Depressie. Verschillen in depressies

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Depressie. Verschillen in depressies"

Transcriptie

1 Depressie Een dip of een depressie? Je hoort mensen vaak zeggen dat ze het niet meer zien zitten. Daar kijkt niemand van op. Iedereen is wel eens somber, treurig of radeloos. Zulke gevoelens kunnen opkomen na een tegenslag of ruzie, het verlies van een dierbaar iemand of een dierbaar iets, bij ziekte, vermoeidheid, tijdens een zware periode of soms zomaar. Meestal trekt de bui vanzelf weg. Maar bij sommige mensen blijft deze stemming aanhouden. Ze hebben weken, maanden, soms jaren nergens meer zin in of belangstelling voor. Hun hele bestaan wordt méér en méér beheerst door somberheid. Al schijnt de zon en bruist alles om hen heen van leven, het raakt hen niet langer. Ze missen de energie om iets te ondernemen en het lukt niet meer om nieuwe energie op te laden of vast te houden. Wie weken- tot maandenlang in zo'n zwaarmoedige stemming blijft zitten lijdt aan een depressie. Verschillen in depressies Niet alle depressies zijn hetzelfde. Ze kunnen variëren van mild tot zwaar. Soms onderscheiden ze zich ook van een gewone. Enkele speciale vormen van depressie zijn: Dysthyme stoornis Bij een dysthyme stoornis houden de klachten langer dan twee jaar aan, maar zijn ze niet altijd even zwaar. Bij mensen die hier aan lijden worden de sombere stemmingen afgewisseld met perioden van maximaal twee maanden waarin ze zich beter voelen. Ze hebben minder bijkomende klachten maar zijn wel het grootste deel van de dag in een depressieve stemming. Zij kunnen meestal 'normaal' functioneren, maar hun leven is vrijwel voortdurend gekleurd in grijstinten. Manisch-depressieve stoornis Bij mensen met een manisch-depressieve stoornis (bipolaire stoornis) wisselen perioden van grote somberheid en passiviteit en perioden van extreme activiteit en opwinding elkaar af. Mensen met zo'n manisch-depressieve stoornis denken in de overdreven vrolijke (of eufore) perioden alles aan te kunnen en doen dingen die ze normaal nooit zouden doen. Daarna zakken ze terug in grote lusteloosheid. Postnatale depressie Na een bevalling, miskraam of abortus krijgen sommige vrouwen last van een postpartum depressie, ook wel postnatale depressie genoemd. Seizoensgebonden depressie Veel mensen hebben in meerdere of mindere mate last van de seizoensgebonden depressie. Deze steekt vooral in de herfst- en wintermaanden de kop op en wordt in verband gebracht met gebrek aan zonlicht. Maar er zijn ook mensen die zich juist in het voorjaar depressief voelen. Depressie, meer dan zomaar een dip 1

2 Achtergronden van depressies Depressies hebben niet één duidelijke oorzaak, maar ontstaan door een combinatie van biologische, sociale, en psychische factoren. De belangrijkste biologische factor is erfelijkheid. In sommige families komen depressies vaker voor dan in andere. Bepaalde stoffen, zoals hormonen, medicijnen, alcohol en drugs kunnen het ontstaan van een depressie in de hand werken. Dat geldt ook voor sommige lichamelijke ziekten, zoals schildklier- en bijnierschorsafwijkingen, diabetes en hart- en vaatziekten. De belangrijkste sociale factoren zijn verdrietige of schokkende gebeurtenissen de lifeevents zeg maar. Zo kan de somberheid na het verlies van een partner of na ontslag overgaan in een depressie. Ook een ingrijpende gebeurtenis als een verhuizing kan tot een depressie leiden. De kans daarop is vooral groot wanneer mensen sociale contacten missen of maar niet kunnen wennen aan een nieuwe omgeving of situatie. Daarom raken ouderen die naar een verzorgingstehuis zijn verhuisd nogal eens in een depressie. Ook wanneer deze jaren geleden heeft plaatsgevonden kan een schokkende gebeurtenis nog tot een depressie leiden. Zo kunnen mensen op volwassen leeftijd depressief worden nadat ze als kind zijn mishandeld of seksueel zijn misbruikt of al vroeg een belangrijk iemand, zoals een ouder, hebben verloren. Ten slotte zijn ook psychische factoren, iemands persoonlijke eigenschappen, van invloed op het wel of niet krijgen van een depressie. Zulke eigenschappen zijn onder andere weinig veerkracht, een gebrekkig vermogen om problemen op te lossen of zich aan te passen, verdriet te verwerken of steun te vragen, weinig zelfvertrouwen, perfectionisme, faalangst en een streng geweten. Geen uitweg meer zien Ernstig depressieve mensen denken veel aan de dood. Ze ervaren het leven als zinloos, uitzichtloos en als een kwelling. Voor enkelen lijkt de dood dan een welkome verlossing uit een ellendige situatie. Het kan ook een manier lijken om een punt te zetten achter een leven dat als onverdiend wordt ervaren. De doodswens kan voorts het gevolg zijn van de behoefte anderen niet meer tot last te zijn. Per jaar maken naar schatting 400 mensen die lijden aan een depressie een einde aan hun leven. Niet afwachten Leven met een depressie is leven met een zware last, vooral voor de persoon zelf maar ook voor de partner en omgeving. Mensen die zich depressief voelen, hoeven echter niet te wachten tot die stemming vanzelf verdwijnt. Zij kunnen het herstel zelf een handje helpen. Hieronder volgen een aantal tips. Als een depressie aanhoudt, is het aan te raden hulp te zoeken, ook al lijkt dat een grote stap. Het is meestal het makkelijkst om eerst naar de huisarts te gaan. Die kan indien nodig verder verwijzen. Vaak komen depressieve mensen er zelf niet toe die stap te zetten, omdat ze daarvoor geen energie hebben, hulp zinloos vinden of omdat ze zichzelf geen hulp waard achten. Dan is het belangrijk dat de omgeving die stap zet. Zeker wanneer iemand over zelfdoding praat of daarover signalen geeft, is hulp nodig. Wat helpt? Therapie Een onbehandelde depressie duurt gemiddeld vier tot zes maanden, maar kan ook langer aanhouden, soms zelfs jaren. Dat is niet nodig, want depressies zijn veelal goed te behandelen. Met gesprekstherapie worden goede resultaten bereikt, evenals met medicijnen (de zogenaamde antidepressiva). Een combinatie van beiden wordt momenteel als meest efficiënt beschouwd. Een depressie kan, soms na maanden, soms na jaren, weer terugkomen. Dit overkomt bijna de helft van de mensen die depressief zijn geweest. Een goede behandeling en nazorg verkleint de kans op terugkeer. De huisarts is meestal de makkelijkste eerste stap. Sommige huisartsen volgden een bijscholing in de geestelijke gezondheidszorg en zijn goed op de hoogte van mogelijke behandeling. Men kan zich laten verwijzen naar of desnoods zelf een afspraak maken met een Centrum voor Geestelijke Gezondheidszorg dit is een multidisciplinair centrum gespecialiseerd in ambulante zorg bij psychische of psychiatrische problemen en gesubsidieerd door de overheid. Adressen en telefoonnummers zijn opgenomen in het telefoonboek, kan men navragen bij de FDGG: 09/ of vindt men terug op de site van CGG Oase in Dendermonde: Op die site vindt men ook wat meer uitleg over de werking van een CGG en over therapie. De keuze voor een privégevestigde therapeut (psychiater, psycholoog, psychotherapeut) ligt soms moeilijker. Zo zijn geen lijsten beschikbaar van psychiaters met privépraktijk. Daar blijft de gele gids of de mondelinge doorverwijzing het enige middel. Men kan ook een consultatie aanvragen bij een psychiater die zitdagen heeft in een ziekenhuis. Psychiaters en huisartsen kunnen medicatie voorschrijven en u krijgt een deel terugbetaald van het ziekenfonds. Privépsychologen die erkend zijn door de beroepsvereniging zijn te vinden via de website van de Vlaamse Vereniging voor Klinisch Psychologen Over psychotherapeuten valt heel moeilijk iets te zeggen. Die titel is (nog) niet wettelijk beschermd, bovendien en daaruit volgend zijn er zoveel verschillende "soorten" therapeuten die werken vanuit verschillende invalshoeken dat er geen overzicht bestaat. De meest gangbare therapiemethodes worden wel bewaakt door de beroepsverenigingen. Een overzicht 2

3 daarvan vindt men op de website van Oase. Een aantal opleidingscentra voor psychotherapie hebben lijsten van afgestudeerde therapeuten. Van deze centra bestaat een inventaris (Gids therapeutische opleidingen) die door de Julie Rensonstichting wordt samengesteld: De Julie Rensonstichting heeft ook een aparte website met zoekrobot waar men een specifieke vraag naar hulp kan formuleren: zorgsoort, regio, problematiek. Een specifieke zoeksite is snel en gemakkelijk kan u een geregistreerde psycholoog/therapeut op maat zoeken in uw regio. Alle vermeldingen betreffen gekwalificeerde psychologen, psychotherapeuten en orthopedagogen met een afgeronde universitaire opleiding. Aanvullende registraties, kwalificaties en lidmaatschappen van beroepsverenigingen worden vermeld per praktijk. Elke praktijk heeft een eigen weblog op deze site. Verder kunt u zoeken naar uitleg van begrippen rondom psychologie en therapie of naar een specifieke therapie, cursus of training. Op de pagina publicaties vindt u artikelen en aankondigingen van onze therapeuten waarop u kunt reageren. Op de pagina columns vindt u verhalen uit de therapeutische praktijk, actualiteit en meer. Ook hier kunt u reacties plaatsen. Nieuw is het forum om te praten met andere gebruikers én onze specialisten. Er bestaat ten slotte ook de mogelijkheid online in therapie te gaan via: Wellicht belangrijker dan de soort therapie die men kiest, is het vertrouwen in en het goede contact met de behandelaar. Dit vertrouwen stoelt vooral op transparantie: eerlijke en heldere informatie bij aanvang over het behandelplan, de prijs en de verwachte resultaten. Hierbij speelt de opleiding en deskundigheid van de behandelaar natuurlijk ook een rol. Medicijnen De meest gebruikte medicijnen, antidepressiva, beïnvloeden de stoffen in het lichaam die gevoelens en stemmingen bepalen. Eigenlijk is het nog niet helemaal duidelijk waarom, maar bij meer dan de helft van de patiënten leiden antidepressiva tot verbetering van de depressie. Dit effect is voelbaar vanaf vier tot zes weken na het begin van het gebruik. De omgeving ziet vaak al wel eerder veranderingen. Voor een goed resultaat is het belangrijk de medicijnen lang genoeg, zeker vier tot zes maanden, door te gebruiken. Daarna is het noodzakelijk het gebruik langzaam af te bouwen, in overleg met de behandelaar. Antidepressiva zijn niet verslavend, maar hebben wel bijwerkingen. Deze verschillen per gebruiker en per soort. Overleg met de arts is daarom belangrijk, indien nodig kan de medicatie worden bijgesteld. Vaak genoemde bijwerkingen zijn: sufheid, slaperigheid, een droge mond, wazig zien, duizelingen, misselijkheid, hoofdpijn, transpireren, hartkloppingen, verstopping en afname van seksuele gevoelens. Meestal verdwijnen die bijwerkingen na verloop van tijd. Totdat de antidepressiva aanslaan, kan de huisarts of psychiater ook kalmerings- of slaapmiddelen voorschrijven. Deze middelen werken direct en helpen tegen slapeloosheid, angstgevoelens, spanning en onrust. Meestal zijn deze medicijnen niet langer dan enkele weken nodig. Bij lichte tot matige depressie blijken ook kuren met sint-janskruidcapsules of voedingssuplementen zoals omega-3 bij sommigen een ondersteunende werking te hebben. Bron: tekst gedeeltelijk gebaseerd op de informatie over depressie op de website Lichaamsbeweging en expressie Geest en lichaam zijn met elkaar verbonden. Een depressie heeft daarom ook effect op de ademhaling, lichaamsbeleving en -expressie. Men beweegt stroever, trager, geremd. Spanning zet zich letterlijk vast in de halswervels, de rug, de maag Meer wandelen, lopen, zwemmen of een andere vorm van bewegen maakt het lichaam weer los en dit heeft een heilzame werking op het psychisch welbevinden. Aandacht: Mindfulness-Based Cognitive Therapy (MBCT) & depressie De Mindfulness-Based Cognitive Therapy of Mindfulness Based Stress Reduction is een combinatie van Oosterse wijsheid en cognitieve psychologie en krijgt steeds meer aandacht in de medische wereld. Mensen leren tijdens acht wekelijkse groepssessies strategieën aan die hen helpen aandacht te geven aan stresserende gebeurtenissen en er bewust mee om te gaan in plaats van te reageren op basis van automatische negatieve gedachten. Er wordt gewerkt met training van aandacht o.a. met behulp van de ademhaling, inzichtmeditatie, yoga, de kracht van het nu, lichaamsgewaarwording, cognitieve en oplossingsgerichte technieken. MBCT leert mensen volledig aanwezig te zijn in het moment, met de focus op de realiteit van de situatie om deze te leren herkennen en accepteren voor wat ze is. Men leert zich ook bewust te worden en afstand te nemen van emotionele gewoonten om zo uit geconditioneerde patronen te stappen. Op deze manier wordt het spanningsveld verkleind tussen het steeds meer willen van wat aangenaam is en het steeds minder willen van wat als onaangenaam wordt ervaren. De overgang van de doe- naar de zijnsmodus wordt beoogd. Men leert gedachten te observeren in plaats van deze te beschouwen als reflecties van de realiteit. MBCT wordt niet toegepast tijdens de acute fase van een depressie, daarentegen wel bij remissie of herstel en vormt een aanvulling op de medicatie en/of psychotherapie. Dr. Edel Maex schreef hierover ook een boek zie onze boekenrubriek. Info: Secretariaat Mindfulness opleidingen en therapie: 0494/ of Dr. David Dewulf: (MBCT-trainer), 0495/ , dd@mbct.be of (trainingen in Oost-Vlaanderen) Dr. E. Maex, liaison-psychiater, Stresskliniek Middelheim, 03/ (trainingen in Antwerpen) 3

4 Psycho-educatie en begeleide steungroepen Cursus 'Zelf overwinnen van depressiviteit' van de Centra voor Geestelijke Gezondheidszorg Largo Doelgroep: volwassenen die reeds langer last hebben van depressiviteit, somberheid of het 'nergens meer zin in hebben. De cursus is niet bedoeld voor mensen die zich even 'somber' voelen, noch voor mensen die te kampen hebben met een zware depressie. Tijdens deze cursus leren de deelnemers vaardigheden die kunnen helpen om depressieve gevoelens die er 'nu' zijn, te overwinnen. Er wordt gewerkt rond verschillende thema's: wat is depressiviteit en hoe depressief bent u spanning en ontspanning zoeken naar activiteiten waaruit kracht kan worden geput denkstijlen zelfzekerheid het sociaal imago. Het nemen van antidepressiva is geen bezwaar, noch het in begeleiding zijn bij een huisarts, psychiater, psycholoog of sociaal assistent. Bij twijfel of deze cursus geschikt is, kan contact worden opgenomen met één van de begeleiders. CGG Largo organiseert deze cursus zowel te Roeselare als te Veurne. Voor meer informatie over data kan u terecht bij onderstaande trainers: te ROESELARE: Regine Claeys, tel. 051/ ; te VEURNE: Ingrid Vandaele of Tania Beirens, tel. 058/ Voor de groep start, wordt een kennismakingsgesprek gepland. Gelieve hiervoor contact op te nemen met één van de cursusbegeleiders op tel. 058/ Steungroepen Depressivi-tijd Dit is een groeigroep waar men onder begeleiding intensief aan zichzelf kan werken. Tijdens het kennismakingsgesprek wordt gepolst naar verwachtingen en noden en krijgt men meer uitleg over de werking van de groep. Indien vraag en aanbod elkaar tegemoet komen volgt een reeks van 7 avonden in een kleine groep. De groep wordt begeleid door professionelen die elk hun eigen invalshoek hebben. Met behulp van specifieke technieken en oefeningen gaan de deelnemers de uitdaging aan om de scheppende kracht, die uiteindelijk ieder in zich heeft, te (her)ontdekken door een voortdurend veilig en liefdevol kijken naar hoe wil en kan ik anders in het leven staan. Door het opbouwend karakter van de reeks en in functie van het creëren van een veilige groepssfeer, kan men enkel inschrijven voor de volledige reeks. Heeft men tussendoor nood aan individuele ondersteuning, dan kan dit. Na de reeks van 7 avonden zijn er verschillende mogelijkheden: Men kan een afrondend individueel gesprek vragen, men kan deelnemen aan een groeigroep waarin nog meer verdiepend gewerkt wordt, men kan zonder professionele begeleiding blijven samenkomen met een aantal deelnemers (zelfhulpgroep), er kan een weekend georganiseerd worden. Dit wordt uitvoerig besproken tijdens de laatste avond. Nadia Belsack organiseert een steungroep te DILBEEK: nadia.belsack@skynet.be 02/ Bea Vermeesch organiseert een steungroep te ASSE: bea_vermeesch@hotmail.com 0473/ Mia Stevens organiseert een steungroep te HERNE: stevens.mia@skynet.be 0496/ Voor exacte data dient men contact op te nemen met de begeleidsters; het intakegesprek kost 15, de reeks van 7 avonden kost 80, drank inbegrepen. 4

5 Zelfhulp Depressie staat al lange tijd in de top tien van de lijst meest vernoemde problematieken in de contacten met Trefpunt. Onze nieuwsgierigheid niet langer machtig vroegen we daarom aan de zelfhulpgroepen die hierrond actief zijn om een globale ervaring van hun deelnemers met betrekking tot de impact en de beleving van hun depressie, de weg(en) naar herstel, hun bevindingen bij de deelname aan de groep en wat wij en de media kunnen bijdragen aan een goede beeldvorming. Hier volgt een samenvatting van de antwoorden. Impact en beleving van depressie Er zijn verschillende vormen van en gradaties in depressie. Ook iedere mens verschilt, in aanleg, karakter en levensloop. Maar bij depressie gaat het steeds bij iedereen om een ingrijpende gemoedsverandering of stemmingsstoornis waar meestal ook fysieke reacties mee gepaard gaan. Deze toestand kan lang aanhouden en chronisch worden als men er niets aan doet. Om het te vergelijken met een fysieke aandoening: een depressie is geen gewone verkoudheid meer maar een fikse longontsteking. En daar kan je niet mee blijven lopen. Hoe ervaren mensen een depressie? (geput uit de verslagen van de groepen). Een toestand van latente droefheid, lusteloosheid, een gedempte stemming. Gevoelens van hopeloosheid en hulpeloosheid, machteloosheid, schuldgevoelens, onrust, pessimisme, zich waardeloos voelen. Willen en toch niet kunnen. Verlies van interesse of plezier in gewone dingen. Verlaagde energie tot een gevoel van uitputting. Toch niet tot rust kunnen komen. Niets meer aankunnen. Zich willen afzonderen, hebben van doodsgedachten of suïcideneigingen; suïcidepogingen (willen) ondernemen. Concentratieproblemen. Moeilijkheden om zich iets te herinneren of om beslissingen te nemen. Totaal verlies aan veerkracht. Veranderd eeten slaappatroon. Psychosomatische klachten zoals: hartkloppingen, angstgevoelens, hyperventilatie, maag- en darmklachten, hoofdpijn, veranderd lichaamsbewustzijn. In een put zitten; een innerlijke winter : verlies van warmte, vreugde, gevoelens, contact. Als dit te lang blijft duren verliest men elk aanknopingspunt met het leven en wordt de stap om er een eind aan te maken gemakkelijker. Men voelt zich erg alleen en onbegrepen. Vaak begrijpt men ook zichzelf niet meer, waarom en wanneer men de controle verloren heeft. De dieper liggende oorzaken zijn evenzeer uiteenlopend. Biologische (neurologische/ hormonale/erfelijkheid), psychologische (karakteriële/jeugdtrauma s) en socio-economische factoren (levensomstandigheden) spelen een rol. Bij een postpartum depressie speelt de biologische verandering die zwangerschap en geboorte teweegbrengen mee en vaak ook de nieuwe rol die men op zich moet nemen. Life-events zoals een verlies, een scheiding, het ouder worden en moeilijke omstandigheden die een normaal functioneren bezwaren zoals ziekte, werkloosheid, faillissement enz. zijn meestal een aanleiding tot het ontwikkelen van een depressie. Door een reeds aanwezige zwakke plek wordt men in een onderstroom gezogen; hoe men ook zwemt, de kust komt niet dichterbij. Na een paar keer kopje onder dreigt men te verdrinken. Weg(en) naar herstel De meesten voelden zich al erg geholpen toen zijzelf en anderen erkenden dat er iets aan de hand was. Toen ze konden en mochten praten en er geluisterd werd. Ze voelden zich alvast geen uitzondering meer. Is depressie een ziekte? De meningen lopen uiteen. Enkele citaten: Ik zie depressies al lang niet meer als ziekten, maar als uiting van wat misloopt met de persoon die om hulp vraagt, in zijn/haar leven. Van het moment dat ik niet meer geloofde in het beeld van een depressief iemand als zieke en ik mezelf ook niet meer als dusdanig gewaar werd was mijn carrière als depri gedaan. Zie ook het boek van Bob Vansant: Depressie is géén ziekte. Voor mij is depressie een vorm van uitputting, moedeloosheid die het gevolg is van het binnenhouden van agressie en andere gevoelens. Mijns inziens kost dit heel wat energie om dit eronder te houden. Een depressie is een sein dat er iets moet veranderen; dikwijls iets in zichzelf maar vaak ook iets in de omgeving, de persoonlijke situatie, de maatschappij. Het verplicht de persoon, door in-activiteit, na te denken over zijn levenswijze en/of problemen die hoog nodig een plaats moeten krijgen. Een depressieve mens is een zieke mens. Depressie is wel degelijk een ziekte. Voor de meesten was de eerste stap eruit het aanvaarden. Dit werd gemakkelijker als men erkenning vond bij de omgeving, (huis)arts en/of andere hulpverlener en bij lotgenoten. De tweede stap, misschien wel de lastigste, was hun leven in eigen handen nemen; verantwoordelijkheid voor zichzelf opnemen. Dus: in deze fase niet blijven steken in de oorzaken elders maar terug bij zichzelf komen. De derde stap: de tijd durven (kunnen) nemen en krijgen om de eigen krachten en gevoelens, noden en mogelijkheden te exploreren en tot het bewustzijn komen dat er onder de bodem van de put een enorme bron van energie steekt, die je zachtjes optilt om je zo naar boven te halen, vanuit de duisternis naar het licht toe. De patiënt moet zijn eigen grenzen leren bepalen en zich niet verder afhankelijk opstellen van de beoordeling van anderen. Zich leren overgeven aan zijn gevoelens en tegelijkertijd het vertrouwen hebben in het feit dat het wel goed komt. Voor zichzelf de tijd nemen om ziek te zijn; geduld hebben. Zich niet laten betuttelen en overdonderen. Dit heeft niets te maken met wilskracht want deze evolutie laat zich niet dwingen; wél met een gerichtheid. De patiënt zorgt altijd zélf voor de genezing evenwel met noodzakelijke 5

6 Beeldvorming De media kunnen bijdragen tot een beter begrip van het ingrijpend karakter van depressie, bvb. door meer mensen te laten getuigen van hun strijd en genezingsproces. Het kan iedereen overvallen, dikwijls van wie het niet verwacht wordt (die heeft toch alles om zich goed te voelen ) Depressie laat zich niet beperken tot rang of stand, rijk of arm. Het kan iedereen overkomen. Hier volstaat geen weekje ziekteverlof of eens flink de les lezen; een depressie heeft niet te maken met aanstellerij of een gebrek aan wilskracht. Mensen met depressie zijn bang dat depressie gezien wordt als een soort zwakheid. Alles wat in die richting gaat in de media wijzen zij af. Dit heeft voor hen nadelige gevolgen vanwege de omgeving die daarin maar al te graag hun kijk op depressie bevestigd zien. Men vindt het belangrijk dat er bericht wordt over de gevoelens die mensen met depressie beleven (waarin zij zich dan herkennen), over de oorzaken van depressie, over de verschillende soorten depressie. Dit is belangrijk voor zelfinzicht voor degenen die het meemaken maar ook opdat degenen die het nog niet meemaakten zouden kunnen begrijpen. Getuigenissen van bekende Vlamingen die een depressie doormaakten vindt men zeer waardevol. Het wijst erop dat depressie iedereen kan overkomen. Het feit dat het iedereen kan overkomen zien zij graag beklemtoond. Aanvaarden dat men depressief is wordt bemoeilijkt door het onbegrip dat men ervaart in eigen directe omgeving en in de werksituatie. Men verlangt dat er nog meer openlijk/maatschappelijk zou gesproken worden over wat depressie is, over de oorzaken, enz. De media kunnen bijdragen aan de sensibilisering van de nietdepressieve medemens, de omgeving, de maatschappij. Over de behandeling is er nog vaak controverse: sommigen zweren vooral bij medicatie (een lage drempel, een relatief snelle invloed op het gevoel, goedkoper dan jarenlange therapie), anderen dan weer enkel bij therapie. De zelfhulpgroepen verkiezen een juiste combinatie van beide en wensen meer informatieverspreiding over de bestaande mogelijkheden aan de patiënt én de partner/familie. Dus: een betere voorlichting over de soorten medicatie die er tegenwoordig bestaan en hun effecten; over de verschillen in disciplines en hun aanbod (onderscheid tussen benadering van de huisarts, psycholoog, psychiater, therapeut, centra voor geestelijke gezondheidszorg) en over de rechten van de patiënt zoals: vrije keuze van kliniek als een opname noodzakelijk is, inzicht in het dossier. Een depressief iemand is geblokkeerd. De energie stroomt niet meer zoals het zou moeten, zowel lichamelijk als geestelijk. Hieraan kan verholpen worden door medicatie gevolgd door het terugvinden en behouden van een evenwicht in zichzelf en met de omgeving. Dit laatste is veel moeilijker dan het slikken van pillen want het vereist de totale inzet van de persoon zelf en gaat gepaard met een bewustwordingsproces. Dit vergt tijd en dat is in onze samenleving niet vanzelfsprekend. Een evenwicht heeft men meestal bereikt als de fysieke huishouding weer in orde is en men kan aanvaarden wat men niet kan veranderen, de moed vindt om te veranderen wat wél kan en de wijsheid om het onderscheid tussen beide te kunnen maken (spreuk van AA). De kracht van een zelfhulp of zelfzorggroep Het contact met lotgenoten kan zo n dragende en voedende, stimulerende kracht hebben dat mensen trouw blijven aan hun therapie, niet dieper zakken in het moeras, sneller weer vaste grond voelen en soms plots vaststellen dat de depressie verdwenen is. De getuigenis van Nina Nina kwam ik tegen op een cursus Hoe omgaan met depressie georganiseerd door de Dienst Geestelijke Gezondheidszorg Veurne-Diksmuide. Ik ben volledig van de kaart vertelde ze ons. Ik ben verlaten door mijn echtgenoot en de kinderen zijn reeds het huis uit. Ik voelde wel dat er iets was veranderd maar toch bleef ik alle vertrouwen behouden in mijn echtgenoot. Tot de dag dat hij helemaal niet meer thuis kwam. Mijn wereld stortte in. Vele vragen staken de kop op: Waar ben ik in de fout gegaan? Waarom ben ik zo blind geweest? Hoe kan dat nu? Het gevecht tussen machteloosheid woede en alles wat bij een echtscheiding komt kijken was emotioneel zwaar. Toen alles achter de rug was en de echtscheiding was uitgesproken volgde de hamerslag. Ik wist niet hoe ik diende om te gaan met deze gebeurtenis en nog minder hoe ik met mijn emoties en mijn gevoelens om kon. Nina kwam terecht in een zeer zware depressie en gaf het op te vechten. In een van deze sombere momenten spoelde ze medicatie door met alcohol, werd bewusteloos aangetroffen en afgevoerd naar het ziekenhuis. Daar kwam ze terecht op de spoeddienst en daarna op een afdeling waar ze na drie dagen nog geen enkele dokter had gezien. Zelfs bij het verplegend personeel was er niemand die een praatje maakte terwijl ze snakte naar een goede dag, een bemoedigend woord, een glimlach. Nina vroeg zelf om een dokter en mocht het ziekenhuis verlaten, indien ze een beroep kon doen op een familielid. Ze vond de broodnodige begeleiding bij de dienst geestelijke gezondheidszorg en volgde daar de cursus zelf overwinnen van depressiviteit. Na de cursus is Nina nu actief in onze zelfzorgwerking bij Sos Lotgenoten Depressie. 6

7 Haar bevindingen bij de groep Héél sterkend is het besef dat ik niet meer alléén hoef te vechten bij het verwerken van mijn depressie. Bij moeilijke momenten zijn er gewone mensen die mij begrijpen; mij laten uitpraten door aandachtig te luisteren. Dit heeft indruk op mij gemaakt. Mijn behoefte om lotgenoten te ontmoeten is groot; praten met gelijken is een speciaal medicament dat niet te verkrijgen is bij de apotheker. Wat ik vooral zeer positief vind is dat we onze eigen problemen leren aan te pakken en zonder verplichting leren zorgen voor onszelf aan de hand van drie pijlers: hoe ga ik om met een gebeurtenis zoals het verlies van een geliefde, verlies van werk, financiële problemen; hoe ga ik om met mijn gevoelens, en de belangrijkste: hoe hou ik mijn gedachten gezond! Aan deze vuistregels hou ik mij vast als het even niet gaat! Bij moeilijke momenten kan ik onmiddellijk bij iemand terecht, geen weken uitstel om te praten bij een of andere dienst. Nu ben ik een jaar stabiel wat niet wil zeggen dat er geen moeilijke periodes meer zijn. Die zijn er nog wel, maar ondertussen heb ik geleerd hoe ze te hanteren. SOS Lotgenoten Depressie Sos Lotgenoten bij Depressie is aangesloten bij Sos Almedrua vzw, een zelfhulp/zelfzorggroep voor mensen met een verslavingsprobleem. De groep werkt seculier met respect voor ieders overtuiging. Sos lotgenoten is een vaste meerwaarde in de Westhoek gezien het hoog percentage aan zelfdodingen in de regio. De zelfzorgmethode is gebaseerd op eigen ervaringen en op een cursus georganiseerd door de Dienst Geestelijke Gezondheidszorg Veurne- Diksmuide. Deze cursus is de grondbasis van een gestructureerde zelfzorgwerking, te vertrekken van ieder individu dat zélf bepaalt hoe hij of zij omgaat met een (lichte tot matige) depressie. De werkmethode is gebaseerd op drie pijlers: een gebeurtenis, de emoties bij die gebeurtenis, de gedachten veroorzaakt door die gebeurtenis. Geen enkele depressie is dezelfde, maar deze pijlers spelen bij elke depressie een rol. De groep komt om de 14 dagen samen: de eerste en de derde maandag van de maandag om tot uur in de Robert Vandammestraat 266 te 8670 Koksijde, op maandag om de 14 dagen van 16 tot 17 uur in het dienstencentrum De Zonnebloem te Veurne en op afspraak op maandag om de 14 dagen van 14 tot 15 uur in de bovenzaal van het OCMW te Diksmuide. Info en contact: centraal nummer Sos Almedrua + Lotgenoten Depressie, (24/24 uur) of 058 / voor wie nood heeft aan praten (niet op maandag + dinsdagavond) sosalmedrua.vzw@skynet.be of sos-depressie@skynet.be Twee getuigenissen van SOS Lotgenoten De getuigenis van Vicky Vicky is een jonge gehuwde moeder tussen de 26 & 30 jaar ze heeft twee kindjes tussen de 7 en de 4 jaar en ze werkt met een beperkte mogelijkheid. Toen wij Vicky ontmoetten had ze een zelfdodingpoging ondernomen en was juist terug uit het ziekenhuis. Zeer bleekjes en broos als een bang vogeltje werd Vicky in contact met ons gebracht door haar echtgenoot die wij ontmoet hadden bij sos almedrua zelfzorg diverse verslavingen. Na jaren sukkelen met mijn eigen zelfbeeld en mijn minderwaardigheidsgevoel en de opvoeding van mijn kinderen, had ik grote schuldgevoelens tegenover mijn man en de kinderen zelf. De opvoeding kon ik niet aan, en ik leefde volledig in mijn eigen wereld en gedachten. Alleen daarin voelde ik mij goed in het dagdromen over mijn eigen leven, vooral over wat ik niet had gehad. Ik heb zelf mijn eigen moeder niet echt gekend; ze was ziek en is aan een zware ziekte overleden. Ik miste zo het gevoel van een moeder, en op de andere familieleden kon ik maar weinig rekenen. Dit werd de oorzaak van drankmisbruik. Ook mijn echtgenoot was beginnen drinken, met alle problemen vandien. Ik werd ziek, lichamelijk én geestelijk. Ik was afwezig op mijn werk, lag thuis in de zetel te tobben en mij af te vragen wat ik hier nog deed. De kinderen kon ik niet meer aan, ze waren een last. De dokter kwam meermaals langs, maar ik kon het niet meer verder aan. Pillen pakken en daarbij alcohol gebruiken was mijn doel. Weg van hier weg van alle lasten ik wilde rust en gerust gelaten worden. Deze gedachte sterkte mijn doel en ik voerde deze gedachte dan ook uit. Het mislukte en ik was kwaad ontgoocheld toen ik wakker werd. Binnen het ziekenhuis kwam de dokter van dienst even binnen om te vragen hoe het met me ging; geen vijf minuten 7

8 later was hij al bij een andere patiënt. Aangezien ik opgenomen was in een A-dienst, zat ik daar tussen verslaafden. Ik was er vooral zeer eenzaam; van verdere professionele hulp was er niets! Na vijf dagen heb ik aan de behandelende geneesheer gevraagd om het ziekenhuis te mogen verlaten. Zo ben ik terug thuis gekomen, nog altijd in zak en as! Zonder één gesprek over het hoe en het waarom van mijn noodkreet! Vicky s bevindingen bij de groep Nog nooit was ik in een zelfzorggroep terecht gekomen, ik was wat weigerachtig in het begin. Mijn man was vroeger wel naar een zelfhulpgroep geweest, maar voelde zich er niet thuis met al die religie en al die stappen. Ondertussen gaat hij nu wel naar sos almedrua diverse verslavingen waar het hem bevalt en nu is hij nuchter! Om mijn echtgenoot gerust te stellen stemde ik medewerking toe. Ik was aardig verrast ook mannen aan te treffen die met een depressie te kampen hadden, anderzijds was ik ook opgelucht dat er vooral dames aanwezig waren. Dat ik ooit het woord zou nemen tijdens een samenkomst was een verrassing voor mezelf. Ik kon volledig vrijuit zeggen waarom ik uit het leven wilde stappen, welke voorbereidingen ik had genomen en hoe ontgoocheld ik was over het mislukken van mijn poging. Ik voelde mij onmiddellijk na het praten bevrijd, er was begrip luisterbereidheid van iedereen. En verschillende themapunten werden bespreekbaar. Reeds na de eerste bijeenkomst voelde ik me een mens en geen nummer! Dit gevoel deed me uitkijken naar de volgende samenkomst. Daar hebben wij gepraat over onszelf en het waarom. Zelfzorg bij onze zelfzorggroep is vooral uw eigen stappen zetten, op een aangename manier en alleen voor uzelf. Welke stappen waren dat voor mij? - Nu komt er iemand van begeleid wonen aan huis; ik kan op deze dienst rekenen. - Onze financiële moeilijkheden worden nu behandeld door de sociale dienst van het OCMW. Dat is een ware opluchting. - De kinderen worden nu opgevangen na school of weekend door de gemeentelijke speelpleinwerking. - Ik heb een vaste huisarts die er is voor ons gezin. - Zelf heb ik meegewerkt met Sos Lotgenoten om een activiteit te helpen organiseren voor andere lotgenoten. - Een namiddag minigolf is een deugddoende activiteit voor mij en mijn gezin - Vooral leer ik praten met mijn echtgenoot en kinderen. Sinds mijn aansluiting bij Sos Lotgenoten Depressie heb ik nog geen enkele samenkomst gemist! En vooral: ik ben niet hervallen, maar ik heb wel leren omgaan met mijn ups en downs. De getuigenis van Tessa Wanneer begint een depressie en wanneer is de depressie voorbij? Een zoektocht in het verleden en leven in het heden berust op mijn eigen ervaringen. Voor mijn depressie was ik een actief iemand, positief ingesteld altijd klaar voor een grapje sociaal actief in verschillende organisaties. Het was een ideale gelegenheid om mijn eigen problemen te verwerken dacht ik! Helaas heb ik te laat ingezien dat ik broodroof pleegde op mijn eigen gezondheid, met alle gevolgen vandien: een eerste depressie. Een paar maanden zag ik niets meer zitten, niets was nog goed, ik voelde mij alleen op de wereld. Ik zat te piekeren een ganse dag, ik zocht troost in de alcohol om mij beter te voelen. Daaruit volgde arbeidsongeschiktheid verveling zelfbeklag gedachten aan zelfdoding. Deze gevoelens en stemmingswisselingen bleven duren zonder rust te vinden. Dus voor mij was er maar één uitweg, even alles vergeten en slapen door het gebruik van alcohol met medicatie. Bewusteloos werd ik afgevoerd naar een ziekenhuis. Een paar dagen lag ik op een spoedafdeling tussen mensen die door accidenten gewond waren. Waar ben ik, wat is er gebeurd zoveel vragen maar toch willen weglopen van dit alles. De dokter stelde voor om even mij tot rust te laten komen in een ander ziekenhuis. En aan mijn noodkreet werd er een gevolg gegeven. Er was plaats in een psychiatrisch ziekenhuis. Ik wist helemaal niet welk ziekenhuis dat was. Mijn veronderstelling was dat ik opgenomen was in een gewoon ziekenhuis. Het was anders. Toen ik in een grote kamer met zes bedden zag met al die vreemden, nee bedankt dat wilde ik niet. Uiteindelijk kwam ik op een klein kamertje terecht - het was observatie heb ik later vernomen. Niemand wilde ik zien, ik wilde geen voedsel de deur moest dicht en dan zag ik die glurende ogen van medepatiënten door de glazen deur kijken. Wenen was het enige wat ik kon. Ik zat zo diep, voelde me zo geestelijk uitgeput. De zusters namen de tijd om met mij te praten, al kon ik dat op dat ogenblik niet. Ze waren zo goed voor mij, vertelden over de dokter die mij zou behandelen. En inderdaad: mijn behandelende dokter had onmiddellijk bij het eerste contact mijn vertrouwen. Eerst sprak men van een verslavingsdepressie, dus werd er voorgesteld deze producten niet meer te gebruiken. In het begin was ik daar helmaal niet mee akkoord, met alle gevolgen. Na vier jaar sukkelen, zette ik de grote stap om anders te gaan leven. Dan pas kon mijn depressie verder worden behandeld. Dank zij aangepaste medicatie en vele persoonlijke gesprekken met de dokter kreeg ik inzicht in mijn trauma s. Ik kwam er bovenop maar de gevoeligheid om terug te vallen in het verleden bleef. Er kwam ook inmenging van anderen. Van mensen die helemaal niets begrepen van depressie: stopt met die medicatie dat heb je niet nodig ge zult er verslaafd aan worden. Ik begon te twijfelen, maar gelukkig kon ik met deze twijfels terecht bij mijn dokter en praten over het hoe en het waarom van mijn medicatie. Deze informatie gaf de doorslag om mij niet meer te laten beïnvloeden door anderen. En dat blijf ik volgen en uitvoeren, wat ook de mening is van anderen. Mijn terugblik over mijn depressies van vroeger en de ups en downs nu zijn totaal veranderd. Mijn zwaarste trauma s zijn uitgepraat en de medische verzorging en gesprekken zijn totaal anders. Ik heb ingezien dat men niet kan leven in het verleden. Wonden dienen wij te laten helen en ze niet meer open te peuteren! Bij een nieuwe gebeurtenis die zowel geestelijk of lichamelijk of sociaal kan zijn - heb ik meer inzicht in mezelf. Mijn emoties zijn versterkt - gevoelens probeer ik nu te relativeren of uit te praten. De keuze om zelf mijn gedachten te ordenen ligt binnen mijn eigen denken. Bij negatieve emoties of gedachten probeer ik niet te lang stil te staan en probeer ik over te schakelen naar positieve emoties en gedachten. Het is niet gemakkelijk, het is vaak een tweestrijd. Vroeger vluchtte ik naar mijn vertrouwd ziekenhuis. Daarover heb ik nagedacht! Nu vraag ik een afspraak aan bij de dokter. Ik luister naar hem en trek daaruit een besluit dat voor mezelf haalbaar is. 8

9 Gezamenlijke bevinding van Nina, Vicky en Tessa over het nut van hun groep: De ups en downs komen wel terug, maar ik leerde deze periodes aanvaarden. De herkenningspunten bij het ontstaan van een depressie zijn voor mij zeer belangrijk. Bij een down neem ik voldoende de tijd om tot rust te komen en stil te staan bij het hoe en waarom en vooral hoe geraak ik eruit. Relativeren is noodzakelijk. Meer nog: een aangename activiteit - hoe klein deze ook is - geeft een goed gevoel. Niemand kan het voor mij doen, ik dien voor mezelf te zorgen. Wat doe ik daarvoor: Sos Lotgenoten Depressie is vooral inzicht verwerven in onze eigen situatie. Door open gesprekken ontdekken wij de verschillende kenmerken die ons samenbrengen als lotgenoten in depressie. Daarbij is ieder van ons op verschillende vlakken een individueel persoon, uniek met zijn of haar verhaal en ervaring. Vertrekkend van een gebeurtenis proberen wij zelfzorgtechnieken uit om te komen tot andere gedachten en gevoelens. Sinds het ontstaan van onze Sos Lotgenoten Depressie zijn wij niet hervallen in diepe depressies. - zorgen voor voldoende slaap - opstaan, naar beneden gaan en een yoghurt nemen met mijn medicatie - koffie en de krant lezen - mezelf opfrissen - huishoudelijke taken of andere samenkomsten voorbereiden en de lotgenotentelefoon 24/24u bedienen - nieuwsberichten volgen, dagelijks praatjes met mijn echtgenoot - samenkomsten bijwonen - een film meepikken, lezen, iets opzoeken op internet - een strandwandeling maken: de beste medicatie voor geest en lichaam. Want ik wil niet meer terug naar het zwarte gat en de draaikolk waar ik vroeger in gesukkeld was. De grote zware depressies. Na een zeer lange periode van alleen medische verzorging ben ik met andere lotgenoten in contact gekomen tijdens een cursus en wij hebben het besluit genomen te starten met de SOS Lotgenotengroep. Wij besteden ruime aandacht aan individuele zelfzorg op vlak van het beleven van een gebeurtenis, emoties en gedachten. Suggesties of thema s komen van de lotgenoten zelf. De medische verzorging of andere therapieën zijn belangrijk. Deze worden ook door ons verder aanbevolen.wij mengen ons niet in de behandeling. Tevens wordt voorgeschreven medicatie niet besproken. Wel raden wij gebruik van alcohol af. Wij proberen nieuwe wetenschappelijke gegevens te bestuderen om in dialoog deze te bespreken. Wanneer begint een depressie en wanneer is de depressie voorbij? 9

10 Ook in andere regio s zijn zelfhulpgroepen actief! Antwerpen LICHTSTRAAL, zelfhulpgroep depressie In een sfeer van vrijheid en vertrouwen kan men in de groep zijn of haar gevoelens uiten zoals pijn, verdriet, schaamte, angst en woede. Alles kan gedeeld worden, zodat men steun, begrip en erkenning kan ervaren. Er wordt gestreefd naar inzicht in het probleem en het vergroten van zelfkennis. Wie deelneemt mag spreken, maar moet niet, want ook luisteren of beluisterd worden is een deel van erkenning en genezing. Zo kan men een nieuwe kijk krijgen, tips krijgen, het leven weer als leefbaar en draaglijk ervaren. Mits openheid in het luisteren naar en praten met elkaar zonder te oordelen kan er veel veranderen. Gesprekken blijven in de groep. Samenkomsten om de 14 dagen op maandag van 13 tot uur in Hove. Info: Mariette Willeme, 03/ zhglichtstraal@hotmail.com Getuigenis van Mariette Wat is depressie? Bij een depressie komt men stilletjes aan meer en meer terecht in een donkere tunnel zonder licht. Het is een uitzichtloze periode, een tunnel zonder einde. Men komt in deze situatie terecht door het leeg geven van zichzelf en door steeds maar te zorgen voor anderen en zichzelf af te sluiten voor eigen behoeftes. De maatschappij heeft ons geleerd om onszelf af te sluiten voor eigen gevoel en behoeftes, en dat waardering bv alleen verkregen wordt door te zorgen voor... In een depressie wil men dit alles nog, men wil vanalles doen, maar het gaat gewoon niet, men heeft geen kracht meer. Men is als verlamd. De gedachten gaan uit naar altijd depressief zullen blijven. Eén oorzaak of probleem ziet men dikwijls niet meer, men weet niet meer wat er scheelt. Ook als iemand anders een oorzaak of probleem aangeeft zal men het merendeels afstrijden of onjuist vinden. Ook geeft men merendeels anderen de schuld van het ziek zijn, omdat het ook vaak door kwetsuren of gebrek aan waardering is dat men in de put is geraakt. Men vindt geen troost meer in niets of niemand, men kan niet meer functioneren en van niets meer genieten. Een mooi voorbeeld van leeg gegeven zijn is een auto die stilvalt en niet meer start door benzinetekort, de tank is leeg en moet bijgevuld worden om terug te starten. Dit is depressie ook: helemaal leeg gegeven en men dient eerst terug opgeladen te worden. Depressie is chaos in zichzelf, men ziet zichzelf meer en meer als een lastpost, nutteloos, waardeloos en men schaamt zich hoe langer hoe meer over zichzelf, men voelt zich schuldig en propt zichzelf dan ook op met schuldgevoelens. Niets helpt om deze persoon op te kikkeren, men voelt zich leeg, onbegrepen, afgewezen enz... In meerdere mate is alles vertekend van wat men ervaart, hiermee wil ik zeggen dat de persoon alles erger ervaart dan het werkelijk is, bijvoorbeeld als men zegt: Kom, we gaan wandelen, dan kan het goed zijn dat iemand in depressie dit aanbod ervaart als dwang en niet begrepen worden of dat dit wil zeggen dat hij lui is enz. Men voelt en denkt niet meer in de werkelijkheid, men voelt en ziet het reële niet meer en daarom dat men soms zegt het gevoel te hebben van een andere planeet te zijn. Men ervaart alles negatief, de lust en de zin van het leven is zoek, evenals de vreugde. Men kan niet meer lachen,niet meer genieten,geen vreugde meer voelen. Vaak ligt men ook veel te bed of op de zetel omdat men zich zo moe en uitgeput voelt,omdat men zich zo leeg voelt. En ofwel slaapt men slecht, ofwel slaapt men heel veel, gewoon door uitputting. Men ligt ook zeer veel te piekeren en kan de gedachtegang niet stilleggen. De wereld van iemand met een depressie wordt verengd, zoals een paard dat oogkleppen opheeft. Men kijkt nog alleen door een kleine kier, wat zeer beperkend is. Voortdurend stelt men zich de vraag of men nog zal genezen, hoe blijf ik nog in leven, hoe kan ik nog overleven, hoelang zal het nog duren, ga ik altijd zo moeten blijven leven, enz... Eetlust is ook bij de ene veel eetlust en bij de andere zeer weinig tot zelfs anorexia toe. Sex wordt taboe, soms wordt men zelfs impotent, wat dan ook weer schuldgevoelens naar de partner toe geeft. Men is geremd, zowel in doen als denken. Bij het denken worden signalen minder goed doorgegeven (wat soms een gevoel kan geven van gek worden) zodat dit tijdelijk geheugenstoornissen en concentratiestoornissen geeft. Men praat behoedzaam en traag, omdat de gedachten steeds wegvlinderen, doordat men niet meer in de realiteit zit. In het doen is men eveneens traag,men beweegt zich trager. Dit geeft nog een sterker negatief zelfbeeld. Door deze aanhoudende negatieve gedachten kan het zijn dat men begint te denken aan zelfdoding of uit onmacht aan zelfdestuctie doet. Meestal vermijdt men sociale contacten en kruipt men in zijn cocon, waar men zich veilig voelt. Ik benoem depressie als een duiveltje dat op je schouders zit en je verbiedt om te leven. Ervaring met lotgenoten De zelfhulpgroep starten heeft me enorm geholpen door de (h)erkenning van de problematiek bij anderen, door het ervaren niet alleen te zijn en begrip en steun te ondervinden van elkaar. Hoe de situaties ook soms van elkaar verschillen, het gevoel van depressie is bij ieder gelijk op sommige punten na. Ieder zijn gevoel mag bestaan, zonder dat men veroordeeld wordt. Je wordt aanvaard zoals je bent en voor wie je bent. Hoe we nu werken in de groep is wat veranderd door aan zelfkennis te doen. Ik heb de kracht gevonden om een cursus te volgen rond zelfkennis en gevoelsontwikkeling. Dit is geen makkelijk gegeven, het gaat er om in en naar jezelf te kijken zonder veroordeling of oordeel. Het is de kunst om alles bij jezelf te zoeken. Inzicht in jezelf en in je handelen geeft dikwijls angst en daardoor blijft men soms in de slachtofferrol steken en in herval, en blijft men liever de hoop stellen op medicatie. Ook hier wordt over gesproken in de zelfhulpgroep, maar in de eerste plaats blijft het mogelijk te praten over je gevoel en probleem waar je op dat moment mee zit, waarop de anderen kunnen reageren. Men mag spreken maar het moet niet, men mag luisteren en aftasten, er is alle respect. Er worden tips gegeven en inzichten, en al is het niet voor iedereen op hetzelfde moment helpend men heeft zeker en vast het gevoel begrepen te worden en men ervaart zeker steun. Er wordt inzicht gegeven in een probleem als men ervoor open staat, en ik raad ook altijd aan om individueel therapie te nemen, maar dit blijkt voor de meesten beangstigend. Ikzelf heb er een enorme vooruitgang door geboekt zodat mijn leven veel aangenamer is en ik weer terug kan functioneren. Een goede therapie maakt zeer veel los en zo kan je komen tot vergeven en loslaten. Ook ontspanningsoefeningen zijn heel heilzaam. Ik neem hierdoor geen medicatie meer sinds een tweetal jaren en ervaar dat ik alles veel beter kan voelen, het is dus voor mij een bewezen feit dat medicatie de gevoelens stil legt. Medicatie alleen is dus zelden dé oplossing. 10

11 Limburg Zelfhulp- en bewustwordingsgroep KONTAKT Kontakt biedt mensen de gelegenheid om over hun gevoelens en moeilijkheden te praten. Zelfbewustwording is het doel, door contact te maken met de eigen gevoelens en van daaruit te zien hoe men in de wereld staat. Omdat de taal van het lichaam erg belangrijk is om inzicht in de eigen gevoelens te krijgen werkt de groep vooral met lichaamsexpressie (ademhalingsoefeningen, ontspanningsoefeningen, losmakingsoefeningen, enz.). Na iedere oefening is er gelegenheid tot gesprek. Ieder lid kan op een bepaald moment de verantwoordelijkheid van een activiteit op zich nemen door het geven van oefeningen, het organiseren van een praatavond of een andere activiteit. Er zijn drie reeksen per werkjaar met bijeenkomsten in Bree om de twee weken op dinsdagavond van tot 23 uur. Info: Willy Vandormael, 089/ Ervaring van een deelnemer: Na de oefeningen voel ik me doorgaans heel ontspannen. Bij het gesprek na de oefeningen is er vaak een stilte, meestal zelfs lange stiltes. Die stilte wordt niet doorbroken. Ik word mij dan intens bewust van die stilte, of van het samenzijn, het op een aangename manier samenzijn. Op de één of andere manier word ik in die stilte geconfronteerd met een soort diepere rust in mij. Het is moeilijk om te zeggen welke oefeningen precies welk gevoel geven, maar ik heb bij mezelf al ontdekt dat ik minder geremd ben. Vroeger danste ik vrijwel nooit, of vrij houterig. Nu is het dansen een manier om mijn gevoelens kwijt te geraken, om ze te volgen en ze niet binnen in mij opgesloten te laten. Andere oefeningen hebben ook dit effect, bijvoorbeeld oefeningen waarin kracht zit, waarbij we geluid maken. Er komen dingen vrij. Het geeft een opgelucht en bevrijdend gevoel. Het is me langzaamaan meer gelukt om me meer te geven in de oefeningen en minder te luisteren naar bepaalde blokkeringen in mezelf. Zo heb ik ook al eens mogen ervaren dat een sombere stemming na de oefeningen verdwenen is. De ontspanningsmomenten tussen de oefeningen zijn ook steeds echte ontspanningspauzes. Ik voel ze aan als momenten waarin ik tot rust kom. Verrassend en op één of andere manier confronterend zijn de oefeningen die op het eerste gezicht dwaas lijken en waarbij er meestal veel en ongeremd gelachen wordt. Je doet iets anders dan wat je gewoon bent te doen in het dagelijkse leven. Misschien brengen die oefeningen je wel dichter bij je intuïtie. Ze voelen voor mij verrijkend aan. Oost-Vlaanderen ALTIS, Dendermonde Altis is een zelfhulpgroep voor mensen die te kampen hebben met een depressie. Door te praten met lotgenoten kan men de kracht en de hoop vinden om uit dit diep dal te komen. Men kan luisteren naar het verhaal van anderen en eigen ervaringen delen met de groep. Af en toe wordt een beroep gedaan op een professionele hulpverlener. Wat verteld wordt, is vertrouwelijk en blijft onder de groepsleden. Ieder die zich depressief voelt is welkom. Leeftijd, afkomst of politieke overtuiging spelen geen rol. Elke derde maandag van de maand om 20 uur komt de groep samen in het CM-ontmoetingscentrum 'De Boomgaard', Bogaerdstraat 33 te Dendermonde. Er is een folder beschikbaar. Info: Gerda Van Riet, 052/ Bevindingen van Ann, deelneemster: Positief vind ik het sociale contact. Alles kan gezegd worden; er wordt geluisterd ook al v ertel je tien keer hetzelfde. Ik heb het gevoel begrepen te worden. Het probleem wordt ook bekeken vanuit andere hoeken, en ik krijg de nodige steun om het eens op een andere manier te proberen. Ik vind één avond in de maand wel te weinig. In het begin had ik ook zoveel om over na te denken dat ik moeilijk de slaap kon vatten, maar dit beterde wel na een paar avonden. MENS ONDER MENSEN, Oudenaarde Mens Onder Mensen Oudenaarde staat open voor mensen die compleet vastzitten en het leven nog moeilijk aankunnen, voor mensen die niet meer echt kunnen voelen, in een conflictsituatie verkeren of vast geraken door eenzaamheid; voor wie is blijven steken in het verleden of voor wie verkrampt leeft. Na het verkrijgen van inzicht wordt de manier van verwerken bekeken; hoe de nieuw verworven inzichten gerealiseerd kunnen worden in het dagelijks leven en welke nieuwe vaste waarden in het leven ingebouwd kunnen worden. De bijeenkomsten van deze groep vinden plaats in Oudenaarde, elke eerste en derde dinsdag van de maand. Er is een folder ter beschikking. Info: Anne Van Brabant, 0477/ bereikbaarheid: voormiddag, meestal tot 13 uur Opgetekend door Anne, begeleidster MOM: De meeste deelnemers herinneren zich niet wannéér precies de depressie hen in de greep kreeg. Soms stellen ze na een tijd bij de groep te zijn plots vast dat de beknellende band los is de lucht opgeklaard het zware gevoel weg en ze kunnen niet goed duiden waarom. Er is met andere woorden mijns inziens geen pasklaar universeel recept te geven. Wel stel ik vast dat je verandering moet durven toelaten, dat is niet voor iedereen even makkelijk. Soms dient de depressie als beschermende mantel tegen verandering. Er is veel vertrouwen nodig, want de terugkeer moet uit jezelf komen het is een pelgrimstocht. Daarbij zijn tochtgenoten van belang. Velen ervaren het als positief dat ze bij ons hebben leren verwoorden wat vierkant liep; ze kregen weer voeling met hun emoties. Een nadeel kan wel zijn dat verhalen van anderen, alle pijn mee naar huis genomen wordt. Dat is niet de bedoeling, maar valt niet altijd te vermijden. We geven iedereen de kans eens te komen kijken draait het bij hen nog té vierkant dan helpen we zoeken naar een andere ondersteuning. We doen dit werk intussen al 22 jaar vrijwillig en onbezoldigd. SIMILES, familiegroepen Laten we ook de partners en kinderen niet vergeten. Zij zijn vaak de belangrijkste steun voor de persoon in depressie, maar ook zij hebben hun grenzen. Zij kunnen extra zuurstof vinden bij Similes, een zelfhulporganisatie voor partners en betrokkenen bij mensen met een psychisch of psychiatrisch probleem. Er zijn groepssamenkomsten in elke provincie; de agenda kan men raadplegen op de website of navragen op het nationale secretariaat. Similes, nationaal secretariaat: 016/ (kantooruren), similes@scarlet.be (website met forum) 11

12 Je kan ook iets doen om een depressie te voorkomen Maak jezelf evenwel geen nodeloze verwijten als dit alsnog om één of andere reden toch niet lukt, dan heb je gewoon wat extra hulp nodig. Afstand nemen, relativeren en vertrouwen We leven in een land van overvloed, ook aan prikkels. Dit heeft een keerzijde: niet iedereen kan die overvloed aan. Sommige mensen verdrinken daarin. Weten waar de reddingsboei hangt en er gebruik van maken indien nodig is al een goed idee. Terwijl veel mensen verwoed in een al dan niet zelfbepaalde richting aan het zwemmen zijn, vinden anderen dan weer geen aansluiting (meer) door verlies van werk, gezondheid, een goede relatie. Dit kan een serieuze knauw geven in het zelfbeeld en het vertrouwen dat er voor ieder plaats is onder de zon. De drukdoenerij valt hen des te meer op en leidt soms tot verbittering. Hierop bedacht zijn kan al voor een stuk preventief werken. Erop durven vertrouwen dat de zin in en van het leven zich vroeg of laat terug aandient als men er maar ontvankelijk voor blijft, is een basis voor stabiliteit. Kunnen ervaren dat er ook een zijnsmodus bestaat naast de populaire doemodus (zie: Mindfulness, Edel Maex) is een geschenk voor het leven. Niet alles ligt in onze macht of is onze schuld. Humor ten slotte is nog altijd de beste remedie tegen verzuring en verzwaring. Over je problemen spreken Spoken in je hoofd en hart kan je al is het maar tijdelijk - naar buiten jagen door ze te benoemen. Dan lijken ze vaak al minder angstaanjagend en krijg je ze makkelijker onder controle. Erover spreken dus, zelfs al moet je daarvoor wat gêne overwinnen niet om de wereld kond te doen van je zieleroerselen maar om licht en lucht binnen te laten in de duisternis. Kan dat niet bij iemand die je vertrouwt, bel dan naar Tele-Onthaal nummer /24 uur) of als het hele enge spoken geworden zijn - naar de Zelfmoordlijn: 02/ (24/24 uur). Op dit laatste nummer kunnen ook nabestaanden, familieleden of vrienden terecht. Gesprekken blijven anoniem. Fit blijven, ook in je hoofd Met een nationale informatiecampagne, Fit in je hoofd, goed in je vel, die in de maand mei op televisie en in weekbladen liep, wil Minister van Welzijn Vervotte problemen zoals depressie en (gedachten aan) zelfdoding uit de taboesfeer halen en bespreekbaar maken. Deze campagne is preventief en wil de mensen ervan bewust maken dat zij vaak zelf de tools in handen hebben om iets aan hun problemen te doen, voor die escaleren. Dat kan aan de hand van tien concrete stappen, die een leidraad bieden om (terug) tot een mentaal evenwicht te komen of om dit evenwicht te behouden. Deze tips zijn geen toverformules, wel eenvoudige middelen die erger helpen voorkomen. (Beter) voor jezelf zorgen De Notenboom: groepsgesprekken rond depressie en zelfzorg Iedereen voelt zich wel eens neerslachtig of gedeprimeerd. Maar wanneer spreken we van een echte depressie? Je voelt je langere tijd somber, je hebt nergens zin in, je hebt last van moeheid, angst en paniekaanvallen, of andere lichamelijke klachten. Je wordt getroffen door een echte depressie. Wat kan je hieraan doen? Je kan er zelf iets aan doen: door erover te praten met mensen in je naaste omgeving of met deskundige hulpverleners, door het gebruik van medicijnen en/of het volgen van een geschikte therapie. Daarnaast kan je door veranderingen in doen en denken, het leren verwerken van verdriet en verlies, ontspannings- en activeringoefeningen, je problemen zelf leren aanpakken. Wie belangstelling heeft om via groepsgesprekken het thema "depressie" te introduceren in de vereniging of kennissenkring, kan contact opnemen met De Notenboom, een socioculturele vereniging voor mensen met of zonder beperkingen. Het aanbod is wel beperkt tot verenigingen en groepen in Vlaams-Brabant en de gesprekken blijven informatief, niet therapeutisch. Aan verenigingen wordt een bijdrage gevraagd van 100 per namiddag (3 uren) en een locatie die fysiek toegankelijk is voor iedereen. Aan kleine groepen van min. 5 pers. en max. 10 pers. wordt een bijdrage gevraagd van 10 per deelnemer. Bij de groepsgesprekken hoort een syllabus, die men ook kan bekijken en/of afhalen van de website (doorklikken op zelfzorg ) Meer info via de website of via Micheline Baetens: 02/ michelinebaetens@notenboom.be Zie: of bestel de brochures en affiche bij de Vlaamse Infolijn: 0800/

13 Cursussen CM: word je eigen gids bij stress en spanning Zeker wanneer men in een vroeg stadium bij zichzelf (een neiging tot) stress of overspanning vaststelt kan deze cursus baat hebben. De cursus bestaat uit zes sessies van telkens twee uur. Iedere week komt een ander thema aan bod. De eerste sessie handelt over stress in het algemeen. De tweede, derde en vierde gaan over de invloed van stress op lichaam, gedachten en gedrag. De vijfde behandelt paniekaanvallen, paniekstoornissen en slaapproblemen en in de zesde en laatste krijgt men uitleg over depressieve klachten en een aantal werkgebonden problemen zoals een burn-out en overspannen zijn. De deelnemers krijgen een werkboek mee ter ondersteuning. De prijs bedraagt 100 voor CM-leden en 150 voor niet-leden. Dit najaar start een cursus in Leuven, Hasselt, Antwerpen, Mechelen, Turnhout en Geel. Meer info bij uw CM-kantoor. Andere cursussen over ontspanningstechnieken of stressreductie vindt men op Anders Gewoon 10 oktober is de Werelddag van de Geestelijke Gezondheid. Ook in Vlaanderen zijn op of rond die dag allerlei activiteiten gepland die gecoördineerd worden vanuit Anders Gewoon, een samenwerkingsverband van verschillende actoren in de geestelijke gezondheidszorg. Bedoeling van de campagne(s) van Anders Gewoon is het beter bespreekbaar maken van geestelijk ziek zijn en de zorgmogelijkheid beter bekend te maken bij het grote publiek. Zelfhulpboeken en literatuur De Vlaamse Vereniging voor Geestelijke Gezondheidszorg (VVGG) beheert een documentatiecentrum gespecialiseerd in alles wat men geestelijke gezondheid te maken heeft. Het centrum is vrij toegankelijk voor iedereen, alles kan ter plaatse geraadpleegd worden en boeken kunnen ontleend worden voor 0,50 per boek voor drie weken. Hun tijdschrift Psyche bericht over het reilen en zeilen in de Vlaamse geestelijke gezondheidszorg. De uitgebreide boekenrubriek en agenda brengt de lezer op de hoogte van de actualiteit. Een jaarabonnement op dit kwartaalblad kost 12,50 In samenwerking met het Nederlandse NFGV geeft de VVGG een reeks brochures uit met informatie over psychische problemen. De volgende brochures zijn beschikbaar: ADHD, angststoornissen, borderline, dementie, depressie, dwangstoornissen, eetstoornissen, manisch-depressieve stoornis, postpartum depressie, posttraumatische stressstoornis, schizofrenie. Er zullen nog nieuwe titels verschijnen. De brochures kosten 0,35 per exemplaar. Verzendingskosten worden aangerekend. Online kunt u de brochures raadplegen op: (rubriek 'Informatie over ziektebeelden') Vlaamse Vereniging voor Geestelijke Gezondheid, Tenderstraat 14, 9000 Gent tel. secretariaat: 09/ tel. documentatiecentrum 09/ bib@vvgg.be 13

14 De brochure Een verkenning door de wereld van de Geestelijke Gezondheid biedt een overzicht van verschillende aandoeningen, waaronder depressie, en de behandelingsmogelijkheden. Gestoffeerd met getuigenissen van patiënten, in samenwerking met Trefpunt Zelfhulp en de Vlaamse Vereniging voor Manisch-Depressieven. Verkrijgbaar bij de VVGG en het Trefpunt. De brochure Mijn bijzonder brein is een prachtige uitgave van de Koning Boudewijnstichting, en behandelt grote en kleine vragen over ons brein en alles wat daarmee samenhangt. Vertrekkende van twaalf cases nodigen de auteurs (Karin Rondia en Peter Raeymaekers, wetenschappelijke journalisten) ons uit om op basis van de laatste wetenschappelijke ontdekkingen een beter inzicht te verwerven in wat ADHD, depressie, schizofrenie, de ziekte van Alzheimer, de ziekte van Parkinson... precies zijn. Zij leggen ons het belang uit van nieuwe ideeën zoals de plasticiteit van de hersenen of de neuronenbasis van de geest. Zij brengen ook de recente evolutie van de hersenwetenschappen en de kennis van de hersenen, de spanningsvelden en de vragen die ze oproepen, onder de aandacht. Aan het einde van elk hoofdstuk stellen zij een selectie van boeken, publicaties en internetsites voor waarmee u zich nog verder in een onderwerp kan verdiepen. De brochure wordt afgesloten met een abc van mijn bijzonder brein met wetenschappelijke basisinformatie over de hersenen. Nog verkrijgbaar in fotokopie bij de publicatiedienst van de KBS, 070/ publi@kbs-frb.be of af te halen van de website Brochure zelfzorg bij depressie Zoals boven reeds voorgesteld organiseert de socioculturele vereniging voor mensen met en zonder beperking De Notenboom op vraag groepsgesprekken rond depressie en zelfzorg. Bij de groepsgesprekken hoort een syllabus, die men ook kan bekijken en/of afhalen van de website (doorklikken op zelfzorg ) Over depressie en hoe er zelf iets aan/mee te doen, is enorm veel gepubliceerd. Elke auteur schrijft vanuit zijn of haar achtergrond, opleiding, visie en ervaring dit houdt men best voor ogen bij het lezen. Daarom komt eerst een woordje uitleg over de auteur. De beste boeken voor de leek zijn gebaseerd op jaren ervaring en studie maar toch eenvoudig van opbouw en woordgebruik. Hier volgen enkele aanraders: De verborgen kracht van depressie Hoe depressies kunnen leiden tot persoonlijke groei. Auteur: Frederic Flach. Frederic Flach is (was) professor in de psychiatrie aan de Cornell-universiteit USA en schreef reeds in 1974 dit boek na lange ervaring met de behandeling van depressie. Deze herziene en vertaalde uitgave van 1997 is uitgebreid met een stuk over de werking van de nieuwe antidepressiva en hulp aan jongeren tijdens de adolescentie een bij uitstek depressiegevoelige periode. Aan de hand van praktijkvoorbeelden laat Flach zien hoe depressie in een vroeg stadium te herkennen is en wat mogelijke oorzaken zijn. Hij vindt depressie(s) bij het leven horen, en zelfs een betere reactie op spanning dan het ontwikkelen van een psychosomatische klacht op voorwaarde dat men de depressie erkent en erin duikt om er dan sterker uit te komen. De natuurlijke veerkracht van de mens is meestal sterk genoeg hiervoor, of kan hiervoor extra ondersteund worden. Het is vooral het ontkennen of (te) lang uitstellen van het toelaten van pijnlijke emoties dat nefast werkt. Hij schetst verschillende manieren om oorzaken weg te nemen, valkuilen te onderkennen en de depressie te overwinnen, met onder meer een heldere uitleg over wat men hierbij van psychotherapie mag verwachten. Bovendien toont hij aan hoe depressie kan leiden tot een betere expressie; depressie kan in veel gevallen leiden tot persoonlijke groei. Zeer leesbaar en degelijk onderbouwd boek. Uitgever: Bruna, Utrecht, 1997 ISBN Depressie is geen ziekte! Auteur: Bob Vansant. Na een studie godsdienstwetenschappen en een opleiding psychotherapie begeleidde Bob Vansant 25 jaar mensen in depressie. Volgens onderzoek zijn in Europa 17 mensen op 100 depressief. Omgerekend naar België geeft dat 1,5 miljoen depressieven. De wereldgezondheidsorganisatie voorspelt dat dit aantal nog zal toenemen. De ziekte van deze tijd en van de volgende eeuw wordt terecht depressie genoemd. Bob Vansant legt op een kritische manier de maatschappelijke wortels van het fenomeen bloot. De auteur bepleit een maatschappelijke aanpak tegenover de farmaceutische en biologische psychiatrie, die ons wil doen geloven dat er voor al onze problemen een pil bestaat. Bob Vansant toont ook aan dat moeders ontzettend belangrijk zijn in het voorkomen van latere depressies. Hij bepleit dan ook een herwaardering van de moeder in onze samenleving. Het boek doet tevens concrete suggesties naar zowel de depressieven als naar hun omgeving, hulpverleners, politici. De auteur brengt ook diverse getuigenissen, waaronder die van zijn eigen depressies. Het boek maakt ons duidelijk dat mensen in depressies niet gestoord maar wel verstoord zijn. Depressieven zijn dan ook vooral kwaad en verdrietig. Hun stil protest dient ernstig te worden genomen. Uitgeverij: Standaard, 19,95 ISBN

15 Doe-het-zelf boeken In de put, uit de put Zelf depressiviteit overwinnen. Auteurs: De auteurs zijn beiden klinisch psycholoog. Dr. Peter Lewinsohn is hoogleraar aan de universiteit van Oregon (USA) en een vooraanstaand specialist op gebied van depressies. De Nederlandse vertaling en bewerking is verricht door dr. Pim Cuijpers, psycholoog en werkzaam als coördinator van het team preventie, onderzoek en innovatie bij de Riagg (CGGZ) Noord-Brabant (Nederland). Voor veel mensen die zich depressief voelen is de drempel om naar professionele hulpverleners te gaan te hoog. Dit boek kan deze drempel verlagen of alvast toch de nodige handvatten te bieden om voor zichzelf te zorgen. Er wordt een praktische methode gepresenteerd waarmee mensen zichzelf kunnen helpen. Daar moet echter wel een hele grote MAAR bij gezet worden: als de depressie té ernstig is, is het altijd absoluut noodzakelijk om professionele hulp in te schakelen. In het eerste hoofdstuk vindt men een checklist om een idee te krijgen van de persoonlijke depressiegraad. Bij een ernstige depressie heeft het geen zin om aan dit boek te beginnen; het kan de depressie zelfs verergeren. Datzelfde geldt voor mensen die eraan beginnen maar halverwege stoppen: dan beter niet beginnen en een dokter opzoeken! Als je begint aan dit boek, moet je met jezelf afspreken dat je het ook afmaakt. Wat kan het boek je bieden: Stap voor stap wordt nagegaan welke oorzaken ten grondslag kunnen liggen aan de depressie. Op systematische wijze krijgt de lezer praktische richtlijnen voor het aanpakken van de oorzaken. Diverse vaardigheden die daarbij behulpzaam zijn, worden concreet aangepast aan de situatie van de lezer. Het boek geeft antwoord op vragen als: Hoe ga je om met stress en hoe kun je je meer ontspannen voelen? Hoe zorg je voor meer plezierige bezigheden in je leven? En hoe voor minder negatieve gedachten en meer positieve? Het helpt de lezer zijn sociale vaardigheden te vergroten en zelfinstructievaardigheden aan te leren. De situatie zoals die nu is, staat centraal er wordt niet gekeken naar het verleden maar hoe de huidige situatie zo kan veranderd worden dat depressieve gevoelens verminderen of verdwijnen. Uitgeverij Intro, Baarn, 1995 ISBN Werken aan depressieve klachten Een complete zelfhulpcursus De auteurs: Dr. Chris J. Williams is universitair hoofddocent en psychiatrisch adviseur aan de Faculteit Geneeskunde van de universiteit van Glasgow, UK. Dr. Walter van den Broek (Nederlandse bewerking) is psychiater en unithoofd van de zorglijn depressieve stoornissen van het Erasmus Medisch Centrum, Rotterdam. Deze zelfhulpcursus is geschikt voor mensen met een lichte tot matige depressieve stoornis, al dan niet in samenwerking met een behandelaar. De aanpak is gebaseerd op de cognitieve gedragstherapie, waarin de patiënt vooral leert om de symptomen van een depressie te herkennen en te begrijpen en om negatieve gedachten en negatief gedrag te veranderen. Hoewel het wat oogt als een cursusboek voor een hogeschoolstudent en dus misschien wat ontmoedigt om eraan te beginnen is het goed leesbaar en toegankelijk. Bijkomend voordeel voor hulpverleners is dat de oefeningen gratis en onbeperkt mogen gekopieerd worden ten behoeve van hun cliënten zo hoeft men niet telkens de hele turf vast te pakken. Naast een tiental oefeningen waarmee men werkt aan het begrijpen en beheersen van depressieve klachten het grootste deel van het boek is er ook een deeltje informatie voor hulpverleners buiten de geestelijke gezondheidszorg. Uitgever: Lannoo Campus, Leuven, 2005, 35,00 ISBN Mindfulness In de maalstroom van je leven Auteur: Dr. Edel Maex werkt als psychiater in het ZNA Middelheim Ziekenhuis in Antwerpen, waar hij al jaren trainingen geeft in Mindfulness Based Stress Reduction (MBSR). Voor zichzelf ging hij op zoek naar een manier om het hoofd én het hart te kunnen blijven bieden aan de dagelijkse confrontatie met menselijk lijden. Het antwoord op zijn vraag vond hij in zenmeditatie, een techniek uit het boeddhisme waarmee men oefent in een rustig en vrij aanwezig zijn in het nu. Geïnspireerd door de Amerikaanse Jon Kabat-Zinn zette hij de mindfulnesstraining op, een aangepast programma van acht weken waarmee de westerse mens aan de slag kan. Mindfulness leert je met een milde open aandacht aanwezig te zijn bij wat nu is, en op zoek te gaan naar de rust en helderheid in jezelf. Dit is een meditatief doe-boek; je moet er iets mee doén, zoals al meteen in de intro gesteld: Niemand heeft ooit piano leren spelen door er een boek over te lezen. Geen enkel boek en geen enkele theorie kunnen de plaats innemen van oefening en eigen ervaring. Geen enkele leraar vervangt je eigen oefening. Hetzelfde geldt voor mindfulness. Op de website van de uitgever vindt men een gratis bijbehorend audiogedeelte waarmee men zelf aan de slag kan. Of men kan deelnemen aan een training. Zie of tel. 03/ Uitgeverij Lannoo Tielt, 2006, 17,95 ISBN

16 Uw brein als medicijn Zelf stress, angst en depressie overwinnen. Auteur: Dr. David Servan-Schreiber David Servan-Schreiber is professor in de klinische psychiatrie aan de universiteit van Pittsburg, USA. Hij heeft voor zijn werk diverse onderscheidingen gekregen en is momenteel werkzaam in Parijs. Vanuit de neurobiologie beschrijft hij zeven behandelwijzen die uitgaan van de eigen genezende kracht van de hersenen. Diep in onze hersenen zit namelijk ons emotionele brein; dat deel dat ons gevoel, humeur, gedrag, bloeddruk, immuunsysteem kortom alles wat met ons welbevinden te maken heeft, beheerst. Door controle te krijgen over dit emotionele brein blijkt het mogelijk om stoornissen die voortkomen uit stress, angsten of depressie zelf te genezen. Methodes die besproken worden zijn onder meer EMDR (neuro-emotionele integratie door oogbewegingen), lichtenergie, acupunctuur, hartcoherentie, omega-3, lichaamsbeweging, liefde en affectie als biologische behoefte, emotionele communicatie, lichamelijke en emotionele verbondenheid als toegang tot zelfverwerkelijking. Geen doe-het-zelf boek zoals de voorgaande wel een verkenning naar de zelfhelende mogelijkheden van onze eigen geest. Uitgever: Kosmos-Z&K, Utrecht/Antwerpen, 2004 ISBN Depressie overwinnen met aandacht Een praktische gids voor aandachtgerichte cognitieve gedragstherapie bij depressie. Auteurs: John R. McQuaid en Paula E. Carmona. John McQuaid is hoogleraar psychiatrie aan de University of California in San Diego. Paula Carmona is psychotherapeute in San Diego, USA. Dit boek wil mensen niet alleen van hun depressie afhelpen, maar ook hun leven veranderen en een langdurige gemoedsrust verschaffen. Zo'n transformatie bereik je niet door eenvoudigweg van een probleem af te raken, maar door anders tegen problemen aan te kijken. Depressie overwinnen met aandacht geeft een overzicht van de symptomen van depressie en de behandeling met cognitieve gedragstherapie (nagaan welke invloed je gedachten en gedrag hebben op depressie) met behulp van aandachtgerichte, meditatieve training (mindfulness). Het is opgebouwd rond een serie stapsgewijze interventies die de lezer inzicht geven in de gedachten die leiden tot depressie. Uitgever: Nieuwezijds, Amsterdam, 19,95 ISBN Sint-Janskruid bij de behandeling van lichte tot matige depressie Auteurs: Steven Bratman is arts en schreef verscheidene boeken over alternatieve geneeskunde; David Kroll is hoogleraar in de farmacologie en toxicologie en deskundig op het gebied van kruidengeneeskunde. Een merkwaardig boek - degelijk onderbouwd en beargumenteerd. Niet het zoveelste boek over natuurgeneeskunde dat op los zand steunt deze auteurs kennen hun vak, en de beide kanten van de farmacologie. Ze kunnen terecht de vergelijking maken tussen synthetische en natuurlijke medicijnen, en Sint-Janskruid is één van de weinige natuurgeneeskruiden die grondig wetenschappelijk onderzocht werd met het bewijs van werkzaamheid bij milde tot matige depressie bij een groot aantal mensen. Uitgeverij Elmar, Rijswijk, 1999 ISBN Vlinder van Verdriet Hoe ik mijn Postnatale Depressie overwon Auteur: Inge Janssens Vlinder van verdriet is het persoonlijke getuigenis van de postnatale depressie waarmee Inge Janssens na de geboorte van haar derde zoontje te kampen kreeg. Haar eerste reacties op deze postnatale of postpartumdepressie zijn gevoelens van ontkenning, schaamte, boosheid en ongeloof. Nee, ík toch niet, Ik ben toch altijd zo sterk geweest, Ik heb toch helemaal geen reden om mij ongelukkig te voelen?. Beetje bij beetje dringt het tot haar door dat ze hulp moet zoeken. Die vindt ze bij een verloskundige, een gynaecoloog en een psychiater. In haar dagboek schrijft ze het hele proces van moedeloosheid, woede, lusteloosheid en verlies aan levenslust van zich af. Vlinder van verdriet is een document van een zeldzame oprechtheid en eerlijkheid. Het is een boek waaruit vrouwen met een postpartumdepressie én hun partners moed en herkenning zullen putten. Met een voorwoord van psychiater Ria Docx, experte op het gebied van postpartumdepressies. Uitgever: Lannoo ISBN: ,95 Als je depressief bent na de bevalling (voorheen uitgebracht onder de naam Hoezo roze wolk?) Ervaringen van ouders, meningen van artsen en wetenschappelijk nieuws Auteur: Marian Cuisinier & Janny Smit-Wiersinga Boek met als thema depressie na de bevalling. Een van de schrijfsters is oprichtster van de Stichting Depressief na de Bevalling. De inhoud is een afwisseling van ervaringen van ouders en uitgebreide informatie van een groot aantal deskundigen. Het boek is overzichtelijk ingedeeld. In aparte kaders worden nuttige praktische tips gegeven. Veel informatie is afkomstig uit het grote zwangerschapsonderzoek, gehouden door de universiteit van Nijmegen via een oproep in het blad 'Santé'. Het geheel vormt een zeer bij de tijdse benadering van het onderwerp met heel uitgebreide informatie en adviezen voor een ieder die ermee te maken heeft. Er zijn geen illustraties. Achterin een literatuurlijst, een nuttige adressenlijst en een lijst van geraadpleegde literatuur. In deze nieuwe druk zijn adressen en dergelijke geactualiseerd. Uitgever: Unieboek ISBN ,50 16

17 Demonen van de middag Een persoonlijke geschiedenis van depressie Auteur: Andrew Solomon Andrew Solomon studeerde aan de Yale-universiteit (VS) en Cambridge (UK), waar hij momenteel ook doctoreert. Hij is journalist en schrijver. Hij schreef de roman Een boot van steen en publiceert onder andere in The New Yorker, ArtForum en The New York Times Magazine. Hij maakte verschillende depressieve periodes door. De Engelse titel van het boek luidt The Noonday Demon. An atlas of depression, en zo kan het ook beschouwd worden: als een atlas die het hele depressiecontinent in kaart brengt. Het is een diepgaande studie van depressie aanleiding en oorzaak, beleving, gevolgen, behandeling belicht vanuit persoonlijk, (inter)cultureel, wetenschappelijk en alternatief standpunt. Demonen van de middag is een levenswerk dat het uiterste van de auteur moet gevergd hebben. Wellicht niet door te komen als men onderaan de depressie zit, maar heel troostvol en verhelderend tussen moeilijke periodes door, of als men zich écht voor 200 % wil verdiepen in het thema. Absolute aanrader, met een hele mooie epiloog: Het tegendeel van depressie is niet geluk, maar vitaliteit, en nu ik dit schrijf is mijn leven inderdaad vitaal, zelfs als ik neerslachtig ben. Het is mogelijk dat ik volgend jaar weer wakker word zonder mijn geestvermogens; het is niet waarschijnlijk dat die me voortdurend nabij blijven. Intussen heb ik echter iets ontdekt wat ik een ziel zou moeten noemen, een deel van mezelf dat ik me nooit had kunnen voorstellen tot op die dag, zeven jaar geleden, toen de hel langskwam voor een onverwacht bezoek. En dat is een kostbare ontdekking Ik kan met geen mogelijkheid alleen maar spijt hebben van de loop die mijn leven heeft genomen. Elke dag, soms moedig, en soms tegen wil en dank, kies ik ervoor in leven te blijven. En is dat geen zeldzame vreugde? Uitgeverij Ambo/Anthos, eerste druk 2002, vierde druk 2004 ISBN Website van de auteur: (Engelstalig) Voor partners en familieleden Depressie. Gids voor familieleden Auteur: Pim Cuijpers, klinisch psycholoog, verbonden aan het Riagg (= CGGZ) in Nederland. Depressies treffen niet alleen de mensen die er zelf aan lijden. Ook hun partners, kinderen, ouders en andere betrokkenen ondervinden de gevolgen ervan. De depressie kan bij de familieleden leiden tot conflicten in de relatie, isolement en eenzaamheid, oververmoeidheid, overbelasting en overspannenheid. Het is beslist geen uitzondering als ook een familielid depressief wordt of andere ernstige psychische klachten krijgt. Dit is dus een handleiding voor hen. Eerst en vooral biedt het veel informatie over wat een depressie is en dat blijkt heel belangrijk te zijn. Men leert zo beter het gedrag begrijpen en hoe er mee om te gaan. Het boekje beschrijft ook wat de emotionele en praktische gevolgen voor uzelf kunnen zijn, u ontdekt dat u geen uitzondering bent, welke maatregelen u kan nemen om de belasting voor uzelf te verminderen. In het laatste hoofdstuk gaat de auteur in op hulpverlening. Een antwoord wordt gegeven op vragen als: Wat doet u als de betrokkenen geen hulp wil zoeken of aanvaarden? En vooral: waar vindt u zélf hulp? De adressen verwijzen wel naar Nederland, in België kunnen familieleden terecht bij Similes (zie eerder in dit dossier). Uitgeverij Intro, Baarn, 1997 ISBN Hoe kan ik helpen? Auteur: Bob Vansant: studeerde godsdienstwetenschappen, volgde een opleiding in psychotherapie, begeleidde 25 jaar mensen in depressie en hield al talloze lezingen over het thema. Dit boek richt zich vooral tot partners, familie, vrienden en omgeving van iemand in depressie. Het boek behandelt de 25 belangrijkste vragen die op vele voordrachten en lezingen telkens terugkeerden. Bob zegt zelf in zijn inleiding: 'Na "wacht niet tot het donker wordt" en "Depressie is geen ziekte" is dit het laatste boek dat ik over dit thema publiceer; en dan schrijf ik de roman waar ik al zoveel jaren van droom... Het is zowat mijn therapeutisch testament' Uitgeverij: Standaard, 2003 ISBN

18 Links De Belgische Liga van de Depressie wil ruimte bieden voor een permanente uitwisseling van gedachten en informatie over depressie. Zij richt zich tot alle geïnteresseerden, al dan niet depressief of al dan niet deel uitmakend van de omgeving van een depressieve persoon. De Liga richt zich ook tot patiëntenverenigingen en verantwoordelijken van groeperingen die al dan niet professioneel bezig zijn met depressie, en de Overheid, die in het kader van haar missie haar gesprekspartners wenst te informeren over depressie. De Liga stelt zich tot doel de belangrijkste ontwikkelingen die zich op dat gebied voordoen op een wetenschappelijk verantwoorde, dus op evidentie gesteunde en genuanceerde wijze naar het grote publiek over te brengen. Om deze brugfunctie tussen wetenschappelijke gegevens en informatie naar het grote publiek te kunnen waarmaken, beschikt de Liga over verschillende communicatiekanalen: - contacten met de pers, opiniepeilingen - aanwezigheid op nationale gezondheidssalons, voordrachten (op aanvraag) - colloquia - informatiebrochures - samenwerking met de medische sector, instellingen en patiëntenverenigingen - telefonische permanentie, website, Met een activiteitenkalender van studiedagen en symposia en brochures over depressie in pdf-formaat die men kan afhalen van de website of aanvragen bij het secretariaat: 070/ maandag en vrijdag u. lig.depr@skynet.be De Werkgroep Verder Nabestaanden na Zelfdoding is een samenwerkingsverband tussen de Centra voor Geestelijke Gezondheidszorg, het Centrum ter Preventie van Zelfmoord en andere actoren betrokken bij de problematiek van suïcide. Zij organiseren jaarlijks een dag van de nabestaanden dit jaar op 18 november 2006 en diverse open of gesloten gespreksgroepen waar nabestaanden elkaar onder begeleiding kunnen ontmoeten. Niet-medische en/of multidisciplinaire acties rond het voorkomen van depressie en zelfdoding. Netwerk Depressie Vlaanderen is opgericht op 10 oktober 2004 de Werelddag van de Geestelijke Gezondheid als een ongebonden en pluralistische feitelijke vereniging in beweging, geïnspireerd door het gedachtegoed van Bob Vansant. Zij willen van zich doen spreken door studiedagen en lezingen, affichecampagnes, sensibiliserings- en informatiefolders, het stimuleren van zelfhulpinitiatieven, het verstrekken van informatie, het geven van opleidingen, het organiseren van bijeenkomsten van doelgroep en naastbestaanden, verwijzing, het aankloppen bij de overheid. Anne-Marie Dinneweth Deze publicatie is een realisatie van het TZ-team. Artikels mogen worden overgenomen mits bronvermelding. Trefpunt Zelfhulp vzw E. Van Evenstraat 2C, 3000 Leuven tel. 016/ trefpunt.zelfhulp@soc.kuleuven.ac.be V.U.: Koen Matthijs Vormgeving: Astrid Mattheeuws Depressie

Depressie. Meer dan een somber gevoel. Deze folder is voor doven en slechthorenden die meer willen weten over depressie

Depressie. Meer dan een somber gevoel. Deze folder is voor doven en slechthorenden die meer willen weten over depressie ggz voor doven & slechthorenden Depressie Meer dan een somber gevoel Deze folder is voor doven en slechthorenden die meer willen weten over depressie Herkent u dit? Iedereen is wel eens somber of treurig.

Nadere informatie

Depressie. Meer dan zo maar een dip

Depressie. Meer dan zo maar een dip Meer dan zo maar een dip Een dipje of een depressie? Ieder mens heeft wel eens een dipje. Zo n sombere bui kan allerlei oorzaken hebben, bijvoorbeeld een ruzie, een teleurstelling, ziekte of narigheid

Nadere informatie

Praktische opdracht ANW Depressies

Praktische opdracht ANW Depressies Praktische opdracht ANW Depressies Praktische-opdracht door een scholier 1714 woorden 27 februari 2002 7,9 16 keer beoordeeld Vak ANW Inleiding: Deze brochure gaat over depressies. Op het moment hebben

Nadere informatie

Stemmingsstoornissen. Postpartum depressie. Depressie na bevalling

Stemmingsstoornissen. Postpartum depressie. Depressie na bevalling Stemmingsstoornissen Postpartum depressie Depressie na bevalling GGZ Friesland is de grootste aanbieder van geestelijke gezondheidszorg in de provincie Friesland. We bieden u hulp bij alle mogelijke psychische

Nadere informatie

Slachtoffers van mensenhandel en geestelijke gezondheidszorg

Slachtoffers van mensenhandel en geestelijke gezondheidszorg Slachtoffers van mensenhandel en geestelijke gezondheidszorg Informatie voor cliënten Cliënten en geestelijke gezondheidszorg Slachtoffers van mensenhandel hebben vaak nare dingen meegemaakt. Ze zijn geschokt

Nadere informatie

Depressie bij ouderen

Depressie bij ouderen Depressie bij ouderen Bij u of uw familielid is een depressie vastgesteld. Hoewel relatief veel ouderen last hebben van depressieve klachten, worden deze niet altijd als zodanig herkend. In deze folder

Nadere informatie

Een depressie. P unt P. kan u helpen. volwassenen

Een depressie. P unt P. kan u helpen. volwassenen Een depressie P unt P kan u helpen volwassenen Iedereen is wel eens moe, somber en lusteloos. Het is een normale reactie op tegenvallers, een verlies en andere vervelende gebeurtenissen. Wanneer dit soort

Nadere informatie

Depressie. Informatiefolder voor cliënt en naasten. Zorgprogramma Doen bij Depressie UKON. Versie 2013-oktober

Depressie. Informatiefolder voor cliënt en naasten. Zorgprogramma Doen bij Depressie UKON. Versie 2013-oktober Depressie Informatiefolder voor cliënt en naasten Zorgprogramma Doen bij Depressie Versie 2013-oktober Inleiding Deze folder bevat informatie over de klachten die bij een depressie horen en welke oorzaken

Nadere informatie

Heb ik een depressie?

Heb ik een depressie? Heb ik een depressie? 2 Heb ik een depressie? Iedereen voelt zich wel eens somber of neerslachtig. Wanneer het niet botert met collega s, je piekert over je relatie of wanneer je de tentamenweek hebt verpest,

Nadere informatie

Depressie. Informatiefolder voor zorgteam. Zorgprogramma Doen bij Depressie UKON. Versie 2013-oktober

Depressie. Informatiefolder voor zorgteam. Zorgprogramma Doen bij Depressie UKON. Versie 2013-oktober Depressie Informatiefolder voor zorgteam Zorgprogramma Doen bij Depressie Inleiding Deze folder is bedoeld voor afdelingsmedewerkers die betrokken zijn bij de zorg voor een cliënt bij wie een depressie

Nadere informatie

KOPPen bij elkaar en schouders eronder. Informatie voor kinderen van ouders met psychiatrische problemen

KOPPen bij elkaar en schouders eronder. Informatie voor kinderen van ouders met psychiatrische problemen KOPPen bij elkaar en schouders eronder Informatie voor kinderen van ouders met psychiatrische problemen Mama, waarom huil je? Mama, ben je nu weer verdrietig? Papa, gaan we naar het zwembad? Waarom niet?

Nadere informatie

Depressie bij ouderen

Depressie bij ouderen Depressie bij ouderen Bij u, uw partner of familielid is een depressie vastgesteld. In deze folder kunt u lezen wat een depressie is en waar u voor verdere vragen en informatie terecht kunt. Vanwege de

Nadere informatie

Depressie bij verpleeghuiscliënten

Depressie bij verpleeghuiscliënten Doen bij Depressie zorgprogramma Informatiefolder voor cliënt en naasten Depressie bij verpleeghuiscliënten Folder 3 Inleiding Deze folder bevat informatie over de klachten die bij een depressie horen

Nadere informatie

Vermoeidheid bij MPD

Vermoeidheid bij MPD Vermoeidheid bij MPD Landelijke contactmiddag MPD Stichting, 10-10-2009 -van Wijlen Psycho-oncologisch therapeut Centrum Amarant Toon Hermans Huis Amersfoort Welke verschijnselen? Gevoelens van totale

Nadere informatie

Gezinsinterventie Gezinsgesprekken voor gezinnen waarbij de ouder psychische problemen heeft

Gezinsinterventie Gezinsgesprekken voor gezinnen waarbij de ouder psychische problemen heeft Gezinsinterventie Gezinsgesprekken voor gezinnen waarbij de ouder psychische problemen heeft Inhoudsopgave Klik op het onderwerp om verder te lezen. Zorgen en vragen 1 Gezinsinterventie 2 Tien praktische

Nadere informatie

Een depressie. PuntP kan u helpen. groep: volwassenen

Een depressie. PuntP kan u helpen. groep: volwassenen Een depressie PuntP kan u helpen groep: volwassenen Iedereen is wel eens moe, somber en lusteloos. Het is een normale reactie op tegenvallers, een verlies en andere vervelende gebeurtenissen. Wanneer dit

Nadere informatie

Is iemand in jouw omgeving verslaafd?

Is iemand in jouw omgeving verslaafd? Is iemand in jouw omgeving verslaafd? Verslaafd aan Jou ondersteunt en informeert de omgeving van verslaafden. Vaak gaat alle aandacht uit naar de verslaafde en daardoor wordt soms niet gezien dat familie

Nadere informatie

een dierbare verliezen

een dierbare verliezen een dierbare verliezen een dierbare verliezen U heeft kort geleden iemand verloren. Dat kan heel verwarrend zijn. Vaak is het moeilijk te accepteren dat iemand er niet meer is. Soms is het verdriet of

Nadere informatie

EEN DIERBARE VERLIEZEN

EEN DIERBARE VERLIEZEN EEN DIERBARE VERLIEZEN 994 Inleiding Deze folder is bedoeld voor nabestaanden. U leest hierin over de gevoelens die u kunt ervaren en hoe u in deze moeilijke tijd goed voor uzelf kunt zorgen. U heeft kort

Nadere informatie

Psychische. problemen. bij ouders. Wat doe je met ouders die in de knoop zitten?

Psychische. problemen. bij ouders. Wat doe je met ouders die in de knoop zitten? Psychische problemen bij ouders Wat doe je met ouders die in de knoop zitten? Alles over psychische problemen bij je ouders IKMAAKDEKLIK.be Een onlineplatform voor kinderen van ouders met psychische problemen.

Nadere informatie

Depressie. Meer dan zo maar een dip

Depressie. Meer dan zo maar een dip Meer dan zo maar een dip Een dip of een depressie? Je hoort mensen vaak zeggen dat ze even een dipje hebben. Daar kijkt niemand van op. Iedereen is wel eens somber of treurig. Zulke gevoelens kunnen opkomen

Nadere informatie

Brijder Verslavingszorg Hoofddorp

Brijder Verslavingszorg Hoofddorp Ons Team Ons team is zeer divers. We bestaan uit het secretariaat, psychologen, maatschappelijk werkers, sociaal psychiatrisch verpleegkundigen, cognitief gedragstherapeutisch werkers, ervaringsdeskundigen,

Nadere informatie

Meer informatie MRS 0610-2

Meer informatie MRS 0610-2 Meer informatie Bij de VGCt zijn meer brochures verkrijgbaar, voor volwassenen bijvoorbeeld over depressie en angststoornissen. Speciaal voor kinderen zijn er brochures over veel piekeren, verlatingsangst,

Nadere informatie

WAAR KAN IK HULP VINDEN? Informatie over geestelijke gezondheidsproblemen

WAAR KAN IK HULP VINDEN? Informatie over geestelijke gezondheidsproblemen WAAR KAN IK HULP VINDEN? Informatie over geestelijke gezondheidsproblemen Tekst: Aziza Sbiti & Cha-Hsuan Liu Colofon: Deze brochure is totstandgekomen met hulp van het Inspraak Orgaan Chinezen. De inhoud

Nadere informatie

Infobrochure. Depressie, Hoe een behandeling het levensplezier kan terugbrengen. R. Houtman

Infobrochure. Depressie, Hoe een behandeling het levensplezier kan terugbrengen. R. Houtman Infobrochure Depressie, Hoe een behandeling het levensplezier kan terugbrengen. R. Houtman Inhoud Woord vooraf. 3 Psycho-educatie op de afdeling. 4 Verloop van de sessies. 4 Sessie 1: Depressie begrijpen.

Nadere informatie

Zingeving op MAAT. Wat zijn de effecten van aandacht voor levensvragen en hoe meet je dat?

Zingeving op MAAT. Wat zijn de effecten van aandacht voor levensvragen en hoe meet je dat? Zingeving op MAAT Wat zijn de effecten van aandacht voor levensvragen en hoe meet je dat? Hoe maken we het hard? Aandacht voor levensvragen en ouderen in zorg en welzijn Expertisenetwerk Levensvragen en

Nadere informatie

Nummer 1 December 2011. Cursusaanbod 2012 Gedeeld verdriet Mindfulness Laat je zelf zien

Nummer 1 December 2011. Cursusaanbod 2012 Gedeeld verdriet Mindfulness Laat je zelf zien Nummer 1 December 2011 Cursusaanbod 2012 Gedeeld verdriet Mindfulness Laat je zelf zien LANDELIJK HEEFT 16% VAN DE JONGEREN PSYCHOSOCIALE PROBLEMEN. Scoop richt zich bij coaching, counseling en training

Nadere informatie

Uit de burn-out Therapiegroep werkstresshantering

Uit de burn-out Therapiegroep werkstresshantering Uit de burn-out Therapiegroep werkstresshantering Albert Schweitzer ziekenhuis mei 2009 pavo 0202 Inleiding Als u last heeft van een burn-out door stress op het werk kunt u de therapiegroep werkstresshantering

Nadere informatie

Grip op je Depressie. Cursus voor mensen met depressieve klachten

Grip op je Depressie. Cursus voor mensen met depressieve klachten Grip op je Depressie Cursus voor mensen met depressieve klachten In deze folder vindt u informatie over de cursus Grip op je Depressie, die verzorgd wordt door de afdeling Medische Psychologie van het

Nadere informatie

Depressieve klachten bij verpleeghuiscliënten

Depressieve klachten bij verpleeghuiscliënten Doen bij Depressie zorgprogramma Informatiefolder voor cliënt en naasten Depressieve klachten bij verpleeghuiscliënten Folder 1 Inleiding Deze folder is bedoeld voor mensen met depressieve klachten en

Nadere informatie

TOOLKIT ROUW EN VERDRIET

TOOLKIT ROUW EN VERDRIET TOOLKIT ROUW EN VERDRIET ALS JE IEMAND DICHTBIJ VERLIEST. Rouwen: een werkwoord waarvan je de betekenis pas leert kennen als je voor het eerst iemand verliest die veel voor jou betekende. Misschien wil

Nadere informatie

Terrorisme en dan verder

Terrorisme en dan verder Terrorisme en dan verder Hoe kunt u omgaan met de gevolgen van een aanslag? - Ga zo veel mogelijk door met uw normale dagelijkse activiteiten. Dat geeft u het gevoel dat u de baas bent over de situatie.

Nadere informatie

Doen bij Depressie Alzheimer café Maarheeze, 11 juni 2014. Dr. Roeslan Leontjevas

Doen bij Depressie Alzheimer café Maarheeze, 11 juni 2014. Dr. Roeslan Leontjevas Doen bij Depressie Alzheimer café Maarheeze, 11 juni 2014 Dr. Roeslan Leontjevas Doen bij Depressie: effectief depressie aanpakken Dr. Roeslan Leontjevas - psycholoog - onderzoek aan Radboud Universitair

Nadere informatie

Zelfmoordgedachten. Praat over wat je denkt, voelt, ervaart. Praten lucht op.

Zelfmoordgedachten. Praat over wat je denkt, voelt, ervaart. Praten lucht op. Zelfmoordgedachten Praat over wat je denkt, voelt, ervaart. Praten lucht op. Alles over zelfmoordgedachten Zelfmoordlijn 1813 Die kan je bellen, chatten of mailen als je aan zelfdoding denkt. Op de website

Nadere informatie

Oplossingsgerichte vragen (Het Spel van Oplossingen IKB & TS)

Oplossingsgerichte vragen (Het Spel van Oplossingen IKB & TS) Oplossingsgerichte vragen (Het Spel van Oplossingen IKB & TS) Stel dat dat (te grote wonder) gebeurt, ik betwijfel of dat zal gebeuren, maar stel je voor dat, wat zou je dan doen dat je nu niet doet? (p36)

Nadere informatie

Vragenlijst Depressie

Vragenlijst Depressie Vragenlijst Depressie Deze vragenlijst bestaat uit een aantal uitspraken die in groepen bij elkaar staan (A t/m U). Lees iedere groep aandachtig door. Kies dan bij elke groep die uitspraak die het best

Nadere informatie

Depressie bij ouderen

Depressie bij ouderen Depressie bij ouderen 2 Depressie bij ouderen komt vaak voor, maar is soms moeilijk te herkennen. Deze folder geeft informatie over de kenmerken en de behandeling van een depressie bij ouderen. Wat is

Nadere informatie

Online Psychologische Hulp Angst & Paniek

Online Psychologische Hulp Angst & Paniek Online Psychologische Hulp Angst & Paniek 2 Therapieland Therapieland Online Psychologische Hulp In deze brochure maak je kennis met de online behandeling Angst & Paniek van Therapieland. Je krijgt uitleg

Nadere informatie

Terrorisme en dan verder Wat te doen na een aanslag?

Terrorisme en dan verder Wat te doen na een aanslag? Terrorisme en dan verder Wat te doen na een aanslag? Publieksversie Ga zo veel mogelijk door met uw normale dagelijkse activiteiten. Dat geeft u het gevoel dat u de baas bent over de situatie. Dit is ook

Nadere informatie

De muur. Maar nu, ik wil uitbreken. Ik kom in het nauw en wil d r uit. Het lukt echter niet. De muur is te hoog. De muur is te dik.

De muur. Maar nu, ik wil uitbreken. Ik kom in het nauw en wil d r uit. Het lukt echter niet. De muur is te hoog. De muur is te dik. De muur Ik heb een muur om me heen. Nou, een muur? Het lijken er wel tien. En niemand is in staat om Over die muur bij mij te komen. Ik laat je niet toe, Want dan zou je zien Hoe kwetsbaar ik ben. Maar

Nadere informatie

Mindfulness omgaan met wat er is workshop Parkinson café

Mindfulness omgaan met wat er is workshop Parkinson café Mindfulness omgaan met wat er is workshop Parkinson café Yvonne Kuijsters Kennismaken met mindfulness Wat is mindfulness Wat brengt het mij, wat heb ik eraan? Aandacht Aandacht is een vorm van oplettendheid.

Nadere informatie

[PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster

[PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster [PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster! Hoofdzaken Ster Copyright EffectenSter BV 2014 Hoofdzaken Ster SOCIALE VAARDIGHEDEN VERSLAVING DOELEN EN MOTIVATIE 10 9 8 10 9 8 7 6 4 3 2 1 7 6 4 3 2 1 10 9

Nadere informatie

Je eigen gevoelens. Schaamte

Je eigen gevoelens. Schaamte Je eigen gevoelens Voor ouders, partners, broers, zussen en kinderen van mensen met een ernstig drugsprobleem is het heel belangrijk om inzicht te krijgen in de problemen van het verslaafde familielid,

Nadere informatie

Omgaan met kanker. Moeheid

Omgaan met kanker. Moeheid Omgaan met kanker Moeheid Vermoeidheid is een veelvoorkomende bijwerking van kanker of de behandeling ervan. Ruim 60% van alle mensen zegt last van vermoeidheid te hebben, zelfs dagelijks. De vermoeidheid

Nadere informatie

Grip op je Depressie. Cursus voor mensen met depressieve klachten

Grip op je Depressie. Cursus voor mensen met depressieve klachten Grip op je Depressie Cursus voor mensen met depressieve klachten In deze folder vindt u informatie over de cursus Grip op je Depressie, die verzorgd wordt door de afdeling medische psychologie van het

Nadere informatie

Verslag van een ervaringsdeskundige. Nu GAP-deskundige.

Verslag van een ervaringsdeskundige. Nu GAP-deskundige. Burn out Verslag van een ervaringsdeskundige. Nu GAP-deskundige. Ik was al een tijd druk met mijn werk en mijn gezin. Het viel mij zwaar, maar ik moest dit van mezelf doen om aan de omgeving te laten zien

Nadere informatie

Secundaire traumatisering

Secundaire traumatisering SECTORFONDSEN ZORG EN WELZIJN Secundaire traumatisering In de welzijnssector Informatie voor werknemers Weer een verhaal over incest: ik kan er niet meer tegen Als ik zo n lieve vader op de crèche zie,

Nadere informatie

Na de schok... Informatie voor ouders

Na de schok... Informatie voor ouders Na de schok... Informatie voor ouders Niemand is echt voorbereid op een schokkende gebeurtenis en als het gebeurt heeft dat voor iedereen ingrijpende gevolgen. Als kinderen samen met hun ouders een aangrijpende

Nadere informatie

Na een ICD-schok Adviezen voor goede verwerking.

Na een ICD-schok Adviezen voor goede verwerking. Na een ICD-schok Adviezen voor goede verwerking www.nwz.nl Inhoud Wat merkt u van een ICD-schok? 3 Mogelijke reacties op een ICD-schok 3 Adviezen voor goede verwerking van een ICD-schok 4 Praktische gevolgen

Nadere informatie

Wat er ook aan de hand is, de gevolgen zijn hetzelfde. Je bent een aantal lichamelijke functies, die je voorheen als vanzelfsprekend aannam, kwijt.

Wat er ook aan de hand is, de gevolgen zijn hetzelfde. Je bent een aantal lichamelijke functies, die je voorheen als vanzelfsprekend aannam, kwijt. Hoofdstuk 7 Emoties Nu is het tijd om door te gaan. Je hebt je dwarslaesie, je bent hopelijk klaar met al de medische dingen, nu is het tijd om ook je gevoelens aandacht te geven. Dus: ga lekker zitten,

Nadere informatie

Angststoornissen. Deze folder is voor doven en slechthorenden die meer willen weten over angst

Angststoornissen. Deze folder is voor doven en slechthorenden die meer willen weten over angst ggz voor doven & slechthorenden Angststoornissen Als angst en paniek invloed hebben op het dagelijks leven Deze folder is voor doven en slechthorenden die meer willen weten over angst Herkent u dit? Iedereen

Nadere informatie

Bipolaire stoornissen

Bipolaire stoornissen Bipolaire stoornissen PuntP kan u helpen volwassenen Sommige mensen hebben last van stemmingsschommelingen die niet in verhouding staan tot wat er in hun persoonlijke omgeving gebeurt. De stemming lijkt

Nadere informatie

Depressieve klachten. Vraag je Alphega apotheek om meer informatie en advies. Jouw gezondheid is onze zorg

Depressieve klachten. Vraag je Alphega apotheek om meer informatie en advies. Jouw gezondheid is onze zorg Depressieve klachten Vraag je Alphega apotheek om meer informatie en advies Jouw gezondheid is onze zorg Inhoud Klachten en symptomen 3 Oorzaken 5 Wanneer arts raadplegen 6 Wat kun je zelf doen 7 Geneesmiddelen

Nadere informatie

FAALANGST DE BAAS! TRAINING 1. faalangst. de baas! training. www.kinderpraktijklandsmeer.nl info@kinderpraktijklandsmeer.nl

FAALANGST DE BAAS! TRAINING 1. faalangst. de baas! training. www.kinderpraktijklandsmeer.nl info@kinderpraktijklandsmeer.nl FAALANGST DE BAAS! TRAINING 1 faalangst de baas! training www.kinderpraktijklandsmeer.nl info@kinderpraktijklandsmeer.nl 2 KINDERPRAKTIJK LANDSMEER FAALANGST DE BAAS! TRAINING 3 faalangst de Baas! training

Nadere informatie

Hoe verwerk je een. schokkende gebeurtenis? Informatie voor ouders

Hoe verwerk je een. schokkende gebeurtenis? Informatie voor ouders Hoe verwerk je een schokkende gebeurtenis? Informatie voor ouders Niemand is echt voorbereid op een schokkende gebeurtenis en als het gebeurt heeft dat voor iedereen ingrijpende gevolgen. Als kinderen

Nadere informatie

NA DE SCHOK INFORMATIE VOOR OUDERS

NA DE SCHOK INFORMATIE VOOR OUDERS NA DE SCHOK INFORMATIE VOOR OUDERS Betrokken raken bij een schokkende gebeurtenis laat niemand onberoerd. Je bent er meestal niet op voorbereid en als het gebeurt kan dat ingrijpende gevolgen hebben voor

Nadere informatie

Een dierbare verliezen. Informatie voor nabestaanden

Een dierbare verliezen. Informatie voor nabestaanden 00 Een dierbare verliezen Informatie voor nabestaanden Deze folder is bedoeld voor nabestaanden. U leest hierin over de gevoelens die u kunt ervaren, en hoe u in deze moeilijke tijd goed voor uzelf kunt

Nadere informatie

Zelfdoding. en depressie Praat over wat je denkt, voelt, ervaart. Praten lucht op.

Zelfdoding. en depressie Praat over wat je denkt, voelt, ervaart. Praten lucht op. Zelfdoding en depressie Praat over wat je denkt, voelt, ervaart. Praten lucht op. Alles over zelfdoding De Zelfmoordlijn tel. 02 649 95 55 www.zelfmoordlijn.be Werkgroep Verder Voor wie achterblijft na

Nadere informatie

Ik wil dood suïcidaliteit

Ik wil dood suïcidaliteit Ik wil dood suïcidaliteit bij jongeren Mark De Bock Anneleen Franssens Annelies Kog Klinisch psychologen en orthopedagogen, psychotherapeuten UKJA Waar of niet waar? De meeste zelfmoorden gebeuren impulsief

Nadere informatie

Heb ik een eetstoornis?

Heb ik een eetstoornis? Heb ik een eetstoornis? Heb ik een eetstoornis? Eten is voor veel mensen belangrijk: het is gezellig, lekker en een centraal moment van de dag. Ook geeft het de broodnodige energie. Soms eten we wat minder,

Nadere informatie

Het verlies van een dierbare

Het verlies van een dierbare Het verlies van een dierbare Het Zorgpad Stervensfase is gebaseerd op de Liverpool Care Pathway for the dying patient (LCP). De LCP is door het Erasmus MC Rotterdam en het IKNL locatie Rotterdam integraal

Nadere informatie

Slaapproblemen, angst en onrust

Slaapproblemen, angst en onrust Slaapproblemen, angst en onrust WAT KUNT U ZELF DOEN WAT KAN UW APOTHEKER VOOR U DOEN WAT GEBEURT ER ALS U STOPT AUTORIJDEN INFORMATIE ADRESSEN HULPVERLENING VRAAG OVER UW MEDICIJNEN? WWW.APOTHEEK.NL SLAAPPROBLEMEN,

Nadere informatie

Een dierbare verliezen

Een dierbare verliezen Patiënteninformatie Een dierbare verliezen Informatie over het verlies van een dierbare en de gevoelens die u daarover kunt hebben Een dierbare verliezen Informatie over het verlies van een dierbare en

Nadere informatie

Hoe ga je om met stress?

Hoe ga je om met stress? Hoe ga je om met stress? Bij stress ontstaat er in ons lichaam een natuurlijke reactie die ons in staat stelt om snel en alert te reageren op gevaar: onze polsslag en ademhaling versnellen, de spieren

Nadere informatie

Tips tegen nervositeit

Tips tegen nervositeit Vijf jaar lang heb ik een slaapmiddel gebruikt om in slaap te komen soms had ik de moed om het eens zonder dat tabletje te proberen. Ik sliep dan zo slecht, dat ik de moed snel weer opgaf. Toch vond ik

Nadere informatie

In de eeuwigheid van het leven waarin ik ben is alles volmaakt, heel en compleet en toch verandert het leven voortdurend. Er is geen begin en geen

In de eeuwigheid van het leven waarin ik ben is alles volmaakt, heel en compleet en toch verandert het leven voortdurend. Er is geen begin en geen 14 In de eeuwigheid van het leven waarin ik ben is alles volmaakt, heel en compleet en toch verandert het leven voortdurend. Er is geen begin en geen einde, alleen een voortdurende kringloop van materie

Nadere informatie

Ik heb een postnatale/postpartum depressie

Ik heb een postnatale/postpartum depressie Ik heb een postnatale/postpartum depressie Ik kan nu volledig zeggen dat ik last heb van een postnatale/postpartum depressie. Dit durfde ik niet hardop te zeggen omdat mijn huisarts de eerste keer toen

Nadere informatie

MEE Nederland. Raad en daad voor iedereen met een beperking. Moeilijk lerend. Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind

MEE Nederland. Raad en daad voor iedereen met een beperking. Moeilijk lerend. Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind MEE Nederland Raad en daad voor iedereen met een beperking Moeilijk lerend Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind Moeilijk lerend Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind Inhoudsopgave

Nadere informatie

Taboe. Door mijn verhaal te vertellen wil ik graag het taboe verbreken, dat heerst over mensen die getraumatiseerd zijn door hun verleden.

Taboe. Door mijn verhaal te vertellen wil ik graag het taboe verbreken, dat heerst over mensen die getraumatiseerd zijn door hun verleden. Taboe Door mijn verhaal te vertellen wil ik graag het taboe verbreken, dat heerst over mensen die getraumatiseerd zijn door hun verleden. Sommigen hebben er angst-, dwangmatige of psychische stoornissen

Nadere informatie

Depressie tijdens de zwangerschap uit de taboesfeer

Depressie tijdens de zwangerschap uit de taboesfeer Depressie tijdens de zwangerschap uit de taboesfeer Depressie en angstklachten tijdens de zwangerschap komen regelmatig voor. Toch wordt dit onderwerp nog vaak als taboe ervaren en is niet duidelijk welke

Nadere informatie

Wat je voelt is wat je denkt! De theorie van het rationeel denken

Wat je voelt is wat je denkt! De theorie van het rationeel denken Wat je voelt is wat je denkt! De theorie van het rationeel denken Mensen zoeken hulp omdat ze overhoop liggen met zichzelf of met anderen. Dit kan zich op verschillende manieren uiten. Sommige mensen worden

Nadere informatie

NA DE SCHOK INFORMATIE VOOR OUDERS

NA DE SCHOK INFORMATIE VOOR OUDERS NA DE SCHOK INFORMATIE VOOR OUDERS Betrokken raken bij een schokkende gebeurtenis laat niemand onberoerd. Je bent er meestal niet op voorbereid en als het gebeurt kan dat ingrijpende gevolgen hebben voor

Nadere informatie

Depressie bij verpleeghuiscliënten

Depressie bij verpleeghuiscliënten Doen bij Depressie zorgprogramma Informatiefolder voor afdelingsmedewerkers Depressie bij verpleeghuiscliënten Folder 4 Inleiding Deze folder is bedoeld voor afdelingsmedewerkers die betrokken zijn bij

Nadere informatie

Depressieve klachten. Een folder voor patiënten van GCM GCM. GezondheidsCentra Maarssenbroek Samen vooraan in zorg

Depressieve klachten. Een folder voor patiënten van GCM GCM. GezondheidsCentra Maarssenbroek Samen vooraan in zorg Depressieve klachten Een folder voor patiënten van GCM GCM GezondheidsCentra Maarssenbroek Samen vooraan in zorg GCM, samen vooraan in zorg Deze folder is een samenwerkingsverband tussen Stichting Gezondheidscentra

Nadere informatie

Probleem? Geen probleem. Met de vaardigheden die Humanitas je aanreikt, verander je je leven. Helemaal zelf. En het mooie is: iedereen kan het.

Probleem? Geen probleem. Met de vaardigheden die Humanitas je aanreikt, verander je je leven. Helemaal zelf. En het mooie is: iedereen kan het. ONTMOET HUMANITAS Probleem? Geen probleem. Met de vaardigheden die Humanitas je aanreikt, verander je je leven. Helemaal zelf. En het mooie is: iedereen kan het. Zonder uitzondering. Lukt het je niet alleen,

Nadere informatie

VERWERKING NA EEN INGRIJPENDE GEBEURTENIS 1

VERWERKING NA EEN INGRIJPENDE GEBEURTENIS 1 SOCIAAL WERK VERWERKING NA EEN INGRIJPENDE GEBEURTENIS 1 U bent recent betrokken geweest bij een gebeurtenis waarbij u geconfronteerd werd met een aantal ingrijpende ervaringen. Met deze korte informatie

Nadere informatie

Psychologische ondersteuning en behandeling bij interstitiële longaandoeningen

Psychologische ondersteuning en behandeling bij interstitiële longaandoeningen Psychologische ondersteuning en behandeling bij interstitiële longaandoeningen 1 oktober 2014 Marielle van den Heuvel, Gezondheidszorgpsycholoog Afdeling Medische Psychologie Orbis Medisch Centrum Inhoud

Nadere informatie

Advies en steun voor uw kind en uzelf

Advies en steun voor uw kind en uzelf Advies en steun voor uw kind en uzelf Voor advies en steun aan ouders en hun kinderen Informatie advies cursussen Als u of uw kind psychische klachten heeft of problemen ervaart met alcohol of drugs, heeft

Nadere informatie

Verlies, verdriet en rouw

Verlies, verdriet en rouw Verlies, verdriet en rouw Albert Schweitzer ziekenhuis november 2013 pavo 0233 Inleiding Iemand die u dierbaar was, waar uw zorg naar uitging, is overleden. Het wegvallen van de overledene brengt wellicht

Nadere informatie

Manisch depressief of bipolaire stoornis

Manisch depressief of bipolaire stoornis 0000 2027 - SV - oktober 2012 Manisch depressief of bipolaire stoornis campus Sint-Vincentius Sint-Vincentiusstraat 20 2018 Antwerpen tel. 03 285 20 00 fax 03 239 23 23 www.st-vincentius.be GasthuisZusters

Nadere informatie

Mindfulness-Based Cognitieve Therapie (MBCT) Aandachttraining/Mindfulnesstraining

Mindfulness-Based Cognitieve Therapie (MBCT) Aandachttraining/Mindfulnesstraining Mindfulness-Based Cognitieve Therapie (MBCT) Aandachttraining/Mindfulnesstraining 2 Deze folder geeft u informatie over Mindfulness-Based Cognitieve Therapie. Deze mindfulnesstraining wordt op de afdeling

Nadere informatie

regio Gooi en Vechtstreek Niet uitgeslapen? Jongeren en slapeloosheid www.cjggooienvechtstreek.nl

regio Gooi en Vechtstreek Niet uitgeslapen? Jongeren en slapeloosheid www.cjggooienvechtstreek.nl regio Gooi en Vechtstreek Niet uitgeslapen? Jongeren en slapeloosheid www.cjggooienvechtstreek.nl n Niet uitgeslapen? Jongeren en slapeloosheid We slapen gemiddeld zo n zeven tot acht uur per nacht. Dat

Nadere informatie

Dip, down of depressie Hulp bij depressiviteit

Dip, down of depressie Hulp bij depressiviteit Dip, down of depressie Hulp bij depressiviteit Dip, down of depressie Hulp bij depressiviteit Iedere tiener is weleens somber en verdrietig, en vaak is het in één, twee dagen voorbij zonder dat je als

Nadere informatie

Psychosociale problemen bij kanker

Psychosociale problemen bij kanker Psychosociale problemen bij kanker mogelijkheden voor begeleiding in het azm Psychosociale problemen bij kanker Inleiding 3 Reacties 3 Begeleiding 3 Wanneer hulp inschakelen 4 Vroegtijdige herkenning 4

Nadere informatie

Esmeralda, het leven van een manisch-depressieve vrouw van 0 tot en met 31

Esmeralda, het leven van een manisch-depressieve vrouw van 0 tot en met 31 Esmeralda, het leven van een manisch-depressieve vrouw van 0 tot en met 31 Eerste druk, augustus 2012 2012 E.M.J. Elders Correctors: T. Verhoeff, E. Seferina isbn: 978-90-484-2551-8 nur: 402 Uitgever:

Nadere informatie

Borderline. Als gevoelens en gedrag snel veranderen. Deze folder is voor doven en slechthorenden die meer willen weten over borderline

Borderline. Als gevoelens en gedrag snel veranderen. Deze folder is voor doven en slechthorenden die meer willen weten over borderline ggz voor doven & slechthorenden Borderline Als gevoelens en gedrag snel veranderen Deze folder is voor doven en slechthorenden die meer willen weten over borderline Herkent u dit? Bij iedereen gaat wel

Nadere informatie

Overzicht Groepsaanbod. Mindfulness Chronische pijn Instapgroep Kerngroep SOVA Weerbaarheid Angst en depressie

Overzicht Groepsaanbod. Mindfulness Chronische pijn Instapgroep Kerngroep SOVA Weerbaarheid Angst en depressie Overzicht Groepsaanbod Mindfulness Chronische pijn Instapgroep Kerngroep SOVA Weerbaarheid Angst en depressie Waarom een groep of cursus? Waarom in een groep? Het kan zijn dat je het zelf prettiger vindt

Nadere informatie

Depressieve symptomen bij verpleeghuiscliënten

Depressieve symptomen bij verpleeghuiscliënten Doen bij Depressie zorgprogramma Informatiefolder voor afdelingsmedewerkers Depressieve symptomen bij verpleeghuiscliënten Folder 2 Inleiding Deze folder is bedoeld voor afdelingsmedewerkers die betrokken

Nadere informatie

Verslaving. Deze folder is voor doven en slechthorenden die meer willen weten over verslaving. Als iemand niet meer zonder... kan

Verslaving. Deze folder is voor doven en slechthorenden die meer willen weten over verslaving. Als iemand niet meer zonder... kan ggz voor doven & slechthorenden Verslaving Als iemand niet meer zonder... kan Deze folder is voor doven en slechthorenden die meer willen weten over verslaving Herkent u dit? Veel mensen gebruiken soms

Nadere informatie

HET VERHAAL VAN KATRIN

HET VERHAAL VAN KATRIN HET VERHAAL VAN KATRIN Katrin begon heroïne te gebruiken toen ze ongeveer 12 was. In het begin deed ze dat nog af en toe. We hadden er niet genoeg geld voor. Door een ingrijpende gebeurtenis ging ze steeds

Nadere informatie

WORD GROTER DAN DAT WAT JOU KLEIN HOUDT. Ann Weiser Cornell en Egbert Monsuur

WORD GROTER DAN DAT WAT JOU KLEIN HOUDT. Ann Weiser Cornell en Egbert Monsuur WORD GROTER DAN DAT WAT JOU KLEIN HOUDT Ann Weiser Cornell en Egbert Monsuur 1 Les één Welkom bij deze e-cursus waarin we je zullen laten zien hoe jij groter kunt worden en je problemen kleiner! Zijn er

Nadere informatie

Handvatten voor het omgaan met zelfbeschadiging

Handvatten voor het omgaan met zelfbeschadiging Handvatten voor het omgaan met zelfbeschadiging Als iemand in jouw omgeving zichzelf beschadigt is dat erg ingrijpend. Het kan allerlei emoties oproepen. Je bent misschien erg verdrietig, boos of je voelt

Nadere informatie

In 5 stappen naar meer vrijheid én verbinding in je relatie

In 5 stappen naar meer vrijheid én verbinding in je relatie In 5 stappen naar meer vrijheid én verbinding in je relatie Hallo! Je houdt van je partner. Jullie zijn al geruime tijd samen en hebben misschien samen kinderen. Jullie leiden een druk bestaan en tijd

Nadere informatie

Bipolaire stoornissen PUNTP KAN U HELPEN

Bipolaire stoornissen PUNTP KAN U HELPEN Bipolaire stoornissen PUNTP KAN U HELPEN Er zijn altijd situaties die ons erg boos, blij of verdrietig maken: emotionele pieken en dalen horen bij het leven. Maar het kan voorkomen dat u last heeft van

Nadere informatie

Sportief bewegen met een depressie. Depressie

Sportief bewegen met een depressie. Depressie Sportief bewegen met een depressie Depressie Sportief bewegen met een depressie...................................... Bewegen: gezond en nog leuk ook! Regelmatig bewegen heeft een positieve invloed op

Nadere informatie

A M E R S F O O R T & O M S T R E K E N

A M E R S F O O R T & O M S T R E K E N Volwassenen Geen paniek! Deze cursus wordt aangeboden door de afdeling Preventie en Generalistische Zorg van RIAGG Amersfoort & Omstreken in samenwerking met Indigo. Informatie en aanmelding Voor meer

Nadere informatie

Trauma en verslaving. Mondriaan. Verslavingszorg. Informatie voor patiënten

Trauma en verslaving. Mondriaan. Verslavingszorg. Informatie voor patiënten Verslavingszorg Trauma en verslaving Als u naast uw verslaving ook last heeft van een nare of ingrijpende gebeurtenis uit uw verleden Informatie voor patiënten Mondriaan voor geestelijke gezondheid Trauma

Nadere informatie

Ontdek je kracht voor de leerkracht

Ontdek je kracht voor de leerkracht Handleiding les 1 Ontdek je kracht voor de leerkracht Voor je ligt de handleiding voor de cursus Ontdek je kracht voor kinderen van groep 7/8. Waarom deze cursus? Om kinderen te leren beter in balans te

Nadere informatie

Documentaire vrijheid Depressie

Documentaire vrijheid Depressie Documentaire vrijheid Depressie Anna Diouf en Rianne Horning MM2A 1 Inhoudsopgave Inleiding Het onderzoek Voice-over Filmplan Storyboard 2 Inleiding De afgelopen 4 weken hebben we in duo s een mini-documentaire

Nadere informatie

Debriefing. Opvang na een schokkende gebeurtenis. Geert Taghon 2013

Debriefing. Opvang na een schokkende gebeurtenis. Geert Taghon 2013 Debriefing Opvang na een schokkende gebeurtenis Geert Taghon 2013 Definitie schokkende gebeurtenis Een gebeurtenis die buiten het patroon van gebruikelijke menselijke ervaringen ligt en duidelijk leed

Nadere informatie