Verbreed Gemeentelijk

Transcriptie

1 Verbreed Gemeentelijk Rioleringsplan

2 BIJLAGE 1 FUNCTIONELE EISEN, MAATSTAVEN EN MEETMETHODEN

3 Doel 1: doelmatige inzameling van stedelijk afvalwater Nr. Functionele eisen Maatstaven Meetmethoden 1.1 Alle percelen binnen de gemeentegrenzen waar stedelijk afvalwater vrijkomt moeten op de gemeentelijke riolering zijn aangesloten, uitgezonderd situaties waar individuele behandeling doelmatiger is. Alle percelen zijn voorzien van een aansluiting op de riolering, tenzij individuele behandeling doelmatiger is. 1.2 Afvalwater moet de juiste samenstelling hebben. Er mogen geen lozingen op de riolering plaatsvinden die negatieve gevolgen hebben voor de werking. 1.3 Inzameling van stedelijk afvalwater via de perceelsaansluiting moet gewaarborgd zijn. Geen overtreding van de lozingsvoorwaarden conform de Wet milieubeheer. Verstopping van een huisaansluitleiding op gemeentelijk terrein moet binnen 24 uur verholpen zijn of er moeten noodvoorzieningen zijn getroffen. Verstopping van een huisaansluiting op privéterrein valt onder verantwoordelijkheid van de eigenaar. Registratie van percelen die nog niet zijn aangesloten op de riolering en geen eigen zuivering hebben. Controle, handhaving en registratie. Waarnemingen en klachtenregistratie. Doel 2: doelmatige inzameling van (overtollig) hemelwater Nr. Functionele eisen Maatstaven Meetmethoden 2.1 Een adequate inzameling van hemelwater, voor zover de particulier niet redelijkerwijs in de verwerking kan voorzien. 2.2 Het ingezamelde hemelwater moet zo veel mogelijk gescheiden worden gehouden van vuilwater, mits dit efficiënt en doelmatig is. Bij verbouwing van bestaande woningen/gebouwen worden hemelwater en vuilwater gescheiden aangeboden. Bij nieuwbouw van woningen/gebouwen wordt hemelwater en vuilwater gescheiden aangeboden. Wanneer het perceel van een particulier grenst aan oppervlaktewater, dan voorziet de particulier zelf in afvoer naar het oppervlaktewater. Bij vervanging van riolering, wegreconstructies, herstructurering en nieuwbouw wordt bekeken of het efficiënt en doelmatig is om het hemelwater te scheiden van het vuilwater (afkoppelen). Controle, registratie en handhaving bevoegd gezag. Controle op geografische gegevens en GBKN. Basisrioleringsplan. Ontwerp stedelijke ontwikkeling.

4 2.3 De inzameling van hemelwater via kolken moet ongehinderd plaats kunnen vinden. Plasvorming bij kolken moet beperkt zijn, en moet na afloop van de regenbui snel weg zijn. Waarneming en klachtenregistratie. Doel 3: doelmatige inzameling van (overtollig) grondwater Nr. Functionele eisen Maatstaven Meetmethoden 3.1 Een adequate inzameling van grondwater, voor zover de particulier niet redelijkerwijs in de verwerking kan voorzien. 3.2 Het ingezamelde grondwater (drainagewater) moet zo veel mogelijk gescheiden worden gehouden van vuilwater, mits dit efficiënt en doelmatig is. Percelen waarvan de eigenaar zich wil ontdoen van overtollig grondwater zijn aangesloten op een inzamelsysteem voor hemelwater of afvalwater. Wanneer een perceel grenst aan oppervlaktewater en directe lozing geoorloofd is, dan voorziet de perceelseigenaar zelf in de afvoer van het grondwater naar het oppervlaktewater. Bij vervanging van riolering, wegreconstructies, herstructurering en nieuwbouw wordt bekeken of het efficiënt en doelmatig is om het drainagewater te scheiden van het vuilwater. Doel 4: doelmatig transport van het ingezamelde afvalwater naar een geschikt lozingspunt Nr. Functionele eisen Maatstaven Meetmethoden 4.1 De afvoercapaciteit van de riolering moet voldoende zijn om zowel bij droog weer als bij hevige neerslag het aanbod te kunnen verwerken, uitgezonderd in bijzondere omstandigheden. 4.2 Het rioolstelsel en de bijbehorende voorzieningen moeten in goede staat zijn. 4.3 De afstroming moet gewaarborgd zijn en de vervuilingstoestand moet acceptabel zijn. 4.4 De bedrijfszekerheid van de hoofdgemalen moet gewaarborgd zijn. Capaciteit is berekend op geen wateroverlast bij ontwerpbui 8 van de Leidraad Riolering (standaardbui die zich 1 keer per 2 jaar voordoet). Hinder is geaccepteerd. Water op straat mag voorkomen. Ingrijpmaatstaven voor stabiliteit en waterdichtheid mogen niet voorkomen. Ingrijpmaatstaven voor afstroming mogen beperkt voorkomen. Gemalen moeten aangesloten zijn op het telemetriesysteem. Controle, registratie en handhaving bevoegd gezag. Controle op geografische gegevens en GBKN. Basisrioleringsplan. Ontwerp stedelijke ontwikkeling. Hydraulische ontwerpberekeningen basisrioleringsplan bui 8. Waarneming. Klachtenregistratie. Periodieke inspectie. Periodieke inspectie. Registreren van de werking van gemalen via een

5 4.5 Het ingezamelde afvalwater moet zonder overmatige aanrotting de rioolwaterzuiver bereiken. Een piket storingsdienst is 7 dagen per week 24 uur per dag beschikbaar. Storingen moeten binnen 24 uur opgelost zijn of er moeten noodmaatregelen getroffen worden. Het maximale aantal storingen per gemaal is 2 keer per jaar. De verblijftijd in het riool bedraagt maximaal 24 uur. telemetriesysteem. Halfjaarlijkse inspectie en reiniging van gemalen. Jaarlijkse onderhoudsinspectie van gemalen. Storingsregistratie. Hydraulische ontwerpberekening. Basisrioleringsplan. Doel 5: voorkomen van overlast voor milieu en leefomgeving Nr. Functionele eisen Maatstaven Meetmethoden 5.1 De vuiluitworp door overstortingen op oppervlaktewater De vuiluitworp moet voldoen aan de door de Emissieberekeningen conform moet beperkt zijn. waterbeheerder gestelde eisen. Rioned Leidraad module C2100 neerslagreeks van ten minste 10 jaar (eenduidige basisinspanning). Meten overstortingen. 5.2 Uittreden van rioolwater naar bodem en grondwater Ingrijpmaatstaven voor waterdichtheid mogen niet Periodieke inspectie. moet beperkt zijn. voorkomen. 5.2 De riolering moet zodanig ont- en belucht worden dat Geen overlast door stank. Registratie van klachten en meldingen overlast door stank wordt voorkomen. 5.4 Overlast tijdens werkzaamheden aan de riolering moet beperkt zijn. 5.5 Er moet gebruik gemaakt worden van materialen die de waterkwaliteit niet negatief beïnvloeden. Afstemmen van werkzaamheden met interne en externe partijen. Bereikbaarheid zo veel mogelijk handhaven. Indien mogelijk, effectief en efficiënt sleufloze technieken toepassen (relining). Toepassing van materialen in goten, afvoerleidingen en dakbedekkingen die niet uitlogen. 5.6 Snelle afhandeling van storingen en klachten. Storingen worden snel gemeld aan de storingsdienst via het telemetriesysteem. Een piket storingsdienst is 7 dagen per week over stank. Procedure voor afstemming. Waarnemingen en klachten. Bouwvergunning, bouwverordening en bouwstoffenbesluit. Registreren van de werking van gemalen via een telemetriesysteem.

6 24 uur per dag beschikbaar voor storingen en klachten. Storingen moeten binnen 24 uur opgelost zijn of er moeten noodmaatregelen getroffen worden. Storingsregistratie. Klachtenregistratie. Doel 6: efficiënt rioleringsbeheer Nr. Functionele eisen Maatstaven Meetmethoden 6.1 Het rioleringsbeheer moet afgestemd worden op andere gemeentelijke taken. 6.2 Gebruikers van de riolering moeten bekend zijn bij de gemeente en ongewenste lozingen moeten voorkomen worden. 6.3 Er moet inzicht zijn in de toestand en het functioneren van de riolering. Op operationeel niveau moeten jaarprogramma s uitgewerkt worden voor infrastructurele werken. Er moet afstemming plaats vinden met werken in de openbare ruimte (wegen, groen, kunstwerken, herstructurering, etc). Geen regenwaterlozingen op drukriolering. Geen lozing van drainagewater en oppervlaktewater op vuilwaterriool of gemengd riool. Geen illegale aansluitingen. Geen overtredingen van de lozingsvoorwaarden. Alle nieuwe aansluitingen worden gemaakt door of namens de gemeente. Vuilwaterriolen ouder dan 20 jaar worden eenmaal per tien jaar geïnspecteerd via een camera-inspectie. Regenwaterriolen ouder dan 20 jaar worden eenmaal per twintig jaar geïnspecteerd via een camera-inspectie. Overstorten worden jaarlijks visueel gecontroleerd. Gemalen worden jaarlijks gecontroleerd, Toetsing van vgrp en operationele programma s op deze maatstaf. Inspectie. Registratie. Steekproefsgewijze controle bij bedrijven. Conform op te stellen uitvoeringsplan voor reiniging en inspectie. Conform op te stellen meetplan. Leeftijd BRP s maximaal tien jaar.

7 6.4 Rioleringsgegevens moeten direct beschikbaar en toegankelijk zijn. 6.5 De kosten van het rioolbeheer moeten op een maatschappelijk aanvaardbaar niveau liggen. waarvan eenmaal per twee jaar door een extern bedrijf. Lozingspunten van persleidingen worden eenmaal per zeven jaar gecontroleerd. De werking van het rioolstelsel in het bijzonder gemalen en overstorten wordt bewaakt via monitoring op afstand (telemetrie). Herberekening van de riolering in een basisrioleringsplan eenmaal per tien jaar, of vaker indien daar aanleiding toe is. Gegevens over riolering, pompen/gemalen en overige randvoorzieningen worden digitaal vastgelegd. Maximaal vier weken achterstand in verwerking van revisiegegevens. De werking van pompen en gemalen is op ieder gewenst moment te controleren via monitoring op afstand (telemetrie). Aanvaardbare kosten op lange termijn Conform eisen WION. Eenmaal per twee jaar actualiseren van het kostendekkingsplan. Doel 7: communicatie Nr. Functionele eisen Maatstaven Meetmethoden 7.1 Coördinatie van alle watervragen van burgers. Eén waterloket voor alle watervragen, Inrichten van een waterloket. watervergunningen en watermeldingen. 7.2 Burgers weten wat zij wel en niet in het riool mogen lozen. Regelmatige communicatie over lozingsvoorschriften. Conform op te stellen communicatieplan. 7.3 Burgers zijn bekend met de beperkingen die gelden bij een gescheiden rioolstelsel. Gerichte communicatie bij ombouw van gemengd stelsel naar gescheiden stelsel. Conform op te stellen communicatieplan.

8 BIJLAGE 2 GROND- EN HEMELWATERBELEID

9 Notitie Contactpersoon Cor Lont Datum 28 december 2012 Kenmerk N CNL-shp-V03-NL Grond- en hemelwaterbeleid gemeenten Dongeradeel en Dantumadiel Relevante wet- en regelgeving bij hemel- en grondwateroverlast Waterzorgplichten gemeente Met de inwerkingtreding van de Wet Gemeentelijke Watertaken per 1 januari 2008 is onder andere de Wet milieubeheer gewijzigd. Door deze wet heeft de gemeente drie zorgplichten op het gebied van water gekregen, de afvalwaterzorgplicht, de hemelwaterzorgplicht en de grondwaterzorgplicht. Deze zorgplichten zijn vastgelegd in de Wet milieubeheer respectievelijk de eind 2009 in werking getreden Waterwet. Voorliggende beleidsnotitie gaat in op de hemelwaterzorgplicht en grondwaterzorgplicht en hoe de gemeenten Dongeradeel en Dantumadiel hier invulling aan geven. De afvalwaterzorgplicht is verwerkt in de bestaande rioleringsplannen van beide gemeenten. Wettelijk gezien zijn gemeenten verplicht om per 2013 beleid te hebben ten aanzien van de grond- en hemelwaterzorgplicht. Met voorliggende beleidsnotitie geven gemeente Dongeradeel en Dantumadiel invulling aan deze verplichting. Eind 2013 wordt dit beleid integraal onderdeel van het dan vast te stellen nieuwe verbreed Gemeentelijke Rioleringsplan. Leeswijzer In deel 1 van deze notitie wordt ingegaan op de juridische aspecten van hemelwaterzorgplicht en grondwaterzorgplicht. In deel 2 worden situaties beschouwd die zich in de praktijk binnen de gemeenten voor kunnen doen en waarbij concrete invulling moet worden gegeven aan de beleidsruimte die beide zorgplichten bieden. Als bijlage is een overzicht van het voorgestelde ambitieniveau opgenomen. De opbouw van de notitie is als volgt: 1. Juridisch kader 1.1 Hemelwaterzorgplicht 1.2 Grondwaterzorgplicht 1.3 Verbreed GRP 1.4 Rioolheffing Grond- en hemelwaterbeleid Dongeradeel en Dantumadiel 1\20

10 Kenmerk N CNL-shp-V03-NL 2 Vertaling naar praktijksituaties 2.1 Wanneer is er sprake van overlast? 2.2 Planvormingsfase 2.3 Realisatiefase 2.4 Bestaande situatie/beheer- en onderhoudsfase 2.5 Overige relevante aspecten Bijlage 1 Ambitieniveau 2\20 Grond- en hemelwaterbeleid Dongeradeel en Dantumadiel

11 Kenmerk N CNL-shp-V03-NL 1 Juridisch kader 1.1 Hemelwaterzorgplicht In art. 3.5 Waterwet is de hemelwaterzorgplicht opgenomen. De tekst daarvan luidt: Artikel 3.5 Waterwet 1. De gemeenteraad en het college van burgemeester en wethouders dragen zorg voor een doelmatige inzameling van het afvloeiend hemelwater, voor zover van degene die zich daarvan ontdoet, voornemens is zich te ontdoen of zich moet ontdoen, redelijkerwijs niet kan worden gevergd het afvloeiend hemelwater op of in de bodem of in het oppervlaktewater te brengen 2. De gemeenteraad en het college van burgemeester en wethouders dragen tevens zorg voor een doelmatige verwerking van het ingezamelde hemelwater. Onder het verwerken van hemelwater kunnen in ieder geval de volgende maatregelen worden begrepen: de berging, het transport, de nuttige toepassing, het, al dan niet na zuivering, terugbrengen op of in de bodem of in het oppervlaktewater van ingezameld hemelwater, en het afvoeren naar een zuiveringtechnisch werk De gemeente heeft op basis van deze bepaling de taak om het afvloeiend hemelwater doelmatig in te zamelen. Het betreft een inspanningsverplichting, maar die is niet geheel vrijblijvend. De gemeente heeft een ontvangstplicht ten aanzien van hemelwater dat een perceelseigenaar niet zelf kan afvoeren, maar er moet wel eerst gekeken worden of de perceelseigenaar het afvloeiend hemelwater zelf kan verwerken. Van de perceelseigenaar kan worden verlangd dat hij zijn perceel zodanig inricht dat infiltratie van hemelwater mogelijk is. Indien het gehele perceel verhard is en infiltratie onmogelijk is, dan kan er niet in redelijkheid een beroep worden gedaan op de gemeentelijke zorgplicht. Alleen wanneer de eigenaren niet zelf redelijkerwijs hun hemelwater kunnen afvoeren naar oppervlaktewater of de bodem, moet de gemeente voorzieningen aanbieden. Om invulling te geven aan de hemelwaterzorgplicht heeft de gemeente wel beleidsvrijheid. De inzameling moet doelmatig zijn. De gemeenten kunnen voor hun situatie bepalen hoe ze er het beste invulling aan kunnen geven. In het rioleringsplan moet duidelijk komen te staan wat het beleid van de gemeente is ten aanzien van de afvoer van afvloeiend hemelwater. Het kan worden geborgen, getransporteerd en nuttig worden toegepast, al dan niet na zuivering. Bij de uitvoering van de zorgplicht zullen de gemeenten moeten afwegen op welke wijze zij met hemelwater omgaat. In voorliggende beleidsnotitie wordt dit vastgelegd waarna het eind 2013 als integraal onderdeel wordt opgenomen in het verbreed GRP. Hiermee weten particulieren in hoeverre zij zelf voor de afvoer van afvloeiend hemelwater moeten zorgen en wat zij van de gemeenten kunnen verwachten. 1 1 Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 3, pp Grond- en hemelwaterbeleid Dongeradeel en Dantumadiel 3\20

12 Kenmerk N CNL-shp-V03-NL Naast het vastleggen van het beleid in een rioleringsplan, kunnen burgemeester en wethouders in een verordening eisen stellen aan lozingen van afvloeiend hemelwater vanuit huishoudens. In onderstaand tekstkader wordt hier nader op ingegaan. Een belangrijk punt bij het infiltreren van hemelwater in de bodem of het afvoeren hiervan naar oppervlaktewater is de kwaliteit van het afstromende hemelwater. In het nieuwe Lozingenbesluit wordt in beginsel geen onderscheid meer gemaakt naar verontreinigd en niet verontreinigd hemelwater. Bij normaal huishoudelijk gebruik is hemelwater zonder meer afkoppelbaar, zonder dat er maatregelen getroffen moeten worden. Is er toch reden om in bepaalde gevallen maatregelen te verlangen, dan moeten er specifieke eisen worden gesteld aan de te nemen maatregelen. Met andere woorden: direct infiltreren/afvoeren van hemelwater is regel, tenzij er specifiek anders wordt bepaald. Afkoppelen In artikel 10.32a van de Wet milieubeheer (afgekort: Wm) is opgenomen dat gemeenteraden de bevoegdheid hebben en in het belang van de bescherming van het milieu bij verordening regels kunnen stellen aan het lozen van afvalwater op de riolering alsmede het beëindigen van het brengen van afvloeiend hemelwater of van grondwater in een voorziening voor de inzameling en transport van stedelijk afvalwater: Artikel 10.32a 1. De gemeenteraad kan bij verordening bepalen dat: a. Bij het brengen van afvloeiend hemelwater of van grondwater op of in de bodem of in een voorziening voor de inzameling en het transport van afvalwater, wordt voldaan aan de in die verordening gestelde regels, en b. Het brengen van afvloeiend hemelwater of van grondwater in een voorziening voor de inzameling en het transport van stedelijk afvalwater binnen een in die verordening aangegeven termijn wordt beëindigd 2. Van de mogelijkheid, bedoeld in het eerste lid, onderdeel b, wordt geen gebruikgemaakt, indien van degene bij wie afvloeiend hemelwater of grondwater vrijkomt redelijkerwijs geen andere wijze van afvoer van dat water kan worden gevergd 4\20 Grond- en hemelwaterbeleid Dongeradeel en Dantumadiel

13 Kenmerk N CNL-shp-V03-NL Gelet op de voorkeursvolgorde afvalwaterbeheer van art a Wm geniet het de voorkeur om hemelwater zoveel mogelijk gescheiden te houden van afwater tenzij het niet gescheiden houden geen nadelige gevolgen heeft voor een doelmatig beheer van afvalwater. Art a Wm luidt als volgt: Artikel 10.29a Wm Een bestuursorgaan houdt er bij het uitoefenen van een bevoegdheid krachtens deze wet, voor zover die bevoegdheid wordt uitgeoefend met betrekking tot afvalwater, rekening mee dat het belang van de bescherming van het milieu vereist dat in de navolgende voorkeursvolgorde: a. Het ontstaan van afvalwater wordt voorkomen of beperkt b. Verontreiniging van afvalwater wordt voorkomen of beperkt c. Afvalwaterstromen gescheiden worden gehouden, tenzij het niet gescheiden houden geen nadelige gevolgen heeft voor een doelmatig beheer van afvalwater d. Huishoudelijk afvalwater en, voor zover doelmatig en kostenefficiënt, afvalwater dat daarmee wat biologische afbreekbaarheid betreft overeenkomt worden ingezameld en naar een inrichting als bedoeld in artikel 3.4 van de Waterwet getransporteerd e. Ander afvalwater dan bedoeld in onderdeel d zo nodig na retentie of zuivering bij de bron, wordt hergebruikt f. Ander afvalwater dan bedoeld in onderdeel d lokaal, zo nodig na retentie of zuivering bij de bron, in het milieu wordt gebracht en g. Ander afvalwater dan bedoeld in onderdeel d naar een inrichting als bedoeld in artikel 3.4 van de Waterwet wordt getransporteerd Het afkoppelen kan in een hemelwaterverordening worden geregeld. Hierin moet een termijn worden bepaald waarbinnen afgekoppeld dient te worden. Op die manier wordt een eigenaar van een perceel gedwongen op (korte of lange) termijn de hemelwaterafvoer af te koppelen van het vuilwaterriool. Voor bestaande bouwwerken is deze verplichting redelijk, indien een andere wijze van afvoeren of verwerken van hemelwater mogelijk is. De gemeente dwingt zo de perceelseigenaren af te koppelen waar dat in redelijkheid van de perceelseigenaren kan worden verlangd. Per gemeente kan verschillen hoe daar invulling aan wordt gegeven. De modelverordening van de VNG stelt voor om gebieden aan te wijzen waar afgekoppeld moet worden. Bijvoorbeeld waar een stelsel ligt waar hemelwater gescheiden kan worden afgevoerd. Het moment kan ook verschillen. Een natuurlijk moment, na bijvoorbeeld weg- en of rioolrenovatie, is redelijk om vanaf dan af te koppelen. De situatie is per gemeente verschillend. Zo kan de gemeente in heel haar grondgebied of in bepaalde delen van eigenaren verlangen dat zij het hemelwater op eigen terrein afvoeren of naar een nabijgelegen watergang. In een gemeente waar de grondwaterstand al heel hoog is en geen oppervlaktewater aanwezig, is het onredelijk om dat af te dwingen. Daarin zit een stukje beleidsvrijheid die de Wet milieubeheer open laat. Grond- en hemelwaterbeleid Dongeradeel en Dantumadiel 5\20

14 Kenmerk N CNL-shp-V03-NL Een legitieme reden om af te koppelen is ook dat het rioolstelsel dat er ligt, niet geschikt is voor afvoer van hemelwater. Een mechanisch rioolstelsel is bijvoorbeeld niet geschikt om hevig regenbuien te kunnen verwerken. Uit de wetsgeschiedenis blijkt dat van eigenaren enige inspanning kan worden verlangd. Bij verwerking op eigen terrein kan van de perceelseigenaar worden verlangd de tuin zodanig in te richten dat infiltratie in de bodem mogelijk is, indien er geen gescheiden stelsel aanwezig is. Indien er echt geen mogelijkheden zijn of het niet in redelijkheid van de perceelseigenaar kan worden verlangd af te koppelen, kan een ontheffing worden aangevraagd. Per geval zal het College bekijken wat de mogelijkheden zijn en of de ontheffing kan worden verleend. 1.2 Grondwaterzorgplicht In artikel 3.6 Waterwet is de grondwaterzorgplicht opgenomen. De tekst daarvan luidt: Artikel 3.6 Waterwet 1. De gemeenteraad en het College van Burgemeester en Wethouders dragen zorg voor het in het openbaar gemeentelijke gebied treffen van maatregelen teneinde structureel nadelige gevolgen van de grondwaterstand voor de aan de grond gegeven bestemming zoveel mogelijk te voorkomen of te beperken, voor zover het treffen van die maatregelen doelmatig is en niet tot de zorg van de beheerder of de provincie behoort 2. De maatregelen, bedoeld in het eerste lid, omvatten mede de verwerking van het ingezamelde grondwater, waaronder in ieder geval worden begrepen de berging, het transport, de nuttige toepassing en het, al dan niet na zuivering, op of in de bodem of in het oppervlaktewater brengen van ingezameld grondwater, en het afvoeren naar een zuiveringtechnisch werk De zorgplicht ziet toe op het nemen van maatregelen in het openbare gemeentelijke gebied om structureel nadelige gevolgen van de grondwaterstand voor de aan de grond gegeven bestemming zoveel mogelijk te voorkomen of te beperken, voor zover het treffen van die maatregelen doelmatig is en niet tot de zorg van het waterschap of de provincie behoort. Bestemmingen van de grond kunnen bijvoorbeeld wonen en werken zijn. De gemeenten zijn verantwoordelijk voor openbaar terrein van de overheid voor zover er geen ander overheidslichaam verantwoordelijk voor is. Het gaat om structurele nadelige gevolgen waarbij het normale gebruik van bovengrondse gebruiksfuncties wordt beperkt of belemmerd. Een incidentele overstroming valt hier dus niet onder. Bij de bestemmingsfase moet rekening worden gehouden met de zorgplicht middels de watertoets en bij de inrichtingsfase middels de grondexploitatie en bouwvoorschriften. Een nieuwe verplichting voor de gemeente is dat zij binnen de grenzen van de doelmatigheid maatregelen dient te nemen indien de grondwaterstand structureel nadelige gevolgen met zich meebrengt voor de gebruiksfunctie van gronden. In de praktijk kunnen de maatregelen inhouden dat grondwater wordt verzameld, getransporteerd, geborgen, nuttig wordt toegepast of terug wordt gebracht in de bodem of het oppervlaktewater en eventueel moet het licht gezuiverd worden indien het niet schoon genoeg is om direct in de bodem of het oppervlaktewater te lozen. 6\20 Grond- en hemelwaterbeleid Dongeradeel en Dantumadiel

15 Kenmerk N CNL-shp-V03-NL De gemeenten krijgen evenals bij de afvalwaterzorgplicht en hemelwaterzorgplicht beleidsvrijheid om de grondwaterzorgplicht uit te oefenen. De perceelseigenaar is verantwoordelijk voor de inzameling van het grondwater op zijn eigen perceel. De verantwoordelijkheid voor de gemeente houdt op bij de particuliere perceelsgrens. De gemeente is daarom verantwoordelijk voor de afvoer van het ingezamelde grondwater vanaf de perceelsgrens en voor grondwater dat van openbaar terrein van de gemeente komt en voor het beheer van de afwateringsvoorzieningen opdat deze steeds goed blijven functioneren. Dit is vergelijkbaar met de rioleringszorgplicht. De perceelseigenaren hebben zelf de verantwoordelijkheid om te zorgen voor een goede staat van de in hun eigendom zijnde percelen en gebouwen. Net als bij de hemelwaterzorgplicht kan de gemeente ook hier in een verordening, of gezamenlijke verordening met de hemelwaterverordening (het wordt dan de hemel- en grondwaterverordening) bepalen dat het grondwater dat vrijkomt bij drainage, oppompen of andere vormen van onttrekkingen of ontwateren op een andere wijze wordt afgevoerd dan via het vuilwaterriool. 1.3 Verbreed GRP De gemeenten dienen op basis van art Wm ook een Gemeentelijk Rioleringsplan (GRP) te hebben. In het GRP staan doelen opgesteld voor het rioleringsbeleid, die zijn uitgewerkt in activiteiten die de gemeente moet ondernemen om de doelen te halen. In het GRP staat welke voorzieningen aanwezig zijn binnen de gemeente om stedelijk afvalwater in te zamelen en te transporteren. Sinds de inwerkingtreding van de Wet verankering en bekostiging van gemeentelijke watertaken, is het GRP verbreed, omdat het ook de hemelwaterzorgplicht en grondwaterzorgplicht bevat. Daarom staat in het verbrede GRP ook een overzicht van de voorzieningen voor de inzameling en verwerking van afvloeiend hemelwater en de voorgenomen maatregelen ter voorkomen of beperking van nadelige gevolgen van de grondwaterstand. Volgens de wetsgeschiedenis hoeft dit laatste alleen indien er grondwaterproblemen zijn. De gemeenten zullen in het verbreed GRP duidelijk moeten aangeven wanneer sprake is van structurele grondwaterstandproblemen. Dit gebeurt op basis van voorliggende notitie die integraal onderdeel zal zijn van het eind 2013 vast te stellen verbreed GRP. 1.4 Rioolheffing De gemeenten kunnen rioolheffing heffen ter dekking van de onkosten die zijn gemaakt in verband met het beheer van een openbaar riool waar de burger gebruik van maakt en de aansluiting op het rioolstelsel. De grondslag hiervoor staat in art. 229 lid 1 sub a Gemeentewet. Grond- en hemelwaterbeleid Dongeradeel en Dantumadiel 7\20

16 Kenmerk N CNL-shp-V03-NL Art. 229 Gemeentewet Rechten kunnen worden geheven ter zake van: a. Het gebruik overeenkomstig de bestemming van voor de openbare dienst bestemde gemeentebezittingen of van voor de openbare dienst bestemde werken of inrichtingen die bij de gemeente in beheer of in onderhoud zijn b. Het genot van door of vanwege het gemeentebestuur verstrekte diensten c. Het geven van vermakelijkheden waarbij gebruik wordt gemaakt van door of met medewerking van het gemeentebestuur tot stand gebrachte of in stand gehouden voorzieningen of waarbij een bijzondere voorziening in de vorm van toezicht of anderszins van de zijde van het gemeentebestuur getroffen wordt 2. Geen rechten kunnen worden geheven ter zake van het gebruik van voorzieningen en het genot van diensten waarvan de kosten kunnen worden bestreden door het heffen van een belasting als bedoeld in artikel 228a, zulks met uitzondering van het aanbrengen van een aansluiting op een voorziening voor de inzameling en het transport van afvalwater als bedoeld in artikel 10.30, eerste lid, van de Wet milieubeheer of op een systeem als bedoeld in artikel 10.33, tweede lid, van die wet 3. Voor de toepassing van deze paragraaf en de eerste en vierde paragraaf van dit hoofdstuk worden de in het eerste lid bedoelde rechten aangemerkt als gemeentelijke belastingen Om de zorgplichten te kunnen vervullen is art. 228a Gemeentewet ingevoerd waarin een rioolheffing is gecreëerd. Artikel 228a 1. Onder de naam rioolheffing kan een belasting worden geheven ter bestrijding van de kosten die voor de gemeente verbonden zijn aan: a. De inzameling en het transport van huishoudelijk afvalwater en bedrijfsafvalwater, alsmede de zuivering van huishoudelijk afvalwater en b. De inzameling van afvloeiend hemelwater en de verwerking van het ingezamelde hemelwater, alsmede het treffen van maatregelen teneinde structureel nadelige gevolgen van de grondwaterstand voor de aan de grond gegeven bestemming zoveel mogelijk te voorkomen of te beperken 2. Ter zake van de kosten, bedoeld in het eerste lid, onderdelen a en b, kunnen twee afzonderlijke belastingen worden geheven 3. Onder de kosten, bedoeld in het eerste lid, wordt mede verstaan de omzetbelasting die als gevolg van de Wet op het BTW-compensatiefonds recht geeft op een bijdrage uit dat fonds De opbrengst van de rioolheffing moet de kosten, die de zorgplichten met zich meebrengen, bekostigen. De rioolheffing komt in de plaats van het rioolrecht. 2 2 Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 3 p \20 Grond- en hemelwaterbeleid Dongeradeel en Dantumadiel

17 Kenmerk N CNL-shp-V03-NL De rioolheffing heeft het karakter van een bestemmingsheffing waarmee collectieve maatregelen voor de gemeenten kunnen worden bekostigd. De rioolheffing is er alleen om de kosten te dekken om de taken uit te kunnen voeren die de gemeenten rechtens verplicht is. Met de rioolheffing kunnen de gemeenten alle kosten die direct of indirect te maken hebben met de inzameling, transport, berging en verwerking van stedelijk afvalwater en afvloeiend hemelwater en de kosten om maatregelen te nemen om nadelige gevolgen van de grondwaterstand te voorkomen of te beperken, worden bekostigd. Directe kosten zijn kosten die te maken hebben met de investeringen in het rioolstelsel, indirecte kosten zijn bijvoorbeeld apparaatskosten (salaris, huisvesting, reprokosten). Het is mogelijk twee heffingen op te leggen: één voor het huishoudelijk afvalwater en bedrijfsafvalwater en één voor het hemelwater en ingezameld grondwater. De gemeenten krijgen de vrijheid om de heffing nader in te vullen. Dit kan door middel van een belastingverordening waarin wordt bepaald wie belastingplichtige is, wat de heffingsgrondslag en de heffingsmaatstaf zijn. Verantwoordelijkheid Het antwoord op vraag is dat de gemeente de verantwoordelijkheid heeft voor de doelmatige inzameling van stedelijk afvalwater, hemelwater en grondwater, oftewel zij heeft een afvalwater-, hemelwater- en grondwaterzorgplicht. In bovenstaande paragrafen is uiteengezet wat deze zorgplichten inhouden voor de gemeente. Particuliere eigenaren kunnen de gemeente aanspreken op haar zorgplichten. Tegelijkertijd kan de gemeente ook iets van de burgers verwachten. Indien er hemelwateroverlast is, dan moet eerst gekeken worden of het op eigen terrein kan worden geborgd. Als een tuin geheel verhard is, dan mag de gemeente van de burger verlangen de tuin zodanig aan te passen dat infiltratie van hemelwater mogelijk is op eigen terrein. Via de hemelwaterverordening kan de gemeente in het strengste geval van iedereen verlangen dat er wordt afgekoppeld. Dit moet wel beleidsmatig zijn vastgesteld (door middel van deze beleidsnotitie en het eind 2013 vast te stellen nieuwe verbreed GRP). Ook voor grondwater dat eigenaren willen aanbieden aan de gemeente, kan de gemeente in zo n verordening, maar dan hemel- en grondwaterverordening, aangeven dat dit niet op het openbaar rioolstelsel mag. Wat betreft grondwater moet er structureel overlast zijn. Niet indien één of twee keer in het jaar de kelders onder water lopen. Een hoge grondwaterstand kan bijdragen aan structurele overlast. Alleen dan zal de gemeente maatregelen moeten treffen om aan haar grondwaterzorgplicht te voldoen. Welke maatregelen de gemeente neemt en hoe de burger het moet interpreteren, moet volgen uit het verbrede GRP. Grond- en hemelwaterbeleid Dongeradeel en Dantumadiel 9\20

18 Kenmerk N CNL-shp-V03-NL 2 Vertaling naar praktijksituaties In de huidige praktijksituatie zijn in beide gemeenten locaties bekend waar burgers overlast ervaren van overtollig grond- of hemelwater. De gemeenten zijn hiermee geen uitzondering in Fryslân of Nederland. Enerzijds kan als gevolg van klimaatveranderingen en bodemdaling 3 het aantal meldingen van overlast toenemen, anderzijds betekend niet elke melding dat er (juridisch) sprake is van overlast. De eerste vraag die hierbij dan ook beantwoord dient te worden is wat verstaan de gemeenten onder grond- of hemelwateroverlast?. Vervolgens kan de beleidsruimte die de zorgplicht biedt per situatie concreet worden ingevuld. Hierbij wordt in voorliggende notitie onderscheid gemaakt in de volgende situaties: Planvormingsfase Realisatiefase Bestaande situatie/beheer- en onderhoudsfase Overige relevante aspecten: o Bodemdaling o Duurzaamheid o Loketfunctie o Monitoring Per situatie gaat de notitie in op de verantwoordelijkheid van burgers en gemeenten en praktische (keuze) mogelijkheden. 2.1 Wanneer is er sprake van overlast? Niet bij elke melding van een burger over grond- of hemelwateroverlast is er per definitie werkelijk sprake van overlast in juridische zin. Grondwateroverlast Juridisch gezien kan grondwateroverlast worden gedefinieerd als: Grondwaterstanden die leiden tot structureel nadelige gevolgen voor de aan de grond gegeven bestemming. Om te bepalen of er sprake is van grondwateroverlast beoordelen de gemeenten bij een melding van grondwateroverlast allereerst of de gebruiksfunctie in het geding is. 3 Bodemdaling zoals hier bedoelt vindt met name in Dongeradeel plaats als gevolg van de winning van aardgas. Door het beleid van Wetterskip Fryslân om de peilen van het oppervlaktewater hier niet op aan te passen zakt het oppervlak dichter naar het (grond)water waardoor de kans op nattere situaties en grondwateroverlast toeneemt. Met name in veengronden zakt het oppervlak ook door veenoxidatie. Deze situaties doen zich voor in het buitengebied van met name Dantumadiel en niet in bebouwd gebied. 10\20 Grond- en hemelwaterbeleid Dongeradeel en Dantumadiel

19 Kenmerk N CNL-shp-V03-NL Dit kan betekenen dat er bij woningen waar gedurende de gehele winter sprake is van een vochtige kruipruimte, maar waar dit het woonklimaat niet aantast (geen optrekkend vocht), geen sprake is van overlast. Daarentegen kan bij woningen waar gedurende één maand sprake is van een vochtige kruipruimte, waar dit het woonklimaat wel aantast, wel sprake zijn van overlast. Het definiëren van een situatie als overlast heeft daarmee dus niet altijd een verband met de hoogte van het grondwater en de duur van hoge grondwaterstanden, maar altijd met het gevolg op de gebruiksfunctie. Als de gebruiksfunctie in het geding wordt de oorzaak achterhaald. In geval van een redelijk vermoeden dat grondwater de oorzaak is en niet bijvoorbeeld lekke leidingen dan onderzoeken de gemeenten de actuele grondwaterstanden door gebruik te maken van bestaande peilbuizen (indien beschikbaar) of door nieuwe peilbuizen te plaatsen met meetapparatuur. Vervolgstappen richting maatregelen worden beschreven in paragraaf 2.4. Bij het nemen van maatregelen wordt gekeken naar het doelmatigheidsprincipe. Doelmatigheidsprincipe Doelmatig betekent dat de kosten van maatregelen maatschappelijk in verhouding staan tot de mate en omvang van de overlast. In meest concrete vorm zou dit een vaste verhouding zijn van kosten in euro s tegen over de mate van overlast en bijvoorbeeld het aantal percelen dat overlast ondervind. Omgaan met grond- en hemelwateroverlast vraagt echter altijd maatwerk. Het vaststellen van een vast bedrag per inwoner per gradatie van overlast als maatstaaf voor doelmatigheid zou geen recht doen aan het benodigde maatwerk. Hemelwateroverlast In de GRP en van beide gemeenten staat wateroverlast gedefinieerd als: het onderlopen van woningen, bedrijfspanden en winkels als gevolg van zware regenval Deze definiëring betekent dat naast de gebruikelijke acceptatie van water-op-straat (geen overlast maar hooguit hinder) ook het onderlopen van trottoirs en tuinen niet onder hemelwateroverlast worden geschaard. Vaak gaat het om economische schade als gevolg van zware regenval en met deze definitie is het begrip economische schade gedefinieerd. Zware regenval kent vele gradaties. De rioolstelsels van de gemeenten zijn ontworpen op een neerslagsituatie die zich statistisch gezien eens in de twee jaar voor doet (bui 8). Bij deze situatie kan het rioolstelsel de neerslag verzamelen en afvoeren zonder dat er overtollig water-op-straat staat. Uitgezonderd enkele probleemlocaties zal in extremere situaties hooguit hinder ontstaan zonder een groot risico op economische schade. Grond- en hemelwaterbeleid Dongeradeel en Dantumadiel 11\20

20 Kenmerk N CNL-shp-V03-NL Door berekeningen uit het basis rioleringsplan (BRP) en/of ervaringskennis binnen de gemeenten zijn de probleemlocaties bij zware regenval bekend. Bui 8 kan ook hier door het rioolstelsel worden verwerkt, maar bij extremere neerslagsituaties ontstaan hier eerder problemen. Op veel van deze locaties zijn voor zover mogelijk de nodige maatregelen getroffen of zullen deze worden getroffen (bijvoorbeeld bij rioolvervanging). In alle gevallen wordt bij het nemen van maatregelen net als bij grondwateroverlast gekeken naar het doelmatigheidsprincipe. Bij hemelwaterzorgplicht spreekt men niet van structurele overlast. Overlast door hemelwater kenmerkt zich doordat het incidenteel optreedt, op het moment van (te) veel neerslag. Vervolgstappen richting maatregelen worden beschreven in paragraaf Zorgplicht in planvormingsfase Voorkomen is beter dan genezen. De planvormingsfase voor uitbreiding of reconstructie van bebouwd gebied is het moment om preventief de kans op grond- en hemelwateroverlast te beperken. Als er eenmaal sprake is van overlast dan zijn maatregelen veelal gericht op het beperken van deze overlast, volledig wegnemen van deze overlast is (vooral bij grondwateroverlast) erg lastig. Het is van belang Wetterskip Fryslân tijdig bij de planvorming te betrekken. De kans op grondwateroverlast kan preventief tegen worden gegaan door hier rekening mee te houden bij de locatie- en ontwerpkeuze. Bij hemelwaterafvoer kan afwenteling op omliggende gebieden voorkomen worden en worden ontwerpkeuzes gemaakt op basis van de voorkeursvolgorde: (Her)gebruik van hemelwater Bergen en vertraagd afvoeren Rechtstreeks afvoeren naar oppervlaktewater Afvoeren naar het rioolstelsel Grondwater Het preventief tegengaan van wateroverlast begint bij de locatiekeuze voor bebouwd gebied. Daar waar mogelijk moet de waterhuishouding worden meegenomen in de keuze voor de locatie van de uitbreiding. De ene locatie is beter geschikt dan de andere. Dit wil niet zeggen dat op locaties die minder geschikt zijn geen uitbreiding plaats kan vinden. Maar tijdens de planfase dient rekening te worden gehouden met ontwerpkeuzes ten aanzien van maaiveldhoogte, grondsoort/bodemopbouw, waterpeil, waterstructuur en type bebouwing. Samen met Wetterskip Fryslân dient al in deze fase de watertoetsprocedure te worden doorlopen om de wateraspecten in de planvorming te waarborgen. 12\20 Grond- en hemelwaterbeleid Dongeradeel en Dantumadiel

21 Kenmerk N CNL-shp-V03-NL Hemelwater Bij nieuwbouw of herstructurering gaat de voorkeur uit naar het omgaan met hemelwater op het perceel waar het valt (de bron). Hierbij is de burger zelf verantwoordelijk voor de inzameling en de verwerking van het hemelwater. Verwerking kan plaatsvinden op eigen terrein door infiltratie in de bodem of het lozen op oppervlaktewater. Water dat niet redelijkerwijs door de perceelseigenaar kan worden verwerkt, wordt door de gemeenten doelmatig ingezameld en verwerkt. Voor de borging van hemelwateraspecten in ruimtelijke ontwikkelingen stellen de gemeenten de onderstaande handvatten centraal. Daarbij geldt als principe dat waterproblemen niet worden afgewenteld op de omgeving maar zoveel mogelijk in of bij de (nieuw)bouwlocatie worden verwerkt. De voorkeursvolgorde is: 1. (Her)gebruik van hemelwater; het hemelwater wordt opgevangen om binnen de ontwikkeling nuttig in te zetten waardoor het niet tot afvoer komt 2. Bergen en vertraagd afvoeren; na (hevige) regenval wordt water in het plangebied opgevangen en tijdelijk geborgen om vervolgens vertraagd te worden afgevoerd naar de openbare ruimte. Voorbeelden zijn: bergingsvijvers, wadi s, groene daken, infiltratieriolering, verlaagde parkeerterreinen et cetera 3. Rechtstreeks afvoeren naar oppervlaktewater; indien hemelwater niet kan worden geborgen wordt het afgevoerd naar gebieden met oppervlaktewater zoals vijvers, sloten en kanalen 4. (alleen voor herstructurering) Afvoeren naar het rioolstelsel; alleen als de eerste drie opties niet mogelijk zijn vindt afvoer plaats via de (vuilwater-)riolering. Voor nieuwbouw (herbouw) op percelen geldt (in lijn met de bouwverordening) dat het afvalwater en hemelwater gescheiden moet worden ingezameld en bij afvoer naar het gemeentelijk rioolstelsel, ter hoogte van de perceelgrens gescheiden moet worden aangeboden Om verontreiniging van het hemelwater tegen te gaan, schrijven de gemeenten voor om bij nieuwbouw niet-uitlogende materialen toe te passen. Juridisch check nog geen uitsluitsel. In deze notitie wordt onder herstructurering verstaan het volledig reconstrueren van bestaand bebouwd gebied en daarmee geschaard onder nieuwbouw. Hierdoor dient het omgaan met grond- en hemelwater preventief mee te worden genomen in de planvorming en realisatiefase. Wegreconstructies al dan niet in combinatie vervanging van riolering is geen herstructurering. Wel biedt dit mogelijkheden om maatregelen te nemen bij bestaande overlastsituaties. In voorkomende gevallen vormt vervanging van oude riolering een risico op (toename van) grondwateroverlast. Verantwoordelijkheid In de planvormingsfase is de burger nog niet direct betrokken. Het is de verantwoordelijkheid van de gemeenten om preventief het grond- en hemelwater voldoende in de planvorming mee te nemen. Wel kan al worden nagedacht over de toekomstige verdeling van verantwoordelijkheid. Grond- en hemelwaterbeleid Dongeradeel en Dantumadiel 13\20

22 Kenmerk N CNL-shp-V03-NL Ambitieniveau De planfase is bij uitstek het moment om de kans op grond- en hemelwateroverlast tegen te gaan. De gemeenten betrekken daarom Wetterskip Fryslân tijdig (locatiekeuze) bij de planvorming. Ambitie van de gemeenten is om bij nieuwbouwlocaties toekomstige nadelige gevolgen van overtollig hemelwater en hoge grondwaterstand te voorkomen. 2.3 Realisatiefase In de realisatiefase is het zowel bij het bouwrijp als het woonrijp maken van belang dat de wateraspecten uit de planvormingsfase correct worden overgenomen. Dit klinkt vanzelfsprekend maar toch ontstaan hier vaak problemen. Er zijn in Nederland vele voorbeelden bekend van nieuwbouwlocaties waar de bouwvoor niet goed blijkt te zijn doorbroken, drainage niet of onvolledig is aangelegd of een onvoldoende robuust watersysteem is aangelegd. In tegenstelling tot een bestaande situatie is er in de realisatiefase ruimte om maatregelen te treffen. Wateraspecten die hier meegenomen moeten worden zijn: Het voldoende doorbreken van de bestaande bouwvoor Bij het bouwrijp maken voldoende hoog aanleggen van de locatie Het aanleggen van een robuuste waterstructuur Het aanleggen van drainage Zorgen voor correcte informatie aan aannemers en particulieren Verantwoordelijkheid De eerste vertaling van de planfase naar de realisatiefase, het bouwrijp maken, is de verantwoordelijkheid van de gemeenten/ontwikkelaar. Bij de bouw ontstaat een gedeelde verantwoordelijkheid tussen perceeleigenaar/bouwer en gemeente/ontwikkelaar. De gemeente/ontwikkelaar is verantwoordelijk voor het realiseren en in stand houden van de wateraspecten in/op het openbaar terrein zoals regenwaterafvoeren en drainage. Perceeleigenaren/bouwers zijn verantwoordelijk voor maatregelen op het perceel zoals bouwen conform voorschriften zoals diepte van de kruipruimte of kruipruimteloos correct aansluiten van hemelwaterafvoeren of vasthouden van water op het eigen perceel. Ambitieniveau In de realisatiefase is het van belang dat de wateraspecten uit de planvormingsfase correct worden overgenomen en dat de aannemer of particulier goed wordt geïnformeerd. De gemeenten zien hier op toe. Ambitie van de gemeenten is om bij nieuwbouwlocaties toekomstige nadelige gevolgen van overtollig hemelwater en hoge grondwaterstand te voorkomen. 2.4 Bestaande situatie Meldingen van burgers over grond- en hemelwateroverlast komen vanuit bestaande situaties. 14\20 Grond- en hemelwaterbeleid Dongeradeel en Dantumadiel

23 Kenmerk N CNL-shp-V03-NL Dit kunnen zowel (delen van) oudere woonwijken zijn (bijvoorbeeld wijken uit de jaren zeventig staan bekend om hun wateroverlastsituaties) als recente nieuwbouwwijken waar preventieve maatregelen in de planvormingsfase en realisatiefase onvoldoende effect hebben gesorteerd. Belangrijke oorzaken waardoor overlast ontstaat zijn (combinaties van): Te laag bouwpeil ten opzichte van oppervlaktewaterpeil Te laag bouwpeil ten op zichte van omgeving Slecht doorlatende bodemlagen Niet goed doorbreken van de bouwvoor Te weinig oppervlaktewater In bestaande situaties zijn de mogelijkheden om overlast te voorkomen beperkt (vooral voor grondwateroverlast) en richten eventuele maatregelen zich meer op het beperken dan voorkomen van overlast. Ook de vraag ten aanzien van verantwoordelijkheid (particulier, waterschap of gemeenten) komt dan nadrukkelijk aan de orde evenals de mate van inspanning. Beoordeling van een melding Indien er een melding over grond- of hemelwateroverlast binnenkomt bij de gemeenten dienen de gemeenten vast te stellen of er daadwerkelijk sprake is van een overlastsituatie binnen de definitie zoals vastgesteld in paragraaf 2.1, bij wie de verantwoordelijkheid ligt en vervolgens of er doelmatige oplossing mogelijk is. In onderstaand schema is dit weergegeven. Dit schema wordt vervolgens tekstueel toegelicht. Grond- en hemelwaterbeleid Dongeradeel en Dantumadiel 15\20

24 Kenmerk N CNL-shp-V03-NL Bij grondwateroverlast: 0a Is de gebruiksfunctie in het geding? Ja: Dan oorzaak onderzoeken Nee: dan geen overlast in juridische zin 0b Blijkt grondwater probleemveroorzaker? Ja: Dan door naar 1 Nee: Dan geen grondwateroverlast Bij hemelwateroverlast 0a Loopt water panden in? Ja: Dan naar 0b Nee: Dan sprake van hinder, geen overlast 0b Is locatie bekent als probleemlocatie? Ja: Dan melder informeren dat doelmatige maatregelen zijn genomen/worden voorbereid Nee: Dan door naar 1 1. Kan van de melder redelijkerwijs worden verwacht dat hij/zij zelf maatregelen treft? Ja: Geen gemeentelijke plicht, optioneel wel adviseren over mogelijke oplossingen (zie mogelijke technische oplossingen) Nee: Dan door naar juridische zorgplicht 16\20 Grond- en hemelwaterbeleid Dongeradeel en Dantumadiel

25 Kenmerk N CNL-shp-V03-NL 2. Valt de melding onder de juridische zorgplicht Ja: Dan door naar doelmatigheid Nee: Dan door naar gemeentelijke ambitie 3. Valt de melding onder de gemeentelijke ambitie om meer los van de juridische zorgplicht toch bij te dragen in de oplossing Ja: Dan door naar doelmatigheid Nee: Geen gemeentelijke plicht 4. Is er een doelmatige oplossing voorhanden Ja: uitvoeren (zie mogelijke technische oplossingen) Nee: Vrijstelling van gemeentelijke zorgplicht Mogelijke technische oplossingen Een perceeleigenaar heeft in beginsel meerdere mogelijkheden om zich te ontdoen van overtollig grond- of hemelwater of om nadelige effecten tegen te gaan. De mogelijkheden zijn locatie en situatiespecifiek: voorbeeld Constructieve maatregelen aan de bebouwing om nadelig effect van grondwater tegen te gaan Aanleggen drainage om overtollig grondwater af te voeren Infiltreren van overtollig hemelwater in de bodem Aanleg van een regenwaterafvoer Daar waar een perceeleigenaar het overtollige water aan wil bieden bij de gemeenten hanteren de gemeenten de volgende voorkeursvolgorde op basis van doelmatigheid: Aansluiten op een bestaande regenwaterafvoer (oppervlaktewater of regenwaterriool 4 ) Aanleg van nieuw oppervlaktewater Aanleg van een nieuwe regenwaterafvoer (tijdelijk) aansluiten op een gemengd rioolstelsel 5 Aantonen dat doelmatig afvoeren niet mogelijk is Afkoppelen op verzoek van de gemeente Vanuit het principe om afvalwater en schoon hemelwater gescheiden af te voeren worden gemengde rioolstelsels bij vervanging veelal vervangen door gescheiden rioolstelsels. 4 Beoordelen of dit regenwaterriool voldoende capaciteit heeft op basis van basis rioleringsplan (BRP) 5 Deze mogelijkheid heeft niet de voorkeur, maar kan worden toegepast indien het de enige doelmatige maatregel is. Ook in gevallen waarbij het duidelijk is dat binnen afzienbare tijd het gemengd rioolstelsel wordt vervangen door een gescheiden rioolstelsel kan dit een passende oplossing zijn. Grond- en hemelwaterbeleid Dongeradeel en Dantumadiel 17\20

26 Kenmerk N CNL-shp-V03-NL In een bestaande situatie waar de particulier het hemel- en afvalwater gemengd aanbiedt kan de gemeente particulieren verzoeken dit gescheiden aan te bieden. Dit vraagt een inspanning van de burger. De gemeente kan dit op verschillende manieren regelen of afdwingen: Op vrijwillige basis Een stimuleringsregeling Een verordening Een gemeente kan particulieren informeren over de gescheiden afvoer van hemel- en afvalwater en hen mededelen dat zij verplicht zijn af te koppelen. Bij onvoldoende respons kan de gemeente dit afdwingen door middel van een verordening. Deze beleidsnotitie is geen verordening, maar dient wel als basis voor uitgangspunten voor een eventuele grond- en/of hemelwaterverordening. Een andere insteek is het stimuleren van burgers om af te koppelen. Dit kan door (een deel van) de kosten voor rekening van de gemeente te nemen als burgers meedoen met afkoppelen tijdens rioolvervanging. Bij het vervangen van een rioolstelsel vinden er grootschalige grondwerkzaamheden plaats in een wijk of straat. Burgers ondervinden hier hinder van. Tegen relatief weinig meerkosten kan een aannemer ook de aanpassingen op het particuliere terrein meenemen. Dit levert een financieel voordeel op ten opzichte van het separaat afkoppelen door de burger zelf. Bijkomend voordeel hiervan is dat de kans op foutieve aansluitingen wordt beperkt. Volledig of gedeeltelijke afkoppeling Uit praktische overwegingen kan het zijn dat burgers wordt gevraagd een deel van hun verhard oppervlak af te koppelen. Veelal zijn er dan praktische bezwaren zoals verhard oppervlak aan de achterzijden van rijtjeswoningen. Overlast op/vanaf openbaar terrein Overtollig water op openbaar terrein kan ook oorzaak zijn van (een melding van) wateroverlast. De jurisprudentie is hierover erg streng. De gemeente riolering is gedimensioneerd op het kunnen afvoeren van neerslagsituaties die zich statistisch gezien één keer in de twee jaar voordoet zonder dat er water op straat blijft staan. In extremere situatie kan er wel water op straat blijven staan. Dit wordt geaccepteerd. Bij voorkeur blijft het water zoveel mogelijk binnen de trottoirbanden, waardoor het alleen tijdelijke hinder voor het verkeer kan betekenen. In zeer extreme situaties wordt ook het onderlopen van trottoirs en tuinen geaccepteerd, mits er geen economische schade optreedt (door binnenlopen van water in winkels, woningen, bedrijven). De gemeente weet uit ervaring welke locaties het gevoeligst zijn voor hinder en/of overlast door overtollig hemelwater. Op deze locaties neemt de gemeente waar mogelijk aanvullende maatregelen om de kans op overlast te verkleinen. 18\20 Grond- en hemelwaterbeleid Dongeradeel en Dantumadiel

27 Kenmerk N CNL-shp-V03-NL Duidelijk is dat het gaat om natuurlijke omstandigheden waarbij niet bij alle extreme situatie een 100 % garantie op geen overlast kan worden gegeven. 2.5 Overige relevante aspecten Bodemdaling Met name in Dongeradeel en in mindere mate in Dantumadiel vindt bodemdaling plaats als gevolg van de winning van aardgas. Door het beleid van Wetterskip Fryslân om waterpeilen niet mee te laten dalen zakt het oppervlak dichter naar het waterpeil waardoor vernatting op kan treden. Dit kan ook gevolgen hebben voor de uitstroom van regenwaterafvoeren op oppervlaktewater en op overstorten. Voor grond- en hemelwateroverlast (mede) als gevolg van bodemdaling vindt afstemmen met de commissie bodemdaling/nam plaats. Voor aantoonbare negatieve effecten van bodemdaling is een schaderegeling van toepassing. Duurzaamheid/hergebruik In geval van overlastsituaties richten maatregelen zich of op effectbeperking of op het zo snel mogelijk afvoeren van overtollig grond- en/of hemelwater. De vaak goede kwaliteit van het gronden hemelwater biedt echter ook mogelijkheden op het vlak van hergebruik en duurzaamheid. Zo kan hemelwater worden opgevangen voor gebruik als spoelwater. Zeker bij nieuwbouwlocaties kan de gemeente een hoger ambitieniveau vastleggen. Loketfunctie Onderdeel van de Waterwet is dat de gemeente een loketfunctie heeft voor meldingen ten aanzien van water. Waar voorheen onduidelijkheid kon bestaan over waar een burger terecht kon met dergelijke meldingen (gemeente, waterschap of provincie) is de gemeente nu aanspreekpunt. Via het waterloket pakt de gemeente meldingen op of zet deze door naar waterschap of gemeente. Vanuit het Fries Bestuursakkoord Waterketen wordt gewerkt aan een inhoudelijke invulling van het waterloket Monitoring van grondwaterstanden Op locaties waar sprake is van hoge grondwaterstanden of klachten zijn er vaak geen gedetailleerde gegevens van grondwaterstanden bekend. Hierdoor kan discussie ontstaan over de ernst van de situatie en in het geval van maatregelen over de werking hiervan. Het monitoren van grondwaterstanden (liefst voor en na een gebeurtenis) kan bijdragen aan duidelijkheid over de ernst en soms ook oorzaak. Ook bij werkzaamheden die kunnen leiden tot een grotere kans op hogere grondwaterstanden en/of overlast is monitoring een handig middel. Grond- en hemelwaterbeleid Dongeradeel en Dantumadiel 19\20

28 Kenmerk N CNL-shp-V03-NL Grondwaterbeschermingsgebied Ter bescherming van de drinkwaterwinning van Vitens in Noardburgum is een grondwaterbeschermingsgebied aangewezen die zich uitstrekt tot in het westelijke deel van Dantumadiel (omgeving Veenwouden). In grondwaterbeschermingsgebieden wordt het grondwater beschermd ten behoeve van de winning voor de openbare drinkwatervoorziening (Waterhuishoudingsplan). Grondwaterbeschermingsgebieden zijn onderdeel van de milieubeschermingsgebieden met kwetsbare functies en waarden (Milieubeleidsplan). 20\20 Grond- en hemelwaterbeleid Dongeradeel en Dantumadiel

29 Bijlage 1

30 BIJLAGE 3 FINANCIELE ONDERBOUWING GEMEENTE DONGERADEEL

31 MEMO Aan Van Kopie Dossier Project Betreft : Anita Hazenberg, Henk Boonstra, Leo Pasveer, gemeente Dongeradeel : Marco de Kraker : gemeente Dantumadiel : BC3226 : Financiële paragrafen vgrp Dantumadiel en Dongeradeel : Financiële paragraaf Dongeradeel Datum : 25 september 2013 Status : Definitief (versie 2) Classificatie : Alleen voor intern gebruik 1 VERBREDE RIOOLHEFFING, WAT IS ER NODIG In dit hoofdstuk worden de kosten en baten (inning van de rioolheffing) van de rioleringszorg behandeld. De Commissie Besluit Begroting en Verantwoording (BBV) stelt dat de rioolheffing maximaal kostendekkend mag zijn (de gemeente mag besluiten om een deel van de kosten uit andere middelen te financieren). Het is daarnaast toegestaan om voor toekomstige (riool)vervangingen of groot onderhoud een voorziening in het leven te roepen en voor deze toekomstige uitgaven te sparen. Deze voorziening mag tevens ingezet worden om het tarief enigszins te egaliseren. Een meer dan 100% kostendekkende rioolheffing is niet toegestaan. Aan de uitgavenzijde wordt onderscheid gemaakt in lopende kapitaallasten, nieuwe investeringen (vervanging en afkoppeling), exploitatielasten (personele inzet en beheer en onderhoud stelsel) en overige maatregelen (zoals onderzoeken). Deze aspecten worden onderstaand behandeld. De inkomstenkant is de exponent van de uitgavenzijde. In hoofdstuk 1.4 wordt de heffing berekend die nodig is om een kostendekkend geheel te hebben en in de toekomst te houden. Om deze reden wordt een periode van 60 jaar in ogenschouw genomen. Er kan geanticipeerd worden op een toekomstige stijging of daling van de lasten. Naast de financiën, moet ook de personele kant niet uit het oog verloren worden. In hoofdstuk 1.7 wordt de theoretisch benodigde en daadwerkelijk aanwezige formatie voor riolerings- en stedelijk waterbeheer binnen de gemeente Dongeradeel belicht. Ook wordt met een schuin oog gekeken naar het effect van een eventuele fusie van de gemeenten Dantumadiel en Dongeradeel op de theoretisch benodigde personele capaciteit van de binnendienst. Aangezien de buitendienst reeds samengevoegd is, wordt daar op voorhand geen verdere personele efficiency verwacht. 1.1 Algemeen Investeringen in de riolering moeten op grond van de gemeentelijke financiële voorschriften worden geactiveerd. Activeren leidt tot kapitaallasten. Basisregel: investeringen in het riool activeren en afschrijven Onder het BBV is de basisregel dat investeringen met economisch nut geactiveerd moeten worden (artikel 59, eerste lid BBV). Alle investeringen in het riool - ook de vervangingsinvesteringen- vallen onder de investeringen met een economisch nut. Immers, een gemeente kan middelen genereren via het riooltarief (artikel 59, tweede lid BBV). De geactiveerde investeringen leiden voor de duur van de afschrijfperiode tot kapitaallasten en deze lasten kunnen op grond van artikel 228a Gemeentewet in het tarief worden meegenomen [Notitie Riolering, Commissie BBV, oktober 2009]

32 Onderzoeken worden veelal niet geactiveerd: Activeren immateriële activa De mogelijkheid om immateriële activa te activeren is door de BBV aanzienlijk beperkt. Alleen kosten van onderzoek en ontwikkeling kunnen nog worden geactiveerd. Daarbij geldt ook nog de voorwaarde dat er reëel zicht moet zijn op de verwezenlijking van de plannen (bovendien moet het gaan om de verwezenlijking van tastbare zaken). De maximale afschrijvingstermijn is in de nieuwe BBV gesteld op 5 jaar. In Dongeradeel worden de investeringen ten behoeve van onderzoeken niet geactiveerd. Deze kosten worden gedekt vanuit de exploitatie. De gemeente Dongeradeel beschikt over een tweetal voorziening; te weten een voorziening ten behoeve van toekomstige (riool)vervangingen en een voorziening ten behoeve van de vervanging van pompen en gemalen. Daarnaast kent de gemeente een egalisatiereserve. In het kader van dit GRP wordt voorgesteld het saldo van de reserve deels in te zetten ten behoeve van het temperen van een stijging van de rioolheffing en deels over te zetten naar de Voorziening die enkel aangewend wordt voor Rioolvervanging. In het kader van de samenwerking met Dantumadiel en Kollumerland, Ferwerderadiel is gekeken naar de overeenkomsten en verschillen met betrekking tot de kostentoedelingen, kostendekking en uitgangspunten ten aanzien van de rioleringszorg. Doel van de analyse was om een aantal aspecten gelijk te trekken en om van elkaar te leren. In bijlage 1 is een tabel opgenomen met de resultaten van de analyse. De gemeente Dongeradeel zal het kostendekkingsplan tweejaarlijks evalueren en indien nodig actualiseren. Substantiële financiële afwijkingen ten opzichte van de raming worden aan het College gemeld. Eventuele overschotten als gevolg van (incidentele) voordelen worden toegevoegd aan de Voorziening ten behoeve van vervangingen. Op deze wijze worden eventuele overschotten direct ingezet om toekomstige (kapitaal)lasten te reduceren. Aangezien projecten doorgaans een langere looptijd dan één jaar hebben en uit doelmatigheidsoogpunt, kiest de gemeente er niet voor het plan jaarlijks te actualiseren. Het uitvoeringsplan is globaal van karakter en beschouwt een periode van 60 jaar. Wanneer een investering later uitgevoerd wordt, heeft dat geen consequenties voor het kostendekkingsplan c.q. de rioolheffing, aangezien de gemeente werkt met een voorziening (het geld blijft in de voorziening en zal op een later tijdstip voor het bestemde doel gebruikt worden). 1.2 Kapitaallasten De gemeente Dongeradeel hanteert momenteel een financiële afschrijvingstermijn van 25 jaar voor leidingen (riolering) en voor de vervanging van pompputten (bouwkundig). Mechanisch / elektrische vervanging van pompen en gemalen wordt ineens betaald uit de voorziening Rioolgemalen (groot onderhoud). De rekenrente voor geactiveerde investeringen bedraagt 4,5%. Activa wordt binnen de gemeente lineair afgeschreven, met uitzondering van rioleringsinvesteringen (vanwege gelijke kapitaallasten). In het kader van eenduidigheid wordt voor het kostendekkingsplan gerekend met lineaire afschrijving. Kapitaallasten (rente en afschrijving) starten in het jaar na gereedmelding. In dit plan is er van uit gegaan dat investeringen binnen hetzelfde jaar gereed komen (jaar n ) en de kapitaallasten derhalve in het volgende jaar (jaar n+1 ) gaan lopen. Investeringen in het verleden, ten behoeve van vervangingen of aanleg van randvoorzieningen, dan wel aansluiting van het buitengebied, zijn geactiveerd. Dit heeft geleid tot kapitaallasten. Onderstaande grafiek toont de lopende kapitaallasten van geactiveerde investeringen tot en met het (lopende) jaar In 2013 bedragen de kapitaallasten 39% van de totale inkomsten uit de rioolheffing. 25 september 2013 Alleen voor intern gebruik - 2 -

33 Nieuwe, nog uit te voeren investeringen leiden tot nieuwe kapitaallasten, tenzij deze investeringen direct vanuit de voorziening betaald (kunnen) worden: Werking van de voorziening Voor de rioolheffing bestaat de wettelijke mogelijkheid om via het tarief vooraf gepland te sparen voor toekomstige vervangingsinvesteringen (art 229b, tweede lid, onderdeel a, van de Gemeentewet). Ook deze spaarbedragen moeten op grond van de BBV aan een voorziening worden toegevoegd. In het jaar dat de vervangingsinvestering wordt gerealiseerd, komt deze als actief op de balans en kan de opgebouwde spaarvoorziening daarop in mindering worden gebracht. Via de spaarbedragen kan het opwaartse effect van de vervangingsinvesteringen op de rioolheffing dus worden gemitigeerd (bron: Bijlage Notitie Riolering BBV, april 2012) In het kostendekkingsplan zijn de spaarbedragen voor toekomstige vervangingen aangegeven als dotatiebedragen aan de voorziening. Om de (nieuwe) kapitaallasten zo laag mogelijk te houden en daarmee financiële armslag te creëren voor de toekomst, worden investeringen zo weinig mogelijk geactiveerd (het saldo van de voorziening wordt dus zo veel mogelijk ingezet om investeringsbedragen direct af te boeken). 1.3 Nieuwe investeringen planperiode Zoals in de vorige hoofdstukken van dit vgrp aangegeven is, zullen er de komende jaren investeringen plaatsvinden door rioolgerelateerde maatregelen uit te voeren. Vervangingsinvesteringen ten behoeve van riolering (buizen) worden geactiveerd en gedurende de economische afschrijvingstermijn afgeschreven, indien de voorziening ontoereikend is om deze investeringen direct af te boeken. Het maakt daarbij niet uit of de riolering vervangen wordt, dan wel in zijn geheel gerelined. Grootschalige relining wordt gelijkgesteld aan vervanging, waardoor hiervoor dezelfde financiële rekenkundige uitgangspunten gelden. grootschalige relining is een relatief begrip; als stelregel geldt dat het meerdere strengen betreft en dat als uitgangspunt geldt dat deze strengen (na relining) zullen blijven liggen, indien de overige strengen een aantal jaren later vervangen zouden worden. Zie bijlage 2 voor het rioolvervangingsplan. Vervangingsinvesteringen ten behoeve van pompen en gemalen worden geactiveerd en afgeschreven voor zover deze bouwkundige vervangingen betreffen én de voorziening Gemalen (groot onderhoud) ontoereikend is om deze investeringen direct af te boeken. 25 september 2013 Alleen voor intern gebruik - 3 -

34 Mechanisch / elektrische vervangingen van pompen en gemalen worden direct betaald uit de voorziening Gemalen (groot onderhoud). Ieder jaar vindt er een dotatie aan de voorziening plaats zodat alle vervangingskosten voor pompen en gemalen direct hieruit bekostigd kunnen worden. De dotatie aan deze voorziening bedraagt per jaar gedurende de looptijd van dit GRP en loopt in de decennia daaropvolgend op tot maximaal per jaar. Investeringen ten behoeve van Groot onderhoud, zoals het baggeren van waterbodems, mogen niet geactiveerd worden. Deze kosten komen ineens ten laste van de rioolheffing. Een eventuele bijdrage vanuit de Voorziening Rioolvervanging is toegestaan, zie onderstaand kader: Groot Onderhoud De gemeente Dantumadiel hanteert de volgende definitie voor het begrip groot onderhoud: Onderhoud van ingrijpende aard dat op een groot deel van het object wordt uitgevoerd én na een langere gebruiksperiode moet worden verricht, ook wel lang-cyclisch onderhoud genoemd. Hieronder vallen bijvoorbeeld deel-reliningen van rioolbuizen, voor zover dit de levensduur van het rioolstelsel als geheel niet verlengt, en het periodiek opschonen van de bodems van retentievoorzieningen. Investeringen voor groot onderhoud mogen niet geactiveerd worden. Wanneer er sprake is van groot onderhoud, zullen de investeringsbedragen derhalve direct uit de voorziening onttrokken (moeten) worden, dan wel ten laste moeten komen van de exploitatie. Baggerkosten mogen betaald worden uit de rioolheffing indien deze baggerkosten meer dan slechts zijdelings met de zorgplichten samenhangen. Procedure baggerkosten gemeente Amsterdam (LJN BC0240) en cassatie bij de Hoger Raad (LJN BL0990): uit dit arrest blijkt dat baggerkosten, mits deze in grotere maten dan slechts zijdelings met de riolering/zorgplichten samenhangen, verhaalbaar zijn via de rioolheffing. Dit wordt ook door de VNG uitgedragen in haar modelverordening rioolheffing: Als voorbeeld de kosten voor baggeren. Als het baggeren samenhangt met het onderhoud van gemeentelijk oppervlaktewateren en vaarwegen, dan kunnen de kosten niet uit de rioolheffing worden bekostigd. Vindt het baggeren plaats vanwege de ruiming van slib voor een van de zorgplichten, dan mogen de kosten wel uit de heffing worden bekostigd. Onder de oude rioolrechten heeft Hof Arnhem deze insteek goedgekeurd. Onderzoeken worden, zoals aangegeven, direct ten laste van de exploitatie gebracht. Externe kosten ten behoeve van het maken van beleid, zoals ondersteuning bij het opstellen van het GRP, mogen niet uit de rioolheffing betaald worden (Hof Arnhem 6 juli 2010, nr. 2009/00141). Deze kosten worden dan ook vanuit de algemene middelen gefinancierd. Een basisrioleringsplan (BRP) is geen beleidstuk. De kosten voor het opstellen van BRP-en worden wel vanuit de rioolheffing betaald; BRP-en zijn plannen die een directe link hebben met de uitvoering van vervangings- en verbeteringsmaatregelen (vergelijkbaar met de beoordeling van rioolinspecties en daaruit voortkomend operationeel vervangingsplan). Investeringen aanvullende op de exploitatie, zoals de kosten voor het reinigen en inspecteren van de vrijvervalriolering worden niet geactiveerd, maar komen direct ten laste van de rioolheffing. Voor een samenvatting van het kostendekkingsplan wordt verwezen naar bijlage september 2013 Alleen voor intern gebruik - 4 -

35 1.4 Exploitatielasten De exploitatielasten bedragen vanaf 2014 circa ,- per jaar. Dit is exclusief lopende kapitaallasten en btw. FCL ECL omschrijving vanaf 2019 BTW Verrekening kostenplaats FJZ Verrekening kostenplaats Ontwikkeling Verrekening kostenplaats Publiekszaken Niet in te delen lasten Reiniging riolering X Inspectie riolering X Reiniging kolken 1 x per jaar (spec.geb., binnenstad 2x per jaar) X Veegvuil (30% straatveegkosten) X Onkruidbestrijding X Aankopen niet duurzame goederen en dienst (inclusief monitoring) X Verzekering X Reserveringen X Kapitaallasten Verrekening kostenplaats Gemeentewurk Verrekening kostenplaats Ontwikkeling Onvoorziene te vervangen huisaansluitingen X nieuw Grondwatermaatregelen nader te definiëren X Personeel van derden X Elektriciteitsverbruik X Aankopen niet duurzame goederen en diens X Waterverbruik X Telefoonkosten X Verrekening kostenplaats Gemeentewurk Verrekening kostenplaats Publiekszaken Verrekening kostenplaats tractie Totaal exploitatielasten (exclusief BTW en kapitaallasten) Als gevolg van de crisis op de woningmarkt zal de toename van het aantal aansluitingen beperkt zijn. Daardoor nemen enerzijds de inkomsten niet (substantieel) toe, maar de beheer en onderhoudskosten evenmin. Om deze reden is er voor gekozen om in het kostendekkingsplan uit te gaan van een nulgroei. Straatvegen en onkruidbestrijding De gemeente Dongeradeel rekent 30% van van de straatveegkosten toe aan de rioolheffing ( 77 duizend). Uit het rekenkameronderzoek dat uitgevoerd is in buurgemeente Dantumadiel is gebleken dat de toerekening van een derde deel reëel is. De toerekening in Dongeradeel is lager en daardoor acceptabel. Als gevolg van de toename van het percentage gescheiden stelsels, wordt het nog belangrijker de straten en wegen goed en frequent te vegen. Hierdoor neemt enerzijds de verontreiniging van infiltratie- en regenwatertransportvoorzieningen af en verzamelt zich minder afval in de kolken (afname kosten kolkenzuigen), anderzijds neemt de kans op waterhinder en overlast als gevolg van verstoppingen af. De gemeente is voornemens een analyse uit te voeren naar de meerkosten van mechanische onkruidbestrijding in gescheiden gerioleerde gebieden en rechtstreeks op oppervlaktewater afwaterende wegen, in vergelijking tot de gangbare (DOB) onkruidbestrijding. De gemeente overweegt de extra kosten toe te rekenen aan de rioolheffing, aangezien deze kosten gemaakt worden ten behoeve van de verbrede zorgtaken. Aangezien de meerkosten op dit moment nog niet inzichtelijk zijn, wordt hier vooralsnog geen rekening mee gehouden in het kostendekkingsplan. Telemetrie en monitoring In het GRP is de aanschaf, installatie en het gebruik van telemetrie en monitoring voorzien. De kosten zijn niet exact in beeld, maar de kosten vallen onder de post Aankopen niet duurzame goederen en diensten. De investeringen worden niet geactiveerd (net als het mechanisch/elektrische deel van rioolgemalen), maar toegerekend aan de exploitatie. De reden is dat verwacht wordt dat de investeringsbedragen relatief constant zijn, 25 september 2013 Alleen voor intern gebruik - 5 -

36 de economische levensduur varieert (van eenmalig tot langjarig) en hiermee de totale lasten beperkt kunnen worden (geen rentelasten). Dotatie aan voorziening Groot Onderhoud Er is een (bestaande) aparte voorziening ten behoeve van de dekking van de kosten voor mechanisch/elektrische vervangingen van gemalen. Jaarlijks vindt er een (gemiddeld kostendekkende) dotatie plaats aan deze voorziening. De dotatie bedraagt de komende jaren 60 duizend per jaar. Aangezien de kosten in de loop van de tijd zullen stijgen, zal de dotatie meegroeien. Onderstaande tabel toont de kosten voor mechanisch/elektrische vervangingen. Investeringen gemalen Dongeradeel vanaf 2019 hoofdgemalen incl. tunnelgemalen randvoorzieningen minigemalen totaal De dotatie aan de voorziening Groot Onderhoud ontwikkelt zich als volgt: Periode Dotatie voorziening Groot Onderhoud per jaar per jaar per jaar per jaar Basisrioleringsplannen Eens in de tien jaar worden de basisrioleringsplannen geactualiseerd. Deze actualisatie is nodig om een actueel en betrouwbaar beeld te houden van het hydraulisch en milieutechnisch functioneren van het rioolstelsel en verbeteringsmaatregelen te (kunnen) treffen. De totale tienjaarlijkse kosten bedragen 100 duizend (exclusief BTW), verdeeld over twee gelijke jaarschijven. De eerst actualisatie is voorzien in In het kostendekkingsplan zijn deze kosten voor de gehele doorkijk opgenomen. BTW De gemeente mag bij bepaling van de omvang van de lasten ten behoeve van de berekening van de toegestane hoogte van de riooltarieven de geraamde BTW meenemen (229b,2b Gemeentewet). De reden hiervan is dat vóór de invoering van het BTW-compensatiefonds dit ook al mocht en de gemeente bij de invoering van het BTWcompensatiefonds anders een niet bedoeld inkomstenverlies zou hebben geleden. Het gaat hierbij om alle BTW, dus zowel de BTW die drukt op goederen en diensten die direct als last op de exploitatie drukken of via een voorziening lopen, als ook de BTW die drukt op de investeringen, onverschillig of deze worden geactiveerd of uit een voorziening worden bekostigd. De gemeente Dongeradeel rekent de compensabele btw last toe aan de rioolheffing (bestaand beleid). Dit is derhalve een grondslag voor de berekening van de rioolheffing. De toegekende btw betreft: de door derden uitgevoerde (en dus btw-plichtige) werkzaamheden behorende tot de exploitatie inclusief btw over de dotatie aan de voorziening Gemalen (groot onderhoud), ter grootte van circa ,- per jaar (21% btw) 25 september 2013 Alleen voor intern gebruik - 6 -

37 19% btw over de lopende kapitaallasten voor investeringen vanaf 2003 (invoering btw-compensatiefonds), circa per jaar. 21% btw over de dotatie aan de voorziening Rioolvervanging (variabel) 21% btw over de nieuwe kapitaallasten van in de toekomst te activeren (vervangings)investeringen (variabel) 1.5 Scenario s en keuzescenario De volgende scenario s zijn beschouwd, waarbij als uitgangspunt voor alle scenario s geldt dat het saldo van de bestaande egalisatiereserve (ter grootte van afgerond 428 duizend, ingezet om de stijging van de rioolheffing de komende jaren te temperen): a. Basisscenario (economische afschrijvingstermijn vrijvervalriolering 25 jaar) b. Verlengen economische afschrijvingstermijn vrijvervalriolering naar 40 jaar c. Verlengen economische afschrijvingstermijn vrijvervalriolering naar 60 jaar d. Als scenario b (40 jaar) en temporiseren uitvoering investeringen met één jaar (m.u.v. Fonteinslanden) e. Als scenario c (60 jaar) en temporiseren uitvoering investeringen met één jaar (m.u.v. Fonteinslanden) f. Als scenario d (40 jaar) met enkel de inflatiecorrectie in 2014 (2,5%) g. Als scenario e (60 jaar) met enkel de inflatiecorrectie in 2014 (2,5%) Scenario a: basisscenario (huidige economische afschrijvingstermijnen) Bij dit alternatief worden de huidige economische afschrijvingstermijnen gehanteerd, te weten 25 jaar voor vrijvervalriolering, bouwkundige onderdelen gemalen. Net als bij de overige varianten wordt het gehele saldo van de bestaande egalisatiereserve ingezet om de stijging van de rioolheffing de komende jaren enigszins te temperen. Uitgangspunt voor de ontwikkeling van de rioolheffing (na uitputting van de reserve) is dat de kapitaallasten in 2050 (dat is na de vervangingspiek) procentueel gezien in de lijn van de huidige kapitaallasten liggen (in 2013 liggen de kapitaallasten op 39%, maximale afwijking 5%). De volgende ontwikkeling van de rioolheffing volgt uit de berekening van deze variant. Scenario A Periode Stijging rioolheffing (exclusief indexatie) ,75% per jaar ,0% ,5% per jaar ,5% per jaar ,25% per jaar ,0% per jaar Vanaf Rioolheffing 2050 Kapitaallasten per h.e. 42% t.o.v. inkomsten Scenario b: Verlengen economische afschrijvingstermijn vrijvervalriolering naar 40 jaar De economische afschrijvingstermijn voor riolering (buizen) en bouwkundige delen van gemalen staat op 25 jaar. Deze termijn is meer in lijn met de technische levensduur te brengen door deze te verlengen naar 40 jaar (eerste stap). Voordeel is dat de jaarlijkse kapitaallasten van een investering lager zijn; het nadeel is dat je deze lasten langer meeneemt waardoor je per saldo meer betaalt (15 jaar extra rentelasten). Bij dit alternatief wordt het gehele saldo van de bestaande egalisatiereserve, ter grootte van afgerond 428 duizend, ingezet (net als bij scenario a). 25 september 2013 Alleen voor intern gebruik - 7 -

38 Uitgangspunt voor de ontwikkeling van de rioolheffing (na uitputting van de reserve) is dat de kapitaallasten in 2050 (dat is na de vervangingspiek) procentueel gezien in de lijn van de huidige kapitaallasten liggen (in 2013 liggen de kapitaallasten op 39%, maximale afwijking 5%). De volgende ontwikkeling van de rioolheffing volgt uit de berekening van deze variant. Scenario B Periode Stijging rioolheffing (exclusief indexatie) ,5% per jaar ,0% ,75% per jaar ,5% per jaar ,25% per jaar ,0% per jaar ,5% per jaar ,0% Vanaf Rioolheffing per h.e. Kapitaallasten % t.o.v. inkomsten Scenario c: Verlengen economische afschrijvingstermijn vrijvervalriolering naar 60 jaar De economische afschrijvingstermijn voor riolering (buizen) en bouwkundige delen van gemalen staat op 25 jaar. Deze termijn is meer in lijn met de technische levensduur te brengen door deze voor de buizen te verlengen naar 60 jaar en voor de bouwkundige delen van gemalen te verlengen naar 40 jaar. Voordeel is dat de jaarlijkse kapitaallasten van een investering lager zijn; het nadeel is dat je deze lasten langer meeneemt waardoor je per saldo meer betaalt (15 jaar extra rentelasten). Bij dit alternatief wordt het gehele saldo van de bestaande egalisatiereserve, ter grootte van afgerond 428 duizend, ingezet (net als bij scenario a). Uitgangspunt voor de ontwikkeling van de rioolheffing (na uitputting van de reserve) is dat de kapitaallasten in 2050 (dat is na de vervangingspiek) procentueel gezien in de lijn van de huidige kapitaallasten liggen (in 2013 liggen de kapitaallasten op 39%, maximale afwijking 5%). De volgende ontwikkeling van de rioolheffing volgt uit de berekening van deze variant. Scenario C Periode Stijging rioolheffing (exclusief indexatie) ,6% per jaar ,5% per jaar ,5% per jaar ,25% per jaar ,0% per jaar ,5% per jaar Vanaf Rioolheffing per h.e. Kapitaallasten % t.o.v. inkomsten 25 september 2013 Alleen voor intern gebruik - 8 -

39 Scenario d: Temporiseren uitvoering investeringen (en economische afschrijvingstermijn naar 40 jaar) De economische afschrijvingstermijnen worden verlengd naar 40 jaar (scenario b). Daarnaast worden alle uitvoeringsmaatregelen in de periode een jaar naar achteren geschoven. Het gevolg is dat de kapitaallasten later gaan lopen en er derhalve de komende 2 à 3 jaar ruimte ontstaat om de heffing geleidelijker te laten stijgen en toch kostendekkend te blijven. Opgemerkt wordt dat het temporiseren niet geldt voor de werkzaamheden in Fonteinslanden. De ontwikkeling van de rioolheffing ziet er dan als volgt uit: Scenario D Periode Stijging rioolheffing (exclusief indexatie) ,0% per jaar ,25% per jaar ,5% per jaar ,0% per jaar ,25% per jaar ,0% per jaar ,5% Vanaf Rioolheffing 2050 Kapitaallasten per h.e. 44% t.o.v. inkomsten Scenario e: Temporiseren uitvoering investeringen (en economische afschrijvingstermijn naar 60 jaar) De economische afschrijvingstermijn voor riolering wordt verlengd naar 60 jaar (scenario c). Daarnaast worden alle uitvoeringsmaatregelen in de periode een jaar naar achteren geschoven. Het gevolg is dat de kapitaallasten later gaan lopen en er derhalve de komende 2 à 3 jaar ruimte ontstaat om de heffing geleidelijker te laten stijgen en toch komstendekkend te blijven. Opgemerkt wordt dat het temporiseren niet geldt voor de werkzaamheden in Fonteinslanden. De ontwikkeling van de rioolheffing ziet er dan als volgt uit: Scenario E Periode Stijging rioolheffing (exclusief indexatie) ,5% per jaar ,25% per jaar ,0% per jaar ,25% per jaar ,0% per jaar ,5% Vanaf Rioolheffing per h.e. Kapitaallasten % t.o.v. inkomsten Scenario f: Als scenario d met enkel de inflatiecorrectie in 2014 (2,5% verhoging) De aanbieding van de gemeentebegroting 2014 heeft reeds plaatsgevonden. Daarin is uitgegaan van een stijging van de rioolheffing met enkel de inflatiecorrectie, te weten 2,5%. Als alternatief is berekend wat het effect van dit voorstel op de (latere) ontwikkeling van de rioolheffing is. Verdere uitgangspunten: de economische afschrijvingstermijnen worden verlengd naar 40 jaar (scenario b). Daarnaast worden alle uitvoeringsmaatregelen in de periode een jaar naar achteren geschoven. Het gevolg is dat de kapitaallasten later gaan lopen en er derhalve de komende 2 à 3 jaar ruimte ontstaat om de heffing 25 september 2013 Alleen voor intern gebruik - 9 -

40 geleidelijker te laten stijgen en toch komstendekkend te blijven. Opgemerkt wordt dat het temporiseren niet geldt voor de werkzaamheden in Fonteinslanden. De ontwikkeling van de rioolheffing ziet er dan als volgt uit: Scenario F Periode Stijging rioolheffing (exclusief indexatie) ,5% per jaar ,75% per jaar ,5% per jaar ,25% per jaar ,0% per jaar ,25% per jaar ,0% per jaar Vanaf Rioolheffing per h.e. Kapitaallasten % t.o.v. inkomsten Scenario g: Als scenario e met enkel de inflatiecorrectie in 2014 (2,5% verhoging) De aanbieding van de gemeentebegroting 2014 heeft reeds plaatsgevonden. Daarin is uitgegaan van een stijging van de rioolheffing met enkel de inflatiecorrectie, te weten 2,5%. Als alternatief is berekend wat het effect van dit voorstel op de (latere) ontwikkeling van de rioolheffing is. De economische afschrijvingstermijn voor riolering wordt verlengd naar 60 jaar (scenario c). Daarnaast worden alle uitvoeringsmaatregelen in de periode een jaar naar achteren geschoven. Het gevolg is dat de kapitaallasten later gaan lopen en er derhalve de komende 2 à 3 jaar ruimte ontstaat om de heffing geleidelijker te laten stijgen en toch komstendekkend te blijven. Opgemerkt wordt dat het temporiseren niet geldt voor de werkzaamheden in Fonteinslanden. De ontwikkeling van de rioolheffing ziet er dan als volgt uit: Scenario G Periode Stijging rioolheffing (exclusief indexatie) ,5% per jaar ,75% per jaar ,5% per jaar ,0% per jaar ,0% per jaar ,25% per jaar ,0% per jaar Vanaf Rioolheffing per h.e. Kapitaallasten % t.o.v. inkomsten 25 september 2013 Alleen voor intern gebruik

41 Samenvatting scenario s Onderstaande tabellen tonen de ontwikkeling van de rioolheffing bij alle scenario s (exclusief inflatie). Jaar Scenario A Afschrijven in Scenario B Afschrijven in Scenario C Afschrijven in Scenario D 40 jaar en Scenario E E: 60 jaar en Scenario F 40 jaar en Scenario G 60 jaar en 25 jaar 40 jaar 60 jaar temporiseren temporiseren temp+2,5% temp+2,5% exclusief jaarlijkse inflatiecorrectie Absolute stijging rioolheffing bij verschillende scenario s Jaar Scenario A Afschrijven in Scenario B Afschrijven in Scenario C Afschrijven in Scenario D 40 jaar en Scenario E E: 60 jaar en Scenario F 40 jaar en Scenario G 60 jaar en 25 jaar 40 jaar 60 jaar temporiseren temporiseren temp+2,5% temp+2,5% exclusief jaarlijkse inflatiecorrectie ,75% 8,50% 7,60% 7,00% 6,50% 2,50% 2,50% ,75% 8,50% 7,60% 7,00% 6,50% 9,75% 9,00% ,75% 8,50% 7,50% 7,00% 6,50% 9,75% 8,75% ,00% 7,00% 7,50% 7,00% 6,50% 9,50% 7,50% ,50% 3,75% 3,50% 5,25% 5,25% 5,25% 5,00% ,50% 3,50% 3,50% 4,50% 4,00% 4,00% 4,00% ,50% 3,50% 3,50% 4,00% 4,00% 4,00% 4,00% Procentuele stijging rioolheffing bij verschillende scenario s Voorkeursscenario Gezien de situatie wordt voorgesteld scenario f als voorkeursscenario te hanteren; het betreft het scenario waarbij de economische afschrijvingstermijn verlengd wordt naar 40 jaar, de investeringen een jaar opschuiven (met uitzondering van maatregelen Fonteinslanden) en de stijging van de heffing 2014 beperkt wordt tot 2,5%, de inflatiecorrectie). De redenen hiervoor zijn: Een verlanging van de economische afschrijvingstermijn lijkt onvermijdelijk wanneer vastgehouden wordt aan de huidige ambitie én de benodigde stijging van de rioolheffing beperkt moet blijven; Een verlenging van de economische afschrijvingstermijn van 25 jaar naar 40 jaar is reëel en ligt meer in de lijn van de landelijk gemiddelde economische afschrijvingstermijn van 49 jaar (Stichting RIONED) Het BBV pleit er voor de economische en technische afschrijvingstermijn meer op elkaar af te stemmen. Aangezien de riolering langer dan 25 jaar meegaat (technisch gezien), is een verlenging van deze termijn niet bezwaarlijk. Een verlenging van de afschrijvingstermijn naar 40 jaar heeft minder risico s in zich dan een verlenging naar 60 jaar. Wanneer een riool op het moment van vervanging economisch nog niet geheel afgeschreven is, dient de resterende boekwaarde ineens als last genomen te worden. Een verlenging van de economische afschrijvingstermijn naar 40 jaar heeft tot gevolg dat er langer (en meer) rente betaald wordt dan bij een 25 jarige afschrijving (maar zoals gezegd is een verlenging niet te voorkomen); de rentelasten zijn over de gehele looptijd gezien lager dan bij een verlenging naar 60 jaar. 25 september 2013 Alleen voor intern gebruik

42 Een verlenging zal in de praktijk onomkeerbaar blijken te zijn. De economische afschrijvingstermijn in een volgend GRP verlagen leidt tot hogere lasten op de korte termijn, waardoor dit niet snel plaats zal vinden. Om deze reden wordt een verlening van de termijn (ineens) naar 60 jaar afgeraden. In deze tijd is beperking van de lokale lasten een belangrijk uitgangspunt. Met dit scenario kan de heffing voor 2014 beperkt blijven. Wel wordt opgemerkt dat een lagere stijging in dit jaar gecompenseerd zal moeten worden in een of meerdere volgende jaren. De stijging van de heffing voor het komende jaar (2,5%) van dit scenario sluit aan bij de Begroting 2014, waardoor voor 2014 geen (ingrijpende) wijzigingen nodig zijn. Nogmaals de opmerking dat een te geringe stijging in een of meerdere volgende jaren gecompensserd dient te worden. 1.6 Ontwikkeling rioolheffing In deze paragraaf wordt uitgegaan van het voorkeursscenario f. Heffingseenheden In totaal wordt in 2013 een bedrag van aan rioolheffing geïncasseerd. Het tarief voor de categorie woningen (dat geldt voor veruit het grootste deel van de aansluitingen), bedraagt 182,64. Wanneer de rioolheffing stijgt, is de procentuele stijging voor alle categorieën gelijk. Omgeslagen naar woningen, bedraagt het totaal aantal heffingseenheden (wanneer dit getal vermenigvuldigd wordt met 182,64 komen de inkomsten overeen met de werkelijke inkomsten). Zoals eerder beschreven wordt er zowel aan inkomsten- als aan uitgavenzijde van uitgegaan dat het aantal heffingseenheden constant is. De totale lasten zullen als gevolg van de uit te voeren maatregelen (zie hoofdtekst GRP) stijgen. Om de toename van de lasten te kunnen dragen is een stijging van de rioolheffing niet te voorkomen. De voorziening Rioolvervanging wordt enerzijds gebruikt om de stijging de komende jaren enigszins af te zwakken en anderzijds om de sterke toename van de lasten in de toekomst op te vangen. De voorziening wordt enkel aangewend voor rioolvervangingen (en groot onderhoud). Andere lasten worden niet uit de voorziening gefinancierd. Uitgangspunt hierbij is dat de Voorziening ingezet wordt om de te activeren bedragen zo laag mogelijk te houden (zodat lage kapitaallasten bereikt worden) én dat de Egalisatiereserve ingezet wordt om de stijging te beperken. Onderstaande tabel toont de voorgestelde ontwikkeling van de rioolheffing in cijfers / percentages (exclusief jaarlijkse indexatie op basis van prijswijzigingen). Voor een overzicht van de ontwikkeling van de rioolheffing tot en met 2050 wordt verwezen naar het kostendekkingsplan in bijlage 3. Rioolheffing per heffingseenheid (woningen) afgerond op hele euro s Jaar Voorstel GRP Vorig GRP ( ) Afwijking heffing stijging heffing stijging * (exclusief indexatie) ,5% ,50% 220 5,5% ,75% 233 4,5% ,75% 243 3,5% ,50% 252 3,5% ,25% 260 3,5% ,00% 269 3,5% 1 -/- * = in vorig GRP ontwikkeling rioolheffing inclusief 1,5% indexatie per jaar 25 september 2013 Alleen voor intern gebruik

43 Uit de vergelijking met GRP blijkt dat de huidige heffing ver achterblijft bij de destijds geprognosticeerde hoogte van de 100% kostendekkende heffing: het verschil bedraagt 24 per heffingseenheid in 2013 en 33 in Uit de berekeningen die in het kader van dit GRP gemaakt zijn, blijkt dat er na 2014 een snelle stijging van de heffing noodzakelijk is om de benodigde rioolgerelateerde investeringen te kunnen dekken. De komende planperiode wordt het verschil met de berekende heffing in het vorige GRP gereduceerd tot nul. Stichting RIONED heeft geprognosticeerd dat de gemiddelde rioolheffing in Nederland in per heffingseenheid bedraagt (inclusief indexatie). De rioolheffing van Dongeradeel ligt boven deze prognose. De redenen zijn enerzijds dat gemiddelde en kleinere gemeenten, alsmede landelijke gemeenten een hogere heffing hebben en anderzijds dat er in de berekeningen van Stichting RIONED vanuit gegaan is dat alle besparingen in het kader van het Bestuursakkoord Water gerealiseerd zijn, Daar zijn wij in onze berekeningen nog niet van uitgegaan. 1.7 Formatiecheck Om inzicht te krijgen in de benodigde personele middelen is gebruik gemaakt van de module D2000 personeel aspecten van gemeentelijke watertaken uit de Leidraad Riolering, alsmede van de invoergegevens van de landelijke benchmark 2010 (RIONED). In de leidraadmodule wordt voor de reguliere gemeentelijke rioleringszorg een aantal deeltaken onderscheiden. De gemeente Dongeradeel telt circa inwoners, waardoor de gemeente in de categorie tot inwoners valt. Voor een gemeente van deze grootte wordt onderstaand per onderdeel een inschatting gemaakt van de benodigde formatie voor iedere deeltaak. Bij deze inschatting is uitgegaan van de situatie dat de gemeente de werkzaamheden zelf uitvoert. Nieuwe taken, de verbreding van de rioleringszorg, en uitbesteding van werkzaamheden zijn hierin meegenomen. Samenvatting tijdsbesteding (theoretisch benodigd, Leidraad Riolering) Tijdsbesteding [dagen] FTE (175 dagen per jaar) Planvorming, onderzoek en facilitair 270 1,5 Onderhoud 955 5,4 Maatregelen 388 2,2 Totaal (theoretisch benodigd) ,1 De beschikbare formatie binnen de gemeente bedraagt 2,5 fte voor de binnendienst inclusief 0,5 fte voor de aansturing van de buitendienst (waarbij rekening is gehouden met een gezamenlijke buitendienst met de gemeente Dantumadiel). De overige benodigde capaciteit wordt uitbesteed of er wordt op projectbasis capaciteit ingehuurd. Van de buitendienst zijn geen exacte gegevens voorhanden. Wanneer gekeken wordt naar Dantumadiel en Dongeradeel als één organisatie volgt uit de berekening dat circa 13,8 fte benodigd is. Voor de gemeenten apart is de som van de benodigde formatie 15,0 fte. Zowel Dantumadiel als Dongeradeel hebben een te kleine formatie voor de binnendienst. Door ambtelijk samen te werken en de taken te verdelen kan dit tekort deels opgevangen worden (slimmer werken). Verwacht wordt dat de efficiencyslag grofweg verdubbeld indien ook Kollumerland en Ferwerderadiel betrokken worden. De gezamenlijke formatiebehoefte zal circa 2,5 fte lager zijn dan de benodigde formatie van de vier afzonderlijke gemeenten. 25 september 2013 Alleen voor intern gebruik

44 BIJLAGE 1 TABEL RESULTATEN ANALYSE KOSTENTOEDELING EN KOSTENDEKKING GEMEENTEN Kostentoedeling en kostendekking vgrp Dantumadiel en Dongeradeel Financiële uitgangspunten voor het kostendekkingsplan Analyse van overeenkomsten en verschillen Dantumadiel Dongeradeel Ferwerderadiel Kollumerland Toerekening Toerekenen kosten straatvegen ja, 1/3e deel ja, 30% van de totale kosten ja, vast bedrag (50%) ja, 40% van totale kosten binnen b.k. Baggerkosten ja, deel ja, deel ja, vast bedrag + projectmatig ja, bij herstel afvoerfunctie watergang Kosten wegherstel n.a.v. rioolvervanging ja, vaste dotatie per jaar ja, op projectbasis ja, 50% wegverharding (open) ja, op project basis perceptiekosten 100% 100% ja, doorbelasting organisatiekosten ja, 100% (is 3.000) leegstand, kwijtschelding (sociaal beleid) ja ja ja, kwijtschelding ca 150 gebruikers nee, eigenaren heffing BTW toerekening ja, exploitatie en afschrijving invest. ja, exploitatie en kapitaallasten ja, exploitatie, niet op investeringen ja, op exploitatie en investeringen toename aantal heffingseenheden nee nee ja, 10 per jaar gedurende planperiode ja, 10 per jaar gedurende planperiode kosten voor beleid (GRP) en BRP nee (BRP in vervolg wel) ja (GRP in vervolg niet) ja ja meerkosten mechanische onkruidbestrijding in afgekoppelde gebieden nee, wel kans voor toekomst nee, wel kans voor toekomst nee meerkosten mechanische onkruidbestrijding uren schrijven op projecten ja nee, tenzij subsidiabel ja ja Economische levensduur en afschrijving riolering (vrijverval/druk), randvoorzieningen (of 40) 40 (25 jaar persleidingen) 40 (20 jaar drukriolering en relining) pompinstallaties (gemalen) pompputten (bouwkundig) grondwatervoorzieningen (mtr OAS/BRP) n.v.t. afschrijving lineair annuïteit (lineair in nieuw GRP, gem.breed) lineair lineair rente (interne rekenrente) 4,50% 4,50% 4,64% 2,50%, vanaf 2014: 3,00% inflatie meegenomen in berekeningen nee nee nee nee start toerekening activa rentecomponent 50% in N rentecomponent N+1 rentecomponent N+1 rentecomponent 50% in N afschrijving N+1 afschrijving N+1 (in nieuw GRP) afschrijving N afschrijving 50% N Technische levensduur (afspraak) riolering (vrijverval/druk), randvoorzieningen (45 jaar persleidingen) 60 (40 jaar drukriolering en relining) pompinstallaties (gemalen) pompputten (bouwkundig) grondwatervoorzieningen n.v.t. Voorzieningen en reserves voorziening vervangingen nee (wel in nieuw GRP) ja nee ja voorziening groot onderhoud nee ja (voor pompen en gemalen) nee nee bestemmingsreserve / egalisatiereserve ja (op den duur vervalt deze) ja (op den duur vervalt deze) ja, egalisatiereserve t.b.v. vervangingen ja, t.b.v. voor- en nadelen investeringen Rioolheffing Grondslag rioolheffing: vastrecht ja ja ja (per perceel i.v.m. perceptiekosten) ja (voor woningen, bedrijven OZB) Gesplitste heffing afvalwater en grond+hemelwaterzorgplicht nee nee nee nee categoriën binnen 'woningen' nee ja, bij waterverbruik > 150 m3/jaar nee ja, buitengebied niet aangesloten vrijgesteld Apart tarief bedrijven/industrie ja nee nee ja, op basis van OZB categoriën binnen bedrijven/industrie ja (GRP: voorstel hierziening aantal) ja, bij waterverbruik > 150 m3/jaar nee ja, loodsen (enkel HWA lozingen) apart Worden garages/andere enkel hemelwaterlozers aangeslagen? ja ja ja, deels: gerageboxen ja Hoogte rioolheffing woningen (2013), vergelijkbaar? ja, 183,55 ja, 182,64 190,- (2012) -> 206,- (2013) 191,50 (2012) -> 234,70 (2013) 25 september 2013 Alleen voor intern gebruik

45 BIJLAGE 2 RIOOLVERVANGINGSPLAN Uitgangspunten: Ten behoeve van de vervanging van rioolleidingen wordt onderscheid gemaakt in 2 typen, te weten: - vrijvervalleidingen - drukriolering (persleidingen) De volgende uitgangspunten zijn gehanteerd: Vrijvervalriolering - Theoretische levensduur riolering: 60 jaar - Kosten bepaald op basis van Leidraad Riolering, Stichting RIONED (meeste recente versie, gedownload in april 2013). - Wegverharding: 70% elementen en 30% asfalt - Kosten herstel wegverharding: de kosten voor het herstel van wegverharding zijn gebaseerd op de ontgravingsbreedte van de weg ten gevolge van de vervanging van de riolering. Het (eventueel) herstraten of asfalteren van de resterende wegbreedte is derhalve niet opgenomen in de kostenbepaling en wordt niet gefinancierd uit de inkomsten vanuit de rioolheffing - Vrijvervalriolering en drukriolering: voor strengen met een onbekend jaar van aanleg is de totale vervangingswaarde berekend en verdeeld over de overige jaren, naar rato van aanleglengte in het betreffende jaar. - Bestaande riolering wordt vervangen door een buis met dezelfde (standaard) afmetingen. - Bemaling (cunet) wordt toegepast bij de vervanging van grotere buizen, te weten bij ronde buizen >400 mm en ei-buizen vanaf 400/ Bemalingskosten bedragen 30,- per m1 (inclusief toeslagen) voor buizen tot 700 mm en 40,- per m1 (inclusief toeslagen) voor buizen vanaf 700 mm. - Er wordt niet uitgegaan van stempeling en kosten voor opleveringsreiniging en controle. - Kosten zijn inclusief Uitvoeringskosten (10%), Algemene kosten, winst en risico (12%) en Voorbereiding, toezicht en advies (15%) - Kosten zijn exclusief btw. 25 september 2013 Alleen voor intern gebruik

46 Vrijverval bestaande buis vervangen door bovenliggende verharding bemaling kosten vervanging bemaling totaal ei profiel 600 / 900 -> bt % elementen / 30% gesloten incl.bemaling ei profiel 500 / 750 -> bt % elementen / 30% gesloten incl.bemaling ei profiel 400 / 600 -> bt % elementen / 30% gesloten incl.bemaling ei profiel 300 / 450 -> bt % elementen / 30% gesloten excl. Bemaling rond > bt % elementen / 30% gesloten incl.bemaling rond > bt % elementen / 30% gesloten incl.bemaling rond 900 -> bt % elementen / 30% gesloten incl.bemaling rond 800 -> bt % elementen / 30% gesloten incl.bemaling rond 700 -> bt % elementen / 30% gesloten incl.bemaling rond 600 -> bt % elementen / 30% gesloten incl.bemaling rond 500 -> bt % elementen / 30% gesloten incl.bemaling rond 450 -> bt % elementen / 30% gesloten incl.bemaling rond 400 -> bt % elementen / 30% gesloten excl. Bemaling rond 315 -> pvc % elementen / 30% gesloten excl. Bemaling rond 300 -> pvc % elementen / 30% gesloten excl. Bemaling rond 250 -> pvc % elementen / 30% gesloten excl. Bemaling rond 200 -> pvc % elementen / 30% gesloten excl. Bemaling rond <200 -> pvc <200 70% elementen / 30% gesloten excl. Bemaling Drukriolering bestaande buis vervangen door bovenliggende verharding bemaling kosten vervanging bemaling totaal rond 450 -> (H)PE, pvc % elementen / 80% onverhard excl. Bemaling rond 300 -> (H)PE, pvc % elementen / 80% onverhard excl. Bemaling rond 250 -> (H)PE, pvc % elementen / 80% onverhard excl. Bemaling rond 200 -> (H)PE, pvc % elementen / 80% onverhard excl. Bemaling rond 125 -> (H)PE, pvc % elementen / 80% onverhard excl. Bemaling rond 110 -> (H)PE, pvc % elementen / 80% onverhard excl. Bemaling rond 100 -> (H)PE, pvc % elementen / 80% onverhard excl. Bemaling rond 90 -> (H)PE, pvc 90 20% elementen / 80% onverhard excl. Bemaling rond 75 -> (H)PE, pvc 75 20% elementen / 80% onverhard excl. Bemaling rond 63 -> (H)PE, pvc 63 20% elementen / 80% onverhard excl. Bemaling rond 50 -> (H)PE, pvc 50 incl sleuf/90%groen-10%elementen excl. Bemaling september 2013 Alleen voor intern gebruik

47 Vrijvervalriolering: VRIJVERVAL Dongeradeel jaar vervanging / / / / / / / / total , , , , , , , , ,7 2650, , , , , , , , , , , , , , , >60 jr oud , ,59 totaal ,65 426, ,3 3762, , , , , , , ,63 diameter / / / / / / / / vervangingskosten verrekening jaar vervanging kosten/jr ' >60jr' onbekend totaal ronde buis ei-profiel koker-profiel

48 Drukriolering: Druk- en persriolering Dongeradeel diameter jaar vervanging kosten / m jaar vervanging

49 Totale kosten per jaar: Waarbij de kosten voor de jaren 2014 t/m 2020 afkomstig zijn van de uitvoeringsplanning. De vervangingskosten voor de periode 2020 t/m 2072 zijn gebaseerd op de technische levensduur. lange termijn korte termijn investeringsplan vervangingsjaar vrijvervalriolering (projectmatig) vrijverval drukriolering Totaal , , , , , , totaal september 2013 Alleen voor intern gebruik - 2 -

50 BIJLAGE 3 KOSTENDEKKINGSPLAN Scenario F Gemeente Dongeradeel Kostendekkingsplan rioleringszorg versie 5: definitief d.d. 25 september 2013 BASISSCENARIO bestemmingsreserve inzetten om stijging heffing te temperen Huidige rioolheffing 2013 (per h.e.) 183 Uiteindelijke Rioolheffing (2072): 510 Saldo voorziening 2013: Saldo voorziening 2072: lopende kpa.lst (2013) % kapitaallasten in 2050 ná vervangingspiek percentage / - 5% % Uitgangspunten financiering: - Lineaire afschrijving - Economische afschrijvingstermijn: Dongeradeel Rioleringsbuizen (vrijverval en druk/ pers) en rvz 40 jaar Pompinstallaties (gemalen) (exploitatie) 1 jaar Pompputten (bouwkundig) 40 jaar Telemetrie (exploitatie) 1 jaar Onderzoeken (exploitatie) 1 jaar Grondwatervoorzieningen 40 jaar - Rentepercentage (interne rekenrente) 4,50 % - BTW (vanaf 1 oktober 2012) 21% - alle uitgaven exclusief BTW - Technische levensduur kan afwijken van de economische levensduur - 100% kostendekkend tarief - Voorziening mag niet negatief staan - Geegaliseerde tariefstijging en inzet voorziening - Berekeningen exclusief indexatie stand voorziening password = dhv 0 jaar september 2013 Alleen voor intern gebruik - 3 -

51 JAAR INKOMSTEN Kleinverbruik Rioolheffing Stijging heffing Oninbaar Toevoeging uit # h.e. kleinverbruik Inkomsten rioolheffing en bestemmings Totaal omgerekend exclusief indexatie totaal Leegstand reserve uitgangspunt = nulgroei in 5 jr naar , ,21 2,50% ,46 9,75% ,49 9,75% ,91 9,50% ,88 5,25% ,27 4,00% ,08 4,00% ,32 4,00% ,02 4,00% ,18 4,00% ,83 4,00% ,98 4,00% ,66 4,00% ,88 4,00% ,68 4,00% ,07 4,00% ,07 3,25% ,49 3,25% ,35 3,25% ,67 3,25% ,44 3,25% ,70 3,25% ,45 3,25% ,46 2,00% ,46 0,00% ,46 0,00% ,46 0,00% ,46 0,00% ,46 0,00% ,46 0,00% ,46 0,00% ,46 0,00% ,46 0,00% ,46 0,00% ,46 0,00% ,46 0,00% ,46 0,00% september 2013 Alleen voor intern gebruik - 4 -

52 JAAR LASTEN Exploitatielasten Lopende kapitaallasten Nieuwe BTW 19% BTW 21% BTW exclusief oude kapitaallast BTW component over alle over nieuwe Subtotale BTW investeringen t/ m 2012 vervangingen exploitatie lopende kap lst kap lst (vervanging) lasten incl BRP in jaar N september 2013 Alleen voor intern gebruik - 5 -

53 VOORZIENING VERVANGING RIOLERING JAAR VOORZIENING VOORZIENING BTW netto Stand voorz Jaarruimte jaarruimte toevoeging per 1 januari Bruto investering Onttrekking uit Netto investering Stand voorz baten minus lasten (last) voorziening (incl. jaarruimte) vervangingen Voorziening te activeren per 31 december De voorziening Riolering wordt aangewend voor investeringen in het kader van vervanging van riolering (buizen) en het bouwkundige deel van pompen en rioolgemalen. Aan deze grondslag ligt het vervangingsplan voor riolering en het bouwkundige deel van pompen en gemalen ten grondslag zoals opgenomen in bijlage 2 (riolering). Indien een investering doorgeschoven wordt beïnvloedt dat de rioolheffing niet; dit leidt namelijk tot een extra dotatie aan de voorziening. En zoals vermeld mag deze voorziening alleen gebruikt worden voor genoemde doeleinden. De geprognosticeerde netto dotatie aan de voorziening bij scenario a bedraagt in de periode circa 77 miljoen. De vervangingsinvesteringen in die periode zijn geraamd op circa 115 miljoen. Extra dotaties aan de voorziening zullen derhalve niet snel leiden tot een te hoge stand van de voorziening (een stand die hoger is dan de verwachte investeringen). Daarnaast wordt het kostendekkingsplan tweejaarlijks geëvalueerd en vindt er (minimaal) 4 à 5 jaarlijks een actualisatie plaats in het kader van het nieuwe GRP. 25 september 2013 Alleen voor intern gebruik - 6 -

54 VOORZIENING GROOT ONDERHOUD VOORZIENING VOORZIENING JAAR Stand voorz Dotatie uit per 1 januari Onttrekking uit Stand voorz exploitatie (inclusief dotatie) Voorziening per 31 december pompen en gemalen De Voorziening Groot Onderhoud wordt enkel aangewend voor de elektrisch/mechanische vervangingen van pompen en gemalen. De dotatie kan jaarlijks bijgesteld worden. De dotatie en investeringen zijn over de gehele beschouwde periode (tot en met 2072) in evenwicht. 25 september 2013 Alleen voor intern gebruik - 7 -

55 BIJLAGE 4 FINANCIELE ONDERBOUWING GEMEENTE DANTUMADIEL

56 MEMO Aan : Gerrie Veldsink, gemeente Dantumadiel Van : Marco de Kraker Kopie : Dossier : BC3226 Project : Financiële paragrafen vgrp Dantumadiel en Dongeradeel Betreft : Financiële paragraaf Dantumadiel Datum : 12 augustus 2013 Status : Definitief, versie 2 Classificatie : Alleen voor intern gebruik 1 VERBREDE RIOOLHEFFING, WAT IS ER NODIG In dit hoofdstuk worden de kosten en baten (inning van de rioolheffing) van de rioleringszorg behandeld. De Commissie Besluit Begroting en Verantwoording (BBV) stelt dat de rioolheffing maximaal kostendekkend mag zijn (de gemeente mag besluiten om een deel van de kosten uit andere middelen te financieren). Het is daarnaast toegestaan om voor toekomstige (riool)vervangingen of groot onderhoud een voorziening in het leven te roepen en voor deze toekomstige uitgaven te sparen 1. Deze voorziening mag tevens ingezet worden om het tarief enigszins te egaliseren. Een meer dan 100% kostendekkende rioolheffing is niet toegestaan. Aan de uitgavenzijde wordt onderscheid gemaakt in lopende kapitaallasten, nieuwe investeringen (vervanging en afkoppeling), exploitatielasten (personele inzet en beheer en onderhoud stelsel) en overige maatregelen (zoals onderzoeken). Deze aspecten worden onderstaand behandeld. De inkomstenkant is de exponent van de uitgavenzijde. In hoofdstuk 1.4 wordt de heffing berekend die nodig is om een kostendekkend geheel te hebben en in de toekomst te houden. Om deze reden wordt een periode van 60 jaar in ogenschouw genomen. Er kan geanticipeerd worden op een toekomstige stijging of daling van de lasten. Naast de financiën, moet ook de personele kant niet uit het oog verloren worden. In hoofdstuk 1.7 wordt de theoretisch benodigde en daadwerkelijk aanwezige formatie voor riolerings- en stedelijk waterbeheer binnen de gemeente Dantumadiel belicht. Ook wordt met een schuin oog gekeken naar het effect van een eventuele fusie van de gemeentes Dantumadiel en Dongeradeel op de theoretisch benodigde personele capaciteit van de binnendienst. Aangezien de buitendienst reeds samengevoegd is, wordt daar op voorhand geen verdere personele efficiency verwacht. 1 = Sparen kan eveneens door het creëren financiële ruimte in de toekomst door nu minder investeringen te activeren. Lagere kapitaallasten leiden tot meer ruimte voor toekomstige investeringen.