Wat is het doel van onderwijs? 100 mensen geven antwoord

Transcriptie

1 Wat is het doel van onderwijs? 100 mensen geven antwoord

2 Inhoudsopgave Hanneke 02 Inhoud 05 Introductie 25 Inge 20 Robert 21 Petra 24 Irene 22 Han 23 Erik 19 Sterre 38 Robert 39 Sarojinie 42 Olek & Aiden 40 Froukje 41 Geo 37 Bert 56 Isabelle 57 Paul 58 Bram 59 Rosa 55 Rob 74 Nancy 75 Jetske 76 Els 73 Kees 92 Julia 93 Harry 91 Mark 18 Mieke 36 Sutharshini 35 Merijn 54 René 52 Germain 53 Godelieve 69 Dick 72 Chris 70 Peggy 71 Sinbad 86 Arianne 87 Rutger 90 Patrick 88 Lucina 89 Marti 104 Jan 105 Hanny 108 Nawoord 106 Anne-Will 107 Dafne 103 Paula 110 Colofon 06 Voorwoord 09 Kurt 12 Paul 10 Kees 11 Rob 13 Claire 26 Ellen 27 Annita 30 Jeroen 28 Jacqueline 29 Gijsje 31 Kok 44 Ingrid 45 Roy 48 Salahdin 46 Chantal 47 Sharon 43 Jan 49 Jayani 62 Ingrid 63 Rinke 66 Jan-Willem 64 Robert 65 Josje 61 Inge 67 Susanne 80 Anna 81 Judith 84 Bob 82 Maria 83 Lex 79 Mirjam 85 Pieter 98 Marlies 99 Nele 102 Cordelia 100 Cobe 101 Bert 97 Bruno 14 Simanta 15 Remy 16 Thijs 17 Wendy 32 Kees 33 Eymert 34 Patrick 50 Gheysa 51 Yvonne 68 Damayanti 60 Evi 78 Gerard 77 Humberto 96 Anouk 94 Jet 95 Eunice

3 Introductie Als je 100 jaar te leven hebt in een wereld die steeds sneller verandert, hoe bereid je je daarop voor? Wat is daarin de rol en het doel van onderwijs? 100 Nederlanders, uit alle lagen van de samenleving, geven antwoord op deze vraag. Het is de start van een groter project, bedoeld om op grote schaal mensen te inspireren om zelf een antwoord te formuleren. Om vervolgens op basis van dat eigen en persoonlijke antwoord beslissingen te nemen over hun eigen leer- en ontwikkelpad en dat van hun kinderen. 4 5

4 6 Voorwoord Onderwijs raakt iedereen. Bewust of onbewust voelt ieder mens wel aan dat het onderwijssysteem zoals we dat nu kennen niet op alle gebieden meer aansluit bij de behoeften en mogelijkheden van de snel veranderende wereld van vandaag en morgen. Doordat we iedereen op basis van dezelfde criteria scoren, indelen of verantwoording laten afleggen, laten we een enorme hoeveelheid potentieel talent liggen. Talent - bijvoorbeeld op het gebied van creativiteit, ondernemerschap, leiderschap, programmeren, samenwerken, ontwerpen, visualiseren, bouwen, onderzoeken of organiseren - dat vaak wel in jonge mensen aanwezig is maar niet altijd wordt herkend en ontwikkeld en daarmee niet ingezet kan worden. Maar hoe moet het dan wel? Hoe komen we in de wereld van vandaag en morgen van punt A naar punt B? En hoe ziet dat punt B er uit? Elke school, methode of leeromgeving die een nieuwe en eigentijdse weg inslaat, maar niet aansluit bij ons gebruikelijke plaatje van onderwijs, wordt in de media, in de wandelgangen of aan de borreltafel verafschuwd. Want je experimenteert nou eenmaal niet met kinderen. ipads op school? Levensgevaarlijk voor tere kinderzielen. Een school waar kinderen zelf verantwoordelijk zijn voor hun leerproces? Kinderen kunnen nou eenmaal niet weten wat goed voor ze is. Veel buitenspelen in plaats van grammatica? Je vergooit je toekomst. Een school waar het léuk is om naar toe te gaan? Kinderen moeten nou eenmaal leren dat er ook minder leuke dingen in het leven zijn. Oftewel: alles wat anders is, is doodeng. Maar uit angst niets doen, of alleen pleisters plakken tegen het bloeden, is geen optie. In de afgelopen decennia is de wereld fundamenteel veranderd. Onze levensverwachting bij geboorte is spectaculair omhoog geschoten naar 100 jaar. Technologische innovaties, inclusief de digitale netwerken waarmee we wereldwijd met elkaar verbonden zijn, creëren een wereld die elke dag nieuwe mogelijkheden biedt. Verandering is een feit. En het onderwijs moet daar op aansluiten en ons daar op voorbereiden. We moeten dus op pad. Van punt A naar een punt B. Een shortcut is niet mogelijk. We weten namelijk helemaal niet zeker hoe dat punt B er uit ziet. En of dat punt B voor iedereen goed of relevant is. Er is al veel over de mogelijke invulling van Punt B nagedacht, er is heel veel bekend over hoe leren werkt (maar ook heel veel nog niet) en er zijn velen die met hun vernieuwende onderwijs grote impact maken. Maar de samenleving als geheel is nog niet toe aan deze vernieuwing. Simpelweg omdat we onszelf, als onderdeel van het geheel, een aantal heel belangrijke vragen nog niet hebben gesteld: Waarom doen we het eigenlijk zo? Waarom hebben we jaarklassen? Waarom dit curriculum? Waarom één norm voor iedereen? Wat is eigenlijk de functie van een klaslokaal als de kennis niet per se meer door een leerkracht hoeft te worden overgedragen? Waarom is er een schoolbel? Waarom lange zomervakanties? En ook: wie bepaalt eigenlijk hoe het onderwijs er uit ziet? Hoe werkt het onderwijs systeem? Maar de meest fundamentele vraag is: als je 100 jaar te leven hebt in een snel veranderende wereld - wat is dan de rol en het doel van onderwijs? Die wereld, die maatschappij, dat zijn wij. En wij als maatschappij kunnen, en móeten, het onderwijs helpen mee te bewegen met de behoeften en mogelijkheden van vandaag de dag. Door zelf dingen anders te doen, door onze bewindslieden te vragen dingen anders te doen. Twee geweldige teams zijn voor dit doel aan de slag gegaan en hebben op basis van hun achtergrond, expertise en missie dit project opgepakt: Danaë voor dit boek en Tasty Green Lifestyle Experience voor de documentaire. Zij hebben honderden Nederlanders, uit alle lagen van de samenleving, gevraagd naar hun antwoord op de vraag: Wat is het doel van onderwijs?. Ter inspiratie voor u, jou, als lezer en als kijker. Om zelf een antwoord te formuleren. En om op basis van dat eigen en persoonlijke antwoord beslissingen te nemen over je eigen leer- en ontwikkelpad en dat van de kinderen. Ik wens u veel plezier met het ontdekken wat anderen hebben gezegd en geschreven. Maar vooral met het formuleren van een eigen antwoord en het handelen op basis van dat antwoord. Claire Boonstra founder Operation Education 7

5 kinderen uitdagen om nieuwe dingen te ontdekken, de ruimte bieden om hen te laten onderzoeken wie zij zelf zijn, wat ze belangrijk vinden, wat ze leuk vinden, waar ze voor staan, en ervoor zorgen dat ze in hun volwassen leven volwaardig mee kunnen draaien in de maatschappij. verder met het ontwikkelen van een praktisch doe-boek voor ouders met hooggevoelige kinderen van 4 tot 7 jaar. Hierin staan activiteiten waarbij de natuur als middel wordt gebruikt om het kind spelenderwijs te laten ontdekken wie hij is, wat hij leuk vindt The purpose of education is to take away limits you have in your life, in order to improve happiness. en welke capaciteiten hij in zich heeft. Het overkoepelende doel hiervan is om het kind te begeleiden bij het ontwikkelen van een sterk en positief zelfbeeld. Hanneke Krijnen Student Ecologische Pedagogiek Kurt Dienel Commercial director Hogeschool Utrecht L Oréal Luxe Nederland 8 26 jaar age 39 9

6 mensen, kinderen, leerlingen en studenten het gereedschap aanreiken waarmee ze hun weg kunnen vinden en zichzelf zelfstandig in de complexe wereld kunnen ontwikkelen. Het gereedschap om hun eigen idealen te verwezenlijken, maar ook om dat samen met andere mensen te doen. een brede ontwikkeling meegeven waardoor er makkelijk door alle lagen heen vanuit verschillende waar mogelijk individuele leerkrachten ondersteunen bij de ontwikkeling van onderwijsaanbod dat leerlingen mentaal aan het ervaringen en ideeën gekeken kan werk zet. Lessen waarin de leerkracht zo min mogelijk aan het woord is en leerlingen het werk zelf moeten doen. Leerlingen laten worden, zonder zichzelf en de ander plannen, oefeningen en opdrachten laten maken, zichzelf vragen laten stellen en die vervolgens oplossen. Leerlingen laten terugkijken op hun werk en aan anderen laten zien wat ze gevonden, bedacht en ontwikkeld hebben. Kees Bijleveld Was trainer van zij-instromers in het MBO Centrum voor Nascholing Amsterdam Rob Slijpen Eigenaar Ondernemen met een Lach te kort te doen jaar 61 jaar 11

7 het vormen van mensen tot wáre wereldburgers, die in staat zijn zichzelf staande te houden in de complexe en steeds veranderende wereld, zowel in materieel als in immaterieel opzicht. Kritische burgers die bewust zijn van wie zij zijn en die zich verantwoordelijk voelen te werken aan een betere wereld. Daarbij zal het opvoedende aspect een even grote, zo niet een grotere rol moeten gaan spelen. Ik heb ontdekt te leren hoe je jezelf zodanig kunt blijven ontwikkelen dat je een leven lang waardevol kunt zijn en je waardevol kunt voelen, in een snel veranderende maatschappij. Met jezelf, en alles wat je van nature en door ervaringen hebt meegekregen, als instrument. dat kinderen opgroeiende mensen zijn, die zo min mogelijk getest/ getoetst moeten worden. Leerlingen, hoe klein ook hebben een flexibel leervermogen, dat sterk aan verandering onderhevig is. Met een optimale leeromgeving zélf de kans geven ontdekkingen te doen en verklaringen te bedenken. Daar kun je niet vroeg genoeg mee beginnen! De leraar krijgt de kanteling van het onderwijssysteem versnellen, op allerlei manieren. Maar voornamelijk door wie en een andere rol: een begeleidende, coachende rol met een open blik kijkend naar het kind (open vizier) en niet gehinderd door belemmerende factoren als daar zijn toetsen en dergelijke. Paul Broekman Leraar (gepensioneerd) Claire Boonstra Founder wat er al is (mensen, goede voorbeelden) te verbinden, versterken en zichtbaar te maken. Operation Education jaar 13

8 The purpose of education is to find a way to learn, anything and everything to get ahead in life. talenten bij jongeren naar boven halen en hen stimuleren om dat talent te ontwikkelen. Ieder individu de mogelijkheid bieden tot zelfontplooiing, gericht zijn op dat individu en hem of haar een specifieke route aanbieden. Leerlingen al snel een weg laten kiezen in de richting die zij leuk vinden om zo een natuurlijke Simanta Das Founder Ziksana inc. Remy Mulder Filmproducent 20 jaar interesse te ontwikkelen voor het opdoen van kennis en het onnatuurlijke leren leren vermijden

9 Het doel van onderwijs voorbij gaan aan boeken om kennis aan leerlingen te geven. Vakken als wiskunde, natuurkunde, scheikunde kunnen best wel gegeven worden terwijl je door een bos loopt. Het onderwijs heeft meerdere doelen maar is er in mijn ogen allereerst voor de leerlingen - met elkaar, in de klas, jezelf en ook de ander leren kennen. De ander als in de vreemdeling die dingen vindt en doet die jou niet eigen zijn. Onze samenleving is zeer divers, om- Wat is de diameter van die boom? Hoeveel gaan met diversiteit is daarom een belangrijk item in staan er hier? Er valt iets op de grond en het onderwijs. waarom is dat? Of ga naar een rivier voor scheikundelessen. Thijs Nijman Wendy Veenings de uitdaging aan verschillende kwaliteiten in leerlingen te bevragen. Mijn ervaring is dat dit het leren Stagiair Milieu Educatie Centrum Docent science 29 jaar makkelijker maakt en bovenal leuker

10 het overbrengen van kennis en mensen begeleiden in de richting die ze willen gaan. leren lezen, schrijven en rekenen zodat je daarna een middelbare school kan kiezen waar ik leer een architect te worden. Maar de nieuwe generatie kennis en gereedschap geven zodat ze niet meer in hokjes denken eigenlijk kunnen je vader en moeder je dat ook leren, als ze zelf naar school zijn gegaan natuurlijk. en leren, maar vanuit hun passie. Mieke van Tiel Moeder 58 jaar Sterre Swart Leerling groep 4 8 jaar 18 19

11 kinderen voor te bereiden op hun latere leven in de grote mensenwereld. In de eerste plaats is onderwijs natuurlijk puur bedoeld voor het overbrengen van de leerstof. Voor het latere leven in de grote mensenwereld is ook niet onbelangrijk: het sociale aspect van met andere mensen samenwerken en samen leven. Van mijn eigen middelbare schooltijd is het beste voorbeeld dat ik me kan herinneren het vak Latijn. Het was mijn favoriete vak op het gymnasium, maar ik had niet per se het gevoel dat ik er voor mijn latere leven iets aan zou hebben. Inmiddels zit ik in mijn latere leven. In het werk dat ik doe, in het Nederlands schrijven, denk ik dat ik bijna iedere dag wel profijt heb van Latijn. Dat zit m in de manier waarop het me heeft geleerd om een taal te doorgronden. En in de manier waarop ik heb geleerd om na te denken over hoe zinnen in elkaar zitten en wat... te ontdekken hoe je iets kan snappen, doen, voelen. voor verschil het kan maken wanneer dezelfde woorden in een net even andere volgorde staan. Het zit m in het ritme van een taal en in allerlei andere details waar hier geen ruimte voor is. Daarnaast heeft Latijn ervoor gezorgd dat ik, zonder daar ooit lessen voor te volgen, heb geleerd om Portugees en, in mindere mate, Spaans te spreken. Wanneer ik dat niet zo makkelijk had kunnen leren, zou mijn leven er nu heel anders uit hebben gezien. Het was een verrijking. Misschien is het doel van onderwijs dus wel om kinderen de handvatten te geven waar ze later iets aan zullen hebben. Zonder dat die kinderen op dat moment door hebben hoe waardevol het is. Robert Vuijsje Schrijver 43 jaar Petra Aartsen Ontwikkelversneller 46 jaar 20 21

12 talentontwikkeling. Toeleiden naar een plek bagage borgen bij individuen op een manier in de samenleving. Het verwerven van kennis, vaardigheden en een onderzoekende houding. dat het beklijft, verrijkt en op weg helpt naar een vollere toekomst. Ik heb ontdekt dat meer dan 90% van de maatregelen die in het onderwijs genomen worden niet vanuit de behoefte van de leerling komt maar vanuit de meer praten in mijn omgeving over verbetering van onderwijs. behoefte van de organisatie. Han van Roozendaal Erik de Vos Directeur Accountmanager Onderwijs Centrum Binnenvaart Centric jaar 48 jaar 23

13 mensen te leren waar hun talenten zitten en hen te leren hoe ze die talenten zo kunnen ontwikkelen dat ze zich zelfstandig kunnen redden in deze maatschappij. een manier ontdekken waarbij de economie iemand naar zichzelf laten kijken en leren reflecteren. Door te reflecteren kan een leerling besluiten wat hij wil leren. minder belangrijk wordt dan de immateriële factoren van het leven. Ik geloof dat het steeds meer zal gaan om wat voor de mens als zinvolle invulling gaat voelen. Irene Bijl Activiteitentherapeut 30 jaar Inge Linders 24 25

14 leerlingen ondersteunen bij hun ontwikkeling tot zelfstandige en ruimdenkende volwassenen, die respect hebben voor elkaar en elkaars denkwijze, ook al stemt deze niet altijd overeen met die van henzelf. Leerlingen ontwikkelen zich bovendien, passend bij wat ze aankunnen, tot een volwaardig lid van de maatschappij. Zo kunnen zij op hun eigen wijze een positieve en opbouwende alles uit een kind te halen wat er in zit, om ze te vormen tot zelfstandige, sociale personen die oog hebben voor hun omgeving en wat er zich verder in de wereld afspeelt. bijdrage leveren aan de maatschappij. leerkrachten op coachende wijze laten nadenken over dit doel van Ik heb ontdekt dat een leerling met plezier naar school moet onderwijs, zodat ze zich bewust worden van hun belangrijke rol gaan. Dan volgt de rest vanzelf. Een gezellige, in dit geheel. Ik wil meegaan en me verdiepen in wat de digitale media kunnen betekenen voor het onderwijs. Ellen Muis Annita Wychgel Gepensioneerde leerkracht warme, uitdagende school is heel belangrijk. 67 jaar 26 27

15 kinderen algemene en basiskennis meegeven, mensen leren leren en leren nadenken over vraagstukken iedereen te leren om zijn of zonder gelijk te oordelen. Snelle oordelen maken de wereld lelijk en soms zelfs gevaarlijk. Begrip voor een ander standpunt maakt de wereld een stuk mooier! haar talenten in te zetten en te ontwikkelen. vaker in andermans schoenen staan voordat ik een mening formuleer en probeer dat ook mijn kinderen te leren. Jacqueline van Koningsbrugge Eigenaar Gijsje Helmink Opleidingsadviseur vertrouwen op mijn eigen intuïtie. Bridge Vastgoed CBR jaa r 35 jaar 29

16 een kind zo te begeleiden dat de individuele mensen - en dus niet alleen kinderen - talenten en potenties van een kind optimaal stimuleren in hun denkproces, ze gestimuleerd en begeleid worden, met helpen verdiepen in het besef dat niets voldoende vrijheid om zelfstandig de wereld te vanzelfsprekend is. Op deze manier wil ik kunnen ontdekken en daar een eigen plaats in mensen allround bekwamen om niet het te vinden. middelpunt, maar onderdeel te zijn van het grote geheel. Jeroen de Rijk Kok Korpershoek Ik hoop dat ik mijn toekomstige kinderen dit doel van Musicus 52 jaar Grafisch ontwerper 46 jaar onderwijs kan geven! 30 31

17 een mens tot volledige ontplooiing zien te brengen. Dat heb je als je opa bent. Dan kijk je terug op het leven. Kees Lommers Sociaal secretaris Hoofd afdeling arbeid Eymert Reidinga Projectleider gemeente 55 jaar verborgen talenten bij leerlingen in beeld brengen en die benutten. Ik wil dat niets vast staat, waardoor creativiteit ten volste benut kan worden. 32 HPA Hoofdproductschap Akkerbouw 33

18 kinderen en jongeren voorbereiden op de toekomst. Niet alleen om onderdeel van de beroepsbevolking te zijn, maar burgers te zijn die volwaardig onderdeel uitmaken van onze samenleving. mensen laten ontdekken. Zichzelf, de wereld om hen heen en de mogelijkheden die daar liggen. kritisch naar de wereld kijken. Ook wil ik dit aan mijn eigen kind meegeven. Mensen zijn te informeren, te ontwikkelen, en op te voeden. Je eigen motivatie en organisaties in het onderwijs helpen stapje voor stapje dit doel te bereiken. kritische blik moet daarbij leidend zijn. Patrick Sonneveldt Merijn Klerx Senior adviseur, manager Art director JS Consultancy Wortel Crux jaar 43 jaar 35

19 The purpose of education To my mind, education has a two-fold function in society. On the one hand it should discipline the mind for sustained and persistent het verder brengen van bewustzijn. Heel belangrijk speculation. On the other hand it should integrate human life daarbij wordt het ontwikkelen van ethisch bewustzijn. around central, forcusing ideals. It is a tragedy that the latter is often neglected in our educational system. Alles is straks zo n beetje mogelijk. We worden nog meer dan ooit schepper. I wish education would equip us with the power to think effectively and objectively. To think is one of the hardest things in the world, and door met het stimuleren van mensen om anders naar to think objectively is still harder. Yet this is the job of education. Education should cause us to rise beyond the horizon of legions of half truth, prejudices and propaganda. Education should enable us to "weigh and consider", to discern the true from the false, the relevant from the irrelevant, and the real from the unreal. Sutharshini Arulanantham Student Tutor English Bert van der Neut Live Boldly onderwijs te kijken en om met name de negatieve sociale processen tussen kinderen om te buigen en groepsontwikkeling op een hoger niveau te brengen. age jaar 36 37

20 leren leren, gericht op de methodische kant van leren én de persoonlijke ontwikkeling van zelfbeeld, ambities, identiteit en rol. The purpose of education is to make us wealthy. Not in terms of money but as a way of life. Education should prepare us for the unknown future. Therefore we need people who are capable and confident to handle the unknown. morgen zeilen... iets wat ik ooit geleerd heb en héél lang niet meer heb gedaan! I wish for teachers, parents, media, government, society as a whole who are willing to accept this challenge, who confront the future. Who are not afraid to show their own vulnerability and realise they don t need all the 38 Robert Teune Trainer, consulent 48 jaar Sarojinie Ellawela Zelfstandig ondernemer, kennis- en ervaringscentrum voor toeristen 61 jaar answers. Together we will find them. Living in the hell with educated people is better than living in heaven with uneducated people. 39

21 Het doel van onderwijs Het doel van het huidige onderwijs weet ik niet. Het doel van het nieuwe onderwijs moet meer gaan over het coachen van mensen. leren ontdekken waar je kracht ligt, waar je valkuilen liggen, wie je bent, wat je leuk vindt. En daarna leren om te blijven leren en jezelf te blijven coachen. mensen leren het beste uit zichzelf te halen en zichzelf te leren coachen. mild zijn Froukje Kooter Lid ondersteuningsteam Geo van Dam Eigenaar, trainer voor mezelf waardoor ik ook mild kan zijn voor anderen. Netwerk de Peelhorst Coachingbureau 40 Provincie Noord-Brabant 53 jaar 41

22 Olek kinderen wat te leren zodat ze later geld kunnen gaan verdienen voor hun gezin. Mij het ontdekken dat een kind bepaalde gaven heeft en dat je die mag helpen ontwikkelen. Anders gezegd: het ontwikkelen van talenten. laten ontdekken waar ik goed in ben. Ik wens Als ik zelf nog voor de klas zou staan zou ik me Aiden vooral richten op het helpen ontwikkelen van Het doel van onderwijs bepaalde gaven van kinderen. Als kinderen... dat weet ik niet, het is verplicht. Ik moet hun talenten ontwikkelen dan zijn zij in staat naar school van mijn vader en moeder. Olek & Aiden Lobman Jan Kuipers om met de kennis die ze opdoen op hun eigen Leerlingen 11 jaar & 9 jaar Directeur basisschool 64 jaar manier de wereld te ontdekken

23 mensen inspireren en uitdagen om blijvend op ontdekking te gaan. mijn stinkende best doen om in mijn werk als opleider inspirerende programma s te (blijven) ontwikkelen. naast een aantal praktische vaardigheden zoals lezen, schrijven en rekenen, het bijstaan in de zoektocht naar wat je echt drijft in het leven om vervolgens maximaal ondersteuning te verlenen bij 44 Ingrid van der Ven - de Vos Opleider Radboudumc 56 jaar Roy Alards Kindercoach 39 jaar de verdere ontwikkeling in die richting(en). 45

24 kinderen motiveren en inspireren om te leren, om met hen te onderzoeken waar ze zich thuis voelen en waar ze gelukkig zijn. Te onderzoeken waar ze goed in zijn, waar hun talenten liggen, om bij jezelf te ontdekken waar je passie ligt wat ze leuk vinden en waar ze beter in willen en kunnen worden. Laten we kinderen die vragen vaker stellen. Niets geeft dan meer voldoening dan werken in onderwijs. Het onderwijs is het mooiste en hoe je bij kan dragen aan het collectief vanuit deze passie. wat er is. Ik heb ontdekt van deze dromen realiteit maken met de masterclasses van Discussiëren Kun Je Leren die horen bij het onderwijs van nu. Het versterken van de mondelinge taalvaardigheid van leerlingen, dat je het als leerling heel zwaar hebt en je vaak niet erkend wordt voor de talenten die sociale vaardigheden en burgerschap. Leerlingen worden uitgedaagd om een mening te vormen over maatschappelijke thema s die soms gevoelig liggen. Chantal Deken Initiatiefnemer en directeur. Stichting Sharon Sagel Programmamanager je hebt als je niet in het systeem past! Discussiëren Kun Je Leren 42 jaar jaar 47

25 het opleiden van de toekomstige (minister) kinderen slim(mer) maken zodat ze later makkelijker een goede baan kunnen vinden. presidenten en alle andere mensen die we nodig hebben om de wereld te creëren die wij wensen en nodig hebben. De volgende generatie een vliegende start geven... hit the ground running. in mijn klas, als iemand om hulp vraagt, de som anders uitleggen dan dat het in het boek staat zodat ze het dan hopelijk wel Ik wens een omgeving waarin we de eigen grootsheid van iemand laten groeien. Dit door spectaculaire fouten toe te juichen, door diversiteit in groepen, niet te vroeg snappen. Salahdin el Omari Jayani Masthoff keuzes moeten maken, uitdagen, deep practice, Scholier 9 jaar Onderwijs ontwikkelaar 36 jaar plezier en ontzettend veel externe motivatie prikkels

26 leerlingen toerusten met houding, kennis en vaardigheden die hen helpt om hun weg te The purpose of education is to give children the possibility vinden in hun professionele en persoonlijke leven. to develop themselves, learn Ik heb ontdekt multiple subjects, socialize with dat verschillende leerstijlen mij inspireren. Leren is geen kwestie meer van een boek uit je each other and stimulate them hoofd leren. Verschil mag er zijn. Daarop wordt to discover their talents. Gheysa Moura de Meneses Lawyer and childminder Yvonne Bik Zelfstandig opleidingsadviseur, trainer & in allerlei vormen van onderwijs steeds meer ingespeeld waardoor er meer en beter wordt 50 age 29 coach, Ypsilon Communicatie 51 jaar geleerd. 51

27 de samenleving naar een hoger niveau tillen. kinderen plezier laten hebben in het ontdekken van hun talenten. Ze laten zien dat leren leuk, inspirerend en interessant is. Ze kennis laten maken met leraren die het leuk vinden om talenten te ontdekken, te inspireren en te motiveren. Ze kennis laten maken met leraren die Ik wil erkennen dat iedereen talenten heeft. meer onderwijs toegespitst op me inzetten om ik ben ok, jij bent ok verder te de behoefte van leerlingen Germain van der Velden Manager ICT Godelieve van der Burght HR Business partner brengen. talenten benoemen bij kinderen. PMT Groep WPG Uitgevers jaa r 43 jaar 53

28 mensen kennis aanreiken en laten vergaren om zo zichzelf te kunnen ontplooien als (mede-)mens. Door deze kennis in te zetten op de gebieden waar hij of zij werkzaam is, maar ook buiten de gebaande paden, kan de lerende mens ook zichzelf blijven onderwijzen over wat eigen mogelijkheden zijn. mensen leren nadenken en leren kritisch te zijn. Onderwijs is een deel van het socialisatieproces. (lerende) mensen en sporters begeleiden op het mentale vlak. Daarvoor start ik een eigen trainingsbureau op het gebied van mentale coaching en training. René Grit Ministerie van Defensie 46 jaar Rob van Driesum Redacteur 54 55

29 dat ieder individu zijn eigen talenten zo goed mogelijk mensen helpen hun talenten te ontdekken en te ontplooien zo lang hun leven duurt. verkent en vervolgens deze talenten verder ontwikkelt om ze in een later stadium (maar zo snel mogelijk) te benutten in de naaste omgeving (samenleving). graag een bijdrage leveren aan het vergemakkelijken en personaliseren van het certificeren of accrediteren van persoonlijk opgedane kennis, vaardigheden en Isabelle Langeveld Opleidingsontwerper Paul Govers Projectleider elearning houding. Dit is op het moment een veel te complex proces en tevens té veel eenheidsworst. Helder en Wijzer Arkin jaar 51 jaar 57

30 een ontdekkingsreis te faciliteren naar wie op een leuke en inspirerende manier zoveel een persoon echt is en daar vrede mee te mogelijk leren van jezelf en de wereld om je hebben. heen. Ik heb geleerd kansen te grijpen op school. Door een zoveel mogelijk boeken lezen, van leerling vereniging op te starten en de andere mensen leren en andere mensen voorzitter te zijn ontwikkelde ik mij sterk (klasgenoten) helpen. Samen weet je meer ondanks mijn lage schoolcijfers. Bram van Leeuwen Rosa Tsiaxiras dan alleen. Adviseur ehealth bij Redmax Scholier 5 HAVO 30 jaar 15 jaar 58 59

31 het beste uit iedere leerling naar boven halen. groeien in waar je goed in bent. Functioneren vanuit je kracht en geleerd krijgen wat voor jou het beste past. Leren lezen en schrijven alleen al is een groot goed, de rest is luxe. Wat je past zal je snel opnemen en daar zul je wat mee kunnen. 60 Ik heb ontdekt dat wanneer je werkt vanuit je talenten, je veel meer kan dan je ooit had gedacht. Evi van Tiel Lead learning developer 26 jaar Inge Laros Office manager Metaalbedrijf 36 jaar Ik heb ontdekt dat de probleemkinderen de juffen en meesters een spiegeltje durven voorhouden en dat deze kinderen daarvoor worden afgestraft. Terwijl het niet aan de kids ligt, maar aan het systeem en de mensen met eventueel hun eigen rugzak of problematiek. 61

32 kinderen te leren wie ze zijn. jongeren een leer- en Ik heb ontdekt werkomgeving bieden waarin zij zich optimaal kunnen dat kennis wordt overschat! Ik merk het aan mijzelf en zie het overal om mij heen. Leerlingen en studenten moeten zoveel ontplooien. kennis tot zich nemen dat dit een doel op zich is geworden. En zodra de toets voorbij Ingrid Bijker Rinke Huisman is, is ook de kennis weer (grotendeels) Scholenbegeleider St. Emergo Educatief auteur OOg Onderwijs en Ontwikkeling verdwenen jaar 27 jaar 63

33 kinderen vragen laten stellen. Waarom bestaat er onderwijs? Waarom gaat iedereen naar school? Wat is het nut? Dit soort licht controversiële vragen moeten kinderen hun talenten te laten ontdekken. gesteld kunnen worden door kinderen. Als ze die vragen op hun eigen wijze kunnen invullen en onderzoeken, Ik wens dan komt het doel van het onderwijs vanuit hun eigen behoefte en denkproces naar boven. dat het onderwijs snel ontdekt hoe men kinderen leert dat ze uniek en bijzonder zijn en dat ze iets bijzonders te brengen hebben. door met het opzetten van mijn eigen bedrijf, Dat dat niet in een hokje past en dat je RetreatCollege, waarmee ik College-dropouts en College studenten ertoe wil zetten een tussenjaar te nemen en de wereld op eigen wijze te ontdekken! Robert Vermeulen College dropout 21 jaar Josje Feller Ondernemer 26 jaar daarmee geholpen wordt

34 mensen(kinderen) zich, met aandacht voor een mens de mogelijkheid geven om zich te ontwikkelen tot wie hij wil zijn of worden. Het laten en door middel van hun hele omgeving, tot zien van mogelijkheden, het ontdekken van talenten en ontwikkeling laten brengen. dit ondersteunen. verder bouwen aan onze leergemeenschap en specifiek voor de kinderen ga ik helpen Ik... kan niet kiezen. Ik wil allerlei dingen leren maar wil mij ook gericht ontwikkelen. Als ik iets ga starten dan wil ik dat ik mijzelf zodanig ontwikkel dat ik klaar ben om te de school met de buitenwereld in contact te worden wie ik wil zijn. Ik wil educatie opeisen en toe- brengen en vice versa. Jan-Willem Westendorp Lio-stagiair Suzanne Broekman Learning designer eigenen. Basisschool De Vallei 28 jaar 47 jaar 66 67

35 kinderen te laten opgroeien tot de individuen die ze zijn. Niet ieder plantje is een roos. En trekken aan de steeltjes om ze eerder tot bloei te brengen, helpt ook niet. Zorg voor een goede (leer) omgeving en water (geestelijk voedsel) zodat ze zullen ontkiemen tot welke verrassende plant dan ook. Ik heb ontdekt de ontwikkeling van talenten van iedere individuele leerling te stimuleren. Wat ze op school leren zijn meetbare feiten, wat ontbreekt is hoe ze de feiten kunnen toepassen in de maatschappij. Hier moeten leerlingen een actieve rol spelen in plaats van op een passieve manier feiten absorberen. dat ik het meeste heb geleerd bij leraren die me vrij lieten in het ontwikkelen van mijn eigen vaardigheden en op de manier die bij mij paste. Dit betekent overigens niet dat leraren passief moeten zijn; ze hebben bij mij ook interesses opgewekt door dingen aan te bieden, waarbij ik vrij was om me er al dan niet verder in te verdiepen. Damayanti van der Velden Dick Wife de waarde van de science enterprise, waar wij als samenlevingen zoveel belangrijke zekerheden aan te danken hebben, terug onder de aandacht brengen van Remedial teacher 55 jaar Directeur Stichting Kids and Science Netherlands leerlingen en mensen in het algemeen jaar 69

36 kinderen faciliteren om hun specifieke talenten te ontwikkelen. Door hun unieke talenten te mogen realiseren kunnen ze daardoor vanuit hun essentie het verschil gaan maken en met voldoening anderen van dienst zijn en inspireren. kinderen leren lezen, schrijven, rekenen, etcetera. Onderwijs is er zodat kinderen kunnen opgroeien, tot volwassenen met een baan. door met het onthullen van mogelijkheden aan mensen. Als vanuit preventief oogpunt helder is dat leven vanuit je bestemming veel (relationele) problemen voorkomt, is het vreemd dat er niet meer wordt geïnvesteerd in talentontwikkeling. Peggy Bijlsma Pedagoog, haptotherapeut Sinbad M. Sardjoe Leerling kijken waar ik goed in ben en slecht in ben. 46 jaar 10 jaar 70 71

37 kinderen en tieners te begeleiden in hun 1. Economisch: perspectief bieden ontwikkelingsproces, zodat zij uiteindelijk volledig 2. Politiek: burgerschap leren op eigen benen kunnen staan in de maatschappij. Er 3. Sociaal: verbonden zijn zou aandacht besteed moeten worden aan vragen als 4. Individueel: ontdekken en ontplooien waarom je doet wat je doet, wat je dromen zijn, hoe je je doelen bereikt, hoe je omgaat met teleurstellingen, Ik wil hoe je liefdevol en respectvol met jezelf en anderen dat we leerlingen opleiden voor werk met perspectief. omgaat. Nu is dat teveel gericht op de door het onderwijs Dit hoort bij de voorbereiding op een gelukkig leven. ingestelde diploma s die steeds minder verbonden zijn met werkzaamheden, innovatie, passie en plezier van Ik wens deze eeuw. Chris Noordam Kees Kortmulder dat kinderen bewust worden van wat zij met hun Eigenaar Work for Fun! Directeur & trainer Socialbusinesskees talenten kunnen doen. En dat geldt voor ieder talent jaar 47 jaar 73

38 de leerling te ondersteunen op het pad dat hij bewandelt naar hetgeen hij voor ogen heeft voor het leven. kinderen, in een omgeving waarin gelijkwaardigheid, respect en liefde uitgangspunten zijn, de vaardigheden aan te reiken waardoor zijzelf in staat zijn keuzes te maken en hun leven betekenis te geven. Ik heb vandaag al beginnen mijn kinderen extra te prikkelen, zodat ze meekrijgen dat ze zelf de kracht en creativiteit ontdekt die in mijzelf zit, door het vormgeven van basisschool De Ontdekkingsreis! Ik heb deze kracht kunnen aanboren doordat ik ben gaan doen, zonder dat ik de druk van verwachtingen (mogen) bepalen wat ze leren. Nancy Hart Operational manager 36 jaar Jetske van der Greef - van der Wal Directeur (ontwikkelaar) Basisschool De Ontdekkingsreis 50 jaar voelde. Ik ben gaan doen omdat ik innerlijk de noodzaak voelde

39 ertoe bijdragen kinderen bij te staan in hun ontwikkeling tot volwassen mensen die zelfstandig en in harmonie met hun omgeving kunnen functioneren, zich bewust zijn van wat hen gelukkig maakt, een positief zelfbeeld het openen van het brein van leerlingen! Leer leerlingen leren en ontdekken. Inspireer!!! hebben opgebouwd en toegerust zijn het leven te kunnen leven. Els Metz Moeder en oma 58 jaa r Humberto Tan Presentator 48 jaar 76 77

40 dat het kind zichzelf leert kennen. Wie ben ik, wat kan ik, waar ben ik goed in en wat zijn mijn dromen? Welke toekomst zie ik voor mezelf? Hoe kan ik goed omgaan met mezelf en de ander? Zelfreflectie ontwikkelen. dat elke leerling (elk individu) gezien wordt in zijn of haar potentieel. En dat elke leerling de mogelijkheid krijgt om geïnspireerd te raken en om zichzelf verder te kunnen ontwikkelen Ik vind en daarvoor een veilige leeromgeving krijgt dat kinderen zich heel divers kunnen en mogen aangeboden. ontwikkelen. Het onderwijs in ons land richt zich op een beperkte hoeveelheid intelligenties. Daar is nog een wereld te winnen. Wat heeft ieder kind nodig om tot eigen ontwikkeling te komen? Discipline en een rijk gevulde leeromgeving. Gerard Oppedijk Ambulant begeleider cluster 4 50 jaar Mirjam Gilhuis Lerarenopleider HU/HVA Belangrijkste factor blijft daarbij dat elke leraar vanuit contact een veilige leeromgeving kan creëren waarbij een ieder zich kan ontplooien, zowel de docent als de leerling jaar 79

41 de voorwaarden scheppen voor leerlingen om Nu: Een diploma halen, tegen de stroom in... zichzelf te leren kennen en te ontdekken, in In de toekomst: Een plek om te leren... op relatie tot hun omgeving, henzelf en de wereld. alle mogelijke gebieden! er, zowel in mijn werk met psychiatrisch patiënten, als met mijn kinderen, mijn familie en vrienden, zorg voor dragen dat ik liefdevol, oordeelloos en respectvol aanwezig ben. Anna Mulisch Judith Porcelijn verder met mijn bedrijf, mijn nieuwsbrief, mijn blogs... Ik laat starters in het onderwijs mogelijkheden zien! Ik zoek een groep gelijkgestemde mensen en ik hoop dat jullie Psychiatrisch verpleegkundige 42 jaar Eigen Sterke School 49 jaar daar ook in zitten! 80 81

42 iets leren. Zowel algemene kennis opdoen, zodat je je kunt ontwikkelen tot 'wereldburger', als ook zelfkennis opdoen, zodat je dicht bij jezelf kan blijven in de keuzes die je maakt in het leven kinderen met hart en ziel te helpen bij hun ontwikkeling. Ik heb ontdekt dat wij, als opvoeders, er zijn voor de Maria Dekker Freelance coach & trainer 24 jaa r Lex Hupe Onderwijsondernemer 58 jaar kinderen en niet andersom

43 mensen duidelijk maken dat niets is wat het lijkt. mensen hun talenten laten benutten en er bij helpen om mensen zo volwaardig en gelukkig mogelijk aan de samenleving te kunnen laten deelnemen. Ik wil dat het onderwijs vooral talent ontdekt! Dat het artikelen schrijven waarin ik laat zien dat de zaken altijd complexer zijn dan ze op het eerste gezicht lijken. onderwijssysteem wordt ingericht op het doorgronden van een individuele leerling. Dat de onderwijsinstelling ouders op verantwoorde wijze voorlicht zodat verkeerde opleidingkeuzes, met alle bijbehorende Bob van Tiel Pieter van de Wiel teleurstellingen en kosten, worden voorkomen. Wetenschapper Manager int. Technical Training Support Radboud Universiteit Nijmegen ASSA ABLOY Entrance Systems jaar 57 jaar 85

44 zoeken naar, en daar waar mogelijk aansluiten op, de van nature aanwezige drang tot leren en ontwikkeling, naar de behoefte van elk kind recht te doen aan zijn of haar talenten en interesses en Het doel van onderwijs positieve feedback te krijgen van zijn of haar directe omgeving. We kunnen de toekomst niet voorspellen. Daarom stimuleren we Juist in de 21e eeuw zal het on- het ontdekken en ontwikkelen van de eigen talenten en creativiteit. derwijs niet alleen moeten voor- bereiden op de arbeidsmarkt, de ontwikkeling in Groesbeek en Nijmegen op het Montessori College samen met de docenten én leerlingen vormgeven. We gaan maar in de eerste plaats op het zelf leren door doen, net zoals de leerlingen leren door doen. Waar nodig stellen we het concept bij. In het komend schooljaar gaan we ook de buitenwacht kennis laten maken met onze ideeën en vooral met onze uitvoering. Arianne Nas Locatieleider modern Montessori VMBO Rutger Bregman Filosoof en historicus leven. locatie Groesbeek 26 jaar jaar 87

45 vergaren van kennis. Ik heb ontdekt dat goed onderwijs en zorgvuldige begeleiding in de opvoeding leiden tot een goed begripsvermogen, analytisch vermogen en inzicht. Met deze vaardigheden kun je bijdragen aan de leefbaarheid in je directe omgeving en aan de wereld in de breedste zin des woords. 88 Lucina Stappers Kinderverzorgster 60 jaar Marti van Essen Programmadirecteur Deltaprogramma Zuidwestelijk Delta & secretaris Stuurgroep programma ZW Delta, Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie talent ontwikkelen. Het talent moet uit de mens kunnen komen op een manier die de mensen bevlogen en bezield aan het werk zet. 89

46 jonge mensen doelbewuster naar volwassenheid te leiden en klaar te stomen voor de arbeidsmarkt en gedegen voorbereid aan de maatschappij aan te bieden. kinderen te leren leren. Ik heb ontdekt dat de leerlingen in mijn klas zeer snel verveeld raken bij het frontaal lesgeven. Afwisseling in werkvormen is een absolute Ik heb ontdekt dat er geen mensen bestaan die niet willen noodzaak de huidige leerlingen goed in hun spanningsboog te houden. Mijn ervaring is dat digitaal lesgeven een leuke afwisseling geeft. Leerlingen mogen hun mobieltje gebruiken bij leren. Er bestaan wel heel wat mensen die geen onderwijs willen. Kennelijk levert het quizzen in Socrative, of hun laptop bij flipping the classroom. Ik vind het mooi te ervaren dat deze lessen beter aansluiten bij de huidige belevingen van leerlingen als het gaat om creativiteit in Patrick Driesman Mark Jordens onderwijs niet wat zij wel willen. het klaslokaal. Docent vakonderwijs horeca Programma manager en consultant 45 jaar 43 jaar 90 91

47 inspireren en motiveren om jezelf te ontdekken en te durven zijn. doen wat ik sowieso al doe, namelijk werkende ouders ondersteunen om rust in hun leven te creëren. Ik ben ervan overtuigd dat ouders het meest voor hun dat alle deelnemers zich ontwikkelen tussen mensen en in een omgeving, waarin ze antwoord krijgen op de vragen die ze zichzelf stellen. kinderen kunnen betekenen als zij goed voor zichzelf zorgen en naar hun eigen waarden leven. En daar lever ik graag een bijdrage aan. Daarnaast ga ik brainstormen welke bijdrage ik kan leveren aan inspirerend en motiverend onderwijs dat het vuur in kinderen Julia Arnscheidt Harry Timmermans verder met hetgeen waarmee ik bezig ben: luisteren naar kinderen. doet branden. Directeur Coachingopschier gids voor drukke ouders Directeur en bestuurder 46 jaar jaar 93

48 de leerling uit te dagen, te inspireren en te stimuleren, zodat de leerling zelf verbaasd is over zijn eigen mogelijkheden en kunnen. kinderen en jongeren kennis, kunde en wijsheid bijbrengen om hun plek in de wereld te vinden en hiermee een bijdrage te leveren aan de maatschappij. De leerling moet een trotse leerling zijn. Ik heb ontdekt dat in het hedendaagse onderwijssysteem deze gedachten uitdragen aan mijn begrotingen leidend zijn in plaats van de medewerkers, ik ga met hen in dialoog om hen leerlingen en hun diverse kwaliteiten. Docenten te inspireren en om mezelf te verrijken. Jet van Roozendaal Eunice Frijde worden als robots behandeld in plaats van Opleidingsmanager ROC Amsterdam Voormalig docent & project coördinator Stichting Kleurrijk mensen en krijgen teveel werk op hun bord jaar 36 jaar 95

49 persoonlijke ontplooiing, ondersteuning bij continue groei en geluk in het leven en de samenleving. ondersteuning bieden zodat je kunt functioneren in de maatschappij, Ik weet dat je met dromen en geloven in jezelf heel veel ervoor zorgen dat je mee komt met kunt bereiken! alles. Daarvoor moeten we meer Dat vraaggericht onderwijs relevanter en beter werkbaar is dan aanbodgericht. Dat toetsing een middel is om voortgang te meten in plaats van een doel op zich. (Dus dat onderwijs inrichten rondom toetsing de omgekeerde wereld is). Anouk van Hees L&D Consultant Deloitte Bruno Aardewijn Leerling 3 VWO 13 jaar kijken naar andere manieren van denken, dat hebben we daarbij nodig jaar 97

50 talentontwikkeling! Niet focussen op de onkunde van kinderen, eerder aandacht besteden aan en stimuleren van de talenten leerlingen te helpen hun weg te vinden in het leven. Om ze de en interesses. Leren gebeurt met hoofd én hart! Een veilige kennis en vaardigheden te laten opdoen die daarbij nodig zijn. en krachtige leeromgeving scheppen voor kinderen, waar Om leerlingen te helpen zichzelf te leren kennen, aan te sluiten toestemming is tot experiment en tot fouten maken, waar bij hun mogelijkheden en ze daarmee de kans te geven zich goed kinderen vrij zijn om te spelen, gelijk welke leeftijd! te ontwikkelen tot volwaardige en gelukkige mensen die een Leerlingen vormen tot zelfstandige, creatieve, breed ontwikkelde zelfstandige plek in de maatschappij kunnen verwerven. en gezonde mensen, met respect voor de ander en gewapend met niet te volharden in dogma's, regels probleemoplossend vermogen. Dit alles is nodig om te kunnen en structuren omwille van haar eigen bestaansrecht en om functioneren in deze samenleving. zogenaamde zekerheden af te dekken die ten koste gaan van het werkelijk bestaansrecht van een school: een plek om te leren voor iedereen. Doordat de school zich steeds meer moet verder spelen in mijn lessen! Ik streef naar autonomie en vrijheid verantwoorden blijft er steeds minder tijd over om goede lessen te maken en aandacht en tijd aan leerlingen te besteden. Marlies Rijbroek Nele Vandeneede (in het onderwijs). Gulzig en met veel goesting ontwikkel je op die manier je eigen competenties en bereik je, naar mijn mening, een Docent, senior consultant & PhD Dansdocent (in opleiding), Fontys dieper geluk in het leven. Overigens, laten we niet wachten tot 98 onderzoeker, moderne vreemde talen 49 jaar Academie voor Danseducatie, Tilburg 21 jaar morgen, maar er vandaag al mee beginnen! 99

51 leren. Laten we ons onderwijs focussen op wat kennis opbouwen en leren om dit toe te passen in de praktijk met spelletjes, games en experimenten. kinderen beter kunnen dan machines en waar ze goed in zijn. Kortom: persoonlijke ontwikkeling, maatschappelijke en culturele ontwikkeling, toerusten voor actieve participatie in de samenleving, maar wel met kwalitatieve normen. meer tijd investeren in het opdoen van kennis over het onderwijs(systeem). Daar actief mee bezig zijn, heeft 100 Cobe Carstens Leerling 3 VWO 14 jaar Bert de Jonge (plv) Directeur opleidingen Politie en veiligheid 58 jaar me geleerd dat de contacten er ook komen. Mogelijk kan ik dan een bijdrage leveren door mijn creativiteit in te brengen. 101

52 The purpose of education is to provide students a safe and stimulating iedereen te laten worden wie we in essentie al lang zijn. Dus ook je minder mooie kanten, je hebt ze immers niet voor niets. Het is het environment to connect with their intrinsic desire to learn and to allow them to follow that totaalpakket van wie jij bent wat je zo prachtig maakt. Worden wie we al lang zijn. En daar gelukkig mee zijn. desire as it leads them on their adventure to Ik ontwerp discovering themselves, each other and the world around them. Ideally, education provides een nieuwe onderwijsvorm met als doel: Worden wie je al lang bent. Dromen is prachtig. Een inzicht geweldig. Echter allemaal waardeloos zonder daaraan gekoppelde actie. students the tools they need to go through life doing what they love and feeling connection Een prachtig team van mensen werkt samen om dit te realiseren. Co-creatie en waarde creëren, we doen het samen! with themselves and others. Cordelia Addison Paula Camijn Dus wat doe ik morgen? Initiator Directeur onderwijs Ik sta op en realiseer mijn grote droom...sta je mee op? IDNVC Democratisch school De Werkplaats.org jaar 35 jaar 103

53 een goede basis geven voor studenten en scholieren waarbij ze met voldoende bagage dat het een speelveld biedt waarin de leerling zichzelf beleeft in al zijn facetten, zowel cognitief, fysiek, emotioneel en psychisch. Het onderwijs mag het leven de markt op kunnen en tevens een link kunnen ruimte geven. leggen met de praktijk. Ik heb ontdekt dat de praktijk toch vaak de beste leerschool blijkt, maar dat een goede bodem hiervoor wel verder met mijn zelfbewust-zijn-ontwikkeling; ik leer mijn leven te leiden in het nu en met ruimte voor alle facetten in het dagelijkse bestaan en ik begeleid leerkrachten die de menselijke behoeften in hun werk essentieel is, alsmede de niveaubepaling. Jan Hanegraaf Hanny van Putten ruimte willen geven. Directeur subsidieadvies bureau Coach, mede-eigenaar 37 jaar Leerkrachtlijn jaar 105

54 een omgeving te realiseren waarin recht wordt een mooie, betere en schonere wereld vol kansen om iets van je leven te maken! gedaan aan het feit dat iedereen anders is en zijn eigen dromen volgt. Je krijgt alle middelen en begeleiding aangeboden die je nodig hebt om jouw volgende stap te nemen. Ik wens Anne-Will Lucas 2e kamerlid VVD Dafne Swart Wychgel Onderwijs ontwikkelaar 43 jaar een leeromgeving waarin je je zo veilig en gesteund voelt dat je durft te zijn. Waarin je moeiteloos valt en opstaat en zo je eigen pad vormgeeft

55 Nawoord Ik weet niet of er een Nederlandse term voor bestaat; een kleine, op het eerste oog onbeduidende gebeurtenis die naarmate de tijd voortschrijdt steeds belangrijker voor je wordt. Ik wil je graag vertellen welke gebeurtenis tot dit bijzondere boek heeft geleid en mij dagelijks fluitend naar mijn werk laat gaan. Het is inmiddels ruim 20 jaar geleden. Als een jonge hond met tomeloze energie en een hoofd vol wilde ideeën, stortte ik mij op de opleiding sociale psychologie en sociaal wetenschappelijke informatica. Tijdens mijn schooltijd had ik ervaren dat ik kampioen afhaken ben als het gaat om lange teksten of presentaties. Ik zag heel veel mogelijkheden om het onderwijs te verbeteren. In het laatste jaar van mijn studie ontwierp ik sociale vaardigheidstrainingen. Ik maakte een opleiding waarin gebruik werd gemaakt van nieuwe media. Hoe gek dat nu misschien klinkt, het was erg ongebruikelijk om in die tijd zo te denken en interactieve middelen te gebruiken. Dat stuitte dan ook op een hoop weerstand bij de trainers en docenten. Dat gaat niemand snappen! Waar is het boek? Wat doet dat scherm hier? Ik snapte daar niets van, want ik voelde zo sterk dat dit de stof veel beter zou overbrengen dan de oude methode. Door de kritiek en strubbelingen ging ik twijfelen, maar ik hield toch voet bij stuk, zette door totdat ik tevreden en klaar was. Toen kwam de dag van de waarheid. De cursisten die mijn opleiding hadden doorlopen waren laaiend enthousiast. Zo wilden ze leren! En toen volgden de trainers, blij met de nieuwe werkvormen en interactieve multimediale ondersteuning. Beduusd nam ik de complimenten in ontvangst. En deze kleine gebeurtenis groeide voor mij uit tot een persoonlijke leidraad. Ik probeer mijn gevoel en ideeën te volgen in een woelige onderwijswereld. Het is voor mij een persoonlijke ontdekkingsreis die iedere ochtend begint met de vraag: Wat is het doel van onderwijs? Ik bezocht de afgelopen 15 jaar heel veel scholen en organisaties met een opleidingsvraag. En ik vraag mij telkens af: waarom vragen we de leerlingen niet wat zij nodig hebben? Zij weten heel goed waar zij mee bezig willen zijn, waar zij meer van willen weten, wat zij graag doen. Als zij zich veilig en gesteund voelen, volgen zij hun eigen pad. Iedereen is anders, laten we daar recht aan doen en iedereen binnen het onderwijs de middelen en begeleiding bieden waarom ze vragen. Een krachtiger instrument dan onderwijs is er niet. Bij het lezen van dit boek zie ik kinderen die denken dat ze zelf moeten uitvinden waar ze goed en slecht in zijn of dat ze naar school moeten om later te kunnen werken. Het onderwijs kan hen zoveel meer bieden dan dat. En de expertise, de know how is er. Echter het huidige onderwijssysteem is er niet toe uitgerust. Daar moeten we wat aan doen. Niet alleen de scholen, dat doen we met elkaar. Daarom hebben we dit boek gemaakt. Niet alleen, maar met hulp van heel veel anderen. Zonder hen was er helemaal geen boek geweest. Daarom bedank ik iedereen die zijn antwoord heeft ingezonden. Wat een waanzinnige veelzijdigheid aan antwoorden en perspectieven. De foto s zijn ook aangeleverd door de mensen zelf, dank ook daarvoor. Dan dank ik Claire Boonstra voor het opwerpen van het idee en het meedenken tijdens de productie: een boek! En er is uiteraard ook een digitale versie :-) Bedankt Han van Roozendaal voor de wijsheden achter de schermen en de selectie van de mooiste inzendingen. Nanda Carstens, dank je wel voor de redactie en uitgebreide hulp bij het passend maken van de teksten voor het boek. Evi van Tiel voor haar bevlogen projectmanagement. Pepijn Schroeiers en Thijs Aarts voor de opmaak en de productie. Het ontwerp is gemaakt door Merijn Klerx en Martijn Nieuwenhuis, zoals altijd weer zo mooi. Jasper Swart maakte de website, dank je wel! Dank je wel Xander Becks voor het samen optrekken en de mooie documentaire die naast dit boek komt te staan. Lieve collega s van Danaë, bedankt voor jullie enthousiasme, geduld en inzet. In een heel drukke tijd kwam er even de productie van een boek bij, en hier ligt het dan! Mijn volgende stap is mensen in sleutelfuncties te interviewen over de vraag: wat is het doel van onderwijs?. Ik zal de publiciteit opzoeken en beweging blijven veroorzaken. Net zolang totdat we er zijn. Dit is pas het begin! En... wat ga jij nu doen? Dafne Swart Wychgel Oprichter Danaë Onderwijsinnovatie (1999) Danaë ontwikkelt creatieve, educatieve concepten en content voor onderwijs en bedrijfsleven

56 Colofon Concept en redactie Claire Boonstra Dafne Swart Wychgel Evi van Tiel Nanda Cartsens Ontwerp Merijn Klerx Realisatie Evi van Tiel Pepijn Schroeijers Contactgegevens Danaë Onderwijsinnovatie Operation Education TGLE augustus