creativiteit een vlucht heeft genomen, onder andere dankzij de groeiende arbeidsmarkt voor cultuur en entertainment.

Transcriptie

1 99 Dossier Dossier Het dossier bestaat uit een selectie van in de bibliotheek aanwezige documenten over kunstvakonderwijs. De documenten hebben betrekking op de situatie in Nederland en zijn in een aantal rubrieken onderverdeeld. Jack van der Leden verzamelde de titels en voorzag ze van een annotatie. Voor diegenen die zich verder in het onderwerp willen verdiepen is er vanzelfsprekend meer literatuur in de bibliotheek van de Boekmanstichting te vinden. Een aantal titels is voorzien van een verwijzing naar de website waar het desbetreffende onderzoek en soms ook meer relevant materiaal digitaal wordt aangeboden. Vooropleidingen/vmbo Bartels-Coebergh, M. (2007) De theaterhavo/vwo, de ondernemende school. In: Kunstzone, jrg. 6, nr. 2/3, In augustus 2005 zijn Jeugdtheater Hofplein en LMC Voortgezet Onderwijs gestart met de allereerste Theaterhavo in Nederland. In het eerste jaar bleek dat een groot aantal leerlingen gemakkelijk het vwoniveau aankon en daarom werd in 2007 begonnen met lessen op vwoniveau. De animo voor de school is groot. Tevens blijkt er interesse te zijn voor de meer praktische vakken op het gebied van film en vormgeving. Daarom komt er komend schooljaar naast de Theaterklas ook een Filmklas en een Vormgeversklas en breidt de school uit tot vier brugklassen in plaats van de huidige twee. Langenhuijsen, H. (2007) Geen ckv, wel kunstonderwijs op mbo. In: Kunstzone, jrg. 6, nr. 4, Binnen het vmbo krijgt het vak ckv steeds meer inhoud en status. Aanvankelijk werd er nog getwijfeld over de mogelijkheden van het vak, maar geleidelijk groeit de belangstelling bij docent en leerling. Veel vmbo-scholen zien het kunstonderwijs als een goede manier zich te profileren en aansluiting te vinden bij de beroepskolom met mboopleidingen, waar aandacht voor creativiteit een vlucht heeft genomen, onder andere dankzij de groeiende arbeidsmarkt voor cultuur en entertainment. Luijten, R. (2007) Drama op het vmbo? Een hele kunst. In: Kunstzone, jrg. 6, nr. 4, Drama heeft het moeilijk als kunstvak op het vmbo. Een slecht imago zorgt er bovendien voor dat maar weinig docenten drama in opleiding na hun studie voor het vmbo kiezen. Meer aandacht voor het nieuwe domein Kunst en Cultuur en een betere aansluiting tussen scholen en docentenopleiding zijn noodzakelijk. Jording, S. (2004) Kunst en cultuur in het vmbo. In: Muziek & onderwijs, jrg. 41, nr. 2, (ook in Kunstzone, jrg. 3, nr. 11, 12-14) Tot nu toe wordt er op middelbare scholen nog te weinig aandacht besteed aan leerlingen die in het vmbo willen kiezen voor een carrière in de kunstwereld. Voor de meeste kunstopleidingen is weliswaar havo vereist, maar voor getalenteerde vmbo-leerlingen is het mogelijk een hogere kunstopleiding te volgen, zonder havo-diploma. Het merendeel

2 100 Boekman 73 Kunst en opleiding van de academies en conservatoria in Nederland biedt deze groep namelijk extra programma s aan. Mbo Platform MBO Kunstonderwijs Het Platform wil fungeren als ontmoetingspunt voor de verschillende partijen die betrokken zijn bij de introductie van een kunstopleiding in het mbo. Het bestaat uit vertegenwoordigers van organisaties en onderwijsinstellingen op het terrein van kunst, cultuur en media, en vertegenwoordigers van een aantal kenniscentra beroepsonderwijs bedrijfsleven. De organisatie streeft naar totstandkoming van een kwalificatiestructuur die gericht is op de brede branche van Kunst, Cultuur en Media (aangeduid als de culturele markt), en uitwisseling van kennis. Voor meer informatie over doelstellingen, activiteiten en nieuwsberichten en voor publicaties: Kleef, M.-J. (2007) Van Osdorp naar Broadway: talent van de straat. In: Vrij Nederland, jrg. 68, 30 juni, Signatuur: M De opleiding Ish in Amsterdam- Osdorp biedt schoolverlaters de kans hun zang-, dans- en muziektalenten te ontwikkelen. Deelnemers moeten tegelijkertijd een mbo-opleiding volgen. Verslag over een succesvolle formule. Rozing, G. (2006) Kunst, cultuur en ROC s: vraag en aanbod van kunst- en cultuureducatie voor het ROC. Masterthesis Universiteit Utrecht, 44 p. Signatuur: Wat is het cultuureducatieve aanbod voor het mbo-niveau op ROC s van culturele instellingen en in hoeverre sluit dit aanbod aan bij de vraag van ROC s en de algemene doelstellingen van kunst- en cultuureducatie, zoals die zijn vastgesteld door de overheid? Cosquino de Bussy, A. le (2005) The beauty & the best: mbokunstonderwijs. Amsterdam: De Bussy Consult, 134 Kb Signatuur: E Tekst van een presentatie, gehouden op de conferentie Voor en door cultuurscholen, een uitwisselingsmanifestatie voor en door cultuurscholen, op 3 november De auteur gaat in op de oorspronkelijke gedachten achter mbo-kunstonderwijs, de ontwikkelingen sinds 2000 en de richting waarin mbo-kunstonderwijs zich zou kunnen ontwikkelen tot een autonome vorm van kunstonderwijs, náást het hbo-kunstvakonderwijs. Schaik, H. van (et al.) (2004) Kunst of amusement? Kunstopleidingen in het mbo. In: Theater & educatie, jrg. 10, nr. 1, 1-88 Dit themanummer loopt vooruit op het gelijknamige congres op 2 september 2004 tijdens het Theaterfestival 2004 en bestaat uit twee delen. In het eerste deel schetst Henny van Schaik via een interview met de Projectmanager MBO Kunstonderwijs de ontstaansgeschiedenis en de inbedding van deze mbo-opleidingen in de regionale opleidingscentra (ROC s). Vervolgens beschrijft hij de beleidsbeslissingen over deze opleidingen. In het tweede deel gaan verschillende auteurs in op de dwarsverbanden tussen het mbo-kunstonderwijs en de beroepspraktijk.w. Millekamp schreef een verslag over het congres (E of ktweeo. artez.nl/archief%20internet/ Documenten/rapportages/rap doc). Twaalfhoven, A. (2004) Dromen van een plek in de culturele sector: grote groei kunstopleidingen. In: Bulletin cultuur & school, nr. 34, 4-6 Steeds meer ROC s starten met een kunstopleiding op mbo-niveau voor leerlingen die dromen van een plek in de schijnwerpers of achter de schermen van het podium. Maar is er wel genoeg werk voor afgestudeerden? ( tijdschriften/ bulletin/bulletinpdf). Haanstra, F. (2002) Een kunstencluster voor het mbo? Amsterdam: Max Goote Kenniscentrum, 80 p. Signatuur: , E Haanstra onderzocht de stand van zaken en de perspectieven rondom kunst en cultuur in het mbo. Hij beschrijft de recente ontwikkelingen van de bve-opleidingen, die zich richten op de culturele markt. Haanstra geeft aandacht aan verschillende omschrijvingen en afbakeningen van de culturele industrie aan de hand van arbeidsmarktonderzoeken en gegevens over het opleidingsniveau in de culturele sector. Verder komen de beroepsopleidingskolom vmbo-mbo-hbo van culturele en kunstvakken, het Platform MBO Kunstonderwijs en pilotopleidingen en algemeen vormende cultuureducatie in de bve-sector aan bod. ( 250/ kunstcluster.pdf). In de bibliotheek is tevens een verslag beschikbaar van een studiemiddag op 5 juni 2002, naar aanleiding van het rapport, georganiseerd door het Max Goote Kenniscentrum, in samenwerking met het

3 101 Dossier Platform MBO Kunstonderwijs, op 5 juni 2002 in Amsterdam: E ( items1/8.pdf). Mbo en arbeidsmarkt Kunst-mbo (2006) Kunst-mbo: opleidingen bieden nieuwe kansen voor de kunsteducatie. In: Kunstconnected, nr. 6, De kunsteducatiebranche als stageplek of potentiële werkgever is geen onlogische gedachte als je een mbo-opleiding volgt. En zeker niet als het om een kunst-mbo gaat. In november 2001 waren er tien mboinstellingen die via een eigen aanpak scholieren in aanraking brachten met cultuur en hen de kans boden hun talent te laten zien. Dat aantal is in 2006 verdubbeld. Start, I. (2006) Deze leerlingen hebben skills. In: Dans, jrg. 24, nr. 5, 6-9 Mbo-dansopleidingen schieten als paddenstoelen uit de grond. Ter sprake komen de opleidingen van het Albeda College in Rotterdam en de dansopleiding aan het Friesland College in Leeuwarden. Enkele vragen die naar voren komen zijn: zijn er genoeg arbeidsplaatsen voor de leerlingen die van deze opleidingen afkomen en wat is de meerwaarde van een mbo-opleiding dans naast een hbo-opleiding? Cosquino de Bussy, A. le (2004) Creative industries als motor voor kunstonderwijs in het mbo. In: Internoveer! Innovaties realiseren door interactiviteit: beschouwingen, casestudy s, methoden en technieken. Signatuur: E Beschouwing over het ontstaan en de ontwikkeling van het mbo-kunstonderwijs als vernieuwende opleidingsvorm. De auteur staat stil bij de achtergronden die hebben geleid tot de gedachte dat innovatie in het kunstonderwijs wenselijk was en hij zet de redenen uiteen voor het hanteren van interactiviteit. Daarna volgen een schets van het opleidingsveld voor de kunsten en ontwikkelingen van de culturele arbeidsmarkt. Hoe verloopt het proces vanaf het eerste initiatief tot het realiseren van pilotopleidingen en de daaropvolgende implementatie? ( creative_industries_mbo.pdf). IJdens, T. en H. van der Werff (2004) Profiel artiest De arbeidsmarktrelevantie van mbo-opleidingen artiest ; Notitie voor het Platform MBO Kunstonderwijs. Amsterdam: Max Goote Kenniscentrum, 60 p. Signatuur: Resultaten van een onderzoek naar het werkterrein van de mbo-artiest en de arbeidsmarkt. Eén van de conclusies van het onderzoek is dat de positie van artiesten op de voor hen ongestructureerde arbeidsmarkt kan worden versterkt door het neerzetten van een landelijk herkenbaar en legitiem profiel mbo-artiest. Tevens bevelen de onderzoekers aan om de aard en hoeveelheid van de mbo-artiestopleidingen de komende jaren uit te bouwen. De mbo-artiestopleidingen zijn het beste op hun plaats in regio s met veel amusementen vrijetijdsbedrijven. Mijnen, H. en A. van Etten (2002) MBO Kunstonderwijs: projectplan. Amersfoort: Platform MBO Kunstonderwijs, 65 p. Signatuur: , E Na de presentatie van het Platform MBO Kunstonderwijs gaan de auteurs in op de ontwikkelingen op de culturele arbeidsmarkt, de aanwijzingen voor het ontwikkelen van nieuwe kwalificaties en de ontwikkelingen in het onderwijsveld. Daarna volgen een plan van aanpak voor kwalificatiestructuurontwikkeling, communicatie en samenwerking en onderwijsontwikkeling. Ten slotte beschrijven Mijnen en Van Etten de projectorganisatie en financiering van het project. ( Hbo en wo HBO-raad De HBO-raad is de belangen- en werkgeversvereniging van de Nederlandse hogescholen. Vanaf 2001 publiceert de HBO-raad verslagen van visitaties van kunstvakopleidingen op het terrein van dans, muziek en theater. Daarin wordt de kwaliteit van de hbo-opleidingen gemeten, het perspectief op werk, de mate waarin opleidingen inspelen op actuele ontwikkelingen. De bibliotheek beschikt over de rapporten over dans (02-450), muziek (02-577), theater (03-295), beeldende kunst en vormgeving (03-160) en film & televisie en museologie (03-161). Onder het lemma Kunst bij HBO-sectoren op is allerlei informatie over de kunstvakopleidingen te vinden. Helden, G.J. van (2007) Academisering van het kunstonderwijs in Nederland en Vlaanderen in internationaal perspectief: vijf jaar Faculteit der Kunsten Universiteit Leiden. In: Th&ma: tijdschrift voor hoger onderwijs en management, nr. 2, 4-14 Signatuur: M07-212

4 102 Boekman 73 Kunst en opleiding Van Helden, bestuurslid van de Faculteit der Kunsten, schrijft over de academisering van het kunstonderwijs in internationaal perspectief. De stand van zaken in Nederland en Vlaanderen wordt vergeleken met de positie van het kunstonderwijs in Duitsland, Oostenrijk, het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten. Vragen die daarbij centraal staan zijn: is het zinvol om de kunsten bij de universiteiten onder te brengen? Behoort onderzoek in de kunsten tot universitair onderzoek? Moet het mogelijk zijn om op het gebied van de kunsten te promoveren? Aan de hand van drie scenario s doet de auteur aanbevelingen voor de verdere ontwikkeling in Nederland en Vlaanderen. Brams, K. (2004) Een al te dwingende uitnodiging: kunstinstituten en universiteiten moeten verschillen in stand houden. In: Boekman, jrg. 16, nr. 58/59, De opvatting van onderzoek die een postacademisch instituut als de Jan van Eyck Academie in Maastricht erop nahoudt, verdient een eigen, autonome plaats, buiten de al ingevoerde bachelor-master-phdstructuur. Universitaire graden hebben weinig overeenkomsten met het maken van kunst, aldus de directeur van de academie. Pilot, A. en Chr. Peeters (2004) Kunstonderwijs TH&MA tijdschrift voor hoger onderwijs & management, afl. 2 (kunstonderwijs). s-gravenhage: Elsevier overheid, 64 p. Signatuur: Bij het kunstonderwijs wordt altijd al geselecteerd op talent. Wat zijn de consequenties van de invoering van de bachelor-masterstructuur in het hoger kunstonderwijs voor het niveau van het onderwijs? Moet er worden gestandaardiseerd of gedifferentieerd? Wat zijn de gevolgen van de academisering van het kunstonderwijs? Ruiter, F. de en A. Nuchelmans (2004) In de faculteit der kunsten herleeft de homo universalis. In: Boekman, jrg. 16, nr. 58/59, Ruim twee jaar na de oprichting van de Faculteit der Kunsten aan de Universiteit Leiden zijn er al 300 studenten ingeschreven. Het samengaan van kunst- en wetenschappelijk onderwijs blijkt een bron van inspiratie. Studenten geven hun mening over de ingevoerde bamastructuur. Zandwijk, M.C. van en A.G. Arnold (2004) Beleidsonderzoek kunstonderwijs: eindrapport. Den Haag: Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, 49 p. Signatuur: , E In opdracht van het ministerie van OCW onderzocht Het Expertise Centrum (HEC) de effecten bij de instellingen van de herstructurering van het kunstonderwijs, in de periode Het doel was lering te trekken uit het herstructureringsproces door middel van een analyse, waarbij is gekeken naar beleid en regelgeving, vormen van overleg en de financiering, de beoogde en gerealiseerde effecten. ( 104-bgo104.pdf) Deuss, B. (2003) 5 o clock class in Amsterdam Zuidoost alle tonen dansen. Amsterdam: Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten, 60 p. Signatuur: In 1994 startte de Theaterschool in Amsterdam met een aparte vooropleiding voor dans: de 5 o clock class. In 1998 verhuisde deze klas naar de Bijlmer. Beschrijving van de argumenten achter deze keuze om op een bijzondere manier jonge Amsterdammers bij het dansvakonderwijs te betrekken. Vink, A. (et al.) (2003) Het is onze maatschappelijke taak om talent binnen te halen: over klassieke en moderne opleidingen, droom en realiteit, bachelors en masters in het hoger kunstvakonderwijs. Amsterdam: Federatie van Kunstenaarsverenigingen, 24 p. Signatuur: M Door de invoering van de bachelormasterstructuur verandert er veel in het hoger beroepsonderwijs. Kritische schets van de situatie in het hoger kunstvakonderwijs, uitgaande van zowel de belangen van studenten als de beroepspraktijk. Hoger (2002) Hoger kunstonderwijs in Vlaanderen en Nederland: verslagboek conferentie: 15 maart Rotterdam, World Trade Center. Brussel: Commissie Cultureel Verdrag Vlaanderen-Nederland, 105 p. Signatuur: De conferentie stond in het teken van de implementatie van de in 1999 in Bologna gemaakte afspraken voor het hoger onderwijs in de Europese Unie en de consequenties daarvan voor het hoger kunstonderwijs in Nederland en Vlaanderen. Drie werkgroepen bogen zich ter voorbereiding over de toekomst van het kunstonderwijs en de bamastructuur, internationale vergelijkbaarheid en praktische aspecten van studies. Uit discussies over deze onderwerpen kwamen knelpunten en aanbevelin-

5 103 Dossier gen naar voren, die de Commissie Cultureel Verdrag Vlaanderen- Nederland verwerkt in adviezen aan de bewindslieden. Hbo/wo en arbeidsmarkt Klas (2007) De klas van In: NRC Handelsblad, t/m Signatuur: M Jaarlijks leveren kunstopleidingen tientallen studenten af. Reeks van vijf artikelen over de vraag hoe afgestudeerden aan het werk zijn gekomen en op hun opleiding terugkijken. Aan bod komen studenten van de Toneelacademie Maastricht (door Yaël Vinckx), het Utrechts Conservatorium (door Mischa Spel), de Amsterdamse Academie voor Kleinkunst (door Henk van Gelder), de Koninklijke Academie voor Beeldende Kunsten in Den Haag (door Machteld Leij) en de Design Academy in Eindhoven (door Arjan Ribbens). Smithuijsen, C. (voorz.) (2006) Werkconferentie afstemming hoger kunstvakonderwijs: BIM-huis: 25 september Amsterdam: Federatie van Kunstenaarsverenigingen, 123 kb Signatuur: E Het convenant over de afstemming van het kunstvakonderwijs op de kunstpraktijk is vier jaar geleden afgesloten tussen de Federatie van Kunstenaarsverenigingen (FvKV) en de HBO-raad, maar voldoet niet aan de verwachtingen. Kan het nieuw leven worden ingeblazen? Is een kritisch bondgenootschap tussen werkveld en opleidingen gewenst? Lucia van Westerlaak (plaatsvervangend voorzitter van de FvKV) en Doekle Terpstra (voorzitter HBOraad) verzorgden inleidingen. ( Statistisch (2006) Statistisch supplement HBO- Monitor 2005 [voorheen: Kunstenmonitor]. Den Haag: HBO-raad, 51 kb kb + 41 kb Signatuur: E07-621A Statistisch overzicht van de arbeidsmarktpositie van afgestudeerden uit examenjaar 2003/2004. Ook eerder verschenen overzichten, vanaf 1999, zijn beschikbaar in de bibliotheek. ( HBO-Monitor-2005_Statsuppl.zip) Schoonenboom, M. (2005) Kunstonderwijs veel te sterk uitgedijd/hangt het goed, is het goed? In: de Volkskrant, 23 juni Signatuur: M Wederom studeren er veel studenten af aan de kunst-, dans-, muziek- en toneelopleidingen in Nederland. Niet voor alle studenten is een plaats op de arbeidsmarkt. De Federatie van Kunstenaarsverenigingen organiseerde hierover op 3 juni 2005 een debat over Zin en onzin van het arbeidsmarktdenken in het kunstvakonderwijs. Jaap Jong, directeur van de Vereniging Nederlandse theatergezelschappen en -producenten (VNT), het Contactorgaan Orkesten (CO) en de Federatie van Werkgeversverenigingen in de cultuur (FC) vindt dat er te veel kunstenaars afstuderen die geen kans hebben op een baan, omdat er twee keer zoveel kunstopleidingen zijn in Nederland dan nodig is. Kees Weeda van de Raad voor Cultuur vindt dat de politiek moet ingrijpen. Ze moet snoeien in het aantal academies om te voorkomen dat veel jonge kunstenaars geen baan vinden. De HBOraad deelde die mening niet, zo bleek uit een brief aan de Raad (E05-624). Vervolgens geeft Schoonenboom een impressie van de praktijk aan de hand van een reportage over de eindexamens in het kunstonderwijs. De bijdragen aan het debat op 3 juni zijn in de bibliotheek aanwezig (E05-625). Dorst, K. (2004) Iedereen ontwerper! Aardverschuivingen in het designonderwijs. In: Items, nr. 5, De toekomst van de ontwerper is onzeker, maar de toekomst van het designonderwijs en de afgestudeerde ontwerper in 2009 is nog onvoorspelbaarder. Het designonderwijs dient zich te bezinnen. Brussaard, M. (et al.) (2003) Cultuuronderwijs in educatieve spagaat. Utrecht: Hogeschool voor de Kunsten Utrecht, 35 p. Signatuur: Op het gelijknamige symposium, georganiseerd door de HKU in samenwerking met het Landelijk Informatie Centrum Aansluiting (LICA), probeerde men een antwoord te vinden op de vragen: zijn doorlopende leerlijnen wenselijk voor het kunst- en cultuuronderwijs? Heeft de tweede fase in het voortgezet onderwijs naast een verandering ook een verbetering opgeleverd in de aansluiting op kunstvakopleidingen? Hoe verloopt de doorstroom vanuit het mbo naar het hbo? Doet een vierjarige opleiding recht aan de complexe binnen- en buitenschoolse beroepspraktijk van kunstvakdocenten? De bundel bevat lezingen van Jikkie van der Giessen, Jacques Giesen, Hans Verschoor en Maarten Tamsma.