdat hun opleiding, werkervaring en competenties niet aansluiten bij de wensen van werkgevers. Eén van de groepen waarvoor dit het duidelijkst zichtbaar is, zijn de administratieve beroepen. In de Achterhoek geldt dit bijvoorbeeld voor receptionist, administratief medewerkers secretariaat en kantoorassistent. Voor de toekomst wordt voor dit soort beroepen een verdere banenkrimp verwacht, waardoor hun concurrentiepositie nog verder verslechtert. Naast administratieve beroepen zijn er ook andere beroepen met een ongunstige concurrentiepositie in de Achterhoek. Voor deze beroepen is het aanbod van werkzoekenden groot ten opzichte van de beschikbare vacatures. Werkzoekenden in deze beroepen kunnen overstappen naar andere beroepen dan waar ze voorheen werkten of met een arbeidsmarktgerichte scholing hun kansen vergroten. UWV heeft voor een aantal beroepen de mogelijkheden voor overstappen in beeld gebracht, waarbij is gekeken naar beroepen waarvoor vergelijkbare competenties worden gevraagd: receptionist; secretaresse; administratief medewerker secretariaat; verkoopmedewerker; medewerker bedrijfsrestaurant; medewerker facilitaire dienst. Uitdagingen voor de regionale arbeidsmarkt Op de arbeidsmarkt in de Achterhoek weten werkgevers en werkzoekenden in de meeste gevallen goed te vinden, maar niet in alle gevallen. Vooral veel laagopgeleiden, mensen met een administratief beroep, arbeidsbeperkten en ouderen komen niet gemakkelijk aan het werk. Tegelijkertijd geven veel Achterhoekse werkgevers aan dat ze personeelstekorten hebben. Het oplossen van knelpunten vraagt creativiteit en flexibiliteit van alle partijen op de regionale arbeidsmarkt. De werkgelegenheid in de sector zorg & welzijn is inmiddels bijna even groot als in de industrie. Het aantal banen en (moeilijk vervulbare) vacatures in de zorg neemt snelt toe. Door de demografische ontwikkeling, de economische betekenis en de verwachte banengroei van de sector zorg & welzijn is het van belang om ook de arbeidsmarkt van deze sector als speerpunt te behandelen, zoals nu al gebeurt voor industrie en techniek. De Achterhoek staat bekend als een mbo-regio. Toch ligt er ook een grote uitdaging bij de lager opgeleide werkzoekenden als het gaat om het vergroten van de arbeidsmarktkansen. Een derde van de WW ers heeft geen startkwalificatie. Ongeveer een vijfde van de laagopgeleide WW ers zoekt een economisch-administratief beroep. Juist voor deze werkzoekenden is het belangrijk om hen bewust te maken van de slechte kans op werk en inzicht te geven in alternatieve, meer kansrijke beroepen. In de Achterhoek groeit het aantal banen en vacatures, terwijl de beroepsbevolking krimpt. Daardoor ontstaan sneller tekorten aan personeel en worden tekorten sneller groter, kwantitatief en kwalitatief. Dat biedt kansen voor werkzoekenden zonder werk en voor baanveranderaars. Oplossingen voor de spanningen op de arbeidsmarkt liggen in verschillende richtingen, zoals verhoging van de arbeidsparticipatie, uitbreiding van uren door deeltijdwerkers, vraagaanpassing door werkgevers, vergroting van arbeidsmobiliteit tussen regio s, tussen sectoren en tussen beroepen. Scholing in enige vorm kan in veel gevallen helpen om verschillen tussen vraag en aanbod te overbruggen, in het bijzonder voor groepen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Veranderingen op de arbeidsmarkt gaan sneller en worden complexer. Daarom werken overheid, ondernemers en onderwijs in de Achterhoek op verschillende manieren samen - ook regio-overstijgend - om de werking van de regionale arbeidsmarkt te verbeteren. Voorbeelden zijn het Werkbedrijf Achterhoek en het WerkgeversServicepunt. De uitdaging is om samenwerking telkens opnieuw af te stemmen op de problemen die zich voordoen. Samenvatting Regio in Beeld Achterhoek 5

7 Colofon Regio in Beeld Regio in Beeld is een jaarlijkse uitgave van UWV Auteur Roland Keiren Inlichtingen Redactieadres UWV Afdeling Arbeidsmarktinformatie en -advies Postbus HG Amsterdam Eindredactie Suzanne IJzerman Roelof van der Velde Regio samenstelling De arbeidsmarktregio Achterhoek is het werkgebied van Werkplein Doetinchem. De gemeenten Aalten, Berkelland, Bronckhorst, Doetinchem, Montferland, Oost Gelre, Oude IJsselstreek en Winterswijk maken deel uit van deze arbeidsmarktregio. Disclaimer Meer informatie is te vinden op Alles uit deze uitgave mag worden overgenomen, echter uitsluitend met bronvermelding. Aan deze uitgave kunnen geen rechten worden ontleend. UWV 2017 Samenvatting Regio in Beeld Achterhoek 6

8 Einde rapport Samenvatting Regio in Beeld Achterhoek 7