StadshavensRotterdam. Gebiedsplan concept januari 2009 Waalhaven-Eemhaven. De nieuwe voorkant van de haven

Transcriptie

1 StadshavensRotterdam 1600 ha Gebiedsplan concept januari 2009 Waalhaven-Eemhaven De nieuwe voorkant van de haven

2 StadshavensRotterdam 1600 ha Gebiedsplan Waalhaven-Eemhaven 5 Waalhaven-Eemhaven 9 Waalhaven-Eemhaven nu 14 Duurzame gebiedsontwikkeling 19 Stapsgewijze metamorfose 28 Uitvoeringsstrategie

3 4 5 Tussen de Maasvlakte en de Erasmusbrug liggen de Stadshavens van Rotterdam. Stoere havengebouwen, lange kades en fraaie vergezichten geven het gebied een bijzondere uitstraling. Als de Tweede Maasvlakte klaar is trekt een deel van de havenactiviteiten weg uit deze havens. Dat schept ruimte voor nieuwe bestemmingen op en langs het water. Haven én stad profiteren daarvan. Waalhaven-Eemhaven Waalhaven-Eemhaven is één van de vier deelgebieden binnen Stadshavens. Deepsea containeroverslag maakt hier geleidelijk plaats voor nieuwe activiteiten. Kernwoorden voor de toekomst zijn shortsea hub, value addes logistics, fruitcluster en maritieme technologie. De Eem- en de Waalhaven gezien vanuit het westen Ambitie Van de vier deelgebieden behoudt Waalhaven- Eemhaven het meest het karakter van de haven. De Eemhaven profileert zich als belangrijkste overslaghaven van intra-europees containervervoer (short sea hub). In Waalhaven Zuid ontstaat een geavanceerd distributiepark. De lange verkeersader Waalhaven Oost transformeert in een maritieme boulevard. Daar verrijzen kantoren voor maritieme diensten en technologische bedrijven, met inspirerend uitzicht op het werkterrein. Stukgoedterminals moderniseren, zodat ze de concurrentieslag met Antwerpen weer volop aan kunnen. Het verrommelde beeld verandert in het beeld van een moderne haven. De omliggende woonwijken Oud-Charlois, Wielewaal en Pendrecht krijgen toegang tot de indrukwekkende havenfronten van Waal- en Eemhaven, met beter openbaar vervoer over land en water en nieuwe wandel- en fietsroutes. De wijk profiteert van het voorzieningenniveau en het aanbod van hoogwaardige werkgelegenheid in de directe omgeving.

4 6 7 Nieuwe toekomst voor Stadshavens Haven en stad raken op innovatieve wijze met elkaar verweven in de Stadshavens van Rotterdam. Van west naar oost zullen logistieke havenactiviteiten geleidelijk overgaan in kennisintensieve bedrijvigheid, opleidingen, woon- en werkmilieus voor pioniers en luxe woonvormen. Iedere stadshaven behoudt een eigen identiteit. Samen vormen ze het economisch scharnierpunt van haven en stad. De gemeente Rotterdam en het Havenbedrijf Rotterdam N.V. zetten een ambitieus programma in gang om deze metamorfose tot stand te brengen. Twee doelen staan voorop: de economische structuur van haven en stad versterken én aantrekkelijke en hoogwaardige woon- en werkmilieus creëren. De koers is beschreven in Stadshavens Rotterdam, creating on the edge. De koers krijgt concreet invulling in vier gebiedsplannen, voor de deelgebieden Rijnhaven-Maashaven, Merwehaven-Vierhavens, Waalhaven-Eemhaven en RDM-terrein. Voor u ligt het gebiedsplan Waalhaven-Eemhaven. Fundament Aan de basis van dit gebiedsplan liggen gedetailleerde gebiedsplannen per deelgebied, onderzoeksrapporten en een maatschappelijke kostenbatenanalyse. Enkele belangrijke fundamenten zijn: Duurzaam Stadshavens; Creating on the Edge, koers voor Stadshavens; Uitvoeringsprogramma Stadshavens ; Maatschappelijke kosten-batenanalyse Stadshavens; Duurzaam Stadhavens; Havenplan 2020; Stadsvisie Programma en uitvoeringsstrategie Het gebiedsplan Waalhaven-Eemhaven geeft invulling aan de ambitie met strategieën voor de duurzaamheid, een stappenplan voor de metamorfose en een uitvoeringsstrategie. Het stappenplan bestaat uit projecten die op korte, middellange en lange termijn bijdragen aan een nieuwe, duurzame toekomst. De uitvoeringsstrategie gaat in op de samenwerking, de financiering en de communicatie. Het Havenbedrijf Rotterdam N.V. wil met dit gebiedsplan overheden, maritieme bedrijven, technologische bedrijven en ontwikkelaars verleiden om daadkrachtig aan de slag te gaan met de metamorfose van Waalhaven-Eemhaven. Het Havenbedrijf doet dat in samenwerking met de Gemeente Rotterdam.

5 8 9 Waalhaven-Eemhaven nu In Waalhaven-Eemhaven bloeien allerhande haven ac tiviteiten: short sea, deep sea, stukgoed, distributie, mari tieme dienstverlening en stedelijke bedrijvigheid. De enorme afmetingen van pieren, kranen, containers en loodsen geven een indrukwekkend beeld. De haven is echter verouderd en de bereikbaarheid loopt tegen grenzen aan. De Waal- en de Eemhaven volop in bedrijf Geschiedenis De geschiedenis van Waalhaven-Eemhaven begint op Sluisjesdijk, een voormalig schiereiland in de Nieuwe Maas. Aan het einde van de negentiende eeuw is Rotterdam een van de eerste havens voor doorvoer van petroleum. Sluisjesdijk is een geschikte plaats voor opslag van die nieuwe brandstof: direct aan het water, dicht bij de stad maar wel op veilige afstand. Op de kop van Sluisjesdijk vestigt de Koninklijke Maatschappij tot Exploitatie van Petroleumbronnen in Nederlandsch Indië, de voorloper van Shell, de eerste raffinaderij. In de jaren daarna maakt de Rotterdamse haven een forse groei door. De Rijnhaven en de Maashaven zijn nog maar net klaar, maar er is opnieuw behoefte aan ruimte. Rond Sluisjesdijk komt vanaf 1908 in fasen een grote, diepe haven tot stand voor het laden en lossen van zeeschepen: de Waalhaven. Opslag van petroleum op Sluisjesdijk wordt niet langer veilig gevonden en deze activiteiten verhuizen vanaf 1912 naar de Petroleumhaven op de Vondelingenplaat bij Pernis. Sluisjesdijk verandert daarna van karakter, het schiereiland wordt steeds dichter bebouwd met kleinschalige industrieën. In 1931 is de haven 219 hectare groot. Rotterdam is daarmee de grootste haven ter wereld, met massale overslag van kolen, erts, graan en later ook containers. Ten zuiden van de haven ligt een vliegveld, dat in de Tweede Wereldoorlog vernield wordt. Op deze plaats ontstaat na de oorlog bedrijventerrein Waalhaven-Zuid, omsloten door een spoorwegemplacement en de oude polderdijk. Alleen de lange grasstrip voor de markante KPN-toren herinnert nog aan de vooroorlogse functie. Na de oorlog breidt het havengebied zich verder uit met het graven van de Eemhaven. Deze grote haven bestaat uit meerdere kleine insteekhavens, waarvan een deel inmiddels weer gedempt is. Met name stukgoed- en containerbedrijven maken hier gebruik van. Eemhaven-Waalhaven West De ruimtelijke drager van Waalhaven-Eemhaven is een lange, kaarsrechte weg met loodrecht daarop aan beide kanten pieren. Ondanks deze heldere structuur is het gebied onoverzichtelijk. Dat komt doordat nergens vrij zicht op het water bestaat. Langs de weg staan grote hallen, stapels containers, kranen en geparkeerde chassis. Die geven een bijzondere uitstraling, maar ook een rommelig beeld. Ook de boomstructuur is rommelig. Op een wat verstopte plaats ligt het Quarantaineterrein, een aantrekkelijke groene plaats met ruim zicht op de scheepsbouwactiviteiten op het water. Deepsea containeroverslag is de belangrijkste havenactiviteit in Eemhaven en Waalhaven West. Deze activiteit verhuist vanaf 2013 geleidelijk naar de Tweede Maasvlakte, als de containerterminals daar gereedkomen. Shortsea containeroverslag is nu nog in beperkte mate aanwezig. Het Ministerie van Verkeer & Waterstaat stimuleert shortsea als alternatief voor goederenvervoer over de weg, in de strijd tegen files en luchtvervuiling. Beeldbepalend zijn de empty depots. Dit zijn opslagplaatsen voor lege containers die wachten op herverdeling onder exporteurs. Empty depots zijn essentieel voor een containerhaven, maar geven in de huidige situatie een rommelig beeld. De aan- en afvoer van de containers vindt deels over de weg plaats en dat belast het wegennet sterk. Alle terreinen in Eemhaven-Waalhaven zijn in gebruik; de afgelopen tijd is de leegstand in Waalhaven Zuid en Sluisjesdijk flink teruggedrongen. Uitbreiding van activiteiten vereist anders omgaan met ruimte: transformeren, intensiveren en herstructureren. Door toepassing van nieuwe logistieke concepten kan de ruimte

6 10 11 Externe veiligheidcontouren gekoppeld aan bedrijven in de Merwe- en Vierhavens / Waal- Eemhaven en aan transport over de Maas Legenda n plaatsgebonden risicocontour 10-6 n invloedsgebied t.b.v. verantwoording groepsrisicoverantwoording n bebouwingsvrije zone vanuit Nota'Gedifferentieerde veiligheidszonering oevers Nieuwe Waterweg/Nieuwe Maas' n gebied met bebouwingsrestricties vanuit Nota 'Gedifferentieerde veiligheidszonering oevers Nieuwe Waterweg/Nieuwe Maas' n aandachtsgebied 200 m vanuit 'Rijksnota Risiconormering Vervoer Gevaarlijke Stoffen' n risicovolle bedrijfsterreinen Waalhaven Oost: vroeg-naoorlogse architectuur en moderne kantoren efficiënter benut worden. Herstructurering is over het algemeen pas mogelijk vanaf 2020, wanneer de veelal langlopende contracten aflopen. Voortijdig beëindigen van de contracten is ook mogelijk, maar dat vereist per geval een afweging van financiële consequenties en bedrijfsbelangen. De wegen van en naar Eemhaven-Waalhaven zijn druk. Met de geplande aanpassingen, ook voor verbreding van de A15, kan het autoverkeer met maximaal 10 tot 15 procent toenemen. Het Rail Service Centre aan de zuidzijde van Eemhaven wordt intensief gebruikt voor containervervoer per spoor. Op korte termijn vindt uitbreiding plaats waardoor voldoende capaciteit tot 2020 ontstaat. Deze structuren vormen over een lengte van bijna twee kilometer een haast onneembare barrière tussen de havens en de woonwijk Charlois. Kenmerkend voor het gebied zijn de grote afmetingen van waterbekkens, pieren en gebouwen, die tussen pier 3 en pier 4 goed te ervaren zijn. Verderop, tussen pier 3 en Sluisjesdijk, is het zicht op de haven beperkt. In de architectuur overheersen de zakelijke vormgeving en de grote betonconstructies uit de jaren vijftig. De inrichting is echter verouderd en doet rommelig aan. Uitzondering vormen de nieuwe kantoren van Dockworks, die laten zien hoe het gebied nieuw elan kan krijgen. In het waterbekken tussen pier 3 en 4 is ruimte vrijgekomen door het vertrek van LASH-bakken 1. Daar kunnen op termijn drijvende kantoren of voorzieningen komen. Waalhaven Oost De ruimtelijke drager van dit deelgebied is de weg Waalhaven Oostzijde, met daarlangs de goederensporen en de primaire waterkering. 1 LASH staat voor Lighter Aboard Ship: systeem waarbij kleine duwbakken, als ware het containers, aan boord van een (speciaal daarvoor gebouwd) zeeschip genomen worden.

7 12 13 Legenda n >60 db(a) contour n 55 db(a) contour n 50 db(a) beeldbepalende plekken in Waalhaven Zuid, waaronder de lange zichtlijn naar het Marconiplein Formeel vastgelegde T+-contour Waal-Eemhaven en geluidcontour rond Havens Noordwest De Sluisjesdijkpier langs de Maas vormt een apart gebied, met fraaie doorkijkjes naar de Nieuwe Maas, beeldbepalende bedrijfspanden en opvallende constructies. De pier heeft een heldere indeling in drie smalle stroken. Op de Sluisjesdijk zijn veel verschillende soorten bedrijvigheid te vinden: havengerelateerd en niet havengerelateerd, laagwaardig en hoogwaardig. Verouderd vastgoed en de rommelige openbare ruimte geven met name het middendeel een laagwaardige uitstraling. Daar dreigt verpaupering door leegstand en achterstallig onderhoud van private partijen. Ook illegaal dumpen van afval en langdurig parkeren van lege chassis geven een rommelig beeld. Deze factoren hebben ervoor gezorgd dat de sociale veiligheid de laatste jaren onder druk staat. Investeren in een betere beeldkwaliteit is noodzakelijk om verder verval te voorkomen en het gebied aantrekkelijk te maken voor hoogwaardige bedrijven. Dat vereist een duidelijk economisch en ruimtelijk profiel, toegespitst op bedrijven die bijdragen aan de beeldkwaliteit en aansluiten bij stedelijke bedrijvigheid. In Waalhaven Oost is stukgoedoverslag gevestigd. De omstandigheden zijn niet ideaal voor deze bedrijfstak: de terreinen zijn verouderd, er is te weinig ruimte voor opslag en het water is te ondiep voor af- en aanvoer. Binnen Stadshavens is geen andere plaats beschikbaar voor stukgoedoverslag. Het verkeer over de weg zal alleen al door de kantoorontwikkeling van Dockworks met vijf a tien procent toenemen. De weg Waalhaven Oostzijde biedt daar onvoldoende capaciteit voor. Het gebied is slecht bereikbaar per openbaar vervoer. Waalhaven Zuid Waalhaven Zuid is in gebruik als aparte bedrijvenenclave. Het terrein heeft een gridvormig stratenpatroon. Centrale ruimte is het Parmentierplein met hoge bomen en een markante zendmast. Rond het plein staan bedrijfspanden met daarachter loodsen. Het westelijk deel van Waalhaven Zuid wordt gebruikt door distributiebedrijven, die gebruik maken van de sporen die daar liggen. In het noordoosten staan voornamelijk kantoren en onderwijsinstellingen terwijl in het zuidoosten kleine bedrijven zijn gevestigd. Waalhaven Zuid wordt met de Sluisjesdijkpier vaak de kraamkamer voor startende ondernemers in de haven genoemd. In de haven is een dergelijk pioniersgebied van wezenlijk belang. In het gebied bivakkeren geregeld veel truckers, die hier weinig voorzieningen hebben. De vraag naar distributieruimte groeit. Distributeurs, die verschillende vervoersmogelijkheden gebruiken, vinden Waalhaven Zuid nu al een aantrekkelijke vestigingsplaats. Het gebied is strategisch gelegen en goed bereikbaar over het water en de weg. Het naastgelegen spooremplacement Waalhaven Zuid en de Betuweroute bieden goede aansluiting op het spoor. Het aanbod van personeel is bovendien groot en de milieuruimte biedt mogelijkheden voor groei. Het verkeer over de weg heeft op dit moment nog net voldoende ruimte, maar als het verkeer toeneemt ontstaan problemen op de A15 en de aansluitingen daarvan op het onderliggend wegennet. Het vervoer van lege containers naar zogenaamde empty depots legt een groot beslag op de wegcapaciteit. Het openbaar vervoer van en naar Waalhaven Zuid is ontoereikend, zeker nu aan Waalhaven meer kantoren komen (Port City). De noord-zuid lopende straten en de drukke Waalhaven Zuidzijde geven mooi zicht op de Waalhaven. Waalhaven Zuid heeft echter te kampen met verrommeling, kleine criminaliteit en enige leegstand. Ondanks dat is de bedrijvigheid levendig. Schaalvergroting met behoud van de heldere structuur is goed mogelijk. Het bedrijventerrein kan een beter imago krijgen door de beeldkwaliteit te verbeteren en hoogwaardige horeca aan te trekken. Dat komt ook de sociale veiligheid ten goede.

8 14 15 Duurzame gebiedsontwikkeling Waalhaven-Eemhaven krijgt een duurzame toekomst door inzet op vijf strategieën. De sociale cohesie in de stad, het leefmilieu en de economie groei gaan erop vooruit. Kernwoorden zijn short sea hub, fruitcluster, value added logistics en maritieme technologie. re-inventing deltatechnology volume & value Vijf strategieën Waalhaven-Eemhaven is onderdeel van de vier Stadshavens van Rotterdam. Met de metamorfose van de Stadshavens zetten de partijen evenwichtig in op de drie P s die voor People, Planet en Profit staan. De ontwikkelingen komen ten goede aan de sociale cohesie, de leefkwaliteit en de economische groei. Bij de herinrichting van alle Stadshavens krijgen duurzaam bouwen, innovatieve energietechnologie, bereikbaarheid en draagvlak bijzondere aandacht. De geplande ontwikkelingen in de afzonderlijke Stadshavens versterken elkaar en leveren samen meer op dan de som der delen. De Stadshavens als geheel gaan een duurzame toekomst tegemoet door inzet op vijf strategieën: Re-inventing deltatechnology Stadshavens profileert zich wereldwijd als proeftuin voor duurzame water- en energietechnologie. Volume & value Stadshavens zet in op meer en efficiëntere overslag en hoogwaardige, kennisintensieve bedrijvigheid. Crossing borders In Stadshavens profiteren haven en stad van elkaars nabijheid, barrières worden geslecht. Floating communities Drijvende woon- en werkmilieus in Stadshavens vormen een kwaliteitszone waar alle Rotterdammers van profiteren. Sustainable mobility De bedrijvigheid en de nieuwe woon- en werkmilieus komen tot bloei door efficiënt en schoon vervoer. Bijdrage van Waalhaven-Eemhaven In Waalhaven-Eemhaven staan de strategieën Volume & value, Crossing borders, Floating communities en Sustainable mobility centraal. Van west naar oost gaan intensieve havenactiviteiten over in distributie, technologische bedrijvigheid en maritieme dienstverlening. Zo ontstaat een geleidelijke overgang naar de aangrenzende woonwijk Oud-Charlois. Duurzame inrichting ontstaat door efficiënt ruimtegebruik, vermindering van het energiegebruik, toegankelijkheid voor omwonenden en schone vervoersstromen. Re-inventing delta technology Aanpassen aan klimaatveranderingen betekent bestand zijn tegen zeespiegelstijging en grotere piekafvoeren. Daarom komen er drijvende kantoren. Door toepassing van wet proof en dryproof gebouwen 1 blijft de schade bij wateroverlast beperkt. Gebouwen en de openbare ruimte worden zo ingericht dat ze regenwater langer vasthouden. Dit voorkomt piekafvoeren van neerslag. Het streven is dat de uitstoot van CO 2 in 2025 met de helft is afgenomen ten opzichte van Daarom stimuleert het Havenbedrijf energietransitie volgens het principe trias energetica : 1) energiebesparing, 2) gebruik duurzame energiebronnen, 3) gebruik fossiele energiebronnen met maximaal rendement. Energiebesparing ontstaat door gebruik van energiezuinige voertuigen, efficiënte logistieke ketens en energiezuinige technieken. Het Havenbedrijf stimuleert het gebruik van duurzame energiebronnen zoals biodiesel, biogas, zon en wind en energie uit zoet en zout water. Bij gebruik van fossiele energiebronnen valt de keuze op bronnen met maximaal rendement. Zo maken binnenvaartschepen in de nabije toekomst gebruik van walstroom in plaats van generatoren. 1 Wet proof zijn gebouwen die geen waterschade ondervinden bij overstroming of extreme neerslag. Dry proof zijn gebouwen waar geen water binnen kan komen. Volume & Value In Waalhaven-Eemhaven groeien overslag en distributie (volume) én de kennisintensieve havengerelateerde bedrijvigheid (value). De toename van het volume wordt mogelijk door toepassing van innovatieve logistieke overslagsystemen en multimodaliteit. Dat is niet alleen gunstig voor de economie, maar ook voor milieu en landschap: op deze manier is te voorkomen dat buiten de stad extra ruimte beschikbaar moet komen voor havengerelateerde bedrijvigheid. De activiteiten blijven binnen de beschikbare milieuruimte. In Waalhaven-Eemhaven vindt een transformatie plaats van deepsea naar shortsea overslag. De overslag van shortsea containers verdriedubbelt van 1,2 miljoen TEU in 2005 tot 3,5 miljoen TEU in Daarmee ontwikkelt deze haven zich tot dé shortsea hub van Europa. Het succesvolle fruitcluster steekt over van de Merwehavens naar Waalhaven-Eemhaven, waar het meer mogelijkheden heeft voor innovatie en groei. Omdat het vervoer van groente en fruit steeds vaker in containers plaatsvindt, past deze uitbreiding goed bij de shortsea containeroverslag. De stukgoedsector verandert in een moderne specialistische havenactiviteit. In tegenstelling tot containers, die vaak ongeopend naar het achterland verdwijnen, biedt stukgoed mogelijkhe-

9 16 17 den voor aanvullende bewerking. Dat is positief voor werkgelegenheid. Op dit moment profiteert de Antwerpse haven al van deze ontwikkelingen. Het overslaan en vervoeren van stukgoedlading is arbeidsintensief. De ligging van de Waalhaven, dicht bij de stad, is dan ook gunstig vanwege de beschikbaarheid van arbeidskrachten. De vraag naar distributieruimte dicht bij de stad is groot. Waalhaven Zuidzijde is daarvoor de beste distributielocatie, ook door de nabijheid van containerterminals en de goede ontsluiting. Grotere distributiebedrijven krijgen een kans door kavels samen te voegen. Uitbreiding van distributieactiviteiten is mogelijk door innovatief ruimtegebruik, innovatieve overslagsystemen en versterking van de multimodaliteit. Met name in de Waalhaven-Oostzijde zullen hoogwaardige technische en dienstverlenende maritieme bedrijven een cluster van maritieme technologie vormen. Waalhaven Oostzijde verandert van Sluisjesdijkpier tot Port City in een maritieme boulevard met onder meer kantoren. Dockworks en Port City zijn hier al de voorbodes van. Dergelijke kantoren zijn uitermate geschikt voor hoofdkantoren voor internationaal opererende havenbedrijven. Buitenlandse rederijen met een kantoor in Rotterdam zullen het aantrekkelijk vinden ook hun schepen in Rotterdam te laten afhandelen, zodat hierdoor niet alleen de value maar ook het volume toeneemt. Maar ook voor pioniers op het gebied van maritieme innovatie is plaats in Waalhaven- Oostzijde, bijvoorbeeld in markante oude panden. Deze bedrijven zetten de ontwikkeling van nieuwe logistieke en energiezuinige concepten in gang, in samenwerking met de Climate Campus in Merwehavens-Vierhavens en RDM Campus op het RDM-terrein. De Waalhaven wordt nog meer een broedplaats voor startende ondernemers. crossing borders Crossing borders De maritieme boulevard aan de oostzijde vormt een geleidelijke overgang naar de achtergelegen woonwijk. Langs deze boulevard komen niet alleen bedrijven en kantoren, maar ook publieke voorzieningen en aantrekkelijke buitenruimten. Inwoners van de wijken Oud-Charlois, Wielewaal en Pendrecht krijgen beter toegang tot dit deel van de havens via wandel- en fietsroutes. Een brug bij pier 3 legt de verbinding met het Zuiderpark en de groenstructuur van Rotterdam Zuid. De bewoners profiteren van de nieuwe werkgelegenheid, de betere voorzieningen en de horeca in Waalhaven Oost. Andersom profiteren de bedrijven van het aanbod van personeel in de nabije omgeving. De kantoren van Port City, die nu al in aanbouw zijn, staan op een aantrekkelijke buitenruimte die doet denken aan het dek van een schip. Bezoekers kunnen hier neerstrijken op een terrasje en genieten van het uitzicht over de hele Waalhaven. Werknemers uit Waalhaven Zuid ontspannen zich op het aangenaam groene Parmentierplein, waar voorzieningen zijn ondergebracht in paviljoens. Ook truckers en bewoners in de omgeving profiteren hiervan. De upgrading van Waalhaven Zuid en Oost komt ook ten goede aan de sociale veiligheid, onder meer doordat bedrijven daar gezamenlijk voorzieningen voor treffen (parkmanagement). sustainable mobility Sustainable mobility Waalhaven-Eemhaven wordt beter bereikbaar over de weg, het spoor en het water. In de haven komen verschillende opstapplaatsen voor de waterbus. Daar profiteren niet alleen de werknemers in de havens van, maar ook de bewoners van de aangrenzende stadswijk en de studenten uit Rotterdam. Fietsers en voetgangers krijgen meer verbindingen die ook aantrekkelijk zijn voor recreatief gebruik. De fiets- en wandelroutes sluiten aan op het toekomstige netwerk van waterbussen en watertaxi s en het openbaar vervoer over land. Door vervoersstromen te optimaliseren wordt het vervoer niet alleen vlotter maar neemt ook de vervuiling af. In Waalhaven-Eemhaven komt een milieuzone waar alleen stille en schone vrachtwagens welkom zijn. Het wegvervoer vermindert bovendien ten gunste van vervoer over spoor en water (modal shift). Het Havenbedrijf maakt hier ambitieuze afspraken over met containerbedrijven en empty depots. Projectbureau Fresh Corridor timmert al stevig aan de weg door het vervoer van groenten en fruit via de binnenvaart te stimuleren. Er komt een moderne verbinding tussen de veilingen van het Westland en Barendrecht en de multimodale terminal in Venlo. Emtpy depots worden geclusterd en voorzien van binnenvaartfaciliteiten. Voor empty depots die niet bereikbaar zijn over water is geen plaats meer. floating communities Floating communities Kenmerkend voor de Waalhaven is het uitgestrekte wateroppervlak met drijvende kranen en schepen die af en aan varen. Drijvende kantoren en voorzieningen tussen pier 3 en 4 versterken dit karakter. De gebouwen zijn CO2-neutraal en bestand tegen klimaatverandering. Dit geeft de maritieme dienstverlening in het havengebied een innovatieve uitstraling.

10 18 19 Stapsgewijze metamorfose Waalhaven-Eemhaven ontwikkelt zich in fasen tot een moderne, duurzame haven. Op korte termijn zetten koploperbedrijven de trend. Op langere termijn ontstaat ruimte voor daadwerkelijke herordening. Investeringen in infrastructuur en openbare ruimte faciliteren het proces. ontwikkelingsriching 2025 Crossing borders Floating communities Floating offices Aquanet waaronder kades en bruggen Floating city Binnenvaart centrum Uitzichtpunten Showcity Studie uitbreiding tramnet Publieke voorzieningen en horeca ss Rotterdam Herontwikkeld cultureel erfgoed Werken en leren Rustig stedelijk wonen Groen stedelijk wonen Volume & Value Voorportaal van de haven Maritieme dienstverlening & technologie Local spin off internationale bedrij ven en stedelijke voorzieningen Studie value added logistics Buitendijks wonen & stedelijke Containeroverslag Short sea hub economie Maritieme (maak)industrie Kans voor herontwikkeling Stukgoed Sappencluster, transformatie naar Reinventing deltatechnology Floating offices Floating city Innovation lab Studie energielevering Climate Campus + Studie (waterkrater) energieopslag stedelijkgebied op lange termijn Studie inplaatsing fruitcluster Tot Totaal Bedrijfsterrein (ha) Commercieel vastgoed (m2 bvo) Sustainable mobility Netwerk openbare ruimte Zichtlijnen Programma Waalhaven/Eemhaven Studie model shift goederen vervoer (groter aandeel rail/ binnenvaart) Studie westtangent (metro/auto) (Ver)nieuw(d)e aansluiting op hoofdwegennet Studie goederenvervoer Greenery In Waalhaven-Eemhaven ontstaat de volgende nieuwe ordening van functies: Eemhaven-Waalhaven West: shortsea containeroverslag; Waalhaven Oost en Sluisjesdijk: stukgoedoverslag, kantoren en havengerelateerde kennisintensieve bedrijvigheid; Waalhaven Zuid: distributie in het westelijk deel; kantoren en kleinschalige bedrijvigheid langs de rand. Periode tot 2015 Kennisintensieve bedrijvigheid en maritieme dienstverlening De noordzijde van Sluisjesdijk krijgt een bestemming voor hoogwaardige kennisintensieve bedrijvigheid. De mooie ligging aan de Maas en de bijzondere architectuur van enkele panden maken deze locatie heel geschikt. Hier kunnen technische adviesbureaus, proeflaboratoria en onderzoekscentra terecht die zich richten op havengerelateerde, innovatieve dienstverlening en water- en energietechnologie. Deze bedrijven hebben vaak behoefte aan kleinere bedrijfsruimten. Sluisjesdijk ligt ideaal ten opzichte van de nieuwe kennisclusters in Merwehavens-Vierhavens (Rotterdam Climate Campus) en op het RDMterrein (RDM Campus). Studenten van deze campussen vinden op Sluisjesdijk mogelijkheden voor leer-werkplaatsen. De noordzijde van de Sluisjesdijkpier wordt ingericht als aantrekkelijke wandelboulevard voor mensen die in de omgeving wonen en werken. Het middendeel gaat een overgangszone vormen tussen de hoogwaardige bedrijvigheid aan de noordzijde en de stukgoedoverslag aan de zuidzijde van deze pier. Hier komt ruimte voor kleinere bedrijven in de zakelijke dienstverlening. Het Havenbedrijf en de gemeente onderzoeken of dit gebied een zogenaamde Kansenzone van de gemeente

11 20 21 Short sea hub Eemhaven: verbeteren mulitmodale bereikbaarheid en aansluiting op A15 Waalboulevard: verbrede Waalhaven oostzijde, aantrekkelijke openbare ruimte als uitloper van het Zuiderpark en recreatieve trekker op pier 3 in combinatie met drijvende kantoren Entree Sluisjesdijk: begin aanleg openbare kade herontwikkelen cultureel erfgoed en maritieme dienstverlening Rotterdam kan worden, zodat ondernemers in aanmerking komen voor gunstige investeringsregelingen. De openbare ruimte krijgt een kwaliteitsimpuls door de aanleg van groene verblijfsplaatsen met uitzicht op de insteekhavens. De stukgoedbedrijven aan de zuidzijde van de Sluisjesdijkpier kunnen verder moderniseren, waarbij ook de beeldkwaliteit en de zichtlijnen verbeteren. Op de hele Sluisjesdijkpier krijgen de aanpak van verouderd vastgoed, het verbeteren van de verkeerssituatie en het verhogen van de sociale veiligheid in deze periode prioriteit. In Waalhaven Zuid gaat de herstructurering van start. Het Havenbedrijf koopt particuliere kavels en verouderd vastgoed op. Het resultaat is schaalvergroting en kwaliteitsverbetering. De partijen op Waalhaven Zuid werken daar actief aan mee door het opzetten van een organisatie voor parkmanagement en gemeenschappelijke voorzieningen. Kantoren voor maritieme dienstverlening krijgen ruimte langs de Waalboulevard in Waalhaven Oost en langs de rand van Waalhaven Zuid. Tussen pier 3 en 4 komen drijvende constructies met kantoren, recreatievoorzieningen of voorzieningen voor wachtende binnenvaartschippers. Onderzoek zal uitwijzen welke combinatie van functies geschikt is. Op korte termijn komen de opvallende kantoren van Dockworks en Port City gereed. De transformatie naar kennisintensieve bedrijvigheid en maritieme dienstverlening verloopt geleidelijk. Dit type bedrijvigheid trekt voorzieningen en horeca aan, wat de haven aantrekkelijker maakt en een moderne uitstraling geeft. de vier uitvoeringsprojecten tot 2015 Distripark Waalhaven Zuid: schaalvergroting en segmentering Sluisjesdijk: in het verlengde van Wilhelminapier en Katendrecht, tegenover het Lloyd kwartier Waalhavenboulevard

12 22 23 intensivering containeroverslag nieuwe recreatieve functies Havenactiviteiten In de periode tot 2015 ontstaat geleidelijk ruimte voor de grootschalige verschuiving van activiteiten. De eerste deepsea bedrijven trekken vanaf 2013 naar de Tweede Maasvlakte als daar de eerste containerterminal gereed komt. Het Havenbedrijf overlegt ook met andere bedrijven over de mogelijkheden voor verplaatsing en treft voorbereidingen voor de komst van het fruitcluster uit de Merwehaven. Aan de zuidzijde van Sluisjesdijk en bij pier 1 en 2 krijgen bestaande stukgoedoverslagbedrijven meer ruimte door het uitgeven van vrijgekomen terreinen. Op pier 1 ontstaat bovendien ruimte door openbare wegen uit te geven. In samenwerking met bedrijven die blijven worden de logistieke concepten verbeterd. In 2015 is de grote ECT-terminal in de Eemhaven via een tweede route bereikbaar over de weg, door het gereedkomen van de nieuwe ontsluiting vanaf de Vondelingenweg. Het Havenbedrijf maakt met overslagbedrijven en distributiebedrijven afspraken over de te behalen modal shift. Dat wordt mogelijk doordat verbindingen per spoor en binnenvaart verbeteren. In deze periode worden empty depots die niet bereikbaar zijn via het water geleidelijk uitgeplaatst. De blijvende empty depots worden geclusterd. Wonen en recreëren Door herinrichting van de openbare ruimte, nieuwe horeca en goede sociale veiligheid in Waalhaven-Eemhaven verbetert de leefomgeving voor de bewoners van Charlois. Het havengebied wordt goed bereikbaar vanuit Charlois door een nieuwe voetgangers- en fietsersbrug die uitkomt op pier 3. De pier wordt verbonden met het Zuiderpark en de groenstructuur van Rotterdam Zuid. Op de pier komen aantrekkelijke voorzieningen zoals horeca en een uitzichtpunt. Langs de noordzijde van Sluisjesdijkpier, Waalboulevard en Waalhaven Zuid ontstaat een netwerk van nieuwe wandel- en fietsroutes, die goed aansluiten op de nieuwe haltes van de waterbus en de watertaxi. Zo krijgen Rotterdammers er een nieuw uitloopgebied in een fascinerende omgeving bij. De wandelzone op Sluisjesdijk komt in verbinding te staan met Charloise Hoofd en de historische kern Oud-Charlois. Andere wijken in de deelgemeente Charlois, zoals Wielewaal, profiteren ook van deze kwaliteitssprong. Beeldkwaliteit Waalhaven-Eemhaven krijgt een eigen en modern karakter door consequent in te zetten op een passend architectuurbeeld. Het ontwerp van de openbare ruimte en nieuwe gebouwen geeft uitdrukking aan de havenfunctie, zoals een plein in de vorm van een scheepsdek of een kantoor in de vorm van een containerschip. Bebouwing bestaat uit grote volumes met luchtige constructies en subtiele details. De kleuren zijn zakelijk en licht: grijs, zilver en wit. In Waalhaven Oost vormen de gebouwen die op de koppen van de pieren komen te staan een stevige en levendige wand langs de Waalboulevard. Tussen de pieren is plaats voor lossere bouwvolumes, zodat de Waalboulevard goed zicht op de haven geeft. Aan de noordzijde van Sluisjesdijkpier ontstaat een aantrekkelijk rivierfront door de bouw van hogere gebouwen voor maritieme dienstverlening. Bij nieuwbouw en herontwikkeling komen gebouwen met het gezicht naar het water geplaatst. Veranderingen in de structuur van het gebied worden aangegrepen om zichtlijnen naar de Nieuwe Maas en de insteekhavens te versterken. De beeldkwaliteit van Waalhaven Zuid en West verbetert door parkeren van chassis terug te dringen, de openbare ruimte opnieuw in te richten en de verkeersveiligheid te verhogen. Bereikbaarheid De toenemende overslag- en distributieactiviteiten en nieuwe kantoren en kennisintensieve bedrijven zullen meer verkeer aantrekken in het hele deelgebied. Om duurzame bereikbaarheid van Waalhaven-Eemhaven te waarborgen wordt een bereikbaarheidsplan opgesteld. Het hoofddoel is beperken van verkeer- en vervoersstromen door slim mobiliteitsmanagement en innovatieve keten- en netwerkoplossingen. In Eemhaven-Waalhaven West geldt voor nieuwe bedrijven de randvoorwaarde dat zij het verkeer beperken. Het transport van fruit naar het achterland legt een stevig beslag op de infrastructuur. Een studie zal inzicht geven in de manier waarop het fruittransport naar de veiling van Barendrecht het beste kan plaatsvinden.

13 24 25 Op het bedrijventerrein Waalhaven Zuid komt de nieuwe generatie distributiebedrijven verder tot ontwikkeling. In het oostelijk deel van de havens bloeien de maritieme dienstverlening en technologische bedrijvigheid. Het kleine bedrijontwikkelen van specifiek architectonisch beeld verbeteren bereikbaarheid: verbreding Waalhaven Oostzijde (Waalhavenboulevard) en uitbouwen van personenvervoer over water Verbreding van de weg Waalhaven Oostzijde naar twee dubbele rijstroken is in ieder geval noodzakelijk. De ruimte daarvoor ontstaat door twee van de zes goederensporen die naast de weg lopen op te heffen. In 2015 is verbreding van de A15 naar twee keer vijf rijstroken gereed. Ook de aansluitingen op de A15 bij het Groene Kruis Plein en de Vondelingenweg krijgen op korte termijn meer capaciteit. De spoorruimte die verloren gaat door verbreding van Waalhaven Oostzijde moet elders gecompenseerd worden, bijvoorbeeld op het spooremplacement in Kijfhoek. Dit vereist een integraal onderzoek. Een grote containerterminal aan de Eemhaven, ter hoogte van de Prins Willem Alexanderhaven, krijgt een extra ontsluiting naar de Vondelingenweg. Hierdoor vermindert het verkeer op de Reeweg, wat de bereikbaarheid van Waalhaven-Eemhaven ten goede komt. Het Havenbedrijf en de gemeente Rotterdam zetten in op een betere busverbinding tussen metrostation Zuidplein en de Waalhaven, met haltes bij onder meer Dockworks en Port City. De waterbus krijgt rond 2015 meer haltes, bijvoorbeeld bij Charloise Hoofd, Sluisjesdijk, Dock Works en Port City. Zo wordt het gebied beter bereikbaar voor werknemers, bewoners van omliggende woonwijken en bezoekers. Via een extra voetgangersbrug krijgen de nieuwe bewoners toegang tot de Waalboulevard. Er ontstaat een netwerk van fascinerende wandel- en fietsroutes. Periode In deze periode verandert de haven van een logistieke en industriële haven in een brede kwaliteitshaven. Het aantal arbeidsplaatsen en de toegevoegde waarde in handel en zakelijke dienstverlening nemen toe. De uitbreiding van shortsea containeroverslag en fruit- en groenteoverslag gaat in deze periode op volle kracht verder. Shortsea krijgt meer ruimte, onder voorwaarde dat de bedrijven het ruimtegebruik intensiveren door de invoering van innovatieve terminalconcepten. De intensivering moet passen binnen de beschikbare geluidruimte die in 1995 is berekend. Deze zogenoemde T+-contour is gebaseerd op toepassing van de meeste geluidarme technieken. Bij de uitgifte van terreinen wordt rekening gehouden met intensivering van op- en overslag van gevaarlijke stoffen en de daarbij behorende veiligheidscontouren. Bestaande bedrijven krijgen ruimte voor uitbreiding op twee dempingen in Eemhaven en Waalhaven West. Verkeersextensieve bedrijvigheid heeft de voorkeur en terminals worden ingericht voor multimodaal vervoer, met als doel minder vervoer over de weg. In de huidige situatie verlaat een aanzienlijk deel van de deepsea containers de havens via het water. Met de komst van shortsea vervolgt een groter deel van de containers zijn reis over de weg. De wegcapaciteit in Waal-Eemhaven is beperkt. Om met shortsea hetzelfde aantal containers af te kunnen handelen als nu met deepsea, moet de wegcapaciteit toenemen. In deze periode komt het nieuwe vervoersconcept voor grootschalig fruittransport naar de veiling in Barendrecht tot stand. Deze slimme achterlandverbinding biedt goede perspectieven om de belasting van bestaande infrastructuur in de hand te houden.

14 26 27 havens als onderdeel van een aantrekkelijke leefomgeving venterrein tussen het spooremplacement en de woningen van Charlois transformeert geleidelijk in een mix van stedelijke bedrijvigheid en kleinschalige woonvormen. Zo ontstaat een mooie overgang tussen woon- en werkgebied. De vernieuwde wijk Wielewaal kan uitbreiden richting Waalhaven. Het havengebied vormt een steeds aantrekkelijkere leefomgeving voor bewoners van Charlois. Het gebied wordt meer en meer openbaar toegankelijk. Herinrichting van kades en nieuwe buitendijkse routes dragen daaraan bij. Bij het Groene Kruisplein verrijst mogelijk een nieuw metrostation met P+R-voorziening. Vanaf hier is het gebied goed bereikbaar met een nieuwe, snelle busverbinding. Op middellange termijn doen nieuwe energiebronnen op grotere schaal hun intree in het gebied: energie uit zoet-zoutverschillen in het water, getij, warmte-koudeverschillen en restwarmte. Ook vinden innovaties plaats op het gebied van waterveiligheid en waterbeheer. De lucht in het havengebied wordt schoner doordat vrachtwagens in het gebied aan strenge milieueisen moeten voldoen. Periode In Waalhaven-Eemhaven floreren de havenactiviteiten, waaronder container- en stukgoedoverslag, distributie en maritieme dienstverlening. De havens vormen een icoon van nieuwe maritieme bedrijvigheid. Daarnaast zijn meer stedelijke activiteiten zoals zakelijke dienstverlening en de creatieve sector opgebloeid. Het gebied draagt zichtbaar en meetbaar bij aan een klimaatbestendige delta door toepassing van nieuwe energievormen, klimaatbestendige bouw en inzet op innovatieve logistieke concepten. Stad en haven zijn met elkaar verweven. Stedelingen vinden in Waalhaven-Eemhaven gevarieerd havengerelateerd werk, op alle niveaus. Fraaie waterfronten met zicht op het water en cultureel erfgoed vormen een attractie voor de hele stad. Wellicht breidt de woningbouw zich uit, als dat geen beperkingen oplevert voor de havenactiviteiten. Tussen de havens en de woonwijken bestaan recreatieve routes en goede verbindingen met het openbaar vervoer. Tramlijn 2 rijdt door tot het Groene Kruisplein of Waalhaven Zuidzijde. Ook aan de andere kant van de Nieuwe Maas, in Merwe-Vierhavens, komen meer mensen wonen en werken. Daardoor neemt het draagvlak voor een nieuwe oeververbinding toe. Ook voor interregionaal en internationaal verkeer is de bereikbaarheid duurzaam gewaarborgd door slim verkeersmanagement, een innovatief systeem voor goederentransport en hoogwaardig openbaar vervoer over land en water. Mainport Rotterdam is nooit te oud om te leren. Ook na 2040 blijft de haven dé broedplaats voor ontwikkeling van innovatieve technieken en concepten. verhogen beeldkwaliteit hoofdwegen

15 28 29 Uitvoeringsstrategie Investeren in Waalhaven-Eemhaven is investeren in de lange termijn. De gewenste veranderingen in ruimtegebruik, bereikbaarheid en uitstraling kosten tijd en inspanning. Maar bovenal vragen de veranderingen om een innovatief proces: een overheid die stimuleert, meer ruimte voor de markt en een oplossingsgerichte duurzaamheidsstrategie. Proces Pioniers zetten de innovatie van havenactiviteiten en dienstverlening in gang. Het is zaak deze early adopters te koesteren, het proces te versnellen en in de goede richting bij te sturen. Op allerlei terreinen moeten ingrijpende veranderingen tot stand komen: in de economie, de infrastructuur, het milieu en de ruimtelijke ordening. Zonder durf en een sterke wil lukt dat niet. De metamorfose van Stadshavens is creating on the edge. Het Havenbedrijfwil langjarig commitment aangaan met partijen die durf en een lange adem hebben. Zij krijgen daarvoor vrijheid om binnen de kaders van het gebiedsplan te ondernemen. Ook zoekt het Havenbedrijf afstemming met bestaande ondernemers, deelgemeente Charlois en andere belanghebbenden. Een indicator voor duurzaamheid wordt onderdeel van het kader waarbinnen marktpartijen mogen ondernemen. Deze indicator maakt het mogelijk duurzaamheid te borgen in de bestemmingsplannen en projecten. Het Havenbedrijf werkt aan een strategie voor borging van duurzame ontwikkeling, die de basis vormt voor concrete projecten. Het Rijk toetst de duurzaamheidsstrategie. Fasering De metamorfose van de Eemhaven-Waalhaven komt in drie fasen tot stand. Economische prestatie, duurzaamheid en synergie tussen stad en haven zijn drijfveren voor de uitvoering. Fase 1: tot 2015 Op korte termijn komt er meer kennisintensieve bedrijvigheid en havengerelateerde dienstverlening in Waalhaven-Eemhaven. De stukgoedsector wordt gemoderniseerd. Verouderd vastgoed wordt opgeknapt of gesloopt en er komen nieuwe drijvende kantoren. In de terminals doen nieuwe logistieke concepten hun intrede en er wordt gewerkt aan modal shift. Verder staat fase 1 in het teken van het klaarmaken van de Eemhaven voor de komst van het groente- en fruitcluster uit de Merwehaven. Door nieuwe wegaansluitingen en beter openbaar vervoer optimaliseren de vervoersstromen. Last but not least: de sociale veiligheid verbetert en er komen recreatieve routes en andere voorzieningen voor omwonenden, werknemers en bezoekers. Wandelaars en fietsers krijgen via een nieuwe brug toegang tot de Waalhaven en pier 3 en komen meer haltes voor de waterbus. Fase 2: In fase 2 concentreren de shortsea containeroverslag en fruit- en groenteoverslag zich in Eemhaven en Waalhaven West. Terminals krijgen een efficiënte inrichting en worden geschikt gemaakt voor multimodaal vervoer. Er komt een snelle goederenverbinding naar de veiling van Barendrecht. Op het bedrijventerrein Waalhaven Zuid komt de nieuwe generatie distributiebedrijven verder tot ontwikkeling. Er wordt geïnvesteerd in duurzame energiebronnen. Fase 3: De ruimtelijke en sociaal-economische verbindingen tussen stad en haven worden nog sterker, met recreatievoorzieningen, betere infrastructuur en gevarieerde werkgelegenheid. Publieke en private partijen dragen bij aan klimaatbestendigheid en duurzaamheid. De belangrijkste opgaven zijn: het energiegebruik beperken, schone energie gebruiken en verkeer- en vervoerstromen optimaliseren. Communicatie De geschiedenis en de uitstraling maken de Eemhaven-Waalhaven aantrekkelijk als werk- en ontspanningsgebied. Op deze manier wil het Havenbedrijf het gebied op de kaart zetten, waarbij de early adopters en de bestaande bedrijven een grote rol krijgen. Samen met hen zet het Havenbedrijf een communicatiestrategie op, onder meer door goedlopende initiatieven in de publiciteit te brengen.

16 31 Colofon De gemeente Rotterdam en het Havenbedrijf Rotterdam N.V. werken in Stadshavens Rotterdam aan het versterken van de Mainport Rotterdam en het aantrekkelijker maken van Rotterdam als woon- en werkstad in de komende decennia. Trefwoorden zijn duurzame gebiedsontwikkeling en internationale allure. Voor meer informatie over dit gebiedsplan kunt u contact opnemen met: A. Hoefnagels, Havenbedrijf Rotterdam N.V. mail: A.Hoefnagels@portofrotterdam.com telefoon : Voor meer informatie over Stadshavens Rotterdam kunt u contact opnemen met : Projectbueau Stadshavens Rotterdam Heijplaatstraat JB Rotterdam Postbus KA Rotterdam Telefoon Eindredactie tekst: Met Andere Woorden, Arnhem Vormgeving: Karelse & den Besten, Rotterdam Beelden: Aeroview Rotterdam, Aerodate international survey, DCMR, ds+v gemeente Rotterdam, Havenbedrijf Rotterdam, Projectbureau Stadshavens Rotterdam Druk: Efficiënta, Krimpen a/d IJssel Januari 2009

17