ERVE EME VROEG MIDDELEEUWS ERF IN ZUTPHEN. Erve Eme geeft historisch Zutphen een nieuwe dimensie! Businesscase

Transcriptie

1 ERVE EME VROEG MIDDELEEUWS ERF IN ZUTPHEN 1 Erve Eme geeft historisch Zutphen een nieuwe dimensie! Businesscase

2 Ik neem je mee. Terug naar de vroege Middeleeuwen, een kijkje in het leven Kom binnen, stap door de poort en wees welkom! Achter de bossages en palissade ligt een geheel andere wereld, de wereld van de Frankische boeren uit de vroege middeleeuwen. Mijn naam is Wibald, oudste zoon van Maggo van Eme. Ik ben hier geboren en getogen. Mijn vader is de belangrijkste man van dit erf. Geen gemakkelijk leven hier, het comfort van moderne tijden kennen wij hier niet. Hard werken op het land, hopen dat de natuur gul is voor ons en onze familie. Hier moet je goed zorgen voor de dieren, zij zijn het kapitaal van de boer. Vrijwel voortdurend zijn wij in de weer met het bereiden van voedsel. Direct na de poort, aan je linkerhand, zie je een van onze waardevolle bezittingen; onze varkens. Zij zorgen voor vlees, een belangrijke voedingsstof. Maar ook voor het opruimen van ons afval! Zij leven van de restjes eten en scharrelen zelf eten bij elkaar. Wij hebben ook nog schapen, zij staan een eind hier vandaan op het land. Mijn zus, Beretrude, en mijn nicht, Adalinda, zijn altijd bij hen. Naast het varkenskot zie je onze schuur, waar we onze werkmaterialen in opbergen en waar een deel van onze oogst wordt bewaard. 2 Schuin voor je zie je die grote boerderij, daar wonen wij met onze hele familie; opa, oma, kinderen en kleinkinderen. Het hele jaar door brand daar een warm vuur, rokerig, maar daar wen je aan. Ook aan de kou raak je gewend. Hoewel het in de winter soms te koud is, opa zal de volgende winter wellicht niet overleven met zij broze gezondheid. Naast de boerderij ligt de kring, onze buitenwerkplek. Hier zitten we vaak met z n allen; we werken aan onze gereedschap, kleding en keukengerei. En hier vertellen we elkaar prachtige verhalen! Hier vindt je ook onze broodoven, waar we dagelijks vers brood maken, als er tenminste nog genoeg graan voor handen is. Meel malen is een hele klus, voor een brood moet je echt een hele dag hard werken. Je waardeert het dan wel extra, het smaakt altijd heerlijk. Aan de andere kant van de boerderij staan twee hutkommen. In de ene hutkom werkt mijn vader, hij is smid. Veel boeren uit de buurt komen bij hem langs om gereedschap te laten repareren of iets nieuws te laten maken. Hij kan prachtige messen smeden en is hierom beroemd in de wijde omgeving. Ik help hem graag een handje en leer zo de kneepjes van het vak.

3 In de hutkom naast de smidse staat het weefgetouw van mijn tante en moeder; zij werken hier dagelijks aan het weven van stoffen voor onze kleding. De wol komt van onze eigen schapen! Het is zwaar en vooral ook saai werk, ik sta liever bij mijn vader in de smidse! Aan kleine het grasveld staat ook nog een open werkplaats waar we zomers uit de zon kunnen werken en in de winter droog en in het licht kunnen zitten. Hier maken we bijvoorbeeld zelf onze banken, stoelen en bedden. Op het erf staat ook een spieker, waar onze voorraden liggen opgeslagen, hoog en droog. Kom, dan gaan we de grote boerderij in om te zien wat daar te beleven is. Misschien maakt mijn zus wel een mooie kookpot of heeft ze een lekker stuk brood voor ons! 3 Zutphen, juni 2012 De businesscase voor het Middeleeuws erf op de Kaardebol krijgt steeds meer vorm. We zijn gestart met een eerste opzet voor deze businesscase begin Met kunst- en vliegwerk en hulp van diverse deskundigen hebben we in drie weken onze eerste plannen op papier gezet en in februari gepresenteerd bij de gemeente Zutphen. Inmiddels zijn we een aantal maanden verder en hebben we onze nieuwe inzichten verwerkt. Gesprekken met diverse geïnteresseerden en deskundigen, zowel in Zutphen als bij diverse soortgelijke projecten in Nederland, Duitsland en Denemarken, hebben ons nieuwe kennis en inzichten opgeleverd, verwerkt in onze businesscase. Inmiddels hebben we ook besloten te kiezen voor een krachtige nieuwe naam voor het erf: Erve Eme. Kort, krachtig, herkenbaar en historische verantwoord! Stichting Erve Eme i.o Patrick Reeuwijk Siep Teijema Carla van Dijk Bert Fermin Met speciale dank aan EXARC (Roeland Paardekooper), Historisch Openluchtmuseum Eindhoven (Luc Eekhout), Gelders Erfgoed (Liesbeth Tonckens), Henk Hölscher (Intell Hotels Resort Zutphen), de medewerkers van het Middelaldercentret Nykøbing, en het VikingCenter Ribe in Denemarken en de Vereniging voor Experimentele Archeologie en Educatie (VAEE)

4 Inhoudsopgave 1. Inleiding Organisatie Uitgangspunten Structuur Bestuur Vrijwillig personeel Duurzaamheidsbewustwording Trends en ontwikkelingen Sociaal - Demografisch Technologisch Financieel- economisch Recreatief Historisch educatief In verbinding Partners Doelgroepen Kansen en kracht Financiering Investering Exploitatie Geraadpleegde literatuur...19 Bijlage 1: Financieringsoverzicht...20 Bijlage11: Overzicht van stakeholders (lijst in ontwikkeling)...28

5 1. Inleiding Voor u ligt een opmerkelijk plan voor een opmerkelijke plek in Zutphen: Erve Eme. In dit plan gaan wij in op de mogelijkheden van de doorstart van het vroeg-middeleeuws erf als onafhankelijke organisatie, passend bij de ambities van de gemeente Zutphen en bij de toekomst van het Centrum voor Duurzaamheid De Kaardebol. inzichten en de handvatten om dit te kunnen realiseren. Stichting Erve Eme werkt aan het vormgeven van een ondernemende organisatie die interactief omgaat met de Zutphense samenleving en haar sporen uit het heden en verleden. Erve Eme kan conceptueel worden ingepast in diverse plannen voor de toekomstige Kaardebol. Dit plan geeft Het terrein zal, volgens onze plannen, een geleidelijke historische (her)inrichting ondergaan zodat het meer één geheel wordt en het idee van een klein dorp ontstaat. Het terrein wordt beter afgescheiden van de buitenwereld door middel van dicht struweel. De sfeer uit de vroege Middeleeuwen komt hierdoor beter tot z n recht. Verder zullen medewerkers (vrijwilligers) in vroeg-middeleeuwse kleding op het terrein aanwezig zijn. Zij zorgen ervoor dat de bezoekers zich even in de middeleeuwen wanen. Leerlingen van diverse vakopleidingen in- en om Zutphen leren o.a. smeden en houtbewerken en brengen zo het erf nog meer tot leven. 5 Authenticiteit staat met hoofdletters geschreven in het verder vormgeven van het erf. Het vormt de basis voor alle bouwwerken, kleding en activiteiten; de beleving moet echt zijn om geloofwaardig te zijn en te blijven. De medewerkers zullen zich voortdurend bewust moeten zijn van waar ze zijn en wat ze doen. Wij zijn er van overtuigt dat het bestaande middeleeuwse erf een investering waard is, zowel in geld als in tijd. Zutphen kan zich met een voortvarende ontwikkeling van een vroeg-middeleeuws erf op de kaart zetten als stad met een rijke beleefbare historie en een unieke kijk op het stimuleren van duurzame ontwikkelingen door het verleden als inspiratiebron te gebruiken. Erve Eme verdient een plek in het collectieve geheugen van Zutphenaren, jong en oud. Educatief en recreatief kan het erf een belangrijke regionale functie vervullen. Onze ambitie vraagt om actieve inzet en gedrevenheid binnen robuuste samenwerkingsrelaties met instellingen, bedrijven en particuliere initiatieven die zich op een of andere wijze willen verbinden aan de geschiedenis én aan de toekomst van duurzaam Zutphen.

6 2.Organisatie 2.1 Uitgangspunten Erve Eme verbindt alle Zutphenaren en iedereen die belangstelling toont voor het cultureel én natuurerfgoed van Zutphen. Wij willen ons richten op het beschikbaar maken van cultuur- en natuurerfgoed in Zutphen voor een breed publiek. Erve Eme heeft een duidelijke publieke functie waarbij wij het materiële en immateriële erfgoed (in de breedst mogelijke zin!) van Zutphen in samenhang willen presenteren en beleefbaar maken. Wij doen dit door middel van activiteiten gericht op educatie, kennisontwikkeling én recreatie; beleven en leren door kijken en doen! Samenwerking met diverse relevante partners - uiteraard met oog voor de rol van die partners is essentieel bij het ontwikkelen onze portfolio voor een grote groep belangstellenden. De snelle ontwikkelingen in de samenleving op velerlei gebieden schept de behoefte aan sociaal kapitaal, aan herkenning en begrip van de toekomst vanuit het verleden dat samen is doorgemaakt. Sociaal kapitaal is onmiskenbare factor voor regionale welvaart 1 Wij zetten ons in om dit sociale kapitaal zichtbaar te maken voor jong én oud, arm en rijk; vanuit het verleden geven wij zicht op het heden en leggen wij verbanden tussen mensen. Actief zoeken wij contact met de ons omringende Zutphense samenleving om samen met hen vorm te geven aan cultuur en natuur. 6 Kenmerkend voor de (historische) identiteit van de stad is de aanwezigheid van verbindende verhalen waarin culturele diversiteit op de voorgrond staat. Nieuwkomers leverden een bijdrage aan de geschiedenis van onze Hanzestad, en dus aan ondernemerschap, op velerlei gebieden. Die verhalen kunnen vanuit verschillende bijdragen van Zutphense en regionale instellingen tastbaar, beleefbaar en zichtbaar gemaakt worden. Jong of oud, autochtoon of allochtoon, rijk of arm; iedereen heeft in verleden en heden een bijdrage geleverd. Door het verband tussen heden en verleden zichtbaar te maken en te laten zien waar mogelijke oorzaken en gevolgen van handelen liggen werken we mee aan sociale cohesie én aan een duurzame samenleving 2 1 Fukuyama, Cultureel erfgoed is een verzamelnaam voor archeologische monumenten, vondsten en opgravingen, nationaal beschermde cultuurvoorwerpen en verzamelingen, archieven en beschermde stads- en dorpsgezichten. Deze hebben een grote cultuurhistorische en wetenschappelijke betekenis. Het erfgoed maakt ons bewust van onze cultuur en geschiedenis. Daarom is het belangrijk dat er zo veel mogelijk van behouden blijft. (definitie Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed) Als aanvulling op deze definitie beschouwen wij natuurerfgoed als integraal onderdeel van ons totale erfgoed. Nederland is bij uitstek een land waar de mens grote invloed heeft op de vorming van de natuur; wat leren we van ons verleden en wat geven we door aan de volgende generaties. Onze acties nu hebben op alle vlakken invloed op de toekomst, duurzaamheid is daarom van essentieel belang in ons denken en doen.

7 2.2 Structuur Met het oprichten van een zelfstandige stichting voor het middeleeuws erf wordt er een solide doorstart gegeven aan dit deel van De Kaardebol. Zelfstandig, maar niet alleen! Een nauwe samenwerking met andere partijen op en rond De Kaardebol is ons streven. De stichting focust zich volledig op de ontwikkeling(en) van het middeleeuws erf, behartigt de belangen van dit deel van De Kaardebol en vervult de financiële en beleidsmatige taken helder en afgebakend. De stichting drijft een beperkte onderneming en zorgt ervoor dat het erf zichzelf tenminste in stand kan houden en bij voorkeur zichzelf sterker kan positioneren in de markt door geleidelijke uitbreiding. Wij streven naar een financieel onafhankelijke positie Bestuur De stichting zal vorm worden gegeven in een beperkte organisatie, aangestuurd door een bestuur met zowel inhoudelijke als bedrijfsmatige kennis. Het bestuur is eindverantwoordelijk voor de (inhoudelijke) koers van de organisatie, voor de bedrijfsvoering en voor de (meerjarige) financiën. Verder is het bestuur verantwoordelijk voor het voortdurend vernieuwen en verbeteren van de organisatie waarbij betrokken vakgebieden en trends worden gevolgd. Het bestuur kent portefeuillehouders met de volgende belangrijke aandachtsgebieden: Vastgoed, Financiën & Facilitaire zaken; Deze discipline zorgt voor het technisch beheer en het onderhoud van terrein en gebouwen en voor de facilitaire ondersteuning. Deze discipline is verantwoordelijk voor een gedegen investeringsplan ten behoeve van onderhoud, beheer en uitbreiding van de gebouwen en overige faciliteiten. Middels deze plannen moeten de kosten die dit met zich meebrengt inzichtelijk worden gemaakt om deze zo te kunnen begroten. Deze plannen hebben tevens tot doel om de bruikbaarheid en continuïteit van de gebouwen te kunnen blijven waarborgen. Onder deze discipline valt eveneens het exploiteren van kleinschalige horecavoorzieningen en een (web)winkeltje. Communicatie, Fondsenwerving en Vrijwilligers; Deze discipline geeft invulling aan externe contacten en samenwerkingsverbanden lokaal en regionaal. De kerntaak is het versterken en vergroten van de bekendheid van Erve Eme in de lokale samenleving en regionale context. Het presenteren van het dienstenportfolio, het programma- en activeitenaanbod, het werven van bezoekers, boekingen van evenementen en bezoeken en salesactiviteiten daartoe.

8 Binnen deze portefeuille valt eveneens het vrijwilligersbeleid: het vinden en binden van vrijwilligers door o.a. samenwerking met (maatschappelijke) stages in Vo, Mbo en Hbo. Dit is overigens een van de grootste uitdagingen van de organisatie. Voor alle medewerkers zal een opleidingsbeleid worden opgesteld; het zorgen voor het op peil houden van kennis en kunde. Dit doen we samen met de nieuw op te richten vereniging Het EmerGilde, de vereniging die het erf gaat ondersteunen op alle mogelijke manieren. Educatie & Recreatie; Deze discipline ontwikkelt en voert het programmamanagement van het dienstenportfolio uit, op locatie Erve Eme, en wanneer nodig ook op externe locaties bij partnerorganisaties om zo in verbinding te zijn en te blijven met de samenleving, onze doelgroepen en onze stakeholders/ partners. Kerntaak is het ontwikkelen en uitvoeren van kwalitatief goede educatieve en recreatieve activiteiten en diensten, ingepland in een jaaragenda. 2.4 Vrijwillig personeel Erve Eme heeft binnen alle disciplines vrijwilligers hard nodig. Vrijwilligers vormen de personele kern van de organisatie. Zonder hen is de exploitatie van Erve Eme niet mogelijk. De operationele aansturing van deze vrijwilligers valt onder de directe verantwoordelijkheid van een coördinator. Een goed lopend erf zonder professionele begeleiding van vrijwilligers is niet mogelijk. Op termijn van 2-4 jaar streven wij naar een betaalde professional van minimaal 0,5 Fte voor de vrijwilligerscoördinatie. Er zijn naar verwachting ongeveer 25 tot 40 vrijwilligers nodig, afhankelijk van de taakafbakening en de te ontwikkelen activiteiten. Om de binding met het erf, elkaar en de uit te voeren activiteiten te vergroten richten we direct bij aanvang het EmerGilde op, de vereniging van vrijwilligers en vrienden (abonnementhouders) van het erf. Dit gilde regelt, in samenspraak en samenwerking met het bestuur van het erf, alles omtrent het functioneren van de vrijwilligers. Iedere nieuwe vrijwilliger wordt lid van het EmerGilde en conformeert zich aan de doelen van het erf. Het EmerGilde ondersteunt het erf op alle mogelijke manieren, de vereniging vormt onze achterban, motor en motivator. 8 Deze nieuwe organisatie zal een goed doortimmerd vrijwilligersbeleid opzetten in samenwerking met stichting Gelders Erfgoed. Centraal daarbij staat dat sociaal kapitaal onmiskenbaar een belangrijke factor voor regionale welvaart is. 3 Taakafbakening, structurele taken en seizoenstaken, maar ook instroom, doorstroom en uitstroom van vrijwilligers zullen onderdeel uitmaken van dit beleid. Kennisontwikkeling op het gebied van wonen, voeding, kleding en gebruik van materialen als o.a hout, ijzer en klei zal een belangrijk onderdeel vormen van het vrijwilligersbeleid, omdat kennis van de vroege middeleeuwse tijd waarin het leven zich op het erf zich afspeelt, een kritische succesfactor vormt in de verbeelding voor het publiek. Alle vrijwilligers zullen regelmatig worden bijgeschoold en up-to-date kennis krijgen, niet alleen inhoudelijk maar ook op het gebied van bijvoorbeeld gastvrijheid en het omgaan met kinderen/jongeren en groepen. Iedere nieuwe vrijwilliger volgt verplicht een basiscursus, waarbij ingegaan wordt op gewoontes, gebruiken uit de middeleeuwen maar ook aandacht wordt besteed aan belangrijke afspraken over het werken op en rond het erf. 3 Fukuyama, 1995

9 Naar onze verwachting zullen er in Zutphen en omgeving voldoende mensen zijn met interesse voor een functie als vrijwilliger bij Erve Eme. Wij zullen direct bij de start zeer actief gaan werven via (social) media, en (digitale) netwerken. 2.5 Duurzaamheidsbewustwording Op het erf vinden activiteiten plaats die geïnspireerd zijn op het leven in het verleden. Of beter gezegd, op het erf leer je van het verleden. Bezoekers ervaren hoe mensen vroeger huizen bouwden, gereedschap en kleding maakten, zien waar het voedsel vandaan kwam en hoe dicht onze voorouders bij de natuur stonden. Een groot deel van de grondstoffen uit hun eigen omgeving werden gebruikt en hergebruikt. Zij waren zich zeer bewust van hun leefomgeving en gingen daar duurzaam mee om, als van nature. Alles werd hersteld en hergebruikt. Duurzaamheid was een vanzelfsprekendheid! Wij verbinden het verleden met het heden en brengen het verleden tot leven in actieve vorm. Vanuit een middeleeuwse blik geven wij op organische wijze aandacht aan die vormen van educatie die passen binnen de doelstelling van het erf: cultuur- en erfgoededucatie én Duurzaam denken door doen: een complete en waardevolle leerbeleving! Erve Eme kan ruimte bieden aan opleidingen voor ambachtelijke beroepen van ROC Aventus, Praktijkschool Zutphen en de Vereniging Vrije Scholen / stichting Vrije Scholen Noord/Oost Nederland. We kunnen bijvoorbeeld stageplaatsen aanbieden voor allen die zich willen bekwamen in oude ambachten; houtbewerking, metaalbewerking (smeden), textiel, vlecht- en weeftechnieken (manden, riet/stro etc.), keramiek, schoenmaker, goudsmid etc. Daarbij willen we gaan werken volgens het Leermeester-Gezelmodel. Erve Eme kan zowel in een B2B-programma, al dan niet samen met Inntel, als in de publieke sector en het onderwijs en overheden Cultuur- Natuur & Mileu-educatie op maat aanbieden, maar ook een breder programma op het gebied van Duurzaam Denken Doen, conform de ambities van het OCF (Our Common Future). 9

10 3. Trends en ontwikkelingen Als achtergrondinformatie op de mogelijke succesfactoren van het erf kijken we naar de trends en ontwikkelingen in Zutphen en Gelderland, en dan met name naar de toeristische trends. Nederlanders gaven in 2010 ruim 412,4 miljoen euro uit tijdens vakanties in Gelderland. Ongeveer 13 procent hiervan komt voor rekening van de vakantieganger die verblijft op een vaste standplaats. Tijdens dagtochten of vrijetijdsactiviteiten wordt er jaarlijks in Gelderland ruim 2,5 miljard euro besteed. De vrijetijdsconsument is vooral geïnteresseerd in recreatie in de buitenlucht, uitgaan en winkelen. 4 Opvallend is dat toerisme tegenwoordig internationaal gezien zelfs verantwoordelijk is voor meer omzet dan de autoindustrie 5. Met de mogelijke komst van een stadscamping in Zutphen is deze vakantieganger ook in Zutphen te binden en te boeien. Erve Eme biedt recreatie die aansluit bij de behoeften van deze vrijetijdsconsument. Omdat de ideeën voor een stadscamping zijn gesitueerd in het toekomstige stadspark zal Eme hiervan zeker de vruchten gaan plukken. Verder zullen we ervoor zorgen dat bezoekers van de binnenstad regelmatig actief worden gewezen op een mogelijk bezoek aan de Kaardebol en Erve Eme. Nauwe samenwerking met o.a. het VVV, het Stedelijk Museum en diverse ondernemers in de binnenstad zal ervoor zorgen dat toeristen een bezoek brengen aan de Kaardebol. Gelderland staat landelijk op nummer 2 als het gaat om zakenreizen. In 2008 verbleven mensen voor een meerdaagse zakenreis in Gelderland. Meer dan de helft hiervan ging naar de Veluwe. De binnenlandse zakelijke markt in Gelderland vertegenwoordigt een waarde van gemiddeld 178 miljoen euro per jaar. 6 Door ook een aanbod te ontwikkelen voor de zakelijke markt en daaraan een verblijfoptie te koppelen in hotels of verblijfsrecreatie in de nabije omgeving of wellicht zelfs op het terrein van de Kaardebol zelf, zijn zakelijke arrangementen te realiseren Sociaal - Demografisch Volgens het regionaal planbureau voor de leefomgeving en de provincie Gelderland 7 hebben Nederlanders gemiddeld 45 uur vrije tijd per week, 65-plussers zelf gemiddeld 59 uur per week, en deze groep groeit gestaag en vormt een groeiende doelgroep voor organisaties in de vrijetijdssector. Voor Erve Eme betekent dit dat deze groeiende doelgroep senioren een kans betekenen in het realiseren van bezoekersaantallen. Dit vraagt om aanbodontwikkeling die naast de doelgroepen kinderen en gezinnen ook senioren en singles adresseert. De gesignaleerde toename van vrije tijd onder de groeiende doelgroep ouderen betekent ook een kans voor het kunnen ontwikkelen van organisatievormen waarin cultureel aantrekkelijk vrijwilligerswerk geboden wordt aan deze doelgroep. 3.2 Technologisch Op technologisch gebied gebeurt er veel; internetgebruik groeit gestaag, gebruik van social media en apps via smartphones en tablets neemt fors toe. Musea zien in deze tendens kansen om hun aanbod interactiever te maken en met name jongere doelgroepen beter te kunnen verleiden om een bezoek te brengen. Ook voor de communicatie en PR biedt deze tendens toenemende mogelijkheden. Door gebruik van zoekmachines op internet, social media als facebook en twitter en e-zines kan Erve Eme grotere 4 GOBT 5 Heritage Lottery Fund 2010, pg. 9, fig. 2) 6 Maak kennis met de vrijetijdseconomie in Gelderland; Verkenning van de vrijetijdseconomie (december 2011) 7 Maak kennis met de vrijetijdseconomie in Gelderland; Verkenning van de vrijetijdseconomie ( December 2011)

11 doelgroepen benaderen. Ook door het inzetten van moderne technieken als Layar kunnen we Erve Eme op opvallende wijze beleefbaar maken voor nieuwe doelgroepen. In samenwerking met partners en met gebruikmaking van ontwikkelingsfondsen en subsidies willen we een pilot starten voor een interactieve rondleiding over het erf met behulp van Layar (augmented reality), muli-media-applicaties en andere moderne technieken. Een andere technologische uitdaging is die om Zutphen Energie Neutraal te kunnen maken. Het Ecologisch stadspark of Groene long, waarin Erve Eme gesitueerd is, lijkt mogelijkheden daartoe te bieden: biomassawinning op kleine schaal, energiewinning uit rivier de IJssel, zonneceltechnologie in de vorm van folies of PV, warmte-koude opslag in de vijver van het park en energieopweking uit Liesgras op het dak van de Kaardebol, zouden op innovatieve wijze daaraan kunnen bijdragen. 3.3 Financieel- economisch Aan vrijetijdsbestedingen wordt er gemiddeld 16 euro per activiteit per persoon uitgegeven, afhankelijk van het soort activiteit. Per zakenverblijf wordt er gemiddeld 237 euro uitgegeven, waarvan het grootste deel in Gelderland op de Veluwe wordt besteed. Het is bij ons niet bekend wat de cijfers voor Zutphen hierin zijn, wij proberen dit te achterhalen. Het erf kan op meerdere manieren een bijdrage leveren aan het verbeteren van het financieel-economisch klimaat in Zutphen; op beperkte schaal en beperkte grootte, op z n eigen wijze. Door het aantrekken van toeristen, groepsbezoeken en het vasthouden van toeristen in Zutphen door een aantrekkelijk aanbod van activiteiten, ondersteund met kleinschalige horeca, verhoogt ook Erve Eme de gemiddelde bestedingen aan vrije tijd. 11 Initiatiefnemers zien toekomst aan het invulling geven aan een circular economy, zoals Cradle-to-Cadleconcepten doen; feitelijk is dit een historisch concept, waaraan ook het middeleeuws erf invulling gegeven kan worden. In de bedrijfsvoering van zowel het erf als de Kaardebol als geheel zou een uitwerking van TURN TOO, eveneens een duurzame bijdrage aan een circulaire economie kunnen betekenen. 3.4 Recreatief De toeristische en recreatieve sector levert een substantiële bijdrage aan de werkgelegenheid: ongeveer 1 op 17 arbeidsplaatsen hangt in Gelderland direct of indirect samen met toerisme en recreatie. 8 In Zutphen is invulling geven aan toerisme en recreatie van belang voor de aantrekkelijkheid van de stad en voor behoud van werkgelegenheid in met name de horecabranche. De toerisme- en recreatiesector zijn een economische pijler van betekenis in Zutphen. Met Erve Eme gaan we meewerken aan een aantrekkelijk economisch én toeristisch klimaat. Van belang is daarbij het verbeteren van de stedelijke kwaliteit en het culturele klimaat, zodat Zutphen aantrekkelijk is en blijft voor zowel vestiging als cultuurtoerisme. De belangrijkste doelstelling van duurzaamheid op de korte termijn is om deze onder de aandacht te brengen van consumenten 9. Lokale toeristische attracties kunnen hierin een grote rol vervullen. 8 Provincie Gelderland: Onderzoek en monitoring vrijetijdseconomie, Kerncijfers 9 NBTC-NIPO Reasearch, (2010)

12 Een belangrijk aspect van het toeristisch klimaat wordt gevormd door het culturele aanbod in een stad. 10 Vanuit het gezichtspunt van de vrijetijdssector is hier nog een wereld te winnen; dat de stad Zutphen, met een rijk verleden, in Gelderland en door de Zutphenaren zelf wordt geassocieerd met erfgoed en cultuurhistorie. Erve Eme streeft naar een regionale uitstraling binnen 5 jaar, bekend binnen de Stedendriehoek, de Achterhoek en de direct aangrenzende gemeenten op de Veluwe. We zoeken aansluiting bij bestaande en nieuwe initiatieven. 3.5 Historisch educatief 12 Europa is nog steeds de bakermat van oude culturen. Dit gegeven kan veel meer worden benut. Nederland kan zich ontwikkelen tot de Duurzame Delta van Europa. Landschap, cultuur en duurzaamheid worden voor Nederland USO s. Lokale indentiteit en eigenheid worden daarin aangemoedigd. De toerist krijgt meer persoonlijke aandacht. Met authenciteit en echte gastvrijheid voelt de toerist meer betrokkenheid en ervaart het verschil. 11 Erve Eme is bij uitstek een toeristische atractie die daar op deze wijze invulling aan kan en wil geven. Zutphen is een stad met een rijke historie. Veel van die historie is nog zichtbaar, met name in de binnenstad. Maar een deel van die lange en rijke historie is verdwenen. Toen de gemeentelijke sectie Archeologie opgravingen deed op de plek waar nu de wijk Ooyerhoek (Leesten) ligt ontdekten zij restanten van een Frankische nederzetting uit de vijfde tot zevende eeuw. Aan de hand van de grondsporen die gevonden werden, zijn er twee replica s van boerenhoeven uit de vroege middeleeuwen gereconstrueerd op het terrein van het gemeentelijk duurzaamheidscentrum De Kaardebol. Dit idee tot het realiseren van dit erf ontstond toen besloten werd dat Archeologie in het nieuwe gebouw van De Kaardebol gehuisvest zou worden: leren uit het verleden. Van juni 2005 tot december 2006 is hard gewerkt aan de bouw van de boerderijen. Als eerste werd een boerderij nagebouwd uit de vijfde/zesde eeuw. In juni 2006 is gestart met de tweede boerderij uit Eme, ditmaal uit de zesde/zevende eeuw. Deze boerderij vormt het hart van het erf. Musea richten zich met hun collectie steeds vaker op interactie met hun beoogde publiek. Daarbij maken zij gebruik van technologische hulpmiddelen en zoeken steeds meer de samenwerking met andere disciplines zoasl het onderwijs. Een andere ontwikkeling is het praktisch beleefbaar maken voor met name kinderen, van historie: musea bieden workshops archeologie aan (Gallo Romeins museum Tongeren), rondleidingen met audiotour, of een kookworkshop (Tropenmuseum Amsterdam). Ons historisch 10 Bijsterveld, Curré en Moors ( 2008; pp.92-94) 11 Duurzaam Denken Doen , Our Common Future (2011; pp )

13 verleden beleefbaar maken, vormt de missie van Erve Eme. Daarin is de samenwerking met het Stedelijk Museum, de Dienst Archeologie en andere musea in de regio voor de hand liggend. 13

14 4. In verbinding Erve Eme kiest voor een extraverte, op samenwerking gerichte werkwijze bij het vormgeven van haar educatieve, museale en recreatieve dienstenportfolio. Zij zal gebruik maken van kennis en kunde, van mogelijkheden en kansen die relevante gemeentelijke diensten, (maatschappelijke) organisaties, (onderwijs)instellingen, bedrijven en andere stichtingen en samenwerkingspartners kunnen bieden. Wij gaan vanzelfsprekend duidelijke verbindingen aan met de diverse (toekomstige) partners op de Kaardebol, het ecologisch stadspark, virtuele en fysieke netwerken van kenniswerkers en ondernemers. Ook zoeken wij actief verbinding met de ons omringende woonwijken: Waterkwartier, Zuidwijken en Leesten. 4.1 Partners We kennen verschillende soorten partnerschap: gericht op bestuurlijke allianties en financiering, waardoor Erve Eme voor de lange termijn kan voortbestaan. Belangrijke partners zijn zij die inhoudelijke deskundigheid en ervaringen met ons willen en kunnen delen. Partnerorganisaties die ons in de uitvoering van programma s en diensten willen helpen met het in zetten van vrijwilligersgroepen en bijvoorbeeld hun collecties of ideeën met ons bereid zijn te delen. Maar ook commerciële partners die in samenwerking een toegevoegde waarde zien voor hun eigen dienstverlening. Zoals het aanbieden van arrangementen en workshops, inleidingen verzorgen en aansluiting zoeken bij bestaande of te ontwikkelen toeristische programma s. De Gemeente Zutphen, Centrum voor Duurzaamheid de Kaardebol en de Dienst Archeologie van de Gemeente Zutphen vormen een bijzondere positie in deze. Zonder hen zal Erve Eme niet mogelijk zijn. Dit partnerschap is niet alleen zeer wenselijk, maar zelfs noodzakelijk. 14 De maatschappelijke organisaties als woon- zorg- en welzijnsaanbieders en onderwijspartners vormen de andere groep met wie we structurele samenwerking willen aangaan, op basis van sponsoring en het uitwisselen van kennis en diensten. Voor een overzicht van alle mogelijke partners, die wij in beeld hebben verwijzen we naar de bijlage. Mogelijke partners die wij nog niet in beeld hebben, willen wij hier nadrukkelijk niet uitsluiten. 4.2 Doelgroepen Een helder marketingplan en een communicatie- en PR-plan vormt een belangrijk onderdeel van onze marsroute voor de komende jaren. Via diverse kanalen gaan wij actief het erf vermarkten en zoeken hier samenwerking met andere partijen, in de markt van toerisme en verblijfsrecreatie en binnen de disciplines onderwijs/ (natuur en milieu)educatie en welzijn. (Bijlage 2)

15 5. Kansen en kracht In dialoog met onze stakeholders wil Erve Eme haar dienstenportfolio vormgeven en vervolgens versterken en uitbreiden. Deze partners benaderen we om te participeren in de jaarlijkse programmering van het bod van Erve Eme met als doel: 1. Ontwerpen van educatieve, culturele, en historische activiteiten 2. Afstemmen van planning van activiteiten tussen en met partners 3. Locatiekeuzes (extern; met en bij partners) in samenhang met locatie Erve Eme Wat doet Erve Eme voor de bezoekers: 1. de bezoekers de sfeer van een middeleeuws erf te laten BELEVEN in alle facetten van de zintuigen 2. de bezoekers INFORMEREN over natuur- en milieueducatie op speelse wijze 3. de bezoekers TONEN wij een duurzaam leven op middeleeuwse wijze 4. de bezoekers KENNIS te laten MAKEN met de rijke levende geschiedenis van Zutphen en omstreken. 5. archeologie DICHTERBIJ BRENGEN door het verleden zichtbaar en beleefbaar te maken. 6. de bezoeker RUST GEVEN in het hectische bestaan van onze moderne tijd. Belangrijk voor het succes daarbij zijn dagelijkse openingstijden, ook in het weekeinde. In de zomer ook avondopenstellingen met bijzonder activiteiten. Erve Eme zal actief aansluiten bij bijzondere festiviteiten in de stad, de regio en de provincie Gelderland, zoals de Bockbierdag. 15

16 Het te ontwikkelen productportfolio maakt gebruik van storytelling, re-enactment, experimentele archeologie, zingeving en beleving, kijken en doen. De uitwerking pakken wij op in een apart plan. 16

17 6. Financiering Een goede exploitatie van Erve Eme kan alleen een succes worden als het erf daadwerkelijk begint te leven in de hoofden en harten van de bezoekers. Dit gaan wij voor elkaar krijgen door het erf zo aantrekkelijk mogelijk te maken voor de bezoeker. Door bezoekers te trekken wordt het erf maatschappelijk relevant, is er een draagvlak en kunnen we financieel onafhankelijk worden. We rekenen met gemiddeld 22,4 bezoekers in 2013, uitgaande van 215 dagen open per jaar en hebben de ambitie om na 4 jaar, in 2016, gemiddeld 37 bezoekers per dag te ontvangen. In de bijlage 1 is een financieel meerjaren vooruitzicht opgenomen. Aantal bezoekers per dag Entree volwassenen (losse verkoop) 3,3 4,2 5,1 5,6 Entree kinderen (losse verkoop, incl. los schoolbezoek) 5,0 6,0 7,3 8,0 Gezinsabonnement 1,6 2,1 2,6 2,7 Dagarrangementen (incl. scholen) 0,9 1,3 1,6 2,0 Aantal meerdaagse arrangementen 0,0 0,2 0,5 1,0 Aantal bezoekers evenementen (1 groot, 2 klein) 11,6 14,0 16,3 17,7 Totaal 22,4 27,8 33,4 37,0 6.1 Investering Erve Eme kan niet bestaan zonder sterke startinvesteringen, hier staan wij voor een grote maar haalbare uitdaging. Dit ambitieuze plan heeft kans van slagen als de Gemeente Zutphen, samen met de nieuwe organisatie, samenwerkingspartners en andere investeerders, durf en ondernemerschap toont. Zonder investeringen geen opbrengsten! Wij vertrouwen erop dat met een goede visie, heldere kaders en strijdlustige ambities ons plan haalbaar is in onze mooie historische Hanzestad! 17 Financiering door derden is nodig om het erf verder te ondersteunen maar ook om bedding te vinden in de samenleving: banken, fondsen, sponsoren en crowdfunding. Navraag bij collega-erven en vanuit eigen ervaring leren we dat co-financiering en samenwerking met financiers een grote kans van slagen heeft. In het financieringsoverzicht in de bijlage wordt een toelichting gegeven. De financiële gegevens zijn gebaseerd op ervaringscijfers van soortgelijke projecten, zowel in Nederland als andere Europese landen waaronder Duitsland en Denemarken. Met name Denemarken heeft een brede en rijke traditie wat betreft soortgelijke initiatieven. De initiatiefgroep heeft via EXARC, de Europese vereniging van archeologische openluchtmusea, de beschikking gekregen over divers cijfermateriaal. De voornoemde vereniging heeft ons van diverse adviezen voorzien en heeft het plan kritisch doorgelezen. Verder is over de financiële haalbaarheid gesproken met directies van archeologische openluchtmusea.

18 6.2 Exploitatie Een gezonde exploitatie komt alleen tot stand door meerdere financieringsbronnen, actieve ondernemerszin, creatief gestuurde processen en nauwe samenwerking met betrouwbare partners. Doelen kunnen alleen gehaald worden als de organisatie financieel gezond en solide is, de bedrijfscontinuïteit staat voorop. Verder streven we naar een financieel onafhankelijke positie, waarbij op termijn alleen incidenteel bijdragen nodig zijn van bijvoorbeeld de gemeente Zutphen of de Provincie Gelderland. Wij werken aan het afsluiten van prestatiecontracten met de gemeente Zutphen en andere gemeenten in de regio. Duidelijke afspraken en heldere posities vergroten naar ons inzicht de kansen op succes. In de bijlage hebben wij een uitgebreide financiële begroting opgezet, hieronder een kort aantal hoofdpunten wat betreft de exploitatie. Inkomsten - entreegelden; kinderen, groepen en vaste bezoekers; - inkomsten uit diverse activiteiten op topdagen; - cursusgelden; Erve Eme denkt voortduren creatief na over het vermarkten van kennis en kunde - teambuilding-programma s en samenwerking met de exploitant en regionale horeca en verblijfsrecreatie - verhuur van locaties - verkoop uit kleinschalige horeca en een (web)winkeltje - verkoop van artikelen en materialen gerelateerd aan de activiteiten van het erf - verkoop van vergeten groenten - creatieve sponsoracties en ludieke verkoopacties - Archeologie en Leren voor Duurzaamheid in de klas 18 Voor de verdere invulling van het terrein met divers opstallen zoeken wij lokale sponsors zoals bouwbedrijven, houtleveranciers en de metaal/ijzerindustrie. De sponsoring kan plaatsvinden door middel van materialen of geld. De sponsor kan in principe kiezen waar ze het geld in willen steken. Uitgaven - Huur van het terrein; afhankelijk van de eigendomspositie en de afspraken met de verhuurder - Onderhoud - Materialen - Gas / Water / Licht / Telefoon - Vaste lasten (KvK, Waterschap etc.) - Afschrijving - Lidmaatschap / abonnementen - Onkosten voor vrijwilligers en bestuur Zie verder bijlage 1 met financiële gegevens.

19 7. Geraadpleegde literatuur Stichting Historisch Openluchtmuseum Eindhoven, Visie en uitgangspunten; meerjarig beleidskader Stichting Historisch Openluchtmuseum Eindhoven, Jaarverslag 2009, April 2010 Fukuyama, F. (1995). Trust: Social virtues and the creation of prosperity Provincie Gelderland: Onderzoek en monitoring vrijetijdseconomie, Kerncijfers Provincie Gelderland en GOBT; Maak kennis met de Gelderse Vrijetijdseconomie; december 2011 GOBT, Vrijetijdseconomie in Gelderland, december 2010 ADC Heritage: Educatief Archeologisch Erf Broekpolder, Rapportage Haalbaarheidsonderzoek, December 2010 Paardekooper, R.P. en Valburg, B. Swifterkamp Meerjarenplan , Stichting Prehistorische Nederzetting Flevoland (SPNF), Oktober 2007 Laan naar Eme, Zutphense Archeologische Publicaties 11, H.A.C. Fermin, M. Groothedde, Onder de wortels van de Kaardebol, Zutphense Archeologische Publicaties 15, Bert Fermin en Michel Groothedde, Chamaven op de Nieuwstad, Zutphense Archeologische Publicaties 25, Bert Fermin en Michel Groothedde, 19 Franken in Leesten, Zutphense Archeologische Publicaties 37, Michel Groothedde Leesten en Eme, Archeologisch en historisch onderzoek naar de verdwenen buurtschappen bij Zutphen, M. Groothedde, Geschapen Landschap, Tienduizend jaar bewoning en ontwikkeling van het cultuurlandschap op de Looerenk te Zutphen, H.M.P. Bouwmeester, H.A.C. Fermin, M. Groothedde, 2008 Internet (Vereniging voor Archeologische Experimenten en Educatie) (Archeologisch Themapark, Alphen aan den Rijn) (Historisch Openluchtmuseum Eindhoven) (Internationale vereniging van archeologische openluchtmusea) (Middeleeuws erf Schothorst, Amersfoort) (IJzertijderf, Dongen) (Prehistorische nederzetting Flevoland) (Stichting Prehistorische Kamp Apeldoorn) (Buitencentrum Wilhelminaoord) (Oldebroek) (Bronstijderf, Uelsen, Duitsland) (Borger) (Nykøbing-Falster, Denemarken) (Ribe, Denemarken)

20 Bijlage 1: Financieringsoverzicht INVESTERINGSBEGROTING jarige investeringsbegroting Vaste activa 1 Opstallen Vlottende activa 2 Inrichting terrein Dieren / Levende Have Inventaris en machines Liquide middelen 5 Kas Bank (eerste storting) Investeringsbehoefte FINANCIERINGSPLAN Eigen vermogen 7 Investeerders, crowdfunding en sponsoren Lang vreemd vermogen 8 Projectsubsidies en overige fondsen Banklening (10-jarige lening) Financiering tekort / overschot - De investeringsbegroting is gericht op de jaren De investeringen zullen verspreid over deze jaren plaatsvinden!