De heer Kuiken noemt een aantal grote zorgpunten uit de praktijk van het voortgezet onderwijs.

Transcriptie

1 CDA Amsterdam Verslag Politiek Café op 15 september 2011 Locatie: Heffer Aanwezig: 16 gasten en 2 sprekers (J. Meijs en R. Kuiken) Inleiding door de heer R. Kuiken Drs. R. (Redmer) Kuiken werkt als rector van Damstede, een middelbare school (voor HAVO en VWO) in Amsterdam Noord. Opgeleid als wiskundige. Hij heeft niet alleen leidinggevende taken, maar geeft ook les. De heer Kuiken noemt een aantal grote zorgpunten uit de praktijk van het voortgezet onderwijs. 1. Prestatiedrang: Uitkomsten van parlementaire enquête lijken vergeten. Beleidsmakers, waaronder de minister, voelen zich gedwongen in de stroom mee te gaan. Er is veranderingszucht. Er niets tegen prestaties, er is wel iets tegen de te grote drang en focus op excellente leerlingen. Andere bekende begrippen in dit verband: opbrengstgericht werken, Nederland kenniseconomie. 2. Jeugd van tegenwoordig:. Tekenen van de tijd: de straattaal en het doorgeslagen individualisme. Ouders die gaten hebben laten vallen bij de opvoeding. Sterke relatie tussen soms zeer zorgelijke situatie thuis en die op school. Zeer assertieve ouders. 3. Bezuinigingen: Dit is geen ritueel punt, de pijn zit in de structuur van financiering en de plotse, ongerichte en onsamenhangende wijzigingen daarin. De leerplusgelden (gebaseerd op postcodebeleid als indicatie van sociaal-economisch zwakke buurten) worden afgebouwd. 4. Toenemende verantwoordingsplichten:het aantal organen waaraan de directie verantwoording aflegt is vrij groot (te noemen zijn onder meer managementteam, personeelsraad, medezeggenschapsraad, onderwijsinspectie, alsmede de bemoeienissen van wethouder Asscher). 5. Toenemende bureaucratie: Hangt samen met het vorige punt. De hoeveelheid lestijd staat onder druk. Veel zorg voor kinderen met allerlei afwijkingen (ADHD etc). 6. Loten: Er is grote druk op de scholen in Amsterdam door het systeem van loting. Dit leidt tot excessen in de vorm van brieven van advocaten die openstelling van de school eisen voor bepaalde kinderen, dreigen met inschakeling van de NMA (mededingsautoriteit) etc. 7. Functiemix: Er zijn allerlei moeilijk werkbare HRM-systemen ontworpen, zoals de functiemix en het entreerecht, dat is het recht op een bepaalde schaal. Vaste salarisstijgingspercentages vallen ook in deze categorie uren discussie: Kwaliteit is niet gebonden aan een ureneis als deze. Een kwalitatieve school kan de leerdoelen in 920 uur bereiken. Veel belangrijker is het voorkomen van onnodig uitvallende uren. De heer Kuiken geeft als leerpunten voor de politiek onder meer: Zorg dat je goede mensen op de goede plaats zet en ondersteun ze; geef docenten hun vak terug; 1

2 Zorg dat politici en bestuurders zich laten informeren voor vakkundigen (docenten); zet bijvoorbeeld een denktank op met mensen uit de praktijk; Rem de ongeremde vernieuwers af; Ga op een goede wijze om met wethouder Asscher; gemeentelijke subsidies zijn marginaal, behalve via de wethouder. Echter deze geldstroom gaan niet één op één door naar de scholen. Belangrijker punt is veiligheid op (middelbare) scholen. In de vragen en discussie naar aanleiding van de inleiding van de heer Kuiken komen aan de orde: De rol van de onderwijsinspectie: De heer Kuiken karakteriseert deze als formeler dan voorheen. Vroeger had het contact met de onderwijsinspectie meer het karakter van 'sparren' met een wijs raadsfiguur op het gebied van onderwijs. Christelijke grondslag van Damstede: De heer Kuiken geeft aan dat de kennis van het Christendom onder leerlingen niet groot is. De school ziet christelijk onderwijs als om een bepaald denkkader aan te leren, een wijze van leven en zien. De rol van het docentencorps is daarin heel belangrijk. De rol van wethouder Asscher: De heer Kuiken merkt op dat zijn inzet voor de kinderen in Amsterdam is te prijzen. Hij treedt echter wel vaak buiten zijn bevoegdheden. De school kan profiteren van de extra inzet in middelen die wethouder Asscher met zich brengt. Nadelen van loting: Het doel zou moeten zijn dat over het gehele scholengebied ook aan de randen van Amsterdam verspreid - goede scholen aanwezig zijn. Scholen dienen bovendien een duidelijk profiel te hebben. Inleiding door mevrouw J. Meijs Mevrouw J. (Jeanet) Meijs studeerde aan de kweekschool in Groningen en behaalde daar in een extra jaar ook de hoofdakte. Daarna werkte zij bijna vijf jaar op de Linnaeusschool in Amsterdam, waar toen veel kinderen van ongeschoolde havenarbeiders op zaten. De school is nu de grootste zwarte school van Amsterdam. Daarna werkte zij zesentwintig jaar in het basisonderwijs in Breda, waarvan de laatste vijftien jaar als adjunct-directeur en leerkracht van groep acht. Na haar loopbaan in het basis onderwijs heeft zij nog drie jaar les gegeven als vrijwilliger aan analfabete Turkse en Marokkaanse vrouwen op de Taalschool. Zij geeft nu nog bijlessen aan basisschoolleerlingen (taal en rekenen) en PABO-studenten die meerdere keren gezakt zijn voor de taaltoets. Zij is thans lid van het bestuur van Beter Onderwijs Nederland (BON) Mevrouw Meijs vertelt van haar jeugd en haar opleiding aan de kweekschool. Cruciaal daarbij waren inspirerende leraren. Het gaat om de vakmensen voor de klas, die maken het verschil: Onderwijs zit niet in het systeem maar in de man of vrouw die voor de klas staat. De verheffing van het volk was ooit een sociaaldemocratisch ideaal, maar dit is wel waar het om draait. In haar tijd kon een meester of een juf op de lagere school gewoon lekker lesgeven. In haar lange loopbaan heeft ze de teloorgang van het basisonderwijs zien gebeuren. Nu nog zou ze 40 uur per week bijles kunnen geven. De situatie is bedroevend slecht. Uit grote zorg voor het basisonderwijs is ze actief geworden in BON. Kernproblemen zijn de belabberde staat van de PABO, het verkeerde accent op competentiegericht onderwijs in plaats van kennisgericht onderwijs, de enorme werkdruk i.v.m. combinatieklassen en formalisme (papierwerk), de funeste onderwijsvernieuwingen (bijvoorbeeld: nadruk op testen in plaats van oefenen) en het gebrek aan rust en structuur. De invoering van passend onderwijs per 1 augustus 2012 en de daarmee gepaard gaande 2

3 afbraak van het speciaal onderwijs zijn funest. Mevrouw Meijs refereert aan haar artikel in de Volkskrant van 12 september Dit artikel wordt hieronder integraal weergegeven. Titel: 'Breng Basisscholen niet de genadeklap toe' Het voortgezet onderwijs zit in de gevarenzone, concludeerde de Onderwijsinspectie onlangs. Dat komt vooral door het belabberde niveau van de basisscholen. En dat komt weer doordat onderwijzers al hun tijd kwijt zijn aan onnozele vernieuwingen, zegt Jeanet Meijs van Beter Onderwijs Nederland. Het Centraal Planbureau bracht op 8 juni een zorgwekkend rapport uit over de toestand van het onderwijs. Ook Annette Roeters, de inspecteur-generaal van de Onderwijsinspectie, wees er in haar laatste jaarrapport op dat vooral het voortgezet onderwijs zich in de gevarenzone bevindt. Over het basisonderwijs bleek zij zich wat minder zorgen te maken. Geheel ten onrechte. De oorzaak van de dalende prestaties in het voortgezet onderwijs ligt immers grotendeels in het basisonderwijs. De Onderwijsinspectie constateerde begin dit jaar nog dat een kwart van de leerlingen in groep 8 op het niveau van groep 6 zit. De situatie is zo kritiek dat herstel van het basisonderwijs geen enkel uitstel meer duldt. Meisjes met een mbo-opleiding De oorzaken van deze kritieke staat zijn terug te voeren op een aantal kernproblemen: Ten eerste gaat het om de belabberde kwaliteit van de pabo's. Die worden grotendeels bevolkt door meisjes met een mbo-opleiding. Onderwijsassistenten en onderwijsgevenden worden in het mbo en op de pabo nog steeds 'competentiegericht' opgeleid. Dat wil zeggen dat niet zozeer het lesgeven of de kennis van belang zijn, maar: wordt er wel genoeg samengewerkt, wat is de houding en het gedrag van de juf of meester voor de klas? Maakt die elk jaar wel een persoonlijk ontwikkelingsplan (pop), een persoonlijk aanpakplan (pap) of een persoonlijk informatieplan (pip)? Deze volstrekt op ideologie gestoelde handelwijze wordt belangrijker geacht dan kunnen rekenen, foutloos schrijven, kennis van geschiedenis, aardrijkskunde, ontwikkelingspsychologie en meer van dat soort zaken waaraan we de 'meester' en 'juf' van vroeger herkennen. Kortom, op de pabo is de student meer bezig met een naar het blijkt slecht voorbereide zoektocht naar zichzelf dan met datgene wat een leerkracht moet kennen en kunnen. Zij levert jaarlijks een groot aantal incompetente leerkrachten af en de ellende begint van voren af aan. Werkdruk Ten tweede is er de werkdruk. De juffen en een enkele meester hebben naast hun onderwijsgevende taak tweehonderd extra verplichte taken. Ze worden bedolven onder vernieuwingen, veranderingen, vergaderingen, scholingsdagen, toetsen, testen, beleidsplannen en wat al niet meer. Het zijn plannen en taken, die opgelegd worden door het ministerie, bovenschoolse directeuren en dure ingehuurde onderwijsadviseurs. Deze zogenaamde kwaliteitsimpulsen worden vastgelegd in beleidsplannen, die opgesteld zijn zonder inbreng en medeweten van diezelfde onderwijsgevenden. De juffen, die bijna allemaal in deeltijd werken, hebben geen tijd meer om het werk van de kinderen na te kijken en zeker niet om de gemaakte fouten klassikaal met de kinderen te bespreken. Kinderen leren niet meer van hun fouten, omdat het oefenen wordt overgeslagen. 3

4 Onderwijsgekte Door de onderwijsgekte van de laatste jaren en het gebrek aan bagage zijn veel jonge leerkrachten de weg kwijt geraakt. Zij klampen zich vast aan de vele toetsen en testen. Vaak kijken ze met een mal die toetsen na en beoordelen ze de kinderen alleen op de uitslag van die toetsen. Ten slotte zijn er de vele 'onderwijsvernieuwingen' die de afgelopen decennia het basisonderwijs hebben veranderd met het argument dat zij de kwaliteit van het onderwijs zouden verbeteren. Ver doorgevoerde individualisering van het onderwijsaanbod maken dat veel leerlingen 'voor zichzelf' bezig zijn. Het is geen uitzondering meer dat iedereen bezig is met zijn of haar taak. Het ontbreekt aan rust en structuur in de meeste klassen. Totale afbraak Dat er op basisscholen nog iets goed gaat, is te danken aan veelal oudere leerkrachten en schooldirecteuren die zich niets aantrekken van al die veranderingen. Het wordt steeds moeilijker voor leerkrachten om hun werk goed te doen en dat wordt het zeker als bij de volgende onderwijsvernieuwing het 'passend onderwijs' wordt ingevoerd. Die term is misleidend. Het suggereert onderwijs dat 'past', maar komt in werkelijkheid neer op totale afbraak van het speciaal onderwijs. Vanaf 1 augustus 2012 zullen meer leerlingen vanuit het speciaal onderwijs naar gewone scholen moeten. Men wil de explosieve groei van het aantal leerlingen met leer- en gedragsproblemen in het speciaal onderwijs terugdringen. De bezuiniging van 300 miljoen euro, die daar bovenop komt, leidt tot nog slechter onderwijs voor alle leerlingen. Scholen hebben er de kennis, de ruimte en het geld niet voor. De kennis omtrent leer- en gedragsproblemen is in de afgelopen tien jaar grotendeels uit het onderwijs verdwenen. In juni heeft heeft de minister bekendgemaakt dat de groepen in het basisonderwijs vergroot worden van 24 naar 27 leerlingen. Maar in de praktijk zijn er al veel groepen van 30 leerlingen en meer. De minister heeft in de zomervakantie besloten dat de bezuinigingen op het 'passend onderwijs' doorgaan, net als de bijbehorende stelselwijziging. Genadeklap De huidige managementstijl zal, als het 'passend onderwijs' wordt ingevoerd en er ook nog een verplichte Citotoets Engels in groep 8 bij komt, de genadeklap toebrengen. Sowieso is 'passend onderwijs' de totaal verkeerde oplossing voor een wel degelijk reëel probleem; het volstrekt uit de hand lopen van de kosten vanwege de instandhouding van een commerciële verwijzingsindustrie en -bureaucratie voor kinderen die speciaal onderwijs behoeven. De problemen zoals ik hierboven schets zijn niet zichtbaar voor de buitenwereld, maar hebben al enorme schade veroorzaakt. Men zal nog meer externe 'deskundigheid' inhuren, geld voor bovenschoolse activiteiten aanwenden, mannelijke leerkrachten wegjagen, leerprocessen ingewikkelder en complexer maken, nog meer belang hechten aan een opgepoetste buitenkant en leerkrachten frustreren en kleineren met hun onmogelijke opdracht. Er moet een halt worden toegeroepen aan de veelheid van vergaderingen, overleggen, studiedagen, verplichte taakuren, testen, toetsen en vernieuwing op vernieuwing. En we moeten terug naar het geven van klassikaal goed gestructureerd onderwijs door goed opgeleide leerkrachten. In de discussie en de vragen naar aanleiding van de inleiding van mevrouw Meijs komen een aantal issues aan de orde: 4

5 Zijn er geen normale kinderen meer? De perverse effecten van financiering op probleemkinderen, waardoor de 'speciaal onderwijs- adviesbranche' welig tiert; De ontwikkelingen rond passend onderwijs per 1 augustus De effecten hiervan op de overige leerlingen baart grote zorgen; De PABO-studenten staan niet boven de stof, kunnen daar niet mee spelen vanwege hun gebrek aan niveau; De balans kennis/competenties is scheef. Tevens zal de lat hoger moeten; De werkdruk is te hoog; Bestuurlijke onmacht en het primaat van de lesgevende. Het tijdperk dat er totaal geen inmenging mogelijk was in de klas is voorbij. Tegelijkertijd ligt de sleutel bij de lesgevende professional; Overheid zou onderwijs juist meer moeten beschermen en koesteren. Goed onderwijsbeleid is kaderstellend, met ruimte voor eigen invulling door de scholen; Veiligheid op scholen is een issue, zelfs al op de basisschool. Aan het eind van de avond wordt samengevat dat de staat van het onderwijs zorgelijk is. De politieke vragen liggen met name bij de verbetering van de kwaliteit, de juiste besturing met betrokken mensen uit het veld, het belang van de vakman of vakvrouw voor de klas, de doorgeslagen vernieuwingen en veiligheid. Verheffing van het volk klinkt ouderwets maar zal als kernpunt van het CDA terug moeten komen in het programma. Maatschappij en onderwijs staan niet los van elkaar. 5