(RE-) CONNECTING THE DOTS

Transcriptie

1 samenvatting (RE-) CONNECTING THE DOTS Een onderzoek naar vraag en aanbod van media- en ICT vaardigheden in de context van de Hilversum Media Campus Auteur: Matthijs Leendertse ELM Concepts Erasmus Universiteit Rotterdam Dit onderzoek is verricht in opdracht van het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid, in nauwe samenwerking met immovator en de Gemeente Hilversum in het kader van het CLICKNL netwerk Media&ICT. Het gehele rapport kunt u vinden op en publicaties en 1

2 Hilversum mag wel wat trotser zijn op de media in de stad en dat ook uitdragen. Waarom staat er niet een enorme Voice of Holland stoel of een Big Brother huis voor het station? Media firms have become technology firms, and technological skills and innovative capabilities are fast becoming as strategically significant as content capabilities. Küng, 2013, p. 11

3 Inleiding De Nederlandse mediasector is een dynamische en snel ontwikkelende markt waar continue innovatie een voorwaarde is om te overleven. Nederland kent een groot aantal mediabedrijven dat internationaal aan de weg timmert als Talpa, Spil Games en MediaMonks. Om deze positie te behouden en verder uit bouwen is de aansluiting tussen onderwijs en bedrijfsleven cruciaal. Juist binnen de snel veranderende media sector is de beschikbaarheid van gekwalificeerd personeel dat op de hoogte is van de laatste ontwikkelingen van groot belang. De mediabedrijven in Hilversum en omgeving die voor dit onderzoek zijn geïnterviewd geven aan dat hun activiteiten onder druk van snelle voornamelijk technologische veranderingen steeds complexer worden. Waar vroeger verschillende onderdelen van de waardeketen netjes waren afgebakend en sectoren duidelijk van elkaar waren gescheiden, zien we dat met de komst van nieuwe media technologieën activiteiten en sectoren steeds meer convergeren. Dit betekent dan ook voor mediabedrijven dat er kennis nodig is van verschillende disciplines met bijbehorende technologie en dat de noodzaak van innovatie erg hoog is. Zoals een respondent aangaf: Innovatie wordt steeds belangrijker voor ons. Content is de killer app en die content wordt gemaakt door creativiteit en innovatie en niet door 100 jaar hetzelfde te doen. Wij moeten mee vooraan kunnen staan en onze innovatieve kracht versterken. Het traditionele onderscheid tussen het maken van inhoud en techniek als ondersteunende activiteit is aan erosie onderhevig. Techniek en inhoud zijn inmiddels onlosmakelijk met elkaar verweven en technici zijn een fundamenteel onderdeel geworden van het creatieve proces. Toenemende complexiteit brengt ook onzekerheid met zich mee. Hoe zorg je dat je bijblijft? Welke veranderingen zijn blijvend en welke slechts een hype? Hoe ga je om met al die verschillende standaarden en platformen binnen het mobiele domein? Veel mediabedrijven zien zich gesteld voor strategische vragen over richting en aard van hun activiteiten. Ook voor het personeelsbeleid heeft dit grote consequenties. Welke vaardigheden zijn nodig? Wie moet wat kunnen? In dit onderzoek - dat is verricht in opdracht van het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid, in nauwe samenwerking met immovator en de Gemeente Hilversum - proberen we antwoord te geven op deze vragen. De hoofdvraag van dit onderzoek is: Wat is de behoefte van mediaorganisaties in Hilversum en omgeving aan gekwalificeerd personeel en in welke mate voorzien de huidige (media)opleidingen in deze behoefte?. Om deze vraag te kunnen beantwoorden zijn interviews gehouden met 30 mediaprofessionals van 23 mediaorganisaties, en met 10 vertegenwoordigers van opleidingsinstellingen. In deze samenvatting worden de belangrijkste bevindingen uiteengezet. Belangrijkste conclusies van het onderzoek Hoewel de samenwerking tussen mediaorganisaties en opleidingsinstellingen niet altijd vlekkeloos verloopt, zijn er inhoudelijk weinig verschillen over de vraag welke vaardigheden nodig zijn voor de arbeidsmarkt. De mediaorganisaties ervaren voor alles een tekort aan mensen met voor media relevante technische kennis. Aan deze specialisten is een tekort doordat relatief weinig mensen relevante studies volgen. Wel is er de laatste jaar 3

4 een groei geweest in het aantal studenten voor media technologische opleidingen als Gaming en Communication & Media Design. Studenten met relevante ICT kennis zijn erg gewild op de arbeidsmarkt, waardoor het noodzakelijk is voor de mediasector om zich te profileren als aantrekkelijke werkgever voor techneuten. Dit begint uiteraard al op de opleidingen zelf. Daarnaast is het belangrijk dat de sector als geheel mediaorganisaties, overheden en opleidingen afspraken maken om meer technici voor de media op te leiden. In tegenstelling tot het aantal studenten die een technische opleidingen volgt zijn er juist veel studenten die een niet technische mediaopleiding volgen. Vanuit de mediaorganisaties wordt aangegeven dat deze studenten meer kennis van techniek nodig hebben om te kunnen meedraaien in de hedendaagse mediapraktijk. Opleidingen signaleren dezelfde noodzaak maar ervaren soms moeilijkheden om te bepalen welke technische kennis nodig is en hoe het in te passen is in het curriculum. Ook hier zou het helpen als de belangrijkste stakeholders inhoudelijk afstemmen welke technische kennis van belang is voor niet technische mediaopleidingen, en afspraken maken om deze kennis daadwerkelijk over te brengen. Het bedrijfsleven zou hier een belangrijke rol in moeten spelen. Mediaorganisaties geven verder aan dat de opleidingen niet up to date zijn, waardoor er een groeiende kloof ontstaat tussen opleidingen en de arbeidsmarkt. De opleidingen erkennen dat ze vaak niet up to date zijn, maar geven ook aan dat dit lastig is. Allereerst gaan de ontwikkelingen zo snel dat het lastig is om onderwijsbeleid op langere termijn te maken. Hoe onderscheid je de hype van de structurele verandering? Daarnaast hebben opleidingen vaak geen toegang tot de laatste apparatuur en software, niet in de laatste plaats vanwege de kosten. Verder is het personeelsbeleid gericht op continuïteit met laag verloop, waardoor continue bijscholing van docenten cruciaal is. Ook geven de onderwijsinstellingen aan gebonden te zijn aan regelgeving en strakke procedures, waardoor het lastig is om snel met de markt mee te kunnen bewegen. Mediaorganisaties kunnen helpen met het identificeren van relevante trends, toegang bieden tot hard- en software en professionalisering van docenten. Daarnaast zou een samenwerkingsverband tussen mediaorganisaties, de mediaopleidingen en overheden ruimte kunnen bieden aan opleidingen om flexibel te kunnen inspringen op vragen en behoeftes vanuit de markt. Ook over het belang van de meer persoonlijke vaardigheden als 21st century skills, advies- en ondernemersvaardigheden bestaat er veel overeenstemming tussen de mediaorganisaties en de opleidingen. Op bijna alle opleidingen wordt aandacht geschonken aan 21st century skills, in het bijzonder aan teamwork en interdisciplinariteit. Initiatieven zijn vaak wel beperkt tot de eigen organisatie. Dit is jammer, omdat een deel van het vermogen ook gaat over samenwerken met andere instellingen, met een andere invalshoek, ritme en cultuur. Mediaorganisaties en mediaopleidingen zouden studenten moeten leren interdisciplinair te denken en werken, en over de grenzen van de eigen organisatie heen te kijken. Opleidingen erkennen ook het toenemende be- 4

5 lang van advies- en ondernemersvaardigheden, maar geven aan daar zelf nog te weinig aandacht aan te besteden. Deels komt dit ook doordat deze vaardigheden voor een belangrijk deel in de praktijk moeten worden geleerd. Mediaorganisaties moeten een grotere rol spelen in het aanleren van advies- en ondernemersvaardigheden. De samenwerking tussen opleidingen en mediaorganisaties verloopt niet optimaal. De opleidingen steken de hand in eigen boezem, maar ook de mediaorganisaties geven niet altijd thuis wanneer opleidingen contact zoeken. Wat opvalt in de interviews, is dat er overal in Nederland mooie initiatieven plaatsvinden. Mediaorganisaties die interne competities voor jong talent lanceren, eigen academies en universities opzetten om deficiënties op te lossen en proberen om (buitenlands) talent aan zich te binden. Of mediaopleidingen, die centers of excellence en medialabs opzetten, challenges en hackathons organiseren en steeds meer buitenlandse studenten hebben. Ook is er veel kennis en kunde in huis bij verschillende partijen, die de eigen organisatie nooit verlaat. Hogescholen die in labs aan media innovaties werken, onderwijsinstellingen die modules over media innovatie aanbieden of wetenschappelijke state of the art media onderzoek aan universiteiten. Maar ook mediaorganisaties die weten hoe internationaal markten te veroveren, zelf nieuwe mediatechnologie ontwikkelen omdat niemand het voor hen heeft gedaan of technologieleveranciers die cursussen aanbieden. Het is geen hogere wiskunde om te snappen dat het verbinden van al deze initiatieven van grote waarde voor de mediasector kan zijn. We weten dat innovatie gebaat is bij het delen van kennis en kunde. Hiervoor is het bouwen van netwerken cruciaal. In alle succesvolle innovatieregio s, van Berlijn tot Londen en Silicon Valley, zien we netwerken van mensen die vanuit dezelfde interesse en drive kennis delen om verder te komen. Vaak verbinden deze netwerken de gouden driehoek van bedrijfsleven, overheid & onderwijs / onderzoek. Het bundelen van krachten van media professionals, studenten, opleiders, onderzoekers en overheidsmedewerkers kan de mediasector helpen om innovatie in een hogere versnelling te brengen. Hiervoor is een verbindende schakel nodig tussen de mediasector, de opleidingen en de overheid. Actielijnen voor een Hilversum Media Campus Op basis van de onderzoeksuitkomsten hebben we voorstellen voor actielijnen opgesteld die op korte termijn zouden kunnen worden opgestart om de gesignaleerde knelpunten weg te nemen.. In een co-creatie sessie met vertegenwoordigers vanuit de mediaorganisaties en de mediaopleidingen hebben we deze actielijnen doorontwikkeld. Wederzijdse professionalisering: MASTERCLASSES Veel media professionals die deel hebben genomen aan de interviews gaven aan dat het onderwijs en de docenten niet op de hoogte zijn van de laatste ontwikkelingen binnen de mediasector. 5

6 De opleidingen gaven zelf ook aan dat het lastig is om bij te blijven in een sector die zo snel verandert en waar het niet zeker is welke ontwikkeling hype is en welke blijft. Tegelijkertijd gaven een aantal media professionals aan dat ze zelf behoefte hadden aan een opfriscursus over zaken die in de eigen opleiding aan bod waren gekomen, zoals het maken van een business plan. Een logische actielijn voor de Hilversum Media Campus is dan ook om professionals uit het onderwijs en de media elkaar te laten opleiden in de vorm van masterclasses. Deze masterclasses zijn een korte serie bijeenkomsten waar de beste onderzoekers, docenten en media professionals kennis delen in informele kleine bijeenkomsten al dan niet op de werkvloer. Hiermee worden twee vliegen in een klap geslagen: het verder professionaliseren van docenten en media professionals, en het bouwen van netwerken tussen beide groepen. Een voorbeeld kan zijn een masterclass over data journalistiek, waar een bedrijf als Google laat zien wat je met hun zoektechnologie kunt doen, de NOS de deelnemers aan de masterclass de praktijk op de nieuwsvloer laat zien en waar een hoogleraar de laatste stand van zaken rond het analyseren van grote hoeveelheden data toelicht. Delen van kennis en kunde: LEERMODULES EN LEERPROGRAMMA S Binnen de mediaorganisaties en opleidingen is veel kennis en kunde aanwezig. Wat opvalt is dat deze kennis en kunde vaak binnen de eigen organisatie blijft. Zo zijn veel modules in het onderwijs vaak alleen voor de eigen studenten beschikbaar terwijl ze ook relevant zijn voor professionals. Ook binnen de bedrijven is er veel kennis aanwezig. Zo is er bijvoorbeeld op technologisch gebied veel innovatie binnen de mediabedrijven en klagen zij dat studenten die van de opleiding komen te ver achter lopen. Het zou goed zijn om een actielijn op te zetten waarbinnen mogelijke leermodules die aanwezig zijn binnen bedrijven en opleidingsinstellingen de sector en in de opleidingen worden geïdentificeerd. Daarnaast zou op basis van deze leermodules een aantal samenhangende programma s kunnen worden opgesteld voor professionalisering van staf en voor de studenten. Onderwijsinstellingen kunnen modules die nu aan studenten worden aangeboden eventueel met aanpassingen beschikbaar maken voor het bedrijfsleven en wellicht ook derde geldstromen aanboren. Daarnaast kunnen onderwijsinstellingen studenten modules aanbieden buiten het reguliere programma bijvoorbeeld bij een technologisch vooroplopend bedrijf. Mediaorganisaties wordt dan wel gevraagd om kennis en praktijkervaring te ontsluiten voor derden, juist met het oog op het lange termijn doel van de beschikbaarheid van relevant (technisch) opgeleid personeel in Nederland. Daarnaast kunnen zij zelf ook hun eigen personeel bij laten scholen door gebruik te maken van leermodules van andere mediaorganisaties en / of onderwijsinstellingen. Een mooi voorbeeld van een leerprogramma waar kennis uit een onderwijsinstelling beschikbaar komt voor de praktijk, is de executive master in media innovation die NHTV in 6

7 Hilversum aanbiedt aan media professionals en HBO docenten die zich willen ontwikkelen in digitale media processen. Talent opleiden en behouden voor sector: TOPTALENT TRAJECTEN Veel mediaorganisaties gaven aan vooral op het snijvlak van creatie en techniek lastig aan goed personeel te kunnen komen, en ook dat het lastig is om goed personeel te behouden. Niet in de laatste plaats doordat de technische kennis en vaardigheden van deze mensen ook in andere sectoren kunnen worden toegepast waardoor de concurrentie om vooral technisch talent groot is. Om talent op te leiden en te behouden voor de sector, is het van belang om toptalent trajecten aan te bieden waarin de best and brightest in hun vakgebied op internationaal niveau worden opgeleid. Dit kan zijn in de vorm van een bedrijfsoverstijgend programma zoals een Dutch Digital Design opleiding die een aantal vooraanstaande digital creative agencies in Nederland gezamenlijk proberen op te zetten (zie pagina 19 in het hoofdrapport) maar ook in een moderne variant op het meester-gezel model wat in grote delen van Europa nog zeer gebruikelijk is. Hierbij wordt uitzonderlijk talent dat net uit de opleiding komt gekoppeld aan mediaprofessionals die hun sporen hebben verdiend. Met toptalent trajecten kun je een hoogwaardige vorm van education permanence aanbieden aan jong toptalent en hen binden aan de media sector. Door deze trajecten op internationaal hoog niveau in te steken, wordt er ook talent gekweekt dat de Nederlandse mediasector op internationaal niveau concurrerend maakt. Kloof dichten tussen opleiding en praktijk: STUDENT CHALLENGES Veel respondenten gaven aan dat er een grote kloof bestaat tussen opleiding en praktijk. Om deze kloof te verkleinen is het belangrijk dat studenten en docenten veel in contact komen met mediaorganisaties. Een goed middel om dit te bereiken is het uitzetten van challenges onder getalenteerde studenten. Deze challenges worden opgesteld door bedrijven en richten zich op actuele vraagstukken of kansen waar het bedrijf in kwestie zich voor gesteld ziet. Studenten worden gevraagd om in multidisciplinaire teams samen te werken aan de uitdaging. Er zijn momenteel al veel challenges voor studenten, maar die zijn vaak relatief kort van duur. Het is hier echt de bedoeling dat de studenten gedurende een langere periode met studenten van andere disciplines en bij voorkeur ook van andere instellingen en / of opleidingsniveaus samen werken. Voor studenten is dit goed omdat ze hiermee echt kunnen werken aan concrete cases van bedrijven over een wat langere periode. Daarnaast leren ze hoe belangrijk het is binnen de media om samen te werken met andere 7

8 disciplines en opleidingsniveaus. Dat studenten hier behoefte aan hebben blijkt al uit een initiatief van studenten van de International Bachelor of Communication & Media aan de Erasmus Universiteit om onder de noemer HMC (Hilversum Media Campus) Erasmus een studenten denktank voor mediabedrijven in Hilversum en omgeving op te zetten. Voor mediaorganisaties is dit een mooie kans om de denkkracht van jongeren laagdrempelig in te zetten voor innovatie en vernieuwing. Omdat de challenges alleen toegankelijk zijn voor studenten die zich hebben bewezen tijdens de studie, krijgen mediaorganisaties toegang tot de beste studenten. Ook stelt dit ze in staat om zich als een aantrekkelijke werkgever voor jong talent te positioneren. In het bijzonder voor de technisch geschoolde partijen is dit van belang. Het verdient aanbeveling om de onderwerpen voor de challenges te koppelen aan de vaardigheden waar de mediaorganisaties van hebben aangegeven behoefte te hebben. Innovatie op hoog niveau: RESEARCH Er werd door de respondenten vanuit de media-sector tijdens de interviews meerdere malen gezegd dat het belangrijk is dat de Hilversum Media Campus inhoudelijk op zeer hoog niveau opereert. Hiervoor is de relatie tussen bedrijven en hoogwaardig onderzoek van groot belang. Op verschillende kennisinstellingen, hogescholen en universiteiten wordt hoogwaardig onderzoek gedaan naar media. Dit onderzoek bereikt de sector zelf helaas niet genoeg en is in veel gevallen gericht op evaluatie van content en processen en minder op product ontwikkeling en innovatie. Tegelijkertijd zijn veel mediabedrijven bezig met het ontwikkelen van nieuwe producten en diensten waar onderzoek een belangrijke bijdrage kan leveren in alle stappen van het proces. Zo kunnen gebruikersdata, marktinzichten, gebruikersonderzoek en technisch inzicht een grote rol spelen bij het (door) ontwikkelen van mediaproducten. Onderzoeksinstellingen kunnen hier een belangrijke rol in spelen. Momenteel zijn bijvoorbeeld onderzoekers van Windesheim met het Hilversumse bedrijf Elastique in gesprek om rond de door hen ontwikkelde Altijd Wat monitor verder onderzoek te doen om het product door te kunnen ontwikkelen. Voor onderzoekers biedt samenwerking met mediaorganisaties dan ook toegang tot empirisch materiaal of een living lab onderzoeksomgeving. Het verdient de aanbeveling om bij deze actielijn niet te repliceren wat al gebeurd in bijvoorbeeld de centers of excellence die nu worden opgezet in Utrecht en Amsterdam, maar om juist bestaande initiatieven, onderzoekers en mediaorganisaties aan elkaar te koppelen. Ook zou het goed zijn om te onderzoeken in welke mate een fysieke lab omgeving voor media innovatie in Hilversum hierin een rol zou kunnen spelen. Afspraken maken: EEN MEDIA PACT Door het verschil in dynamiek, maar ook de regelgeving waar opleidingen mee te maken hebben, blijkt het lastig om een structurele samenwerking vorm te geven tussen mediaorganisaties en media- 8

9 opleidingen. De beste remedie is om een aantal concrete acties te ondernemen waar beide partijen bij betrokken zijn. De hierboven genoemde actielijnen zijn hier een concrete uitwerking van. Op deze manier wordt er invulling gegeven aan een topsectoren-achtige aanpak waarin het bedrijfsleven en mediaorganisaties worden verbonden met onderwijs, onderzoek en de kennisinfrastructuur. Om deze verbindingen duurzaam te maken is het belangrijk dat er gezamenlijke afspraken worden gemaakt. Analoog aan het Techniekpact, zou het goed zijn om een Mediapact op te stellen waarin partijen meerjarige afspraken maken over het beter voldoen aan de behoefte van de mediaorganisaties aan vaardig personeel en aan de middelen die de mediaopleidingen daar voor nodig hebben. Hoogwaardig gekwalificeerd personeel is vestigingsfactor nummer één voor bedrijven, is essentieel voor innovatie en draagt zo bij aan economische versterking. Een goed functionerende driehoek bedrijfsleven onderwijs- & kennisinstellingen en overheid heeft zodoende voortdurend zicht op de benodigde vaardigheden in een dynamische, voortdurend veranderende wereld. 9

10 2013, ELM Concepts Contact: Matthijs Leendertse Designed by presentationlab Contact: Jonas Barre 10