Hernia en vernauwing van het wervelkanaal

Transcriptie

1 Hernia en vernauwing van het wervelkanaal U wordt binnenkort aan uw rug geopereerd. Uw arts heeft u vertelt wat er gebeurt tijdens de operatie en hoe u zich het beste kunt voorbereiden. Ook heeft de arts u vertelt wat u na de operatie kunt verwachten en welke risico s de operatie kent. In deze folder kunt u alles op uw gemak nog eens doorlezen. Heeft u nog vragen? Stel deze dan aan uw arts of verpleegkundige. In deze folder: 1. Hernia en vernauwing van het wervelkanaal 2. Behandeling 3. Voorbereiding op de operatie 4. Uw verblijf in het ziekenhuis 5. Ontslag uit het ziekenhuis 6. Contactgegevens Havenziekenhuis en Instituut voor Tropische Ziekten B.V. is een dochteronderneming van

2 Het wervelkanaal Het wervelkanaal zorgt ervoor dat u kunt bewegen. Ze bestaat uit wervels, die netjes op elkaar zijn gestapeld. Elke wervel bestaat uit een wervellichaam met daaraan vast een wervelboog. Tussen de wervellichamen zitten zachte tussenwervelschijven. Deze werken als schokdemper. Ook zorgen de tussenschijven ervoor dat de wervels gemakkelijk ten opzichte van elkaar kunnen bewegen. Binnen in het wervelkanaal loopt van boven naar beneden het ruggenmerg. Uit het ruggenmerg komen zenuwwortels. Dit zijn bundeltjes zenuwvezels, die zenuwen vormen. De zenuwwortels verlaten tussen 2 wervels in de onderrug het wervelkanaal en lopen onder andere naar de benen. Het wervelkanaal beschermt het ruggenmerg en de zenuwwortels. Wat is een hernia? Het woord hernia is afkomstig van de Latijnse naam 'Hernia Nuclei Pulposi', afgekort als HNP. Een hernia is een ander woord voor uitstulping of uitsteeksel. Naarmate men ouder wordt zullen tussenwervelschijven vaker gaan uitpuilen, het weefsel van de schijf is zacht en de druk van de wervels erboven is groot. Die uitpuilingen hoeven niet altijd klachten te geven. We spreken van een hernia in de rug als de uitpuiling op een zenuwwortel drukt. De druk op de zenuw zorgt voor pijn in het gebied waar de zenuw naar toe loopt. Bijvoorbeeld naar het bovenbeen, onderbeen of een voet. Bij een ernstige beknelling van de zenuw verliest deze zijn functie en kan die zenuw de spieren, in bijvoorbeeld de benen, niet meer aansturen waardoor een verlamming kan ontstaan. Ook kunt u problemen krijgen met plassen, omdat de zenuwen die de blaas aansturen niet meer goed werken, maar dat gebeurt zelden. Waardoor krijgt u een hernia? Het is niet bekend waardoor u een hernia krijgt. Mogelijk spelen houding en weinig bewegen een rol. Hernia s (en rugklachten in het algemeen) komen in bepaalde families vaker voor. Te zware mensen hebben een grotere kans op het krijgen van een hernia. Hernia's komen even vaak voor bij mensen, die licht werk doen als bij mensen die zwaar werk doen van Hernia en vernauwing van het wervelkanaal

3 Wat is een vernauwing van het wervelkanaal? Op oudere leeftijd stulpen uw tussenwervelschijven een beetje uit. Ook nemen de tussenwervelschijven in hoogte af. Dat is normaal. Het is de reden dat mensen kleiner worden. Tegelijkertijd vindt op de onderste ruggenwervels kalkafzetting plaats. Dit wordt spondylose genoemd. De kalkafzetting is te vergelijken met artrose. Dit is slijtage van de gewrichten, waarbij het bot dikker wordt. Ook de banden en kapsels, die de wervels op hun plek houden (ligamenten) kunnen dikker worden. Het uitpuilen van de tussenwervelschijven en het verdikken van de wervels en ligamenten zorgen voor vernauwing van het wervelkanaal. Hierdoor kunnen zenuwen worden bekneld. Dit wordt ook wel wervelkanaal stenose genoemd. Stenose betekent: vernauwing. Door de beknelde zenuwen kunt u in de benen pijn, een verdoofd gevoel of verlies van kracht krijgen. Vooral wanneer u een stukje heeft gelopen of een tijdje staat. Door de onderrug voorover te buigen neemt de ruimte in het wervelkanaal iets toe, meestal nemen de klachten van een stenose daarbij dan ook af. Waardoor krijgt u een vernauwing van het wervelkanaal? van Hernia en vernauwing van het wervelkanaal

4 De oorzaak van de verdikking van de banden en kapsels en de kalkafzetting is, net zoals bij artrose niet goed bekend. Vaak komt dit in de ene familie meer voor dan bij de andere. De wijdte van het wervelkanaal is niet bij iedereen hetzelfde. Mensen met een nauwer wervelkanaal krijgen eerder klachten van Hernia en vernauwing van het wervelkanaal

5 Hernia Wanneer is een operatie nodig bij een hernia? Gelukkig genezen vrijwel alle hernia s vanzelf. Meestal duurt dit een aantal weken maar soms meerdere maanden. Pijnstillers helpen tegen de pijn. Rustig bewegen voorkomt dat de rug stijf wordt. Wanneer u te zwaar bent, kan afvallen helpen. De arts kan u medicijnen geven, die ervoor zorgen dat zwelling van de zenuwwortel afneemt, waardoor de beknelde zenuw minder pijn veroorzaakt. Ook zijn er medicijnen, die de rugspieren ontspannen. Soms vermindert een verdovende injectie in de buurt van de zenuwwortel de pijn. Omdat de meerderheid van de hernia s binnen 6 weken spontaan geneest (de uitpuiling wordt minder en de zenuw is dan niet meer bekneld) is in een landelijke richtlijn besloten om een operatie pas na 6 weken uit te voeren. In bepaalde situaties kan eerder geopereerd worden: - Als u extreem veel pijn heeft ondanks zeer zware pijnmedicatie, - Als de beknelde zenuw ernstige verlammingsverschijnselen veroorzaakt, - Als de zenuwen naar de blaas bekneld zitten. Verlammingsverschijnselen verbeteren niet altijd na een operatie. Wat gebeurt er tijdens de operatie van een hernia? Bij de operatie van een hernia is het de bedoeling dat de beknelde zenuw bevrijd wordt. De neurochirurg maakt in het midden van de lage rug in de lengterichting een sneetje in de huid. De lange rugspieren worden aan de kant van de hernia opzij geschoven en tussen de wervelbogen door wordt de beknelde zenuw opgespoord, waarna de uitpuiling die zich onder de zenuw bevindt wordt verwijderd. Om opnieuw uitpuiling te voorkomen verwijdert de chirurg ook zoveel mogelijk van het zachte binnenste deel van de tussenwervelschijf. De operatie vindt plaats onder narcose en duurt 30 tot 45 minuten. Dat wil zeggen dat u in diepe slaap wordt gebracht. U merkt van de operatie dus niets. U blijft meestal 1 nacht in het ziekenhuis en gaat dan weer naar huis. In dit ziekenhuis kiest de chirurg meestal de microchirurgische operatietechniek. De huidsnede is klein, 3 tot 5 centimeter, de rugspieren worden slechts aan één zijde opzij geschoven en met behulp van beeldvergroting (loupe-bril en hoofdlamp) wordt de zenuw opgezocht en de uitpuiling verwijderd van Behandeling

6 In het verleden werd ook via een buisje de operatie uitgevoerd, waarbij de huidsnede nog wat kleiner kon zijn. Omdat gebleken is dat bij deze techniek het lastiger is om zoveel mogelijk van het zachte binnenste deel van de tussenwervelschijf te verwijderen, ontstaat met deze operatietechniek vaker opnieuw een hernia. Daarom passen wij in ons ziekenhuis deze techniek niet meer toe. Inmiddels bestaat er ook een endoscopische techniek waarbij via een dunne buis en röntgendoorlichting een 'kijkoperatie' wordt uitgevoerd en alleen het uitpuilende deel van de hernia verwijderd wordt. Het zachte binnenste deel van de tussenwervelschijf wordt achtergelaten door de chirurg. In enkele ziekenhuizen in Nederland wordt nu getest wat de resultaten zijn van deze techniek, die PTED wordt genoemd. Omdat we nog niet weten of bij deze techniek niet vaker opnieuw een hernia zal ontstaan en hoe de resultaten precies zullen zijn kunnen patiënten alleen in studieverband meedoen. Als u zich hiervoor aanmeldt wordt via een loting bepaald of u in aanmerking komt voor de microchirurgische techniek, of voor de endoscopische techniek. Uw arts kan u meer informatie geven over deze studie, die mede vanuit het Erasmus MC wordt gecoördineerd. Vernauwing van het wervelkanaal Wanneer is een operatie nodig bij een vernauwing van het wervelkanaal? Als medicijnen en fysiotherapie niet meer helpen, kunt u worden geopereerd. Door de operatie krijgen de zenuwen meer ruimte. Wat gebeurt er tijdens de operatie aan een vernauwing van het wervelkanaal? De vernauwing in uw wervelkanaal is meestal het gevolg van verdikking van wervelbogen en ligamenten door veroudering. Het uitpuilen van tussenwervelschijven kan daarbij ook een rol spelen. Vaak zijn hierbij meerdere zenuwen of is de gehele zenuwbundel bekneld. Deze operatie is anders dan die voor een hernia, waarbij meestal één zenuwwortel bekneld is. Het doel van deze operatie om om het wervelkanaal wijder te maken, waardoor de zenuwen weer ruimte krijgen. Tijdens de operatie verwijdert de chirurg de achterkant van de wervelboog. Dit wordt ook wel laminectomie genoemd. Vaak is het verwijderen van een gedeelte van 2 wervelbogen voldoende. Ook kan het nodig zijn om dit op meerdere niveaus in de lage rug te doen. Soms wordt ook de uitpuilende tussenwervelschijf verwijderd. Bij deze operatie is een langere snede in de huid nodig en over een langer van Behandeling

7 traject worden de rugspieren aan weerskanten afgeschoven. De wond is weliswaar langer, maar minder diep dan die van een hernia-operatie. Voor deze operatie wordt u onder narcose gebracht. U blijft meestal 1 of 2 nachten in het ziekenhuis. Wat zijn mogelijke complicaties van een lage rugoperatie? Zoals bij iedere operatie kunnen er ook bij operaties in de lage rug problemen optreden. Dit kunnen de volgende problemen zijn: - Beschadiging van de zenuw die in de knel zit. Het vrijmaken van de zenuw is lang niet altijd eenvoudig. De zenuw kan verkleefd zijn en daardoor bij het vrijmaken worden gekneusd. Dit kan klachten geven in het been, zoals een doof gevoel of soms krachtsverlies. Vrijwel altijd herstelllen de klachten vanzelf, maar dat kan wel langere tijd duren. Bij minder dan 1% van de patiënten is de beschadiging blijvend. - Beschadiging van het vlies dat de zenuw omhult. Tijdens de operatie kan dan ruggenmergvocht weglekken. Dit is niet erg. Het vlies wordt hersteld. De arts schrijft soms een paar dagen extra bedrust voor om het vlies te laten genezen. Soms heeft u een of twee dagen last van hoofdpijn. - Nabloeden van de operatiewond. Bij minder dan1% van de patiënten bloedt de operatiewond na. Soms is het dan nodig u opnieuw te opereren om het bloedstolsel te verwijderen. - Infectie van de wond. Bij ongeveer 3-5 % van de patiënten raakt de wond besmet met bacteriën of virussen. De arts schrijft u dan antibiotica voor om de infectie tegen te gaan. Soms is het opnieuw openmaken van de wond noodzakelijk. Hieraan houdt u geen blijvende klachten over. Het herstel duurt wel langer. Zeer zeldzaam ontstaat een diepe infectie in of bij de wervels. Dit is een soort ontsteking van het bot (discitis). Het is dan nodig dat u in het ziekenhuis blijft en lange tijd antibiotica krijgt. De totale kans op het krijgen van een complicatie met blijvende nadelige gevolgen is ongeveer 2,5 % Helpt een operatie altijd? Een kleine groep patiënten blijft klachten houden. Niet iedereen is na de operatie voorgoed van zijn klachten af. Ongeveer 1 op de 10 patiënten houdt klachten of krijgt op den duur nieuwe klachten. Pijn in het been kan blijven bestaan door blijvende irritatie van de zenuw. De boosdoener is soms littekenweefsel dat na de operatie rondom de zenuw groeit (fibrose). Hier is weinig aan te doen. Soms worden dan injecties tegen van Behandeling

8 de pijn geven. Na de hernia-operatie kan de rugpijn erger worden. De rugspieren reageren dan op de operatiewond en trekken door kramp samen. Langdurige spierverkramping geeft irritatie van de plaatsen waar de spieren aan het bot van de ruggenwervels of het bekken vastzitten en daardoor ontstaat pijn. Een aantal patiënten krijgt opnieuw een hernia van dezelfde tussenwervelschijf. Er blijft meestal een klein gedeelte van de zachte tussenwervelschijf achter omdat de chirurg niet alles kan weghalen. Er kan dus een nieuwe uitpuiling ontstaan. Andere patiënten krijgen een nieuwe hernia van een andere tussenwervelschijf van Behandeling

9 Afspraak op de Pre-operatieve Poli De operatie aan uw hernia gebeurt onder narcose. U wordt in een diepe slaap gebracht. Van de operatie merkt u dus niets. Voordat u wordt geopereerd, heeft u een afspraak op de POP-poli (Pre-operatieve Poli). U heeft daar een gesprek met een verpleegkundige en/of een anesthesioloog. De anesthesioloog is de arts, die verantwoordelijk is voor het geven van de narcose. Op de POP-poli krijgt u uitleg over de narcose. Samen met de verpleegkundige vult u een vragenlijst in om na te gaan of u bijvoorbeeld een allergie heeft voor bepaalde medicijnen. De anesthesioloog houdt hier dan rekening mee bij het geven van de narcosemedicijnen. Het is belangrijk dat u de anesthesioloog vertelt wanneer u ooit een allergische reactie op jodium, pleisters of medicijnen heeft gehad. Voor de operatie mag u niet gegeten of gedronken hebben. De anesthesioloog bespreekt met u vanaf hoe laat u niet meer mag eten en drinken. Soms schrijft de anesthesioloog u medicijnen voor die u helpen beter te slapen. Ouderen en mensen met aandoeningen zoals bijvoorbeeld hoge bloeddruk, suikerziekte en astma kunnen op de poli aanvullende onderzoeken krijgen. Tijdens de operatie houdt de anesthesioloog u samen met de anesthesie-verpleegkundige heel goed in de gaten. Moet u stoppen met het innemen van medicijnen? Tijdens uw gesprek op de POP-poli vraagt de verpleegkundige of de anesthesioloog u welke medicijnen u gebruikt. Wij verzoeken u een lijstje mee te nemen naar de POP-poli. Wij vragen u een aantal dagen voor de operatie te stoppen met het innemen van medicijnen, die uw bloed verdunnen. De anesthesioloog geeft u hierover uitleg. Wat moet u meenemen naar het ziekenhuis? Neem voor het lopen na de operatie schoenen mee die comfortabel zijn, gemakkelijk aan en uit te trekken zijn en platte hakken hebben van Voorbereiding

10 De uren voor de operatie U doet er goed aan op de dag van de operatie een douche te nemen. Het is mogelijk dat dit na de operatie nog niet lukt. Als u op de dag van de operatie als eerste aan de beurt bent, wordt u s morgens om 7.00 uur in het ziekenhuis verwacht. Bent u later aan de beurt dan komt u op de afgesproken tijd. U wordt opgenomen op de afdeling Neurologie. Nadat de verpleegkundige van de afdeling u heeft opgenomen krijgt u operatiekleding die u aan moet trekken. Daarna wordt u in uw bed naar de operatiekamers gebracht. Bij de operatiekamer wordt u opgevangen in een wachtruimte door een andere verpleegkundige die bij u een infuus prikt op de hand of arm en plakkers op de borst plakt. Daarna wordt u naar de operatiekamer gereden in uw bed. Daar worden de medicijnen voor de narcose via het infuus toegediend. De plakkers worden aangesloten op een apparaat waarmee tijdens de operatie uw hartactie wordt bijgehouden (ECG) en ook wordt een band voor de bloeddrukmeter om de bovenarm aangebracht. Zodra u slaapt, krijgt u een plastic buisje in uw mond en keel, een 'tube', dat via slangen verbonden wordt met de beademingsmachine die tijdens de narcose zuurstof toedient. De eerste uren na de operatie Na de operatie brengt de verpleegkundige u naar de uitslaapkamer om rustig wakker te worden uit de narcose. Wanneer u goed wakker bent, meestal duurt dat ongeveer een uur, brengt de verpleegkundige u terug naar uw kamer op de afdeling. U heeft dan nog een infuus. Soms heeft de chirurg een wonddrain in de rugwond achtergelaten. Dit is een dun slangetje waarmee bloed en wondvocht uit de wond weg kan. Zodra u goed wakker bent, mag u wat water drinken. De verpleegkundige helpt u hiermee. Als dit goed lukt en u zich niet verslikt, kunt u in overleg met de verpleegkundige ook iets anders drinken en eventueel eten. Soms voelen patiënten zich misselijk. Als dat niet vanzelf weg gaat, krijgt u daar medicijnen tegen. De eerste 3 uur na de operatie is het belangrijk dat u op de rug blijft liggen. De wond wordt dichtgedrukt door het gewicht van uw lichaam. Dit helpt eventueel nabloeden in de wond te voorkomen. Daarna kunt u zich op de zij van Uw verblijf in het ziekenhuis

11 draaien. De verpleegkundige helpt u hierbij, als dat nodig is. Ongeveer zes uur na de operatie moet u hebben geplast. Als dit liggend niet lukt, helpt de verpleegkundige u uit bed om het staand of zittend te proberen. Soms lukt het plassen dan nog niet. De verpleegkundige zal uw blaas dan legen via een ingebracht slangetje. Dat heet katheteriseren. Met een klein echo-apparaatje dat op uw buik geplaatst wordt controleert de verpleegkundige regelmatig hoe vol uw blaas is. De eerste nacht wordt de pijn van de wond onderdrukt met pijnstillers (morfine en paracetamol). Als dit onvoldoende is moet u dit aan de verpleegkundige aangeven. U krijgt dan extra of andere medicijnen. De neurochirurg die u geopereerd heeft komt aan het einde van de middag bij u langs om te controleren hoe het met u gaat. Voor eventuele problemen is hij, of zijn collega, de daarop volgende nacht bereikbaar voor de verpleegkundige. Ook is de anesthesist bereikbaar voor eventueel aanpassing van de pijnmedicatie. De eerste dag na de operatie De dag na de operatie verwijdert de verpleegkundige de wonddrain en het infuus. De fysiotherapeut komt bij u langs. Hij of zij vertelt u hoe u het best uit bed kunt komen en kunt bewegen. De eerste keer dat u uit bed komt, helpt de fysiotherapeut of de verpleegkundige u daarmee. Dit kan pijnlijk zijn door de wond op uw rug. Ook kan uw rug stijf aanvoelen. Lukt het uit bed komen goed, dan mag u dit daarna zelf doen. Ook mag u dan lopen. U herstelt beter wanneer u na de operatie snel weer uit bed bent en loopt. Het is belangrijk dat u niet meer doet dan u eigenlijk kunt. De fysiotherapeut legt u uit op welke manier u meer kunt gaan bewegen en waar u op moet letten. Kijk niet teveel naar uw buurman of buurvrouw. De ene patiënt is sneller op de been dan de andere. Dat zegt niets over het resultaat van uw operatie en uw herstel. In het volgende schema kunt u lezen wat u wel en niet mag na de operatie. Wanneer u langer in bed moet blijven, krijgt u een ander schema. De arts vertelt u hier dan meer over. Na de operatie bezoekt de neuroloog u dagelijks. De neuroloog bepaalt in overleg met de fysiotherapeut en de verpleegkundige wanneer u naar huis mag. Meestal kunt u de eerste dag na de operatie naar huis. Bewegen, zoals het draaien in bed, het opstaan van het toilet en het van Uw verblijf in het ziekenhuis

12 Havenziekenhuis traplopen doet u eerst onder begeleiding van een verpleegkundige of fysiotherapeut. Zo snel als mogelijk is, doet u dat zelf. Probeer elke dag de afstand die u loopt te vergroten en probeer elke dag minde in bed te liggen. Have_Inprintfolders_Def.indd 2-12 van Uw verblijf in het ziekenhuis :55

13 Wanneer mag u naar huis? De arts, fysiotherapeut en verpleegkundigen bepalen met u wanneer u weer naar huis mag. U mag na de operatie naar huis als u: - zelf in en uit bed komt, - zich zelf kunt aankleden en uitkleden, minuten zonder problemen kunt zitten, - alleen de trap op en af kan (indien van toepassing), - begrijpt hoe u uw rug gebruikt bij dagelijkse activiteiten. Fysiotherapie U krijgt een verwijzing mee voor behandeling door een fysiotherapeut bij u thuis in de buurt. Bel deze om een afspraak te maken, zodat u met de behandeling kunt beginnen. Hechtingen verwijderen Kleine wonden hecht de chirurg met oploshechtingen. Deze verdwijnen vanzelf en hoeven dus niet te worden verwijderd. Ook uitstekende kleine draadjes aan de uiteinden van de wond hoeven niet verwijderd te worden, deze vallen er vanzelf na verloop van tijd af. Andere hechtingen kunnen na ongeveer 10 dagen door de huisarts worden verwijderd. De arts of verpleegkundige geeft u uitleg voor de huisarts mee naar huis. Huisarts Van de arts in het ziekenhuis krijgt u een brief voor uw huisarts mee naar huis. In deze brief legt de arts uit welke behandeling u heeft gekregen en of de hechtingen moeten worden verwijderd. U bent geopereerd door de neurochirurg. De neurochirurg stuurt een ontslagbrief naar uw huisarts en uw neuroloog, waarin hij of zij uitlegt wat er is gebeurt. De eerste zes weken: Wat mag u doen? In de eerste zes weken na uw operatie moet de wond genezen. U kunt nog niet alles doen met uw rug. In uw eigen tempo probeert u de dingen van het dagelijkse leven weer op te pakken van Ontslag uit het ziekenhuis

14 Na de operatie kunt u rustig gaan bewegen. Probeer elke dag iets meer te bewegen. Doe dit in uw eigen tempo en neem af en toe een rustpauze. U mag de volgende activiteiten WEL doen in de eerste zes weken: - Veel afwisseling in liggen, lopen en staan, - Wandelen zo vaak en zo lang als u wilt/kunt, - Lichte huishoudelijke werkzaamheden, - Fietsen in een rustige verkeerssituatie, na ongeveer 3 weken, - Zwemmen, als u van water houdt, - Elke dag iets meer doen in uw eigen tempo, maar las wel rustpauzes in. U mag de volgende activiteiten NIET doen in de eerste zes weken: - Snelle ongecontroleerde bewegingen uitvoeren, - Extreem gebogen en/of gedraaid staan, - Fanatiek gaan sporten, - U door anderen laten vertellen wat wel en niet goed voor uw rug is. Mag ik autorijden en tillen? Misschien weet u niet zeker of u in de eerste 6 weken na de operatie iets wel of niet kunt doen. De vragen hieronder helpen u hierbij. Is het antwoord op een of meer van de vragen ja? Dan is het beter de beweging niet te maken of de activiteit niet te doen. - Moet ik hierbij een extreme gebogen en/of gedraaide rug aannemen? Ja/ nee - Moet ik hierbij snelle ongecontroleerde bewegingen uitvoeren? Ja/nee Is het normaal als ik pijn heb? Tijdens uw herstel zult u misschien af en toe een stapje moeten terug doen. Wanneer u meer gaat bewegen, kunt u last krijgen van napijn. Na een goede nachtrust is de pijn meestal afgenomen of verdwenen. Duurt de pijn langer, dan is het beter de beweging waarvan u de pijn kreeg minder te doen. Zes weken tot drie maanden na de operatie In uw eigen tempo gaat u weer werken en huishoudelijke activiteiten doen. Wanneer dit zwaar rug belastend werk is, kunt u eventueel aangepast werk doen. Drie tot zes maanden na de operatie U kunt thuis en op het werk weer alles doen. Ook kunt u licht sporten, voorzichtig joggen op een zachte ondergrond, zwemmen, fietsen etc. Met van Ontslag uit het ziekenhuis

15 zware belasting van de rug en zeer intensieve sporten moet u nog even wachten. Zes maanden na de operatie Na een half jaar na de operatie mag u weer alles doen. Controle-afspraak Zes weken na de operatie wordt is er een afspraak voor u gepland op de polikliniek met uw neurochirurg. Dan wordt gekeken hoe het met u gaat, of de wond goed genezen is en of er nog klachten zijn. Ook kunt u dan nog eens uitgelegd krijgen hoe de operatie precies is uitgevoerd. Als alles dan goed gaat krijgt u geen afspraken meer in het ziekenhuis. Klachten na de behandeling Als u tijdens de eerste zes weken na de operatie ongewone klachten ervaart of zorgen heeft over de genezing van de wond, kunt u contact opnemen met de huisarts of bellen met de polikliniek Neurologie van het Havenziekenhuis. Omdat onze neurochirurgen ook in het Erasmus MC werken en beperkt in het Havenziekenhuis aanwezig zijn, kan het zijn dat u dan naar de eerste hulp of polikliniek van het Erasmus MC verwezen wordt. Als u na meer dan 3 maanden opnieuw klachten krijgt kunt u opnieuw een afspraak maken met de neuroloog die u naar de neurochirurg verwezen heeft. Algemene adviezen om rugklachten te voorkomen Iedereen, die rugklachten zoveel mogelijk wil voorkomen, doet er goed aan op de volgende punten te letten: - Verander regelmatig van zithouding, zorg voor een stoel met steun in de rug. - Onderbreek het zitten regelmatig. - Als u moet tillen, denk hier dan bij na. - Vermijd langdurige gebukte en/of gedraaide houdingen. - Zorg voor een goede algemene conditie. - Voorkom overgewicht van Ontslag uit het ziekenhuis

16 Heeft u nog vragen dan kunt u contact opnemen met: Havenziekenhuis, poli Neurologie/Neurochirurgie: Havenziekenhuis, verpleegafdeling Neurologie/Neurochirurgie: Havenziekenhuis, Fysiotherapie: Erasmus MC, poli Neurochirurgie: Nederlandse Verenging voor rugpatiënten De Wervelkolom Christinaplein ZN Zetten van Contactgegevens

17 POSTADRES Postbus LN Rotterdam Telefoon & fax HOOFDLOCATIE Haringvliet 2 Rotterdam buitenpolikliniek krimpen Patrijzenstraat 59 Krimpen aan den IJssel van 17 - Hernia en vernauwing van het wervelkanaal