SPOEDGEVALLEN. Vlaamse Vereniging Verpleegkundigen Spoedgevallenzorg vzw. Driemaandelijks Tijdschrift Jaargang

Transcriptie

1 ISSN SPOEDGEVALLEN Vlaamse Vereniging Verpleegkundigen Spoedgevallenzorg vzw. Driemaandelijks Tijdschrift Jaargang V.U. Lauwaert Door, Briel 115, 9340 Smetlede Nr. 3 spoedgevallen 2011 nr 3

2 REDACTIE SPOEDGEVALLEN Hoofdredacteur Door Lauwaert Redactieleden Geert Berden Marc Van Bouwelen Jurgen Dehaes V.V.V.S. Bestuur Voorzitter Door Lauwaert Erevoorzitter Marc Weeghmans Ondervoorzitter Christian Gilot Secretaris Geert Berden Penningmeester Patrick Dagnelie Bestuursleden Rita De Cock Marc Van Bouwelen Nicole Reynders Geert Van Iseghem Patrick Dagnelie Philippe Fortain Anna Bueken Koen De Ridder Ingrid Laes Johan De Knock Jurgen Dehaes Secretariaat Geert Berden J.S. Bachlaan 11 bus B-3500 Hasselt Tel/Fax : secretaris@vvvs.be Ledenadministratie AZ Monica Spoedgevallen / Patrick Dagnelie Florent Pauwelslei Deurne Tel : 03/ pdagnelie@azmonica.be Lidmaatschap Student: 20 Lid: 30 Instelling: 90 Student BaNaBa: gratis Juiste bedrag over te maken op VVVS-rekening : Fortis Bank BIC GEBABEBB/IBAN BE SPOEDGEVALLEN Vlaamse Vereniging van Verpleegkundigen Spoedgevallenzorg vzw. INHOUD Redactioneel 3 Aankondiging en programma symposium De traumapatiënt: 7 eerste opvang in de prehospitale fase en op de spoedopname Dimitri Diependaele Together we care 11 together we learn and grow Geert Gunst Zijn we er klaar voor? 17 Jurgen Dehaes Pijn in de prehospitaal setting: de efficiëntie van staande orders 19 van een paramedisch interventie team (PIT) Jochen Bergs ea. Wij waren er ook!!! SiTCA 25 Patrick Janssens Wat leeft er in de wetstraat?? 28 Evidence-based practice in first aid 33 Stijn Van de Velde Agenda 36 spoedgevallen 2011 nr 3 2

3 Redactioneel Geachte lezers, Jullie hebben het misschien reeds ondertussen ad valvas gezien: het symposium van de VVVS 2012 komt er aan. Dit gaat opnieuw door te Blankenberge op 30 en 31 januari jullie vinden het volledig programma in dit nummer. Verder een samenvatting van het thesiswerk van collega Dimitri Diependaele die met dit werk winnaar werd van de eerste prijs Weeghmans. Deze prijs, genaamd naar de erevoorzitter Marc Weeghmans, beloont een eindwerk dat specifiek betrekking had op de verpleging binnen de Spoedgevallenzorg. Veel leesgenot. Door Lauwaert spoedgevallen 2011 nr 3 3

4 spoedgevallen 2011 nr 3 4

5 spoedgevallen 2011 nr 3 5

6 spoedgevallen 2011 nr 3 6

7 De traumapatiënt: eerste opvang in de prehospitale fase en op de spoedopname Dimitri Diependaele Verpleegkundige Spoedopname E.Z. Zottegem Eindwerk Katholieke Hogeschool Sint-Lieven Campus Dirk Martens Aalst Promotor: Patrick Janssens Voor het schrijven van mijn eindwerk heb ik voor een onderwerp gekozen dat bij mij veel interesse opwekt. Ik wou een eindwerk schrijven waar ikzelf en ook anderen uit konden leren. Daarnaast diende deze thesis natuurlijk ook om het diploma te behalen van bachelor in de verpleegkunde. Verkeersongevallen en dan vooral autoongevallen zijn situaties waar we elke dag wel iets van horen. De cijfers die in het eerste deel van deze thesis verwerkt zijn, staven deze stelling. Incidentie verkeersongevallen in België: zwaargewonden in doden in van de slachtoffers, in personenwagens Verkeersongevallen zorgen nog steeds voor veel doden en traumapatiënten. Het is dan ook belangrijk dat vooral mensen die in deze sector werken een goede kennis hebben van wat er zich allemaal kan afspelen in deze situaties en vooral hoe wij als verpleegkundigen samen met artsen, ambulanciers en andere hulpverleners de best mogelijke zorgen kunnen toedienen. Het doel van dit eindwerk was dan ook mijn eigen kennis bijschaven en hulpverleners die vaak met deze situaties geconfronteerd worden, een interessante aanvulling te bieden op hun al vergaarde kennis. Ik wou ook meer inzicht krijgen in wat er zich allemaal afspeelt tijdens die relatief korte periode van de eerste opvang. Het traject dat ik gevolgd heb om deze doelen te verwezenlijken bestond uit verschillende stappen. Eerst werd een literatuurstudie uitgevoerd. Er werden verschillende wetenschappelijke artikels in verband met dit onderwerp nagelezen. De meeste van deze artikels komen van de internet databanken van verschillende wetenschappelijke magazines, zoals Pubmed en het Nederlands Tijdschrift voor geneeskunde. Verder hebben ook de Nederlandse vertaling van het boek Prehospital Trauma Life Support en het boek over dringende medische hulp voor verpleegkundigen een bijdrage gegeven aan de totaliteit van dit eindwerk. Na deze literatuurstudie werd overgegaan tot een gevalstudie. Om deze studie te kunnen doen heb ik vijf weken stage gelopen op de spoedafdeling van het E.Z. te Zottegem. Na 5 weken had ik één casus waarvan de inhoud kon voldoen aan mijn eindwerk en deze heb ik dan ook uitgewerkt. Mijn belangrijkste bevindingen na deze stage en na het schrijven van deze thesis is dat er veel meer bij de prehospitale opvang komt kijken dan wat men op het eerste zicht zou denken. De verschillende beoordelingen die moeten gebeuren en de samenwerking tussen verschillende diensten is iets wat veel inspanning en concentratie vergt. Na het schrijven van dit eindwerk heb ik persoonlijk heel wat bijgeleerd over de eerste opvang van traumapatiënten. Door de theorie te combineren met de praktijk is het mogelijk om verschillende verwondingen te koppelen aan een bepaalde gebeurtenis en om een bepaalde behandeling te begrijpen. In het eerste deel van de thesis krijgt u een inleiding in de traumatologie. In de traumazorg kunnen we drie fasen onderscheiden; - De fase voor het incident: In deze fase spelen de omstandigheden die tot het letsel leiden een rol. Het is dan ook belangrijk dat het publiek voldoende voorlichting krijgt om deze omstandigheden zoveel mogelijk te vermijden. We denken bijvoorbeeld aan alcoholgebruik of overdreven snelheid. - De fase tijdens het incident: In deze fase wordt het letsel opgelopen. Tijdens het incident kan er eigenlijk niet veel gedaan worden in de traumazorg. Wat in de fase voor het incident kan worden gedaan zorgt spoedgevallen 2011 nr 3 7

8 ervoor dat er veranderingen optreden in deze fase. - De fase na het incident: Hier zijn de verwondingen al opgelopen en komt de traumazorg tot stand. Na de inleiding in de traumatologie gaat het werk over naar de factoren die de ernst van de trauma zullen bepalen.om een goede anamnese te kunnen opstellen is het belangrijk om na te gaan wat er precies gebeurd is op de plaats van de botsing. Kijken naar de kinematica betekent dat men zal kijken naar de plaats, om zo te bepalen welke verwondingen ontstaan kunnen zijn door de krachten en de bewegingen die een rol gespeeld hebben bij het ongeval.bij een aanrijding, bijvoorbeeld een aanrijding zoals in deze thesis, is het van belang om te weten wie tegen wat gebotst is en met welke snelheid. Daarnaast is ook de lengte van de remweg, het al dan niet dragen van de autogordel belangrijk. Ook het feit of de slachtoffers nog in de wagen zitten of ze uit de wagen geslingerd werden is natuurlijk van groot belang. Hierdoor kunnen de zorgverleners ter plaatse begrijpen welke uitwisseling van krachten er heeft plaatsgevonden. Deze informatie kan men dan omzetten naar een voorspelling van de verwondingen en de juiste zorg voor de slachtoffers. Bij traumazorg moeten we natuurlijk ook op de hoogte zijn van de verschillende soorten traumata die zich kunnen voordoen. Daarom ga ik in het volgende deel over naar de verschillende soorten trauma. We onderscheiden hierin de penetrerende en de stompe traumata. Een penetrerend trauma is een trauma waarbij de huid gepasseerd wordt. Er treedt dus naast eventuele inwendige beschadigingen ook een beschadiging van de huid op. Bij een stomp trauma zijn twee krachten betrokken: - Scheuring Dit ontstaat wanneer een orgaan of een weefsel (of een deel ervan) in een andere versnelling komt dan een ander orgaan of weefsel. - Compressie (indeuken/ indrukken) Deze vorm ontstaat wanneer er een orgaan of weefsel beklemd raakt tussen andere organen of weefsels. Zoals ik al schreef is het belangrijk om te kijken wat er precies aan de hand is, om de verschillende verwondingen proberen in te schatten. Daarom werd in het volgende onderdeel van de thesis aandacht besteed aan de soorten botsingen en de verschillende verwondingen die er zich kunnen voordoen. Omdat alles beschrijven mij veel te ver zou brengen in deze samenvatting, bespreek ik enkel de meest voorkomende, namelijk de frontale en de laterale botsing. Bij de frontale botsing wordt de voortgaande beweging abrupt gestopt. Hoewel het voertuig snel tot stilstand komt zal de inzittende blijven voortbewegen. Hierbij zijn dan 2 mogelijkheden voor de inzittende wanneer hij de gordel niet draagt, namelijk naar voor en naar boven en naar voor en naar beneden. Bij elk van deze bewegingen kunnen zich specifieke verwondingen voordoen aan het lichaam. Deze zijn uitvoerig besproken in de thesis, maar de samenvatting zou te uitgebreid zijn om dit hier te doen. Van een laterale botsing kunnen we spreken wanneer een wagen van de weg raakt en zijdelings tegen een boom of dergelijke terechtkomt of wanneer een voertuig aan de zijkant geraakt wordt door een ander voertuig. Ook hier zijn er specifieke verwondingen die besproken worden in het eindwerk. Omdat een stomp trauma het meeste voorkomt bij de verkeersongevallen, heb ik in het volgende onderdeel aandacht besteed aan de plaatselijke effecten van stompe traumata op het lichaam. De specifieke verwondingen die zich kunnen voordoen aan hoofd, thorax, abdomen en ledematen, komen hier aan bod. Na deze uiteenzetting komen we aan het vierde hoofdstuk van de thesis, de patiëntenbenadering. Allereerst word hier aandacht besteed aan de veiligheid. Na de veiligheid te controleren, moeten we prioriteiten gaan vaststellen. Wanneer de medische hulpverleners ter plaatse komen op een incident hebben ze eigenlijk 3 prioriteiten. Deze zijn het inschatten van de situatie; grootschalige incidenten of incidenten met meerdere slachtoffers herkennen, omdat bij een grootschalig incident de prioriteit van het geven van alle hulp aan de zwaargewonde patiënt verschuift naar het redden van zoveel mogelijk patiënten. En als derde moeten ze, nadat ze op de interventieplaats een korte inschatting hebben gemaakt, aandacht richten op de individuele patiënt. Als deze prioriteiten vastgesteld zijn, gaan we over tot de eerste beoordeling van het ongeval. Bij een slachtoffer dat in kritieke toestand verkeert, is het belangrijk dat de levensbedreigende aandoeningen snel opgemerkt worden. Dit kan door een goede eerste beoordeling. Wanneer het slachtoffer kritiek is, mag de hulpverlener in de spoedgevallen 2011 nr 3 8

9 preklinische fase niet verder gaan dan de eerste beoordeling. Het is makkelijk en gestructureerd om dan te werken volgens het ATLS principe. Hier onderscheiden we vijf cruciale stappen die nauwkeurig moeten gevolgd worden om tot een goede eerste beoordeling van de traumapatiënt te komen. Op de eerste plek komt de controle van de ademweg en de wervelkolom (Airway). Vervolgens controleren we de ademhalingsfrequentie. Daarna wordt er nagegaan of de circulatie nog intact is (Breathing). De vierde stap is de controle van de neurologische status (Disability). Tot slot is er een snelle volledige controle, waarbij men de kledij zal verwijderen om een goed zicht op het lichaam van het slachtoffer te krijgen (Exposure). Deze methode is in de thesis volledig uitgewerkt met voorbeelden en extra uitleg. Wanneer de eerste beoordeling afgerond is en het slachtoffer niet kritiek is, kan men overgaan tot een meer uitgebreide tweede beoordeling om er zeker van de zijn dat er geen letsels over het hoofd worden gezien.vervolgens is ook de immobilisatie van groot belang. De wervelkolom moet gestabiliseerd worden en blijven tot radiologisch onderzoek uitsluitsel geeft over het al dan niet aanwezig zijn van significante fracturen. Nadat er in het eindwerk aandacht besteed werd aan deze cruciale stap in de traumaopvang, wordt er overgegaan naar de specifieke trauma s, die men kan verwachten bij een auto-ongeval. Hierin vinden we trauma van de schedel en van de hersenen met daarin de schedelfracturen, hersenletsels, behandeling en de eerste opvang (neurologische status, Glasgow Coma Scale). Daarnaast is er ook aandacht voor traumata van de wervelkolom. De behandeling word in de thesis ook besproken. Vervolgens zien we de traumata van de thorax, o.a. de ribfracturen, longcontusie en de pneumothorax. Tot slot komen ook de traumata van het bewegingsapparaat aan bod, met aandacht voor de verschillende fracturen. Wanneer we denken aan een slachtoffer van een verkeersongeval, denken we natuurlijk ook aan shock. In het werk worden de verschillende symptomen, zoals bleekheid, lage bloeddruk, snelle weke pols, besproken. Ook de verschillende oorzaken komen aan bod. Bij een verkeersongeval gaat het dan meestal om bloedverlies en spreken we van de hypovolemische shock. Ook de behandeling van shock komt hier aan bod. De behandeling rust op het principe dat we de patiënt moeten behandelen als een VIP. De behandeling steunt namelijk op Ventilatie, Infusie en Perfusie. In het volgende hoofdstuk krijgt de lezer een zicht op de eigenlijke bevrijding van een persoon uit een wagen. Zowel van een geknelde als van een niet geknelde persoon. Er wordt een uitvoerige uiteenzetting gegeven over de savermethode (de meest gebruikte methode bij de brandweer om een slachtoffer te ontzetten.) Bij deze methode gaat men niet uit van het standpunt dat men het slachtoffer uit de wagen moet bevrijden, maar van het feit dat de wagen van rond het slachtoffer moet gehaald worden. Op die manier wil men het slachtoffer minstens in dezelfde conditie bevrijden als toen de hulpdiensten aankwamen. Tot slot ben ik na het theoretisch gedeelte overgegaan naar de patiëntenstudie. Hierbij heb ik alle aspecten die in de theoretische hoofdstukken aan bod kwamen gekoppeld aan een real life situation. Op deze krijgen we te lezen hoe we de theorie kunnen omzetten in de praktijk. Dit maakt het ook makkelijker om de verworven kennis te toetsen en te koppelen aan de praktijk. Op deze manier kunnen we de aangeleerde technieken en kennis beter plaatsen. Uit de thesis is te besluiten dat er een grote variëteit aan verwondingen kan ontstaan bij een auto-ongeval en dat er dus ook een groot aantal mogelijke behandelingen zijn. Het is de kunst om de juiste behandeling te kiezen en vooral om dit snel te doen. Het is dan ook belangrijk dat de verschillende hulpdiensten blijven oefenen op communicatief gebied en uitvoerend gebied. Een aanbeveling voor de praktijk is dan ook om voldoende te oefenen samen met andere instanties die bij deze situaties betrokken worden en volgens bepaalde protocollen te werken. Zo leren de verschillende hulpverleners samenwerken in verschillende omstandigheden, om zo samen tot een optimale opvang te bieden aan een traumapatiënt tijdens de prehospitale fase en op de spoedopname. Als laatste wil ik ook vermelden dat ik zeer tevreden was met het winnen van deze prijs. Het kwam totaal onverwacht, maar het is toch een mooie erkenning na al de uren werk dat je in het schrijven van een thesis steekt. Deze samenvatting is een kleine blik in het werk en ik kon dus onmogelijk de verschillende aspecten van trauma en de verschillende situaties en verwondingen uitgebreid beschrijven. spoedgevallen 2011 nr 3 9

10 Daarnaast wil ik ook de jury bedanken om mijn werk te verkiezen en mij de kans te geven om mijn samenvatting in het tijdschrift te publiceren. Last but not least, bedank ik ook u, de lezer die de samenvatting leest en hier een stukje van uw kostbare vrije tijd in steekt. De prijs voor het beste eindwerk de prijs Weeghmans, genoemd naar de erevoorzitter Marc Weeghmans, werd door de erevoorzitter en door de voorzitter Door Lauwaert overhandigd aan Dimitri Diependale. spoedgevallen 2011 nr

11 Together we care together we learn and grow Geert Gunst Hoofdverpleegkundige spoedopname az groeninge Kortrijk De spoedopname van AZ Groeninge hecht veel belang aan een kwaliteitsvolle en deskundige multidisciplinaire patiëntvriendelijke hulpverlening. Om deze missie te realiseren, hebben we binnen de spoedopnameorganisatie een opleidingsstructuur en beleidsplan ontwikkeld. Iedereen is ervan overtuigd dat we gedurende heel ons leven moeten leren. Vroeger was de algemene opvatting dat leren uit ervaring voldoende was om een kwalitatieve zorg te garanderen. We onderschatten deze vorm van leren niet maar nieuwe didactische inzichten tonen aan dat dit alleen niet langer de ideale formule is om onze leerdoelen te realiseren. Om als teamlid van de spoedopname een blijvend hoogstaand competentieniveau te halen, is er meer nodig. Ook de leermethodiek is in evolutie. Waar we vroeger de formule van teaching doceren hanteerden, zijn we enkele jaren geleden zoveel mogelijk overgestapt naar een nieuwe formule om onze doelstellingen te bereiken. Multidisciplinair samenwerkend leren en lerend samenwerken. We willen de ervaringen en kennis binnen het team delen met alle medewerkers. Deze methode van teaching d.m.v. van Learning experience sessies, een methode van werkplekleren, kent heel wat bijval binnen het team. Deze interactieve leermethode is wel één van de moeilijkste methodes om te realiseren omdat het team moet beschikken over experts binnen bepaalde vakdomeinen. Daarnaast moeten deze experts beschikken over sterke communicatieve en didactische vaardigheden en ze hebben de nodige maturiteit en de bereidheid nodig om open te debatteren. Hierdoor kan de expert ook zijn kennis en knowhow versterken via uitwisseling van ervaringen. Bij de opleidingen van de triage-verpleegkundigen, passen we deze opleidingsvorm toe. Deze didactische methode kent echter ook zijn beperkingen: bij het bepalen van de opleidingsonderwerpen dienen wij rekening te houden met een zekere voorkennis bij de medewerkers. Vandaar dat we soms een mengvorm hanteren: de hands-on training. Eerst krijgt de verpleegkundige een korte theoretische uiteenzetting via doceren en vervolgens wordt er in kleine groepen gewerkt. De docent- coördinator wordt dus deels moderator, deels facilitator; hij bewaakt, ondersteunt en bevordert het leerproces. Deze leervorm is zeer arbeidsintensief en vraagt meer voorbereiding omdat er gewerkt wordt op basis van cases, realistische oefeningen en ervaringen. Veelal zijn ze gebaseerd op effectieve ervaringen en interventies, aangereikt door de teamleden zelf. Een voorbeeld hiervan zijn onze ALS, trainingen agressiebeheersing en patiëntfixatie Om de opgedane kennis en vaardigheden op een hoog niveau te houden, organiseren we hands-on workshops. Deze leermethode is een zeer gerichte, afgelijnde en praktische manier van trainen. Leerinspanningen renderen optimaal als je snel na een theoretische opleiding de nieuw verworven kennis kan trainen en eigenhandig toepassen. Onze gipsworkshops onder leiding van onze gipsmeester zijn hiervan een voorbeeld. Zo organiseren we verschillende sessies driemaal per jaar. Onze verpleegkundige experts bevinden zich in volgende domeinen van de zorg: triage rampenmanagement gipsmeester referentieverpleegkundigen op verschillende domeinen ALS agressiebeheersing - capnografie -. Ze zijn stuk voor stuk professionals die hun kennis kunnen overdragen aan collega s. Kruisbestuiving door en voor het team, met voldoende logistieke ondersteuning zorgt voor een stijgend competentieniveau en hierdoor stijgt ook het leervermogen van de medewerkers. spoedgevallen 2011 nr 3 11

12 Wanneer de medewerker basiskennis moet verwerven, is de klassieke opleiding, het klassikale doceren een goede formule. Deze formule hanteren we voornamelijk in het inwerkplan van nieuwe medewerkers. Dit plan brengt het ontwikkelingstraject van de nieuwe medewerker in kaart. De begeleidingsmomenten in het inwerkplan zetten mensen aan tot zelfreflectie zodat ze bewust worden van de competenties. Wij houden ermee rekening dat het groeitempo verschilt van individu tot individu. Het is belangrijk dat nieuwe medewerkers gesteund worden in hun groeiproces. Dit kan alleen door een open en eerlijke dialoog. Zo hebben we ook zicht op sleuteltalenten, de basis voor toekomstige experts binnen de spoedopname. Opleiding op maat van de afdeling We investeren in de meest recente ontwikkelingen en inzichten van de wetenschap, en waken over het juiste gebruik van de ons ter beschikking gestelde middelen. Om onze opleidingsjaarkalender op te stellen, brengen we de precieze behoeften en verwachtingen van het spoedteam in kaart. Hiervoor worden verschillende communicatiekanalen gebruikt, zoals de jaarlijkse (december) bevraging via een lijst waarop de medewerker vrij kan noteren (infobord), via een persoonlijke mail, via een persoonlijke enquête, via de wekelijkse dienstnota of via een functioneringsgesprek. Zo kunnen we de jaardoelstellingen definiëren en realiseren. Na het in kaart brengen van de ingediende onderwerpen en het maken van een behoefteanalyse kiest het beleidsteam van de spoedopname in de maand januari een jaarthema en stelt de jaarkalender op. Bij iedere gekozen thema bepalen we de meest geschikte leermethode. De maandelijkse interne multidisciplinaire opleidingen zijn hiervan het resultaat. De persoonlijke ontwikkeling van elk teamlid is een must om de steeds toenemende complexiteit van urgentiegeneeskunde - verpleegkunde te kunnen volgen. Jaarlijks evalueren we uitgebreid de voorbije opleidingen (o.a. via enquête), omdat we onze leerdoelen willen afstemmen op de medewerker. Zo beogen we een groot leerrendement. Wij stimuleren niet alleen opleidingen aangeboden binnen het ziekenhuis. Er is momenteel een overaanbod aan externe opleidingen in ons vakgebied. Mits goede motivatie en interne afspraken bestaan er mogelijkheden om deze te volgen. Iedereen kan groeien, dat vinden wij heel belangrijk. Wij investeren als opleidingscentrum daarom veel in eigen medewerkers. Maandelijks geven de spoedopnameverpleegkundige lesgevers cpr-lessen voor alle medewerkers van az groeninge. Opleidingsbeleidsplan Het opleidingsbeleidsplan is een instrument om permanent leren te stimuleren en om tijdsinvestering en opleidingsbudgetten efficiënt te beheren. Investeren in leren brengt altijd op, zowel op het vlak van patiëntveiligheid, op het vak van persoonlijke ontwikkeling die resulteert in een hogere werkvoldoening, als op economisch vlak. (vb.: opleiding resulteert in efficiënter gebruik materiaal en voorkomt verspilling, hogere werkvoldoening geeft minder afwezigheden ) In dit alles zien wij de samenwerking met de opleidingsdienst groeipool als een primordiaal element. Naast logistieke faciliteiten bieden ze heel veel kennis en ondersteuning om onze opleidingen te doen slagen. Er is regelmatig overleg. Zij houden ook alle gevolgde opleidingen per medewerker strikt bij. Dit biedt een enorm voordeel voor verpleegkundigen die houder zijn van een bijzondere beroepstitel. Zij organiseren ook train-the-trainer-opleidingen voor onze expertlesgevers. Door deze opleidingen ontwikkelen de experts de didactische vaardigheden van het lesgeven. Na elke opleiding kan de medewerker de opleidingstekst PowerPoint of samenvatting terugvinden in ons elektronisch procedureboek. We streven er ook naar om bij elke sessie de belangrijkste informatie mee te geven op een persoonlijke geplastificeerde kaart. Deze kaartjes zijn ondertussen een vast werkinstrument geworden voor de verpleegkundigen op de dienst. Belangrijke informatie is steeds bij de hand en snel consulteerbaar. Evolutie: Naast het organiseren van hightechopleidingen (reanimatie, BIPAP..) gaat onze aandacht ook naar het uitwerken van lowtech-onderwerpen. Dit zijn opleidingen die de soft skills (vb. communicatieve en sociale vaardigheden van de medewerkers) ontwikkelen. Zoals de spoedopnameorganisatie continu in evolutie is, sturen we het opleidingsbeleid op spoedgevallen 2011 nr 3 12

13 regelmatige basis bij. Het invoeren van de CRM (Crisis Resource Management) voor opleidingen wordt voor ons een nieuwe uitdaging. Voor de lesgevers werkten we een checklijst uit volgens de kernpunten van het CRM. Hierdoor worden onze opleidingen van een hoogstaand niveau. Wij zijn ervan overtuigd dat het toepassen van de CRMprincipes een positieve invloed heeft op de samenwerking binnen het multidisciplinaire spoedteam. Deze checklijst optimaliseert de opleidingen en verhoogt de patiëntveiligheid. In de toekomst zien wij het implementeren van intervisie als een uitdaging. Werken op een spoedopname vraagt een hoge graad van verantwoordelijkheid met veel beslissingsbevoegdheden. Daarom is het interessant om opleidingen - simulatietrainingen te organiseren om mensen het hoofd te laten bieden bij complexe patiëntsituaties. Ons opleidingsbeleidsplan verhoogt de betrokkenheid en het engagement van de medewerker. Wij willen "happy" mensen, die zich goed in hun vel voelen op de werkvloer en dat stralen ze dan ook uit! Voorbeeld checklist: Reanimatieopleiding getoetst aan de principes van Crisis Resource Management 1. Ken je omgeving De bijscholing/les vindt plaats in dezelfde setting zoals in een reanimatiebox. De bijscholing/les vindt plaats met hetzelfde materiaal zoals aanwezig op de afdeling. De bijscholing/les is interdisciplinair, er nemen zowel verpleegkundigen als artsen deel. Wanneer in een casus hulp van collega s moet gevraagd worden, laat ik dit gebeuren zoals in het echt het geval is. Vb: gebruik reanimatieknop. Ik geef uitleg over materiaal en technieken die niet veel gebruikt worden. Vb: Pacing. 2. Verwacht en plan Ik gebruik casussen waarin complicaties voorkomen zodat de cursisten daarop voorbereid kunnen zijn. 3. Vraag tijdig hulp van derden Er is een casus waarin deelnemers hulp moeten vragen aan derden om de situatie aan te kunnen. Er wordt tijdens de bijscholing gewezen op het feit dat men hulp kan en moet vragen in geval van reanimatie. 4. Oefen leiderschap, oefen het team zijn Tijdens uitvoering van iedere casus wordt er slechts één enkele leider aangeduid die de verantwoordelijkheid op zich neemt. Iedere aanwezige neemt zeker één keer deel aan een casusuitvoering. Ik zorg ervoor dat iedereen mee probleemoplossend denkt. De leider bij het uitvoeren van de casussen is een arts die in echte reanimatiesituaties ook de leiding op zich neemt. 5. Verdeel de werklast Ik vermeld tijdens mijn bijscholing dat er om de 2 minuten best gewisseld wordt voor het toedienen van thoraxcompressies om zo de hartmassage kwalitatief hoog te houden. Ik let op de taakverdeling tijdens casusuitvoeringen en geef er nadien feedback over. 6. Gebruik alle beschikbare bronnen Na het uitvoeren van een casus geef ik feedback over welk materiaal men nog meer kon gebruikt hebben. Wanneer er nieuwe materialen op de afdeling beschikbaar zijn, geef ik deze een plaats in de opleiding en leg uit wat het is, waar men het kan vinden en waarvoor het gebruikt kan worden. 7. Communiceer effectief Ik haal aan tijdens de opleiding dat communicatie tijdens een reanimatie zeer belangrijk is. Ik vermeld dat de orders van de arts tijdens een reanimatie best herhaald worden om zo te bevestigen aan de arts dat het gevraagde uitgevoerd wordt. 8. Gebruik alle beschikbare informatie Ik wijs op het belang van klinische observatie tijdens een reanimatie. Ik zorg voor casussen waar klinische observatie belangrijk is om een verandering in de toestand van de patiënt te kunnen waarnemen. spoedgevallen 2011 nr 3 13

14 Ik vermeld middelen om de voorgeschiedenis van de patiënt te weten te komen. Vb: medisch dossier, huisarts bellen, familie bevragen. 9. Voorkom en beheer fixatiefouten Ik bespreek het nut van een tweede opinie te vragen om fixatiefouten te vermijden. Ik leg uit aan de cursisten wat fixatiefouten juist zijn. Ik vermeld en geef feedback na casussen over het feit dat men regelmatig opnieuw moet reflecteren of men wel juist bezig is. Ik vermeld in de opleiding dat klinische observatie van groot belang is om fixatiefouten te vermijden. 10. Cross (double) check Ik maak de cursisten zich ervan bewust dat iedere persoon fouten kan maken, maar ik maak hen er ook van bewust dan men daarom altijd moet bedacht zijn op fouten. Ik zorg voor een casus waarin een aanleg tot een fout verweven zit, die de deelnemers zelf moeten ontdekken en oplossen. Vb: defibrillator staan in verkeerde voltage ingesteld. 11. Gebruik cognitieve hulpmiddelen Ik maak een cognitief hulpmiddel met de belangrijkste aandachtspunten van de les en geef deze mee aan de cursisten. Ik wijs erop dat het gebruik van een cognitief hulpmiddel positief is en alleen maar zorgt voor meer zekerheid in stressvolle situaties. 12. Herevalueer herhaaldelijk Ik zorg voor dynamische casussen waarin de toestand van de patiënt regelmatig verandert. Ik wijs de cursisten op het feit dat observatie van de patiënt en de parameters belangrijk is om de dynamiek van situaties te kunnen inschatten en om erop te kunnen inspelen. Ik geef na het uitvoeren van een casus feedback over het observeren en probleemoplossend denken van de deelnemers. 13. Gebruik goed teamwerk Ik geef feedback na het uitvoeren van een casus over de samenwerking. Ik zorg ervoor dat iedere aanwezige goed op de hoogte is van wat zijn rol is tijdens een reanimatie op de afdeling. Ik let erop dat de leider in een casus ook effectief de leiding neemt en bij conflicten tussen collega s het probleem kan oplossen. 14. Wijs uw concentratie wijselijk toe Ik geef feedback na het uitvoeren van een casus over het feit of men zich in de casus op het meest belangrijke geconcentreerd heeft. 15. Het stellen van prioriteiten een dynamisch proces is Ik wijs tijdens de opleiding op het feit dat men regelmatig de situatie eens van op een afstand moet bekijken om in te schatten wat er allemaal al gebeurd is, en wat er nog dient te gebeuren. Ik geef feedback na het uitvoeren van een casus of men de juiste prioriteiten heeft gesteld. spoedgevallen 2011 nr 3 14

15 spoedgevallen 2011 nr 3 15

16 Resusci Anne Skills Station Ben jij klaar voor je volgende reanimatie? Het Resusci Anne Skills Station is een totaal nieuw Laerdalconcept. Het zorgt voor BLS-heropfrissing, met gesproken voicefeedback tijdens het oefenen en automatische certifiëring na het slagen van de reanimatietesten. Voor meer informatie over het Resusci Anne Skills Station kun je contact opnemen met onze Customer Service. Zij verwijzen je graag door naar de juiste account manager spoedgevallen 2011 nr 3 16