VISIEDOCUMENT

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "VISIEDOCUMENT"

Transcriptie

1 VISIEDOCUMENT

2 Inhoud Pagina 1. Missie 4 2. Historie 5 3. Ketenpartners in de traumazorg prehospitale ketenpartners 3.1.a. meldkamer / ambulancezorg b. MMT spoedeisendehulp orthopedie handchirurgie kinderchirurgie geriatrie sportgeneeskunde defensie PR en voorlichting Certificering, level- indeling en visitatie certificering level- indeling en regionalisatie visitaties van de level - 1-, - 2- en - 3- ziekenhuizen Registratie en uitkomst van zorg registratie uitkomst van traumazorg 25 2

3 7. Wetenschap en congressen Opleiding en onderwijs differentiatie gezamenlijke opleiding met de orthopedie chirurgie bij kinderen Beroepsbelangen Traumachirurgie en haar toekomst 40 Aan dit visie document hebben meegewerkt 43 Lijst met referenties 44 3

4 1. Missie De missie van de (NVT) is het bevorderen van de kwaliteit van zorg voor ongevalspatiënten in de breedste zin van het woord en daarmee de traumachirurgie als vakgebied. De vereniging is betrokken bij de klinische, de wetenschappelijke en de onderwijskundige pijlers van de traumachirurgie, evenals bij de beroepsmatige belangen van de traumachirurg. De visie van de voor de komende vijf jaar vindt u in de hierna volgende hoofdstukken per onderwerp uitgewerkt. 4

5 2. Historie (in bewerking) 5

6 3. Ketenpartners in de traumazorg Vanaf de ongevalsmelding bij een meldkamer tot en met het nazorgtraject van een eventuele revalidatie: het valt allemaal onder de noemer van de traumazorg in Nederland. Binnen de traumazorgketen (ook wel Spoedeisende Medische Hulpverleningsketen genoemd), werken traumachirurgen met verschillende (zorg)professionals samen. In de reguliere zorgsituatie voor de individuele patiënt zijn prehospitale en klinische zorgpartners dezelfde als in opgeschaalde vorm voor rampsituaties waarbij meerdere slachtoffers gelijktijdig zorg nodig hebben Prehospitale ketenpartners Prehospitaal kent de traumazorg vier belangrijke partners, namelijk de Meldkamer, de Ambulancezorg, de Mobiele Medische Teams (MMT s) en de Geneeskundige Hulpverleningsorganisaties in de Regio (GHOR) voor de organisatie van opgeschaalde zorg a Meldkamer en Ambulancezorg De Meldkamer en de Ambulancediensten (MKA) zijn verantwoordelijk voor de intake en overdracht van ongevalspatiënten. Als dat op een gestructureerde wijze gebeurt, leidt dat tot een goede triage door ambulancepersoneel en tot goed vervoer naar het juiste ziekenhuis. Op dit moment wordt er echter door verschillende MKA s nog gewerkt met verschillende protocollen en triagesystemen die niet goed op elkaar aansluiten. Daarnaast is in veruit de meerderheid van de regio s de informatie- uitwisseling tussen meldkamer en ambulance nog niet gedigitaliseerd. Volgens de NVT kunnen hier nog aanzienlijke stappen in worden gezet. De NVT- commissie Prehospitale Zorg heeft regelmatig overleg met Ambulance Zorg Nederland (AZN) en heeft nauw samengewerkt met de Commissie Landelijke Protocollen Ambulancezorg. Binnen het in 2015 in werking gestelde ambulanceprotocol LPA8 heeft het ambulancepersoneel meer verantwoordelijkheid over de besluitvorming rond de prehospitale behandeling gekregen. (ref 1) De eveneens vernieuwde immobilisatieprotocollen hebben echter vooral veel vragen opgeroepen, omdat er in LPA8 ruimte is voor verschillende manieren van interpretatie en immobilisatie. In de praktijk blijkt helaas dat de immobilisatie nogal eens tekort schiet. Er bestaan daardoor nu regionale verschillen in de aanpak van immobilisatie van ernstig gewonde traumapatiënten. De NVT vindt dit een onwenselijke ontwikkeling en streeft ernaar om op korte termijn alsnog landelijke consensus te bereiken. 6

7 Voor de NVT is het grote percentage ernstig gewonde patiënten met een ISS>15 dat niet naar een regionaal level- 1- ziekenhuis, maar naar een ander ziekenhuis wordt gebracht, eveneens een knelpunt. Dit percentage is voor % gemiddeld voor alle traumacentra samen. (Bron: LNAZ LTR rapportage Nederland ). Hoewel het niet altijd uitwendig zichtbaar is hoe ernstig een patiënt eraan toe is, is het ook voor ambulancepersoneel wel degelijk mogelijk om op basis van de Revised Trauma Score (RTS) een goede triage te verrichten. Landelijk is afgesproken dat de polytraumapatiënten in een daarvoor aangewezen level- 1- traumacentrum worden behandeld. Als de afspraken over de verdeling van patiëntenstromen op basis van RTS worden nageleefd, zal het percentage polytraumapatiënten in niet- level- 1- centra mogelijk worden teruggebracht. Andere factoren spelen hierbij mogelijk ook een rol en dienen verder onderzocht te worden. Dat zijn de eerste stappen naar verregaande centralisatie en optimalisatie van complexe zorg. De ambulancemedewerkers en de meldkamers spelen daarin een cruciale rol. De NVT vindt het onder meer hierom belangrijk om geregeld met de MKAs, de AZN en NVMMA de afspraken goed af te stemmen. 3.1.b. Mobiel Medisch Team Binnen het prehospitale zorgsysteem staat op vier locaties een 24/7- Mobiel Medisch Team (MMT) paraat, dat per helikopter zorg verleent. Deze teams zijn een aanvulling op de ambulancezorg en ze zijn snel inzetbaar. Ze werken volgens vaste protocollen van inzetcriteria en acteren in nauw overleg met ambulance en meldkamer. Uit verschillende onderzoeken (ref 2) blijkt dat het MMT aan de overleving van ongevallen bijdraagt en daarmee is het een waardevolle toevoeging aan het prehospitale zorgsysteem. Geneeskundige Hulpverleningsorganisaties in de Regio - GHOR Hoewel onderhevig aan voortdurende organisatorische veranderingen, kennen de geneeskundige hulpverleningsorganisaties in de regio s, de zogeheten GHOR s een duidelijke structuur voor zowel reguliere als opgeschaalde zorg. Ook ziekenhuizen zijn steeds intensiever betrokken bij de voorbereiding voor opgeschaalde situaties: MIMMs- en HMMIMS- trainingen hebben de afgelopen jaren in veel ziekenhuizen plaatsgevonden. Het nieuwe Ziekenhuis Rampen Opvang Plan (ZIROP) krijgt in de meest ziekenhuizen nu ook de aandacht die het verdient. Zo worden er regelmatig oefeningen georganiseerd, vaak met meerdere regionale ziekenhuizen samen, waarbij het accent ligt op Opleiden- Trainen- Oefenen (OTO). Deze OTO- activiteiten zijn van groot belang om verbeterpunten te kunnen signaleren. De inbreng van zowel klinische als preklinische functionarissen en de GHOR is hierbij onmisbaar. 7

8 3.2. Spoedeisende hulp Met de komst van SEH- artsen op de spoedeisende- hulpafdelingen in Nederland is de rol van de traumachirurg veranderd. Samenwerking tussen traumachirurg en SEH- arts op het gebied van niet alleen de opvang van meervoudig gewonde patiënten, maar ook bij de behandeling van de grote aantallen lichtgewonde patiënten, heeft geleid tot verbeterde organisatie van zorg. Opvang van traumapatiënten door een multidisciplinair, goed getraind team volgens het ATLS- protocol, is voor zowel traumachirurgen als SEH- artsen de standaard geworden in alle Nederlandse ziekenhuizen. Ook draagt gezamenlijke aandacht voor pijnbestrijding en directe supervisie van kleinere letsels door SEH- arts en traumachirurg bij aan verbeterde zorg. De rol van de SEH- arts in de acute zorg is inmiddels volledig geaccepteerd in Nederland, maar er zijn lokaal nog forse verschillen in hun posities en verantwoordelijkheden. De kwaliteitsverbetering die met de introductie van de SEH- artsen op de spoedeisende hulpafdelingen door sommigen werd verwacht, is door verschillende oorzaken niet altijd tot stand gekomen. De aanwezigheid van veel verschillende disciplines op de SEH en de drang van met name ziektekostenverzekeraars om zoveel mogelijk behandeling naar de al dan niet in het ziekenhuis aanwezige huisartsen te verplaatsen, creëert een spanningsveld. De NVT is van mening dat de traumachirurg een belangrijke coördinerende en controlerende rol heeft als hoofdbehandelaar in de acute zorg voor de traumapatiënt op de SEH. Deze rol is duidelijk en kan niet ter discussie staan in het licht van bovengenoemde multidisciplinaire behandeling en de invloed die zorgverzekeraars proberen te doen gelden. Zeker bij de opvang van ernstig gewonde traumapatiënten dient te allen tijde een traumachirurg betrokken te zijn. Maar ook voor de kwaliteitscontrole van diagnostiek en de behandeling van kleinere letsels is de betrokkenheid van de traumachirurg op iedere SEH een eerste vereiste. Niet alleen medisch inhoudelijk, maar ook organisatorisch speelt de traumachirurg een belangrijke rol: De ziekenhuis- brede en multidisciplinaire coördinatie van de traumazorg - vormgegeven per ziekenhuis in de Coördinatie Commissie Traumachirurgie - wordt door een traumachirurg geleid. Ook in de ziekenhuizen waar de SEH- arts inmiddels medisch hoofd van de SEH is. Voor de toekomst voorziet de NVT dat goede samenwerking en afstemming tussen SEH- arts en traumachirurg een voorwaarde is voor adequate opvang en behandeling van acute traumapatiënten. Dit geldt voor gecertificeerde traumachirurgen en SEH- artsen, maar ook 8

9 voor (trauma)chirurgen in opleiding en SEH- artsen in opleiding. Het is daarom belangrijk dat er heldere afspraken over wederzijdse taken en verantwoordelijkheden worden gemaakt. Tot slot: ook voor de registratie van traumapatiënten zullen traumachirurgen en SEH- artsen nauw met elkaar moeten samenwerken. De registratie van traumapatiënten onder regie van de traumacentra moet namelijk leiden tot beter inzicht in het functioneren van de hele keten en uiteindelijk tot verbetering van de kwaliteit van de behandeling, door zowel de verschillende behandelaars als de keten als geheel. Gezien de huidige ontwikkelingen in het zorglandschap zijn de consequenties van deze registraties groot. Daarom dient de registratie zelf als een van de grootste prioriteiten in de organisatie van de traumazorg te worden gezien. Dit begint op de SEH en eindigt met het ontslag van de patiënt. De traumachirurg en SEH- arts moeten daarom samen tot een accurate registratie zien te komen. Op basis daarvan zal een regionale en landelijke benchmarking plaatsvinden. Bovendien kan zo ook in het ziekenhuis beter beleid gemaakt worden om de zorg voor de traumapatiënt verder te optimaliseren Orthopedie Patiënten met letsels van het steun- en bewegingsapparaat worden in Nederland sinds jaar en dag behandeld door zowel chirurgen als orthopedisch chirurgen, waarbij in de afgelopen decennia ongeveer 75% van alle letsels door traumachirurgen werd behandeld. In een poging de samenwerking tussen deze twee partijen te verbeteren, bestond er sinds 1989 het Convenant Traumatologie. In 1998 en 2004 is dit convenant verlengd en in 2008 is de laatste versie tot stand gekomen. Ondanks dit convenant is het daarin beschreven primaire doel echter nooit behaald. Het doel was namelijk dat de chirurgen en orthopeden in ieder ziekenhuis een aantal specialisten zouden aanwijzen die samen verantwoordelijk zouden zijn voor de zorg bij patiënten met letsels aan het steun- en bewegingsapparaat. Deze zorg zou toetsbaar moeten zijn en aan minimumeisen moeten voldoen. Het convenant liep in 2013 af en is om de hierboven beschreven redenen niet meer verlengd. Om echter toch te voorzien in een samenwerkingsstrategie, is op verzoek van de NVvH en de NOV in 2014 de Taskforce Traumatologie opgericht. Deze bestaat uit betrokken traumachirurgen en orthopeden. Wat na de oprichting van de taskforce al snel duidelijk werd: er blijken evidente verschillen tussen de opleiding tot traumachirurg en orthopeed- traumatoloog. Traumachirurgen differentiëren tijdens hun zesjarige opleiding gedurende twee jaar in de traumachirurgie. Na de differentiatie volgt de registratie en certificering als traumachirurg bij de NVT. Om tot orthopeed- traumatoloog binnen de orthopedie te differentiëren, gelden echter heel andere eisen: 70% van de orthopedische standaardbehandelingen op traumagebied moeten op niveau 4 beheerst worden, of men 9

10 dient een traumafellowship voor een periode van minimaal drie maanden of wetenschappelijk onderzoek met twee publicaties op het gebied van de traumatologie te hebben volbracht. Dit is naar de mening van de NVT onvoldoende om goed gekwalificeerde trauma- orthopeden op te leiden. De Taskforce Traumatologie is samengesteld uit vijf traumachirurgen en vijf trauma- orthopeden en 2 AIOS. Zij hebben in opdracht van beide moederverenigingen gezamenlijk onderzocht hoe de samenwerking in de traumazorg in het snel veranderende zorglandschap geoptimaliseerd kan worden en toekomstbestendig kan worden gemaakt. Het rapport dat op basis hiervan is ontstaan, presenteert een aantal interessante voorstellen en stellingen. Zo is de taskforce van mening dat in de toekomst niet ieder ziekenhuis meer traumazorg zal leveren. Centralisatie volgens regionale afspraken verdient de voorkeur. Een zorglandschap waarin bijvoorbeeld 30 á 40 ziekenhuizen een trauma- unit hebben, die geleid wordt door traumachirurgen en trauma- orthopeden, lijkt het wenselijke scenario. Deze concentratie biedt de mogelijkheid tot verdere specialisatie en kwaliteitsverbetering. Beide partijen van de Taskforce meenden dan ook dat de toekomstige traumachirurg/- orthopeed minimaal vier dagdelen van zijn tijd en bijscholing dient te besteden aan trauma. In het rapport van Taskforce 1.0 zijn vijf scenario s beschreven waarin wordt geschetst hoe de dagelijkse samenwerking en scholing ingevuld kan worden. Ook de opleiding tot traumachirurg/- orthopeed zal hierbij in de komende vijf jaar een verandering ondergaan. Een aanzienlijk deel van, of uiteindelijk misschien zelfs de gehele opleiding, zou kunnen worden samengevoegd in de toekomst. Voorlopig hebben de leden van beide verenigingen echter hun voorkeur uitgesproken voor het eerste scenario uit het rapport; een multidisciplinaire trauma- unit, waar gespecialiseerde traumachirurgen en trauma- orthopeden samen verantwoordelijk zijn voor de opvang en behandeling van alle traumapatiënten. Zij worden hierbij ondersteund door een groot kader van andere specialisten uit de tweede ring, die op consultbasis bij de behandeling betrokken worden. In 2016 zullen de voorstellen van de Taskforce 1.0 verder worden uitgewerkt in Taskforce 2.0 en dan zal ook een begin worden gemaakt met de samenwerking tussen trauma- orthopeden en traumachirurgen in de vorm van de multidisciplinaire trauma- unit. De NVT verwacht dat deze samenwerking ver zal strekken en op langere termijn misschien zelfs zou kunnen leiden tot versmelting. Hiermee zal het doel bereikt worden, dat de traumazorg van een hoog en vergelijkbaar niveau, in gespecialiseerde ziekenhuizen, door diverse zorgprofessionals met een vergelijkbare opleiding vanuit twee specialismen geleverd zal kunnen worden. 10

11 3.4. Handchirurgie Hand- en polsletsels zijn al jaren onderwerp van discussie vanwege de hoge prevalentie, en de maatschappelijke en financiële consequenties die deze letsels met zich meebrengen. Doordat de diagnostiek en behandeling op de SEH vaak door onervaren artsen geschiedt en ervaren (trauma of hand)chirurgen vaak beperkt beschikbaar zijn, is de kwaliteit van zorg niet optimaal. De kwaliteit van behandeling kan en moet dan ook verbeteren. Door de relatief korte genezingstijd van hand- en polsletsels is de tijd om adequate diagnostiek en behandeling in te zetten, vaak beperkt. Deze beperkte manoeuvreerruimte is een van de kernproblemen bij deze letsels. Om tot verbetering van zorg te komen, zijn er drie risicogroepen geïdentificeerd: patiënten met niet- onderkend letsel, patiënten met onderbehandeling van letsels en patiënten met juist overbehandeling ervan. Met de ontwikkeling van het specialisme traumachirurgie, is de beschikbaarheid van gedifferentieerde supervisoren verbeterd. Momenteel wordt het merendeel van alle hand- en polsletsels door traumachirurgen behandeld. De implementatie van de SEH- vangnetcriteria heeft bijgedragen aan vermindering van het aantal gemiste en onderbehandelde letsels. Om de kwaliteit van zorg aan de poort te verbeteren, is specifiek onderwijs aan poortartsen en - specialisten (AIOS/ANIOS/SEH- arts/haio) noodzakelijk. Het onderwijs in handletsels aan de traumachirurgische beroepsgroep en aan degenen die daartoe opgeleid worden, behoeft verbetering. Zowel de direct- inhoudelijk zorg in de kliniek, als de indirecte kwaliteiten om een leidende en volwaardige gesprekspartner binnen de hand- en polschirurgie te kunnen zijn, behoeven verdere invulling. De laatste jaren is tijdens de Traumadagen en Chirurgendagen al meer aandacht besteed aan deze letsels, ook de algemene traumacursussen van de AO en OTC besteden aparte modules aan hand- en polsletsels. Daarnaast kent de opleiding tot chirurg sinds oktober 2014 de CASH- 3 hand- en polscursus binnen het SCHERP- curriculum. Dit is een jaarlijkse cursus die in een handchirurgisch centrum georganiseerd wordt, die verplicht is voor de traumadifferentiant. In de cursus ligt de nadruk op pathofysiologie en de behandeling van hand- en polsletsels, maar de anatomie en toegangschirurgie komen in het kadaverlab ook aan bod. De instructeurs die vooral uit eigen gelederen komen, zijn handchirurgen en orthopedisch chirurgen met specifieke kennis en ervaring. Het is mogelijk dat er een soortgelijk format gebruikt kan worden ter implementatie van onderwijs in hand- en polsletsels bij de overige betrokken specialismen. In 2014 is een richtlijnontwikkeling voor handfracturen geïnitieerd door de Nederlandse Vereniging voor Plastische Chirurgie, in deze werkgroep is de NVT (via de NVvH) vertegenwoordigd. 11

12 Verdere differentiatie en certificering Om de kwaliteit van zorg verder te verhogen en in de pas te blijven bij aanpalende specialismen, lijkt verdere differentiatie binnen de traumachirurgie onontkoombaar. Zo wordt de mogelijkheid van deelcertificering of een aantekening hand- en polsletsels voor onze beroepsgroep traumachirurgie momenteel besproken. Deze zou mogelijk specialisme- overstijgend, en dan alleen gericht op hand- en polsletsels kunnen zijn. Al geruime tijd bestaat er een erkend Europees specialisme Hand Surgery. De Europese certificering is voor de meeste Nederlandse traumachirurgen echter nauwelijks haalbaar. De Nederlandse Vereniging voor Handchirurgie (Status: Interdisciplinaire Vereniging) is een traject gestart ter certificering van de subspecialisatie handchirurgie. Dit zal ondergebracht moeten worden bij de certificeringbevoegde, wetenschappelijke verenigingen: de algemene/orthopedische/plastische chirurgie. Dit certificeringvoorstel betreft vooralsnog de gehele handchirurgie (inclusief reumatische, congenitale en oncologische pathologie), de begrenzing naar pols of elleboog is vooralsnog onduidelijk. Certificering leidt echter niet automatisch tot kwalificering. Er dient een hoge mate van zelfreflectie te zijn in de ketenzorg: is onze zorginstelling werkelijk in staat om bepaalde zorg te leveren? Een certificaat is een goede stap, maar uiteindelijk bepaalt de combinatie van infrastructuur en ervaring de kwaliteit van de zorg. Het is daarom essentieel om een helder opleidingsplan naast eisen voor een instelling te formuleren. Tot slot, om de relevantie van hand- en polsletsels helder in beeld te brengen, dient er een registratie van zowel behandeling als uitkomst plaats te vinden. Een dergelijke registratie zal in de nabije toekomst hoog op de prioriteitenlijst van de NVT komen te staan Kinderchirurgie In deze tijd van discussie over certificering en competentie, neemt de behandeling van kinderletsels een bijzondere plaats in. Er dient verantwoorde chirurgie bij kinderen bedreven te worden en er moet voldoende expertise in fractuurbehandeling (bij kinderen) aanwezig zijn. Deze gecombineerde kwaliteiten zijn niet voor alle traumachirurgen weg gelegd, noch zijn alle kinderchirurgen hiermee toegerust. De NVT en de Nederlandse Vereniging voor Kinderchirurgie (NVKC) zijn in gesprek om de kwaliteit van traumachirurgische behandeling bij kinderen en de opleiding tot kinderchirurg, of traumachirurg bij kinderen, te waarborgen. Uitgangspunt is dat de traumachirurg de hoofdbehandelaar is van fracturen bij kinderen. Eventuele lokale afspraken met kinderchirurgen en/of orthopedisch chirurgen in verschillende ziekenhuizen blijven echter vooralsnog bestaan. 12

13 3.6. Geriatrie Kwetsbare ouderen zijn een grote en groeiende groep in de samenleving en dus ook binnen de traumachirurgie. In een aantal ziekenhuizen zijn er daardoor samenwerkingen ontstaan tussen traumachirurgen en geriaters. Vooral voor zaken als de pre- operatieve screening, de intake voor eventuele delierpreventie en een betere finetuning van de nazorg blijkt de geriatrie een waardevolle partner. Zorgstraten waar de ingangsklacht weliswaar bij de traumachirurgie ligt, maar waarbij een groot deel van de behandeling op de afdeling geriatrie plaatsvindt, blijken succesvol! De NVT is van mening dat uitbreiding en formalisering van de samenwerking met de geriaters binnen de multidisciplinaire trauma- unit aan te bevelen is (ref 3). Voor de heupfractuur patiënten is dit inmiddels een vereiste die ons opgelegd is door Zorginstituut Nederland. Met deze samenwerking blijft optimale zorg voor deze kwetsbare groep patiënten gegarandeerd. Zoals elders besproken blijft het hoofdbehandelaarschap binnen de multidisciplinaire trauma- unit echter wel bij de traumachirurg of trauma- orthopeed. (ref 4) 3.7. Sportgeneeskunde De sporttraumachirurgie is al sinds jaar en dag een van de speerpunten van de NVT, niet in de laatste plaats vanwege de vele sportblessures die zich aandienen op de SEH en de traumaspreekuren. In 2000 werd de NVT- Werkgroep Arthroscopie en Sportgeneeskunde opgericht, met als doel de onderwijs- en wetenschapsactiviteiten van de NVT met betrekking tot deze onderwerpen meer te structureren. De kennismakingscursus Arthroscopie werd ontwikkeld en deze is inmiddels een integraal onderdeel van het voor ieder NVT- lid toegankelijke onderwijscurriculum van de Nederlandse Vereniging van Arthroscopie. In 2004 werd het multidisciplinair Postolympisch sportcongres opgezet. Dit congres wordt om het jaar georganiseerd en het heeft geleid tot een succesvolle samenwerking met andere disciplines, waaronder de sportgeneeskunde. In 2014 is de sportgeneeskunde erkend als medisch specialisme. Vanaf 2016 zal het een van de poortspecialismen van het ziekenhuis zijn. Dat betekent dat de sportarts ook direct toegang krijgt tot de SEH en de patiënt met de acute sportblessure. De positionering van de sportarts wordt hiermee gelijkwaardig aan de andere medisch specialisten (NZA beleidsregel 2016). Met bovenstaande ontwikkelingen is het reëel te veronderstellen dat de traditionele zorg van de traumachirurg voor de geblesseerde sportpatiënt onder druk komt te staan. Daar waar een spanningsveld bestaat tussen de sportgeneeskunde en de orthopedie in de erkenning en financiering van de sportzorg, en de rol die de sportarts bekleedt in de zorg van letsels van het steun en bewegingsapparaat, kan de traumachirurgie een statement maken, door de 13

14 samenwerking met de Vereniging voor Sportgeneeskundige (VSG) en de wetenschappelijke vereniging van de sportartsen, te intensiveren. Het gemeenschappelijk sportcongres krijgt ook daarom in de toekomst een prominente plek op de agenda van de NVT en de congrescommissie. De traumachirurg heeft door al samen te werken met de VSG, een voorschot genomen bij de keuze van ketenpartners - dit tot tevredenheid van beide verenigingsbesturen. In een toekomstig model van de traumazorg (met de tweedelijns sportzorg) past deze samenwerking ook in de ontwikkeling van trauma- units. Binnen deze units kan verwezen worden naar gemeenschappelijke sportspreekuren van sportarts en traumachirurg. De NVT zal zich in de breedte moeite getroosten om de (aantrekkelijke) sporttrauma- tak onder de aandacht van de AIOS traumachirurgie te brengen. Daarnaast ligt de weg voor de traumachirurgie vrij om ook in de opleiding van de AIOS Sportgeneeskunde te gaan participeren, door stageplekken voor de sportarts (in overleg) aan te bieden. Op dit moment heeft de chirurgie nog geen plaats in het sportgeneeskunde- curriculum, waar meerdere aanpalende disciplines al wel betrokken zijn. Vice versa zal de opleiding en certificering van de traumachirurg nog meer plaats moeten inruimen voor de sportgeneeskundige kant van letsels aan het steun- en bewegingsapparaat. Hiermee zal ook het doel worden gerealiseerd om de sportzorg in de tweede lijn integraal onderdeel te laten zijn van het totale traumazorgpakket. De kwaliteit van de sporttraumazorg zal een positieve impuls krijgen als de traumachirurg en de sportarts schouder aan schouder optrekken Defensie De Heelkunde heeft zijn oorsprong in de zorg voor de gewonde mens, en meer in het bijzonder de behandeling van verwondingen ten gevolge van oorlogsgeweld. Veel chirurgisch innovatie komt voort uit oorlogschirurgie. Het is dan ook vanzelfsprekend dat ook in de huidige tijd er een relatie is tussen de NVT en Defensie, vormgegeven in de al langjarige samenwerking via het Instituut Defensie Relaties (IDR) welke met een aantal traumaziekenhuizen in Nederland een verbintenis heeft opdat traumachirurgen en chirurgische teams bestaande uit reservisten en/of beroepsmilitairen met de ervaringen vanuit de dagelijkse traumapraktijk ook voor onze militairen kunnen worden ingezet daar waar Defensie actief is. In deze samenwerkingsziekenhuizen wordt getracht de positieve kruisbestuiving te laten groeien voor de 3 pijlers: patiëntenzorg, onderwijs en wetenschap. De Nederlandse militair chirurgische teams worden hoog aangeschreven tijdens samenwerking met andere nationaliteiten in oorlogsgebied. Om deze kwaliteitsgroei te stimuleren investeert Defensie mee in samenwerkingsprojecten in binnen en buitenland, onderwijs en onderzoek. 14

15 In Nederland en andere landen waar Nederlanders als militair worden ingezet, is behoefte aan de kennis en kunde van de traumachirurg, die vanuit de dagelijkse praktijk gelijkwaardige traumazorg ook elders kan verlenen. Juist dit gezamenlijke belang biedt nu en in de toekomst mogelijkheden om samen met Defensie op te trekken om deze breed opgeleide specialismen te blijven ontwikkelen. 15

16 4. PR en voorlichting De NVT heeft in haar 35- jarig bestaan hard gewerkt aan de continue verbetering van de traumazorg in Nederland. Dit is een van haar kerntaken. Voor een ieder die dagelijks werkzaam is in de traumazorg, zijn de activiteiten en resultaten zichtbaar: vanaf de plaats van een ongeval tot in het revalidatiecentrum. De kerntaak van de traumachirurg vindt in het ziekenhuis plaats, waar ongevalspatiënten, van eenvoudig tot complex en vaak multidisciplinair, worden opgevangen en behandeld. Ook de nazorg is geborgd. In samenwerking met onze ketenpartners zijn op deze wijze indrukwekkende trauma- netwerken tot stand gekomen, die hebben geleid tot een aantoonbare verbetering in de kwaliteit van zorg. De uitkomsten daarvan verhouden zich gunstig tot die van de beste traumasystemen wereldwijd. In schril contrast hiermee staat de onzichtbaarheid van ons vak voor de buitenwereld. Hoe vaak vragen patiënten met een gebroken heup, of hun familie of ze niet bij de orthopedie moeten zijn voor hun fractuurbehandeling, want die zijn toch van de botten? Ook voor huisartsen en zelfs collegae in het ziekenhuis is niet altijd duidelijk wie verantwoordelijk is voor welk type letsel. Door de overlap met aanpalende disciplines en de komst van SEH- artsen is er duidelijkheid nodig over ons werkterrein en de bijhorende eindverantwoordelijkheid. Als daadkrachtige beroepsvereniging richt de NVT haar vizier dan ook naar buiten, op de andere stakeholders in de traumazorg. In de eerste plaats zijn dat onze patiënten, die recht hebben op goede informatie over hun letsel, over de beste behandeling ervan en over wie hun behandelaars zijn en wat hun competenties en uitkomsten zijn. Daarnaast zijn dat de verwijzers, de zorgverzekeraars, de overheid en de maatschappelijke organisaties die op het gebied van traumazorg betrokken zijn. De eerste stap was het vernieuwen van de NVT- website, waar de patiënt nu informatie kan krijgen over diagnoses en behandeling van letsels. Ook de NVT- traumachirurg kan zich op de site zichtbaar maken - op de traumalandkaart, met de mogelijkheid van een persoonlijke pagina over aandachtsgebieden en speciale expertise. Het gebruik van sociale media (ook toegankelijk vanaf de homepage) verhoogt de interactiviteit tussen leden en geeft meer zichtbaarheid naar buiten. Sinds 2011 geeft de NVT prioriteit aan de maatschappelijke beeldvorming van de traumachirurgische zorg in Nederland. De werkgroep PR Traumachirurgie helpt de traumachirurgie en haar kwalitatief hoogwaardige traumazorg in Nederland zichtbaar te maken, met als speerpunten: 16

17 informeren van patiënten en eerstelijns verwijzers dat fractuurchirurgie in hoge mate wordt verzorgd door de traumachirurg. kwalitatief- hoogwaardige traumazorg onder de aandacht brengen van de media. de regiefunctie die de traumachirurg binnen de traumazorg heeft, benadrukken bij beleidsmakers en zorgverzekeraars. enthousiasmeren van jonge collega s voor de traumachirurgie. De werkgroep heeft contact met professionals, zoals mediadeskundigen en onderzoeksjournalisten, om zodoende te komen tot een gefundeerde mediastrategie, met als adagium: de traumachirurg - uw specialist van ongeval naar herstel. Vanaf 2015 wordt er een jaarlijks magazine de Traumachirurg (ref 6) uitgebracht, bedoeld voor in de wachtkamers, waarin uitleg over de opvang en behandeling van ongevalspatiënten door de traumachirurg centraal staat, van enkelvoudig tot meervoudig ernstig- gewonden. In het magazine zal de kwaliteit en organisatie van de traumazorg belicht worden, alsmede de opleiding tot traumachirurg. De NVT wil een proactieve rol vervullen bij actualiteiten in de media, opdat die de NVT en de traumachirurgen weet te vinden wanneer er publieke expertise of een mening wordt gevraagd. Wij bouwen graag samen met u verder aan het merk traumachirurgie. 17

18 5. Certificering, level- indeling en visitatie 5.1. Certificering In het kader van de differentiatie binnen de Algemene Heelkunde en de toenemende behoefte aan objectieve kwaliteitseisen heeft de NVT, in navolging van de NVVC en de NVGIC, certificeringsvoorwaarden voor de traumachirurg vastgesteld. Bij het opstarten van de certificering voor de traumachirurgie is aangekondigd dat de gestelde eisen de minimum- en instapeisen waren, die per 1 januari 2015 opgehoogd zouden worden. De retrograde certificering is gestart in het najaar van 2010 en sloot op 1 januari Bij de retrograde certificering voor ervaren traumachirurgen werd gesteld dat men voor 20% werkzaam diende te zijn binnen de traumachirurgie en twintig nascholingspunten per jaar diende te behalen. Vanaf 1 januari 2015 zijn de eisen voor de hercertificering aangepast, waarbij de NVT- gecertificeerde traumachirurg ten minste vier dagdelen per week aan de behandeling van traumapatiënten moet besteden. Ook zal hij 50% van zijn nascholingspunten op het gebied van de traumachirurgie moeten behalen. Daarnaast zijn de eisen voor de differentiatie traumachirurgie geformuleerd. Deze bestaan uit diverse verrichtingen op niveau (ref 7) en een aantal verplichte cursussen en congressen. Het voldoen aan deze eisen leidt tot antegrade certificering. Op 1 januari 2015 hadden circa 300 chirurgen zich retrograad als NVT- traumachirurg laten registreren. Tevens hadden zestien chirurgen zich antegraad als NVT- traumachirurg laten registreren. Om voor niet- traumachirurgen in de mogelijkheid te voorzien aan te sluiten bij de traumachirurgie heeft de NVT naast de reguliere antegrade registratie en herregistratie, een zij- instroomregeling opgesteld. Samengevat komt het er op neer dat moet worden voldaan aan de differentiatie- eisen, de scholingspunten en de werkbelasting (ref 8) De opleidingsklinieken, die een traumadifferentiatie (ref 9) aanbieden en worden gevisiteerd, worden ook op hun traumadifferentiatie gevisiteerd. Naar het idee van de NVT kunnen de level- 2- en - 3- trauma- opleidingscentra geen volledige differentiatie traumachirurgie aanbieden, daar de polytrauma- opvang en - zorg ontbreekt. De academisch traumacentra hebben mogelijk onvoldoende exposure aan monoletsel, zodat een stage in een level- 2- traumacentrum door de NVT als wenselijk wordt geacht. Daarnaast is het bestuur van mening dat er minimaal een 6 maanden academisch en 6 maanden perifeer stage onderdeel moet uitmaken van de differentiatie traumachirurgie. 18

19 Trauma- orthopedie Ook de NVOT, als werkgroep van de NOV, is met een certificering voor de trauma- orthopeed gestart. De minimumeis voor de trauma- gerelateerde werkbelasting is daar tenminste 10% van de werkzaamheden. Momenteel lopen er gesprekken tussen de NVT en NVOT om tot een gelijkluidende traumadifferentiatie en traumacertificering met gelijke minimale eisen te komen. Naar verwachting zal de hercertificering einde 2015 van start gaan. In het licht van de steeds verdergaande differentiatie, de samenwerking tussen ziekenhuizen en de sterk- toenemende controle van zorgverzekeraars en overheid op de kwaliteit van zorg, zullen zowel de NVT als de NVOT de certificeringeisen aanscherpen. Zij werken toe naar een minimumeis van vier dagdelen trauma- gerelateerde werkzaamheden en 50% van de minimum te behalen nascholingspunten dient trauma gerelateerd te zijn. Dit is in mei 2015 door de NVT- leden geaccordeerd. De NVOT zal waarschijnlijk op termijn volgen. Afspraken hierover moeten in de Taskforce 2.0 gemaakt gaan worden. De nieuwe certificeringseisen zullen leiden tot een afname van het aantal gecertificeerde NVT- traumachirurgen. Consequenties differentiatie en certificering Algemeen kan gesteld worden dat er per kliniek voor een normale (gedifferentieerde) dienstbelasting meer traumachirurgen nodig zijn, dan dat er overdag traumachirurgisch werk is. Om die reden hebben veel traumachirurgen nu een tweede aandachtsgebied. Wij verwachten echter dat het aantal chirurgen met meerdere aandachtsgebieden zal gaan afnemen door hogere certificeringeisen en door de uitstroom van chirurgen uit het pre- differentiatietijdperk. Tegelijkertijd stromen er jonge klare chirurgen in die in één differentiatierichting, trauma zijn gespecialiseerd en die geen andere specialisatie hebben. De verwachte afname van het aantal NVT- traumachirurgen in combinatie met hogere certificeringeisen voor de te besteden tijd aan traumachirurgische werkzaamheden, heeft consequenties voor de manpowerplanning in de traumachirurgie, vooral ook voor wat betreft de dienstbelasting. Het NVT- bestuur voorziet dat een adequate dienstbezetting in veel gevallen een regionale oplossing behoeft: een ziekenhuis- overstijgende samenwerking of traumagroepvorming. Wat hier de mogelijke rol van de eventueel toekomstige common- trunk- opgeleide NVOT- trauma- orthopedisch chirurgen in kan zijn, met name in level- 1- en - 2- centra, zal moeten blijken. 19

20 Door de verdergaande differentiatie dreigen wij onze expertise op het terrein van de trauma- gerelateerde laparotomie en thoracotomie te verliezen. In de electieve setting doen wij deze verrichtingen, bij doorgevoerde differentiatie, steeds minder en lopen daarmee het risico, dit ook acuut niet meer zelfstandig te mogen doen. Tenzij wij in de acute setting alleen al aan de normering blijven voldoen. Hiervoor zal óf extra scholing met voldoende exposure moeten worden georganiseerd voor traumachirurgen óf in acute- traumasituaties nauw samen moeten worden gewerkt met GE- chirurgen en thoraxchirurgen, die kennis hebben van het damage- control- surgery- principe. Verdergaande centralisatie van polytraumapatiënten zal de exposure per traumachirurg in een level- 1- centrum doen toenemen, waardoor deze chirurg zijn vaardigheden kan onderhouden en aan de minimale eisen kan blijven voldoen, om zelfstandig damage- control- surgery uit te voeren Level- indeling en regionalisatie Na de oprichting van de NVT in 1982 ontstond al snel belangstelling voor de organisatie van de opvang en behandeling van ongevalsslachtoffers met levensbedreigende of ernstig- invaliderende letsels. De NVT heeft zich in eerste instanties gebogen over de opvang in ziekenhuizen en heeft hiervoor uitgangspunten, definities en organisatorische adviezen geformuleerd. Onvoldoende epidemiologische informatie noopte tot het gebruik van ervaring uit het buitenland. Analoog aan de ontwikkelingen in met name de Verenigde Staten (ACSCOT) werden ook in Nederland criteria ontwikkeld voor traumacentra en traumazorgnetwerken, met als basis het centrum waar naast de technische en personele voorzieningen, ook brede multidisciplinaire kennis en vaardigheid op traumatologisch gebied bij voortduring beschikbaar zijn. Een absolute voorwaarde hierbij was en is: een team van specialisten die in staat zijn om op harmonieuze wijze goed samen te werken. De levelcriteria werden geïntroduceerd en geformuleerd en hebben geleid tot de volgende indeling voor de traumazorg in ziekenhuizen: (ref 10) Ziekenhuizen met uitgebreide en volledige ongevalsspecialisatie Level 1 Ziekenhuizen met ongevalsbevoegdheid Level 2 Ziekenhuizen met beperkte ongevalsbevoegdheid Level 3 De regionalisatie van de traumazorg heeft in Nederland daadwerkelijk vorm gekregen na 1998, met de aanwijzing van aanvankelijk tien en later elf regionale traumacentra, die de opdracht hadden als coördinator van de traumazorg in hun regio op te treden. De levelcriteria boden een handvat bij deze coördinatie. 20

21 Om de levelcriteria te borgen zijn primair de NVT en Landelijke Beraadsgroep Traumacentra (LBTC) betrokken: De NVT houdt zich bezig met de samenstelling en inhoud van deze level- criteria. De LBTC verzorgt op regionaal niveau de visitaties, evaluatie en feedback, en is via het LNAZ een belangrijke gesprekspartner van de overheid. Zowel de zorgverzekeraars als de overheid eisen dat de levelcriteria getoetst worden. De toetsing/ visitatie is aan de traumacentra gedelegeerd. Regionale onderlinge afstemming m.b.t. de vorm en invulling van de visitatie vindt plaats in het LBTC. De regionalisatie van traumazorg is volledig doorgevoerd in alle elf de regio s. Dit heeft geleid tot veertien level- 1- ziekenhuizen, 36 level- 2- ziekenhuizen en 46 level- 3- ziekenhuizen in Nederland. De levelcriteria worden in alle regio s gehandhaafd en getoetst tijdens visitaties. Vrijwel alle level- 2- en - 3- ziekenhuizen zijn inmiddels gevisiteerd. Voor de level- 1- ziekenhuizen wordt in 2016 gestart met de visitaties, als het nieuwe visitatiereglement voor deze ziekenhuizen klaar is. Voor deze centra zal een regio- overstijgende visitatiecommissie worden samengesteld. Vanuit het veld komen er berichten dat de gestelde minimumcriteria op enkele punten hun doel voorbij schieten. Dat zou ertoe kunnen leiden dat klinieken onbedoeld afgeschaald worden. De zorgverzekeraars zijn momenteel bezig om de spoedeisende zorg te gaan herinrichten, waarbij niet alle ziekenhuizen meer alle zorg bieden. Hierbij spelen ook de trauma- levelcriteria een rol. De NVT inventariseert samen met de LBTC waar de knelpunten op het gebied van de level- criteria ervaren worden, om daar bij een toekomstige revisie op in te spelen. Een herziening van de huidige levelcriteria zal plaatsvinden in Het is uitdrukkelijk de visie van de NVT om kwaliteit te borgen, waarbij de ziekenhuizen zich aan kwaliteitsnormen dienen aan te passen. De NVT is van mening dat de polytraumazorg (dat wil zeggen: patiënten met een ISS>15) in de level- 1- traumacentra geconcentreerd moet worden, maar dat ook de level- 2- centra hun deel van de traumazorg moeten krijgen (ref 5). Hiervoor zijn goede triage en dus goede afspraken met de regionale ambulancevoorzieningen vereist, die aansluiten bij de level- indeling. Het is uitdrukkelijk niet de bedoeling alle traumachirurgie naar een level- 1- centrum te laten gaan. Een betere samenwerking tussen de level- 1- en level- 2- ziekenhuizen in de regio zal leiden tot een betere verdeling van patiënten, zodat iedere patiënt zo snel en adequaat mogelijk behandeld wordt. Deze uitdrukkelijker toepassing van de afspraken over prehospitale triage van de traumapatiënten zal mogelijk ook consequenties gaan hebben voor de behoefte aan mensen en middelen in verschillende maatschappen en ziekenhuizen. Regionale samenwerking - ziekenhuis- en maatschap overstijgend - is naar de mening van de NVT de te volgen koers voor de toekomst. Zo is het voor de toekomst niet ondenkbaar dat er 21

22 een tweeledig onderscheid gemaakt zal worden voor de traumazorg, uitsluitend tussen traumacentrum en niet- traumacentrum. Al jaren bestaat er discussie over het ideale aantal level- 1- traumacentra voor de Nederlandse populatie. Concentratie van zorg is ook voor de polytraumazorg een goed streven. Het beoogt een nog betere kwaliteit van zorg door toename van het volume van behandelingen van complexe pathologie. In Nederland bestaan momenteel veertien level- 1- centra, waaronder elf formele, door het Ministerie van VWS aangewezen traumacentra. Acht daarvan zijn ondergebracht in academische ziekenhuizen. In 2014 werden 5883 ernstig gewonde traumapatiënten (ISS>15) in de Nederlandse ziekenhuizen opgenomen en geregistreerd. Dit was 7% van het totaal aantal opgenomen traumapatiënten. 57% (range 39-80% afhankelijke van regio) van de ernstig gewonde patiënten is behandeld in een level- 1- traumacentrum. (Bron: LNAZ LTR Landelijke Traumaregistratie ) De Nederlandse traumacentra dienen te voldoen aan diverse criteria, waaronder een aantal normgetallen. Deze normgetallen hebben een grote vlucht genomen in de afgelopen jaren, gevoed door resultaten van buitenlandse onderzoeken, die in meer of mindere mate ook voor de Nederlandse situatie toepasbaar zijn. Eén van deze normgetallen betreft het aantal polytraumapatiënten per jaar per level- 1- centrum. Daar waar de zorgverzekeraars op basis van expert opinion aannamen dat de optimale norm op 450 polytraumapatiënten per jaar per level- 1- ziekenhuis lag, heeft de American College of Surgery deze norm in 2014 op 240 vastgesteld, op basis van de meest recente gegevens uit wetenschappelijk onderzoek. Gegeven het feit dat de per 1 januari 2015 geïntroduceerde update van de AIS- codering voor een schijnbare reductie van 25-40% van het aantal polytraumapatiënten in Nederland zal zorgen, wordt de minimale norm van tenminste 100 opgenomen polytraumapatiënten tot 2018 door de NVT gehandhaafd. Wel is afgesproken, in samenspraak met de LBTC, dat de opvang en behandeling van polytrauma s in één centrum per regio geconcentreerd zal worden. Het Zorginstituut Nederland heeft inmiddels aangegeven de norm per 1 januari 2018 naar 240 te willen verhogen. Daarnaast hebben zij opgelegd dat tenminste 90% van de multitraumapatiënten in level 1 traumacentrum dient te worden opgevangen. (ref 11) 5.3. Visitaties van de level - 1-, - 2- en - 3- ziekenhuizen Op dit moment worden in alle regio s traumazorgvisitaties uitgevoerd. Deze visitaties hebben tot doel om in de regionale ziekenhuizen de organisatie van de traumazorg in kaart te brengen en te toetsen en de juiste level- indeling toe te kennen aan de ziekenhuizen. Voor de level- 2- en - 3- ziekenhuizen hebben deze visitaties inmiddels in alle regio s een vast format 22

23 gekregen. De samenstelling van de visitatiecommissies verschilt echter nog per regio. Ook de gehanteerde vragenlijsten en de frequentie waarin gevisiteerd wordt, variëren. Bij de visitatie van het centrumziekenhuis met de aanwijzing regionaal traumacentrum is er ook aandacht voor de organisatie van de traumazorg en de specifieke netwerktaken van het traumacentrum, zoals: De functie als kennis- en expertisecentrum (o.a. traumaregistratie) Het opzetten van een kwaliteitssysteem voor de regio Het organiseren van een Regionaal Trauma Overleg MMT (niet in alle traumacentra) ROAZ- taken (Regionale Organisatie Acute Zorg) Besteding van de OTO- gelden (Opleiding, Training en Oefenen) Om de verbeterpunten van deze netwerkfuncties inzichtelijk te maken, zal er een visitatiesysteem worden opgezet voor de level- 1- ziekenhuizen met aanwijzing als traumacentrum, met specifieke aandacht voor de netwerkfuncties en kenniscentrum- functies. De insteek daarbij is een regio- overschrijdend visitatiesysteem. De ROAZ- taken, de ZiROP- voorbereiding en besteding van de OTO- gelden vallen vooralsnog buiten het bestek van deze visitaties. Binnen het LBTC (Landelijke Beraadsgroep Trauma Centra) wordt gewerkt aan een definitief visitatiemodel dat vanaf 2016 in twee regio s getest zal worden, waarna het met eventuele aanpassingen definitief voor de volgende jaren ingevoerd kan worden. Tevens wordt er gewerkt aan de mogelijkheid om ook buitenlandse traumacentra in deze visitatierondes te betrekken. 23

24 6. Registratie en uitkomst van traumazorg 6.1. Registratie De NVT ondersteund de volgende drie registraties: Landelijke Trauma Registratie (LTR)(ref 12), Dutch Hip Fracture Audit (DHFA) (ref 13) & Landelijke Registratie Orthopedische Implantaten (LROI)(ref 14) Sinds 2013 is de Commissie Uitkomst van Zorg (CUvZ) van de NVT actief. Deze commissie streeft naar een betere kwaliteit van de traumazorg in Nederland door de uitkomst van zorg meetbaar, inzichtelijk en daarmee vergelijkbaar te maken. Het gereedschap waarmee de CUvZ dat wil doen is het registreren van kwaliteit van zorg, het schrijven van richtlijnen en uiteindelijk het normeren van zorg. De kwaliteitsregistratie is de spil van deze trias. Inmiddels zijn er door werkgroepen die onder de CuVZ vallen, twee thema s opgepakt: de heupfracturen bij ouderen en de infecties na osteosynthese. Voor het eerste thema is in 2015 gestart met daadwerkelijke registratie, de Dutch Hip Fracture Audit (DHFA). De DHFA is natuurlijk niet de eerste registratie in de traumachirurgie. Sinds 2007 bestaat de LTR (Landelijke Traumaregistratie) waarin vrijwel alle traumapatiënten in Nederland worden geregistreerd die na een ongeval worden opgenomen in een ziekenhuis. Een uitgebreide registratie van prehospitale data, basisgegevens van de patiënten, letsel- aard en - zwaarte en mortaliteit is hierin voorhanden. Het bestuur van de NVT heeft gedurende de ontwikkeling van de DHFA naast de mogelijkheden tot samenwerking met de LTR, ook de expertise van het DICA (Dutch Institute for Clinical Auditing) ingeroepen. Het DICA heeft talloze registraties in Nederland tot een succes gebracht en deze registraties genieten een hoge mate van vertrouwen bij zowel professionals als verzekeraars en overheid. Daarnaast is het van belang om optimaal gebruik te maken van de bestaande Landelijke Trauma Registratie. Om optimale dataverzameling en - bewerking te bereiken, met uitkomsten waar de gehele beroepsgroep zijn voordeel mee kan doen op zorgniveau, streeft het bestuur van de NVT naar een verregaande samenwerking tussen de DICA- registratie en LTR- traumaregistratie in de toekomst. Het is mogelijk om de voordelen van beide registraties te gebruiken, omdat beide registraties met dezelfde software zijn gebouwd. De enorme database en ervaring van de LTR en de brede expertise van het DICA, maken de mogelijkheden zeer uitgebreid. Tenslotte hebben de NVT- leden zich vanaf 2013 geconformeerd aan de implantatenregistratie van de NOV, de LROI (Landelijk Registratie Orthopedische 24

25 Implantaten). In deze registratie worden door NVT- leden de patiënten met een collumfractuur, die een prothese als behandeling hebben ontvangen, geïncludeerd. Er wordt gestreefd deze registratie in 2016 ook onder NVT- leden compleet te hebben Uitkomst van traumazorg De NVT Commissie Uitkomst van Zorg (CUvZ) heeft als doel het verbeteren van de traumazorg in Nederland door middel van implementatie van kwaliteitsregistraties, richtlijnen en normeringen. De structuur is zo opgebouwd dat de CUvZ werkgroepen installeert, die de opdracht meekrijgen een traumachirurgisch thema aan te pakken. Dit thema dient het onderwerp te worden van een kwaliteitsregistratie en een richtlijn. De uitkomsten van de registratie worden, indien nuttig, gebruikt voor het stellen van de norm voor deze zorg. De thema s zijn bij voorkeur aandoeningen waarbij een registratie een relatief grote verandering in zorguitkomst kan opleveren. De CUvZ kent momenteel drie thema s. Begin 2015 is de eerste multidisciplinaire kwaliteitsregistratie heupfractuur bij ouderen een feit geworden. De totstandkoming is te danken aan de werkgroep die geleid wordt door dr. Han Hegeman en waarin collega s van de traumachirurgie, orthopedie, geriatrie en internisten- ouderengeneeskunde zitting nemen. Het tweede thema waar nu aan wordt gewerkt is infecties na osteosynthese. Recent is besloten om als derde thema handletsels te kiezen, een onderwerp van veel discussie in vrijwel ieder ziekenhuis. Een of enkele specifieke handletsels zullen worden geanalyseerd in een registratie, om zo inzichtelijk te maken wie deze letsels behandelt en met welk resultaat. De CuVZ van de NVT heeft zich ten doel gesteld vijf traumachirurgische thema s in vijf jaar aan te pakken. Op deze wijze wordt ervoor gezorgd dat de behandeling van veel- voorkomende thema s bij kwetsbare patiënten, of letsels/complicaties met grote gevolgen voor de toekomst inzichtelijk worden gemaakt. Tenslotte zullen we in de toekomst meer aansturen op het meten van PROMs (Patient Reported Outcome Measures) in de registraties. Dit wordt eveneens gestimuleerd door ZorgInstituut Nederland. Met PROMs meten we voor en na een behandeling hoe de patiënt zijn of haar gezondheid ervaart. De uitkomsten laten zien in welke mate de patiënt bijvoorbeeld pijn ondervindt of in hoeverre hij belemmerd wordt in dagelijkse zaken, zoals traplopen of fietsen. Ook eventuele complicaties die mogelijk niet direct aan de arts gemeld zijn, komen met PROMs aan het licht. 25

26 7. Wetenschap en congressen De NVT stimuleert wetenschappelijk onderzoek binnen de traumachirurgie onder andere door proefschriften op traumachirurgisch gebied financieel te ondersteunen, maar ook door bijeenkomsten te organiseren waarop de resultaten van nationaal en internationaal onderzoek gepresenteerd worden. De belangrijkste bijeenkomst voor de traumachirurgen in Nederland is de Traumadagen. Deze dagen worden jaarlijks door de NVT in samenwerking met de NVOT georganiseerd en zijn een podium voor traumachirurgisch en - orthopedisch wetenschappelijk onderzoek. Naast een platform voor wetenschap zijn de Traumadagen de afgelopen jaren ook de plaats geworden waar bij uitstek gediscussieerd wordt over de toekomst van de traumachirurgie. Ook tijdens de nationale Chirurgendagen organiseert de NVT één á twee symposia over actuele wetenschappelijke traumachirurgische thema s. Het jaarlijks NVT- Assistentensymposium wordt georganiseerd voor jonge onderzoekers, ANIOS, AIOS en is sinds dit jaar een verplichte activiteit voor de differentiant Traumachirurgie. Elk jaar staat dit symposium in het teken van een thema, waarbij zowel klinisch experts als wetenschappelijk onderzoekers het woord krijgen. Het beste onderzoek wordt beloond met de G.J. Heijmans- prijs, uitgereikt door dr. G.J. Heijmans zelf. Eens per twee jaar wordt het Gevorderden Symposium Traumachirurgie door een van de traumaregio s georganiseerd. In het andere jaar wordt het Post Olympische Sport Congres georganiseerd. Het Post Olympische Sport Congres staat in het teken van de sport en sport gerelateerde letsels. Het doel van het congres is de samenwerking tussen de verschillende spelers rond de sport en traumachirurgie weer te geven, zoals bijvoorbeeld de samenwerking met sportartsen en fysiotherapeuten. Het jaarlijks Europese Traumacongres is het European Congress of Trauma and Emergency Surgery (ECTES), georganiseerd onder de vlag van de ESTES. In mei 2015 werd het European Congress of Trauma and Emergency Surgery in Amsterdam georganiseerd. Daarnaast zet het bestuur van de NVT in op verregaande samenwerking met andere internationale partners zoals de DKOU en de OTA. In 2017 en 2018 zullen de NVT en OTA participeren in elkaars congresorganisatie. Wetenschap is de basis van goede zorg. In de traumachirurgie bestaat grote behoefte aan gedegen onderzoek die de diagnostiek en behandeling van de traumapatiënt naar een hoger niveau tilt. Er bestaat behoefte aan zowel nationale als internationale profilering op wetenschappelijk gebied. Samenwerking tussen grote ziekenhuizen op onderzoeksgebied 26

Samen voor de beste zorg

Samen voor de beste zorg Samen voor de beste zorg Introductie TraumaNet AMC ondersteunt, stimuleert en faciliteert alle ketenpartners in de acute zorg met als doel om ervoor te zorgen dat de acute patiënt zo snel mogelijk de best

Nadere informatie

De kwetsbare patiënt met een heupfractuur

De kwetsbare patiënt met een heupfractuur De kwetsbare patiënt met een heupfractuur JH Hegeman, MD PhD NVT Traumachirurg Centrum voor Geriatrische Traumatologie Voorzitter Dutch Hip Fracture Audit Afdeling groep Twente - Hengelo Jaarcongres GRZ

Nadere informatie

Samenvatting Beleidsplan Kwaliteit 2015-2017

Samenvatting Beleidsplan Kwaliteit 2015-2017 Samenvatting Beleidsplan Kwaliteit 2015-2017 Inleiding De Nederlandse Vereniging voor Urologie (NVU) heeft als doel kwaliteitsverbetering te bewerkstelligen bij iedere uroloog ten gunste van iedere patiënt.

Nadere informatie

NAZL. netwerk acute zorg Limburg en de rol van het ROAZ. 3 november 2015, kennisplatform loggers&plotters. dr. Miranda Dirx

NAZL. netwerk acute zorg Limburg en de rol van het ROAZ. 3 november 2015, kennisplatform loggers&plotters. dr. Miranda Dirx NAZL netwerk acute zorg Limburg en de rol van het ROAZ 3 november 2015, kennisplatform loggers&plotters dr. Miranda Dirx Historie (1) Vanuit regionalisatie traumazorg (1998) zijn de traumacentra ontstaan.

Nadere informatie

LEIDRAAD KWALIFICERING CHIRURGIE BIJ KINDEREN IN ALGEMENE ZIEKENHUIZEN

LEIDRAAD KWALIFICERING CHIRURGIE BIJ KINDEREN IN ALGEMENE ZIEKENHUIZEN LEIDRAAD KWALIFICERING CHIRURGIE BIJ KINDEREN IN ALGEMENE ZIEKENHUIZEN 2007 Deze notitie is tot stand gekomen vanuit een samenwerkingsverband tussen onderstaande verenigingen en secties: NVKCh SKAZ SCK

Nadere informatie

Kwaliteitsnormen voor orthopedische zorg. Versie 3.1

Kwaliteitsnormen voor orthopedische zorg. Versie 3.1 Kwaliteitsnormen voor orthopedische zorg Versie 3.1 Inhoud 1. Inleiding...3 1.1 Aanleiding...3 1.2 Doel...3 1.3 Totstandkoming...3 1.4 Leeswijzer...4 1.5 Onderhoud...4 2. Algemene normen voor orthopedische

Nadere informatie

Bas Leerink. Lid Dagelijks Bestuur Landelijk Netwerk Acute zorg

Bas Leerink. Lid Dagelijks Bestuur Landelijk Netwerk Acute zorg Bas Leerink Lid Dagelijks Bestuur Landelijk Netwerk Acute zorg Nationale Spoedzorg Congres Bas Leerink 8 november 2018 Van papier naar praktijk 3 Ontwikkelingen in de acute zorg Druk op de acute zorgketen;

Nadere informatie

GRZ vanuit het perspectief van de klinisch geriater samenwerken in de ouderengeneeskunde

GRZ vanuit het perspectief van de klinisch geriater samenwerken in de ouderengeneeskunde GRZ vanuit het perspectief van de klinisch geriater samenwerken in de ouderengeneeskunde Arend Arends, klinisch geriater Topzorg voor ouderen Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling

Nadere informatie

Ambulancezorg in Nederland

Ambulancezorg in Nederland Koos Reumer, 2 februari 2015 Ambulancezorg algemeen Vereniging Ambulancezorg Nederland Ontwikkelingen binnen ambulancezorg Jonge sector Wet ambulancevervoer 1973 Tijdelijke wet ambulancezorg 2013 Vereniging

Nadere informatie

MK/SV/2014/022 24 november 2014 NFU-14.9523 Onderwerp Indicatoren Spoedeisende Zorg

MK/SV/2014/022 24 november 2014 NFU-14.9523 Onderwerp Indicatoren Spoedeisende Zorg Zorginstituut Nederland T.a.v. de heer drs. A.H.J. Moerkamp, bestuursvoorzitter Postbus 320 1110 AH DIEMEN Kenmerk Datum MK/SV/2014/022 24 november 2014 Onderwerp Indicatoren Spoedeisende Zorg Geachte

Nadere informatie

SPECIFIEK REGLEMENT VOOR REGISTRATIE VAN DE ORTHOPEDISCH CHIRURG, GECERTIFICEERD VOOR ORTHOPEDISCHE-TRAUMATOLOGIE

SPECIFIEK REGLEMENT VOOR REGISTRATIE VAN DE ORTHOPEDISCH CHIRURG, GECERTIFICEERD VOOR ORTHOPEDISCHE-TRAUMATOLOGIE SPECIFIEK REGLEMENT VOOR REGISTRATIE VAN DE ORTHOPEDISCH CHIRURG, GECERTIFICEERD VOOR ORTHOPEDISCHE-TRAUMATOLOGIE Dit reglement behelst nadere regels voor de aanvraag tot registratie als orthopedisch chirurg,

Nadere informatie

Gewondenspreidingsplan 2013

Gewondenspreidingsplan 2013 Gewondenspreidingsplan 2013 Versie: december 2013 vastgesteld in ROAZ Groningen, Friesland en Drenthe Gewonden spreidingsplan per 1 januari 2013. Inleiding Na zo n 10 jaar is het gewondenspreidingsplan

Nadere informatie

Vacature. Amsterdam Hand Fellowship

Vacature. Amsterdam Hand Fellowship Vacature Amsterdam Hand Fellowship Gelukkig heeft hand- en polschirurgie meer en meer de aandacht in Nederland. Per september 2012 is er opnieuw een vacature voor een hand- en polschirurgie fellow in de

Nadere informatie

BELEIDSPLAN 2010 INDEX. Historie pagina 2. Visie & Missie pagina 8. Klinische Traumazorg pagina 9. Preklinische Traumazorg pagina 17

BELEIDSPLAN 2010 INDEX. Historie pagina 2. Visie & Missie pagina 8. Klinische Traumazorg pagina 9. Preklinische Traumazorg pagina 17 BELEIDSPLAN2010 INDEX Historie pagina2 Visie&Missie pagina8 KlinischeTraumazorg pagina9 PreklinischeTraumazorg pagina17 KwaliteitenCertificering pagina32 OpleidingenOnderwijs pagina37 Wetenschap pagina41

Nadere informatie

Analyse online consultatie themacluster Acute Zorg

Analyse online consultatie themacluster Acute Zorg Analyse online consultatie themacluster Acute Zorg 27-06-2019 Tot dit cluster behoren de werkpraktijken: Cardiac Care, Intensive Care, Medium Care, Recovery, Ambulance en Spoedeisende Hulp. Aantal respondenten

Nadere informatie

PROMs in de orthopedie. Liza van Steenbergen, epidemioloog LROI 23 maart 2017

PROMs in de orthopedie. Liza van Steenbergen, epidemioloog LROI 23 maart 2017 PROMs in de orthopedie Liza van Steenbergen, epidemioloog LROI 23 maart 2017 Inhoud Introductie LROI PROMs meten in de orthopedie Implementatie van PROMs Eerste resultaten PROMs Inhoud Introductie LROI

Nadere informatie

NVKC. NVKC is verantwoordelijk voor beide. Kinderchirurg. Chirurg bij kinderen. excellente basiszorg kinderchirurgie

NVKC. NVKC is verantwoordelijk voor beide. Kinderchirurg. Chirurg bij kinderen. excellente basiszorg kinderchirurgie NVKC Kinderchirurg excellente speciële kinderchirurgische zorg Chirurg bij kinderen excellente basiszorg kinderchirurgie NVKC is verantwoordelijk voor beide KINDERCHIRURGIE Kinderchirurg in Kinderchirurgisch

Nadere informatie

Overwegingen voor deelname aan netwerk / samenwerking

Overwegingen voor deelname aan netwerk / samenwerking Overwegingen voor deelname aan netwerk / samenwerking Mede als gevolg van hervormingen en kostenbesparingen in de zorg ontstaan in toenemende mate mono- en multidisciplinaire netwerken en samenwerkingsverbanden.

Nadere informatie

Levelcriteria Traumatologie van de Nederlandse Vereniging voor Traumachirurgie

Levelcriteria Traumatologie van de Nederlandse Vereniging voor Traumachirurgie Levelcriteria Traumatologie van de Nederlandse Vereniging voor Traumachirurgie Onderstaande criteria betreffen minimumnormen en zijn vastgesteld voor de periode 2012-2017 LEVEL 3 LEVEL 2 LEVEL 1 1. Algemeen

Nadere informatie

Chapter 9 Samenvatting CHAPTER 9. Samenvatting

Chapter 9 Samenvatting CHAPTER 9. Samenvatting Chapter 9 Samenvatting CHAPTER 9 Samenvatting 155 Chapter 9 Samenvatting SAMENVATTING Richtlijnen en protocollen worden ontwikkeld om de variatie van professioneel handelen te reduceren, om kwaliteit van

Nadere informatie

AAN De leden van de Nederlandse Vereniging voor Neurochirurgie De leden van de Nederlandse Orthopaedische Vereniging

AAN De leden van de Nederlandse Vereniging voor Neurochirurgie De leden van de Nederlandse Orthopaedische Vereniging AAN De leden van de Nederlandse Vereniging voor Neurochirurgie De leden van de Nederlandse Orthopaedische Vereniging Referentie NVvN 17-0347 Betreft Wervelkolomchirurgie: registratie en indicatoren transparantiekalender

Nadere informatie

Kwaliteit vanuit patiëntenperspectief

Kwaliteit vanuit patiëntenperspectief Kwaliteit vanuit patiëntenperspectief SONCOS-symposium 28 september 2016 Irene Dingemans Projectleider kwaliteit van zorg Nederlandse Federatie van Kankerpatiëntenorganisaties disclosure Geen andere belangen

Nadere informatie

Landelijk opleidingsplan Interne geneeskunde 2019

Landelijk opleidingsplan Interne geneeskunde 2019 Consultenstage Deel 2: Nederlandse Internisten Vereniging Inhoud Consultenstage 3 Aanleiding 3 Begripsbepaling van de consultenstage 3 Leermiddelen 4 Eisen te stellen aan supervisie 4 Eisen te stellen

Nadere informatie

Strategisch document Ambulancezorg Nederland

Strategisch document Ambulancezorg Nederland Strategisch document Ambulancezorg Nederland 1 Inleiding: relevante ontwikkelingen 2 Missie en visie AZN 3 Kernfuncties: profiel en kerntaken AZN 4 Strategische agenda AZN vastgesteld: woensdag 23 mei

Nadere informatie

Tussentijdse bevindingen van het thematoezicht naar de ketenzorg rond psychiatrische patiënten met ernstige somatische comorbiditeit

Tussentijdse bevindingen van het thematoezicht naar de ketenzorg rond psychiatrische patiënten met ernstige somatische comorbiditeit Bijlage Tussentijdse bevindingen van het thematoezicht naar de ketenzorg rond psychiatrische patiënten met ernstige somatische comorbiditeit 1 Achtergrond De casus van de heer W., beter bekend als de casus

Nadere informatie

Beschrijving Functiegebied Medisch Management binnen de ambulancezorg

Beschrijving Functiegebied Medisch Management binnen de ambulancezorg Beschrijving Functiegebied Medisch Management binnen de ambulancezorg Opdrachtgever : Ambulancezorg Nederland Opsteller : THYMOS training & advies Status : definitief, bestuurlijk vastgesteld op 22 april

Nadere informatie

GYNAECOLOOG MET UROGYNAECOLOGIE ALS AANDACHTSGEBIED. Versie 1.0

GYNAECOLOOG MET UROGYNAECOLOGIE ALS AANDACHTSGEBIED. Versie 1.0 GYNAECOLOOG MET UROGYNAECOLOGIE ALS AANDACHTSGEBIED Versie 1.0 Datum Goedkeuring 23-03-2011 Methodiek Consensus based Discipline Verantwoording Monodisciplinair NVOG Inleiding Vanuit kwaliteitsoogpunt

Nadere informatie

PROMs in de orthopedie

PROMs in de orthopedie PROMs in de orthopedie Liza van Steenbergen, epidemioloog LROI NFU symposium 7 november 2014 LROI Landelijke Registratie Orthopedische Implantaten 2007: Start registratie van heup- en knieimplantaten 2013:

Nadere informatie

Informatie over het Expertisecentrum Interne Geneeskunde in oprichting. -November Snapper-instituut. Primum non-nocere

Informatie over het Expertisecentrum Interne Geneeskunde in oprichting. -November Snapper-instituut. Primum non-nocere Informatie over het Expertisecentrum Interne Geneeskunde in oprichting -November 2011- Snapper-instituut Primum non-nocere 1 Achtergrond Ten aanzien van de huidige mogelijkheden van bij -en nascholingen

Nadere informatie

NOTA ONTWIKKELING AANDACHTSGEBIEDEN

NOTA ONTWIKKELING AANDACHTSGEBIEDEN NOTA ONTWIKKELING AANDACHTSGEBIEDEN Versie 1.0 Datum Goedkeuring 27-11-2003 Methodiek Consensus based Discipline Verantwoording NVOG Inleiding In de Algemene Kwaliteitsnorm van de NVOG (maart 2000) wordt

Nadere informatie

Acute Zorg in Zeeland. De profieldiscussie toegelicht: Van EHBO naar de SEH van nu

Acute Zorg in Zeeland. De profieldiscussie toegelicht: Van EHBO naar de SEH van nu Acute Zorg in Zeeland De profieldiscussie toegelicht: Van EHBO naar de SEH van nu Doel Is er nieuws onder de zon? Ecclesiasticus 1;9 Wat was het? Waar gaan we naartoe? Nieuws onder de zon? De patiënt vraagt

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2001 2002 26 956 Beleidsnota Rampenbestrijding 2000 2004 Nr. 11 BRIEF VAN DE MINISTER VAN VOLKSGEZONDHEID, WELZIJN EN SPORT EN DE STAATSSECRETARIS VAN BINNENLANDSE

Nadere informatie

versie 3.0 Reglement tot Registratie certificering NVT 11 mei 2015

versie 3.0 Reglement tot Registratie certificering NVT 11 mei 2015 REGLEMENT TOT REGISTRATIE VAN NVT TRAUMACHIRURG EN AANTEKENINGEN VOOR EEN DAARVAN ONDERDEEL UITMAKEND DEELGEBIED 1. ARTIKEL 1: ACHTERGROND, DOEL EN STREKKING CERTIFICERING: 1.1 Het register NVT traumachirurg

Nadere informatie

Reglement NOV Geaccrediteerd Fellowship Orthopedie

Reglement NOV Geaccrediteerd Fellowship Orthopedie 1 Reglement NOV Geaccrediteerd Fellowship Orthopedie 2 Preambule 1. Een NOV Fellowship Orthopedie is een geaccrediteerde verdieping na de opleiding tot orthopedisch chirurg, in een bepaald aandachtsgebied.

Nadere informatie

PKS TOEKOMSTVISIE OP PK ZORG

PKS TOEKOMSTVISIE OP PK ZORG PKS TOEKOMSTVISIE OP PK ZORG Prof. dr. Harm Kuipers 1 WAAROM NU? TIJD IS ER RIJP VOOR Zorgveld in beweging; steeds meer nadruk op specialisatie en concentratie Oncologische literatuur: 1) relatie tussen

Nadere informatie

Zorgkwaliteit als uitgangspunt

Zorgkwaliteit als uitgangspunt Zorgkwaliteit als uitgangspunt Toekomstvisie ROAZ ZWN Regionale afspraken op basis van draagvlak en mogelijkheden Naar regionale excellente acute zorg Vastgesteld: september 2011 VOORWOORD Het Voorbereidingsoverleg

Nadere informatie

INDIVIDUELE PROFILERING

INDIVIDUELE PROFILERING INDIVIDUELE PROFILERING EN ACTUELE THEMA S IN DE MEDISCHE VERVOLGOPLEIDING Op weg naar de specialist van de toekomst Inhoudsopgave 2 1. Inleiding 4 1.1 Gezondheidszorg in verandering 4 1.2 Vakoverstijgende

Nadere informatie

Normering Chirurgische Behandelingen

Normering Chirurgische Behandelingen Normering Chirurgische Behandelingen Versie 1.0 Januari 2011 I. Inleiding De Nederlandse Vereniging voor Heelkunde (NVvH) is de beroepsvereniging van chirurgen in Nederland. In de NVvH participeren zeven

Nadere informatie

Regionale verschillen in acute fase behandeling van ruggenmergletsel in Nederland. B.L. Fransen AIOS Orthopaedie

Regionale verschillen in acute fase behandeling van ruggenmergletsel in Nederland. B.L. Fransen AIOS Orthopaedie Regionale verschillen in acute fase behandeling van ruggenmergletsel in Nederland B.L. Fransen AIOS Orthopaedie 14-1-2015 Acute fase management van ruggenmergletsel (tsci) Onderkennen (mogelijk) ruggenmergletsel

Nadere informatie

Toelichting bij BOzf van december 2018, publicatie Staatscourant dd. 23 april 2019

Toelichting bij BOzf van december 2018, publicatie Staatscourant dd. 23 april 2019 TOELICHTING In het Besluit Opleidingseisen Ziekenhuisfarmacie worden eisen gesteld aan de opleiding tot ziekenhuisapotheker (hoofdstuk B) en aan de erkenning van de opleider, de plaatsvervangend opleider,

Nadere informatie

CBRN Opleidingsplan SEH afdelingen Ziekenhuizen 2012-2013

CBRN Opleidingsplan SEH afdelingen Ziekenhuizen 2012-2013 CBRN Opleidingsplan SEH afdelingen Ziekenhuizen 2012-2013 Opgesteld door Regionaal CBRN-OTO project Auteur C. de Groot Versie 1.1 Datum 19 juli 2012 INLEIDING Met het regionale CBRN-OTO project wil TraumaNet

Nadere informatie

s-gravenhage, 14 januari 2000 De Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, E. Borst-Eilers

s-gravenhage, 14 januari 2000 De Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, E. Borst-Eilers Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal s-gravenhage, 14 januari 2000 Onderwerp: Beleidsvisie landelijk kennis/behandelcentrum eetstoornissen Hierbij doe ik u een mijn «beleidsvisie voor

Nadere informatie

Psychiatrie en somatiek erkennen noodzaak tot samenwerking bij psychiatrische patiënten met somatische comorbiditeit

Psychiatrie en somatiek erkennen noodzaak tot samenwerking bij psychiatrische patiënten met somatische comorbiditeit Psychiatrie en somatiek erkennen noodzaak tot samenwerking bij psychiatrische patiënten met somatische comorbiditeit De Inspectie voor de Gezondheidszorg heeft in 2012 tot begin 2013 een thematoezicht

Nadere informatie

Convenant Ketenpartners Acute Zorg Regio AMC inzake het Regionaal Overleg Acute Zorgketen (ROAZ)

Convenant Ketenpartners Acute Zorg Regio AMC inzake het Regionaal Overleg Acute Zorgketen (ROAZ) Convenant Ketenpartners Acute Zorg Regio AMC inzake het Regionaal Overleg Acute Zorgketen (ROAZ) Ter vaststelling op 19 juni 2015 Pre-ambule Het Regionaal Overleg Acute Zorgketen (ROAZ) is een regionaal

Nadere informatie

Notitie GHOR Rotterdam Rijnmond

Notitie GHOR Rotterdam Rijnmond Notitie GHOR Rotterdam Rijnmond Uitgangspunten voor de spoedeisende zorg Paul van Beers Amersfoort 7 april 2014 Aanleiding Zorgverzekeraars Nederland (ZN) heeft in 2013 een zogeheten Kwaliteitsvisie Spoedeisende

Nadere informatie

Convenant Ketenpartners Acute Zorg Regio VUmc inzake het Regionaal Overleg Acute Zorgketen (ROAZ)

Convenant Ketenpartners Acute Zorg Regio VUmc inzake het Regionaal Overleg Acute Zorgketen (ROAZ) Convenant Ketenpartners Acute Zorg Regio VUmc inzake het Regionaal Overleg Acute Zorgketen (ROAZ) Ter vaststelling op 19 juni 2015 Pre-ambule Het Regionaal Overleg Acute Zorgketen (ROAZ) is een regionaal

Nadere informatie

Jaarplan 2017 Bestuur NVvO

Jaarplan 2017 Bestuur NVvO Jaarplan 2017 Bestuur NVvO Uitgave Nederlandse Vereniging van Orthoptisten 29 juni 2017 1 Inleiding Meerjarenbeleidsplan 2017-2020 De veranderende zorgvraag, in combinatie met maatschappelijke en technologische

Nadere informatie

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG > Retouradres Postbus 20350 2500 EJ Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Bezoekadres Parnassusplein 5 2511 VX Den Haag www.rijksoverheid.nl Bijlage(n)

Nadere informatie

Bestuurlijke afspraken patiëntveiligheid ambulancezorg

Bestuurlijke afspraken patiëntveiligheid ambulancezorg Bestuurlijke afspraken patiëntveiligheid ambulancezorg Ambulancezorg Nederland Nederlandse Vereniging van Medisch Managers Ambulancezorg V&VN Ambulancezorg Juni 2011 Inleiding In Nederland zijn 24 uur

Nadere informatie

hoofd- halsaandoeningen in de beste chirurgische handen

hoofd- halsaandoeningen in de beste chirurgische handen hoofd- halsaandoeningen in de beste chirurgische handen Kwaliteit in de behandeling van aandoeningen in het hoofd-halsgebied (n.a.v. de Hoofd-Hals enquête gehouden onder de Nederlandse chirurgen 2005)

Nadere informatie

STARTNOTITIE AMSTERDAMS NETWERK ONCOLOGISCHE ZORG IN DE EERSTE LIJN

STARTNOTITIE AMSTERDAMS NETWERK ONCOLOGISCHE ZORG IN DE EERSTE LIJN STARTNOTITIE AMSTERDAMS NETWERK ONCOLOGISCHE ZORG IN DE EERSTE LIJN Missie & visie Het Amsterdams Netwerk Oncologische Zorg (ANOZ) heeft de volgende visie: Patiënten met kanker krijgen een zo optimaal

Nadere informatie

NOTA ORGANISATIE 2E EN 3E LIJNS VERLOSKUNDIGE ZORG. Versie 1.0

NOTA ORGANISATIE 2E EN 3E LIJNS VERLOSKUNDIGE ZORG. Versie 1.0 NOTA ORGANISATIE 2E EN 3E LIJNS VERLOSKUNDIGE ZORG Versie 1.0 Datum Goedkeuring 22-03-2006 Methodiek Consensus based Discipline Verantwoording NVOG Algemeen Deze nota is opgesteld door vertegenwoordigers

Nadere informatie

Zorginstituut Nederland T.a.v. de heer dr. J. Wijma, voorzitter Raad van Bestuur Willem Dudokhof XH Diemen

Zorginstituut Nederland T.a.v. de heer dr. J. Wijma, voorzitter Raad van Bestuur Willem Dudokhof XH Diemen Zorginstituut Nederland T.a.v. de heer dr. J. Wijma, voorzitter Raad van Bestuur Willem Dudokhof 11112 XH Diemen Datum: 18 april 2019 Betreft: Kwaliteitskader Spoedzorgketen Geachte heer Wijma, De afgelopen

Nadere informatie

Rapport Taskforce Traumatologie 27 april 2014

Rapport Taskforce Traumatologie 27 april 2014 Rapport Taskforce Traumatologie 27 april 2014 pagina 1 Inhoudsopgave Aanleiding 3 Verheldering en definiëring van gebruikte begrippen 4 Vraag 1 met antwoorden 5 - Scenario 0: behoud huidige situatie 5

Nadere informatie

Kwaliteitsnormen. Blaascarcinoom

Kwaliteitsnormen. Blaascarcinoom Kwaliteitsnormen Blaascarcinoom Versie 6 September 2018 Achtergrond herziening 2017 De NVU heeft eind 2010 de eerste kwaliteitsnormen blaascarcinoom openbaar gemaakt en deze in 2012 en 2014 herzien. Sinds

Nadere informatie

Besluit van (datum) houdende de opleidings- en erkenningseisen voor het medisch specialisme orthopedie

Besluit van (datum) houdende de opleidings- en erkenningseisen voor het medisch specialisme orthopedie Besluit van (datum) houdende de opleidings- en erkenningseisen voor het medisch specialisme orthopedie (Besluit orthopedie) Het College Geneeskundige Specialismen, gelet op artikel 14, tweede lid, onder

Nadere informatie

LEIDRAAD WIJZIGING ACUUT ZORGAANBOD 2.0

LEIDRAAD WIJZIGING ACUUT ZORGAANBOD 2.0 LEIDRAAD WIJZIGING ACUUT ZORGAANBOD 2.0 November 2015 1. Inleiding Het doel van het Regionaal Overleg Acute Zorgketen (ROAZ) is het borgen en optimaliseren van de beschikbaarheid, de bereikbaarheid en

Nadere informatie

LEIDRAAD. Verantwoordelijkheid medisch specialist bij aanschaf, ingebruikname en gebruik van medische apparatuur

LEIDRAAD. Verantwoordelijkheid medisch specialist bij aanschaf, ingebruikname en gebruik van medische apparatuur LEIDRAAD Verantwoordelijkheid medisch specialist bij aanschaf, ingebruikname en gebruik van medische apparatuur 1 Januari 2014 1 INLEIDING Medisch specialisten zijn voor een goede en veilige uitoefening

Nadere informatie

Eisen differentiatie Traumachirurgie 2015

Eisen differentiatie Traumachirurgie 2015 Eisen differentiatie Traumachirurgie 2015 In dit document vind u de vereiste keyprocedures die behaald moeten worden aan het einde van jaar 6, de onderwijseisen en overige verplichtingen behorende bij

Nadere informatie

En nu verder initiatieven van de WV s. Regio opleiden orthopedie OORZON. Heleen Staal, opleider orthopedie MUMC

En nu verder initiatieven van de WV s. Regio opleiden orthopedie OORZON. Heleen Staal, opleider orthopedie MUMC 1 En nu verder initiatieven van de WV s Regio opleiden orthopedie OORZON Heleen Staal, opleider orthopedie MUMC Opleiding Orthopedie Waarom de opleiding veranderen? Intern: Verandering van zorgpallet Subspecialisatie

Nadere informatie

Overdracht en samenwerking 1 e en 2 e lijns diëtisten bij de dieetbehandeling van ondervoede patiënten.

Overdracht en samenwerking 1 e en 2 e lijns diëtisten bij de dieetbehandeling van ondervoede patiënten. Overdracht en samenwerking 1 e en 2 e lijns diëtisten bij de dieetbehandeling van ondervoede patiënten. Inleiding Ziekte gerelateerde ondervoeding is nog steeds een groot probleem binnen de Nederlandse

Nadere informatie

The chain concept: an insufficient paradigm in emergency medicine

The chain concept: an insufficient paradigm in emergency medicine The chain concept: an insufficient paradigm in emergency medicine Prof.Dr.J.J.L.M. Bierens MCDM Hoogleraar urgentiegeneeskunde Afdeling anesthesiologie VU medisch centrum Amsterdam Inhoud wat is urgentiegeneeskunde

Nadere informatie

Leidraad wijziging acuut zorgaanbod Midden-Nederland

Leidraad wijziging acuut zorgaanbod Midden-Nederland Leidraad wijziging acuut zorgaanbod Midden-Nederland APRIL 2015 1. Inleiding Het doel van het Regionaal Overleg Acute Zorgketen (ROAZ) is het borgen en optimaliseren van de beschikbaarheid, de bereikbaarheid

Nadere informatie

Praktijk Ouderengeneeskunde Bertholet. De veertien kernpunten van onze aanpak

Praktijk Ouderengeneeskunde Bertholet. De veertien kernpunten van onze aanpak Praktijk Ouderengeneeskunde Bertholet De veertien kernpunten van onze aanpak Praktijk Ouderengeneeskunde Bertholet De veertien kernpunten van onze aanpak De Praktijk Ouderengeneeskunde Bertholet biedt

Nadere informatie

100-VRAGEN FORMULIER KWALITEITSVISITATIE NOV INHOUDSOPGAVE VERSIE 12.1, AUGUSTUS 2015

100-VRAGEN FORMULIER KWALITEITSVISITATIE NOV INHOUDSOPGAVE VERSIE 12.1, AUGUSTUS 2015 100-VRAGEN FORMULIER KWALITEITSVISITATIE NOV INHOUDSOPGAVE VERSIE 12.1, AUGUSTUS 2015 1. Algemene gegevens ziekenhuis en vakgroep... 2 2. Vragen betreffende maatschap/vakgroep/samenwerkingsverband... 3

Nadere informatie

Visiedocument Traumacentrum UMCG

Visiedocument Traumacentrum UMCG Visiedocument Traumacentrum UMCG Afdeling Chirurgie Versie: 4 Datum: 4 april 2006 Pagina 1 28-11-2006 Inhoudsopgave: SAMENVATTING 3 1. INLEIDING EN PROBLEEMSTELLING 4 1.1 INLEIDING 4 1.2 PROBLEEMSTELLING

Nadere informatie

Informatiebijeenkomst Proeftuinen vernieuwing KK GZ. 15 December 2015 Domstad Utrecht

Informatiebijeenkomst Proeftuinen vernieuwing KK GZ. 15 December 2015 Domstad Utrecht Informatiebijeenkomst Proeftuinen vernieuwing KK GZ 15 December 2015 Domstad Utrecht Programma 14:00: Welkom en toelichting programma 14:15: presentatie vernieuwd KK GZ 14:45: presentatie proeftuinen 15:15:

Nadere informatie

Intercollegiale Toetsing

Intercollegiale Toetsing Intercollegiale Toetsing Intercollegiale toetsing (ICT) is als volgt te omschrijven: vorm van deskundigheidsbevordering waarbij met specialisten uit het eigen specialisme of andere professionals met wie

Nadere informatie

Strategisch Plan NOV 2012-2016 Orthopedie houdt Nederland in beweging

Strategisch Plan NOV 2012-2016 Orthopedie houdt Nederland in beweging Strategisch Plan NOV 2012-2016 Orthopedie houdt Nederland in beweging Strategisch Plan NOV 2012-2016 Orthopedie houdt Nederland in beweging Strategisch Plan NOV 2012-2016 Orthopedie houdt Nederland in

Nadere informatie

+ = (Basis) spoedpost

+ = (Basis) spoedpost + = (Basis) spoedpost 1 Landelijke ontwikkelingen (basis) spoedzorg 2 Visie van Achmea 3 Belangrijke coalitiepartners 4 Samenwerkingsvormen tussen de SEH en HAP 5 Hoe ziet volgens Achmea de (basis) spoedzorg

Nadere informatie

Visie Preall Auteur: Kerngroep/MR januari 2016 Definitief 1.0

Visie Preall Auteur: Kerngroep/MR januari 2016 Definitief 1.0 Visie op integrale geboortezorg in Almere Aanleiding Met het verschijnen van het Stuurgroep rapport Een goed begin is de organisatie van de verloskundige zorg in Nederland in de aandacht komen te staan.

Nadere informatie

Verslag. Taskforce Traumatologie II. 19 mei 2016

Verslag. Taskforce Traumatologie II. 19 mei 2016 Verslag Taskforce Traumatologie II 19 mei 2016 Vastgesteld in de ALV van de Nederlandse Orthopaedische Vereniging (NOV) op 13 oktober 2016, Veldhoven aanleiding Na het vervallen van het convenant dat betrekking

Nadere informatie

PKS TOEKOMSTVISIE OP PK ZORG. Kees van den Berg, voorzitter en patiënt

PKS TOEKOMSTVISIE OP PK ZORG. Kees van den Berg, voorzitter en patiënt PKS TOEKOMSTVISIE OP PK ZORG Kees van den Berg, voorzitter en patiënt SYMPOSIUM PKS 12 JUNI J.L. Presentatie van visie PKS op de toekomst van de prostaatkankerzorg in Nederland Stip op de horizon vanuit

Nadere informatie

BELEIDSPLAN. Brederodestraat 104 4 1054 VG Amsterdam Nederland. www.stichtingopen.nl info@stichtingopen.nl Rabobank: NL44RABO0143176986

BELEIDSPLAN. Brederodestraat 104 4 1054 VG Amsterdam Nederland. www.stichtingopen.nl info@stichtingopen.nl Rabobank: NL44RABO0143176986 BELEIDSPLAN Brederodestraat 104 4 1054 VG Amsterdam Nederland www.stichtingopen.nl info@stichtingopen.nl Rabobank: NL44RABO0143176986 BELEIDSPLAN STICHTING OPEN 1 1. INLEIDING Voor u ligt het beleidsplan

Nadere informatie

CONVENANT. SLOTERVAART ZIEKENHUIS VEILIGHEIDSREGIO Amsterdam-Amstelland SAMENWERKINGSAFSPRAKEN VOOR RAMPEN EN CRISES

CONVENANT. SLOTERVAART ZIEKENHUIS VEILIGHEIDSREGIO Amsterdam-Amstelland SAMENWERKINGSAFSPRAKEN VOOR RAMPEN EN CRISES CONVENANT SLOTERVAART ZIEKENHUIS VEILIGHEIDSREGIO Amsterdam-Amstelland SAMENWERKINGSAFSPRAKEN VOOR RAMPEN EN CRISES 2012 Ondergetekenden: 1. Het Slotervaart, gevestigd te Amsterdam, in deze rechtsgeldig

Nadere informatie

Beleidsplan Kwaliteit

Beleidsplan Kwaliteit Beleidsplan Kwaliteit 2018-2020 Oktober 2017 Inhoud 1. Inleiding... 2 2. Geïntegreerd kwaliteitsbeleid... 4 2.1 Kwaliteitsdocumenten... 4 2.2 Patiënteninformatie... 4 2.3 Kwaliteitsregistraties... 5 2.4

Nadere informatie

Spoedeisende Hulp en triage

Spoedeisende Hulp en triage Spoedeisende Hulp en triage Welkom op de afdeling Spoedeisende Hulp (SEH) van het Laurentius Ziekenhuis. Op de afdeling SEH komen dagelijks 40 tot 70 patiënten. Een kwart van deze personen wordt met de

Nadere informatie

Inleiding De stichting RHZ

Inleiding De stichting RHZ Werkgroep ketenzorg diabetes mellitus type 2 Stichting Regionale Huisartsenzorg Heuvelland Maastricht, april 2011 Inleiding Op 1 januari 2007 werd in de regio Maastricht/ Heuvelland gestart met eerstelijns

Nadere informatie

Samen Beter. Op weg naar 2020

Samen Beter. Op weg naar 2020 Samen Beter Op weg naar 2020 Ambitie BovenIJ ziekenhuis 2020 Op weg naar 2020 wil het BovenIJ ziekenhuis met en voor alle bewoners van Amsterdam-Noord e.o. bijdragen aan een betere gezondheid en een betere

Nadere informatie

Procedure Wijziging Acute Zorgaanbod Brabant 20 juni 2013

Procedure Wijziging Acute Zorgaanbod Brabant 20 juni 2013 Procedure Wijziging Acute Zorgaanbod Brabant 20 juni 2013 De Wet Toelating Zorginstellingen (WTZi), welke 1 januari 2006 in werking is getreden, beoogt dat zorgaanbieders zelf verantwoordelijk worden voor

Nadere informatie

Startnotitie Amsterdams Netwerk Oncologische Zorg in de eerste lijn

Startnotitie Amsterdams Netwerk Oncologische Zorg in de eerste lijn Startnotitie Amsterdams Netwerk Oncologische Zorg in de eerste lijn Inleiding Sinds 2017 is een groep van zorgverleners vanuit de fysiotherapie, ergotherapie, diëtetiek en psychologie bezig met het oprichten

Nadere informatie

Het werkplan wordt vastgesteld door het bestuur en goedgekeurd door de ledenvergadering.

Het werkplan wordt vastgesteld door het bestuur en goedgekeurd door de ledenvergadering. ALV 15.01.03 Vergadering ALV 12 februari 2015 Agendapunt 4. Werkplan 2015 Gevraagde actie Goedkeuring Samenvatting/omschrijving Het werkplan wordt vastgesteld door het bestuur en goedgekeurd door de ledenvergadering.

Nadere informatie

Dit wil overigens niet zeggen dat dit project volledig en definitief van tafel is. Met de ICF¹ in gedachten kan het nu eenmaal niet anders dat er een

Dit wil overigens niet zeggen dat dit project volledig en definitief van tafel is. Met de ICF¹ in gedachten kan het nu eenmaal niet anders dat er een Waarom CLIQ Mail Ron Legerstee Ik ga er vooralsnog vanuit dat de behoefte aan een classificatie van hulpmiddelen bestaat. Of CLIQ daarop hét antwoord is en zal blijven weet ik niet. Wel denk ik dat enige

Nadere informatie

NIEUWSBRIEF. Nieuwsbrief 1, 2015. In deze nieuwsbrief

NIEUWSBRIEF. Nieuwsbrief 1, 2015. In deze nieuwsbrief NIEUWSBRIEF Nieuwsbrief 1, 2015 In deze nieuwsbrief Resultaten van Meetbaar Beter Proefschrift: Emergency departments in the Netherlands. The influence of general practitioner cooperatives Kennis maakt

Nadere informatie

Organisatiescan persoonsgerichte zorg

Organisatiescan persoonsgerichte zorg Organisatiescan persoonsgerichte zorg Doel organisatiescan: bijdragen aan implementatie (-bereidheid) van persoonsgerichte zorg en gezamenlijke besluitvorming in de organisatie. Insteek is op organisatieniveau.

Nadere informatie

Visiedocument Expertisenetwerk Kinder- en Jeugdpsychiatrie (EKJP)

Visiedocument Expertisenetwerk Kinder- en Jeugdpsychiatrie (EKJP) Visiedocument Expertisenetwerk Kinder- en Jeugdpsychiatrie (EKJP) I/ Inleiding Het aantal kinderen en jongeren met ernstige psychische problemen is goed bekend. Zowel in Nederland als in andere landen

Nadere informatie

Het HerstelZorgProgramma. Integrale functiegerichte zorg en bekostiging voor kwetsbare ouderen

Het HerstelZorgProgramma. Integrale functiegerichte zorg en bekostiging voor kwetsbare ouderen Het HerstelZorgProgramma Integrale functiegerichte zorg en bekostiging voor kwetsbare ouderen Martijn Lehman de Lehnsfeld Manger Behandelzaken verpleeghuis Leythenrode en Voorzitter Geriatrisch netwerk

Nadere informatie

Specifiek beoordelingskader accreditatie van de NVK Herziene versie [Vastgesteld in de algemene leden vergadering van de NVK dd 4 november 2010]

Specifiek beoordelingskader accreditatie van de NVK Herziene versie [Vastgesteld in de algemene leden vergadering van de NVK dd 4 november 2010] Specifiek beoordelingskader accreditatie van de NVK Herziene versie 2010. [Vastgesteld in de algemene leden vergadering van de NVK dd 4 november 2010] Inhoudsopgave Inleiding Binnenlandse nascholing Buitenlandse

Nadere informatie

Han Rozemeijer: sectormanager Ambulancezorg, GGD, veiligheidsregio Kennemerland

Han Rozemeijer: sectormanager Ambulancezorg, GGD, veiligheidsregio Kennemerland RAV S NOORD-HOLLAND EN FLEVOLAND KOMEN MET ÉÉN BOVENREGIONAAL GEWONDENSPREIDINGSPLAN In de provincies Noord-Holland en Flevoland zijn vijf Regionale Ambulance Voorzieningen (RAV s) werkzaam, die ieder

Nadere informatie

Connect acuut hartinfarct

Connect acuut hartinfarct CONNECT Connect acuut hartinfarct Model Landelijke start: april 2012 Succes van de cardiologie zichtbaar maken. Regionale samenwerking vormgeven. Voldoen aan richtlijnen en prestatie-indicatoren. Projectcoördinator

Nadere informatie

Belangen spreker. Kwaliteitsregistratie: het werkt! 1-11-2013. Marc van Tilburg chirurg 30 oktober 2013

Belangen spreker. Kwaliteitsregistratie: het werkt! 1-11-2013. Marc van Tilburg chirurg 30 oktober 2013 --23 Kwaliteitsregistratie: het werkt! Marc van Tilburg chirurg 3 oktober 23 Belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Geen Voor bijeenkomst

Nadere informatie

Letseldiagnostiek bij kinderen. Informatie voor verwijzers

Letseldiagnostiek bij kinderen. Informatie voor verwijzers Letseldiagnostiek bij kinderen Informatie voor verwijzers Letseldiagnostiek bij kinderen De Forensische Polikliniek Kindermishandeling (FPKM) is een expertisecentrum voor letselonderzoek bij kinderen en

Nadere informatie

Inventariserend onderzoek geriatrische revalidatiezorg

Inventariserend onderzoek geriatrische revalidatiezorg Inventariserend onderzoek geriatrische revalidatiezorg Een onderzoek naar de stand van zaken van de geriatrische revalidatiezorg na de overheveling vanuit de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten naar de

Nadere informatie

Implementatieplan Indicatoren ambulancezorg

Implementatieplan Indicatoren ambulancezorg Implementatieplan Indicatoren ambulancezorg definitieve versie maart 2015 1 1. Inleiding In oktober 2014 heeft het bestuur van Ambulancezorg Nederland de indicatorenset ambulancezorg vastgesteld. Hiermee

Nadere informatie

NEDERLANDSE VERENIGING VOOR KINDERTANDHEELKUNDE 1/6 REGLEMENT VOOR DE TANDARTS-PEDODONTOLOOG

NEDERLANDSE VERENIGING VOOR KINDERTANDHEELKUNDE 1/6 REGLEMENT VOOR DE TANDARTS-PEDODONTOLOOG 1/6 REGLEMENT VOOR DE TANDARTS-PEDODONTOLOOG Uitgave: 7 november 2014 2/6 INHOUDSOPGAVE Reglement voor de Tandarts-Pedodontoloog Paragraaf 1 Inleiding Paragraaf 2 De taken van de Tandarts-Pedodontoloog

Nadere informatie

Kwaliteitsindicator ZIN multitrauma; achteraf is makkelijk praten

Kwaliteitsindicator ZIN multitrauma; achteraf is makkelijk praten Kwaliteitsindicator ZIN multitrauma; achteraf is makkelijk praten Nancy ter Bogt PhD, epidemioloog 1 Danique Hesselink MSc, beleidsadviseur / onderzoeker 2 Mariska de Jongh PhD, klinisch epidemioloog 3

Nadere informatie