Het interdisciplinaire maakproces van infographics

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Het interdisciplinaire maakproces van infographics"

Transcriptie

1 Het interdisciplinaire maakproces van infographics Een samenvatting van de resultaten van het project Every Picture Tells a Story ( )

2 Inhoudsopgave PROJECTTEAM: Wouter Groot (projectleider) Piet Bakker (lector) Yael de Haan (onderzoeker) Gerard Smit (onderzoeker) Laura Buijs (onderzoeker) Carel Kuitenbrouwer (coördinator EMD) CONTACTGEGEVENS Bezoekadres Lectoraat Crossmediale Kwaliteitsjournalistiek Padualaan 99, Kamer 0S130, 3584 CH Utrecht (projectleider) Website: Voorwoord Onderzoek Resultaten Conclusies Conclusies AANLEIDING METHODE ALGEMEEN INDIVIDUELE KENNIS EN VAARDIGHEDEN SAMENWERKING HOE VERLOOPT DE SAMENWERKING IN PRAKTIJK VERDEELDE SAMENWERKING ONDERGESCHIKTE SAMENWERKING INBEDDING IN DE ORGANISATIE ALGEMEEN STAPPEN IN SAMENWERKING pagina 4 pagina 6 pagina 8 pagina 10 pagina 10 pagina 12 pagina 14 pagina 14 pagina 15 pagina 16 pagina 18 pagina 20 2 VORMGEVING & ILLUSTRATIES: Kim Raad Design by KR Kenniscirculatie Kenniscirculatie Kenniscirculatie PUBLICATIES PRODUCTEN ACTIVITEITEN pagina 22 pagina 23 pagina 24 3

3 Voorwoord 4 In september 2012 zijn we begonnen met het tweejarig SIA RAAK onderzoeksproject Every Picture Tells a Story. Het project was het begin van een intensieve samenwerking tussen onderzoekers van Hogeschool Utrecht (lectoraat Crossmediale Kwaliteitsjoutnalistiek), diverse professionele infographicmakers, zowel zelfstandigen als bureaus, en studenten. Het project hebben we eind september 2014 afgerond. Het doel van het project was om te onderzoeken op welke manier effectief kan worden samengewerkt bij de complexe productie van infographics. In het verlengde daarvan wilden we tools maken voor het onderwijs en het werkveld die bijdragen aan een effectieve samenwerking. Er komt zoveel kijken bij het maken van een goede visualisatie. Hoe kunnen we effectiever samenwerken Wij hebben bij verschillende partners en partijen case-study onderzoek gedaan en de opgedane inzichten hebben wij samen met projectpartners vertaald naar praktische tools die de professional en het onderwijs direct kunnen gebruiken om samenwerkingen beter te laten verlopen. Dit alles om te komen tot een betere infographic. In dit boekje geven we aan hoe we het project hebben vormgegeven en welke resultaten dat heeft opgeleverd. Het eindrapport gaat dieper in op de verschillende onderwerpen zoals de wetenschappelijke artikelen, presentaties, casestudierapporten en de productie voor het onderwijs. Zie daarvoor: We hebben de doelen van het project gehaald en er is met enthousiasme door de verschillende partners aan gewerkt. De relaties worden uitgebreid in onderwijsonderdelen als de minor Editorial Media Design en verschillende vervolgprojecten. Het versterken van het visuele denken in het onderwijs blijft een prioriteit waarbij we onze partners hard nodig hebben. Mijn dank gaat uit naar ons HU projectteam (Gerard, Yael, Laura en Carel), lector Piet Bakker en professionals Paul Maas, Ymke Pas, John Verhoeven, Arent Benthem, Carlijn Wiegant, Paul Schilp, Kees Kraaijeveld, Daniël Coenen, Gert Gerrits, Karin Schwandt, Kim Raad en iedereen die bij onze casestudies vol overtuiging heeft meegewerkt. Met hartelijke groet, ook namens het projectteam, Wouter Groot Projectleider Every Picture Tells a Story Hogeschool Utrecht 5

4 6 Aanleiding ONDERZOEK Infographics en visualisaties zijn overal om ons heen. We hoeven de krant maar open te slaan of een jaarverslag in te zien en we komen in aanraking met deze grafische verbeeldingen van informatie. De vraag naar infographics en datavisualisaties neemt toe. Niet alleen in de journalistiek, maar ook bij het bedrijfsleven en de overheid. Online technologieën maken het steeds eenvoudiger om visualisaties te maken. Ook de grote hoeveelheden data die beschikbaar komen, lenen zich voor visualisaties. Op die manier zijn data overzichtelijk te presenteren, moeilijke begrippen te verduidelijken en complexe relaties inzichtelijk te maken. Tegelijkertijd is het geen eenduidig werkveld. Er zijn weinig specialisten die Er is geen eenduidig werkveld en er zijn weinig specialisten die alle facetten beheersen. Hoe komen we tot een eindproduct dat aan alle eisen voldoet alle facetten van het vakgebied beheersen. De aanwezige kennis is versnipperd. De specialisten hebben ieder hun eigen deeltaak en spreken elkaars taal veelal niet, waardoor het eindproduct niet altijd aan alle eisen voldoet. Ook is het niet eenvoudig de verschillende eisen en ideeën van opdrachtgevers, managers, dataspecialisten en designers met elkaar te verenigen. VEEL DISCIPLINES MAKEN 1 INFOGRAPHIC Tekst Statistiek Design De vraag van dit onderzoek komt voort uit de wens van vakspecialisten om meer inzicht te krijgen en beter te begrijpen hoe interdisciplinaire samenwerking verloopt. Het resultaat van dit tweejarige onderzoek laat zien hoe het productieproces van visualisaties verloopt, en biedt methoden, technieken en kennis aan voor het produceren van effectieve visualisaties. Programmeren Beeld Als je naar het maakproces van visualisaties kijkt, zie je dat er minstens twee disciplines bij betrokken zijn, die van de inhoudelijk deskundige en van de visuele expert. Die expertises zijn heel moeilijk samen te brengen. Bij In60seconds worden we overstelpt met vragen naar explanimations, zoals we onze informatieve video s zelf noemen, maar we kunnen haast geen mensen vinden die de combinatie van kennis en vaardigheden hebben die nodig zijn om dergelijke dingen te maken. Arent Benthem, oprichter-eigenaar In60seconds Al sinds mijn werk als redacteur bij de Volkskrant weet ik dat het een ingewikkelde samenwerking is, die van beeld- en tekstmensen. Er komen veel verschillende competenties samen. Te weten hoe je dat op een goeie manier organiseert, is volgens mij heel belangrijk. Kees Kraaijveld, directeur De Argumentenfabriek Wij als BNO willen de positie van de infographicmaker versterken en verduidelijken, bevorderen dat hij vroeg in het proces betrokken wordt. Verder moeten de betrokkenen zelf zeggen wat ze belangrijk vinden. Gert Gerrits, projectmanager BNO 7

5 Methode ONDERZOEK 8 Om inzicht te krijgen in het productieproces van infographics en te zien welke uitdagingen de verschillende betrokkenen ervaren, is een aantal methoden toegepast. Eerst is een zevental explorerende interviews gehouden met infographicmakers die voor prominente mediaorganisaties werken, zowel in vaste dienst als op freelance basis. Vervolgens zijn vier organisaties nauwlettend gevolgd bij het maakproces van een infographic: van een eerste idee of aanvraag tot het uiteindelijke product. Om mogelijke verschillen en overeenkomsten te achterhalen tussen verschillende sectoren is het maakproces van infographics geanalyseerd bij bedrijven, mediaorganisaties en overheidsinstanties. Per organisatie zijn verschillende type data verzameld om een zo volledig mogelijk beeld te krijgen van het productieproces en de context waarin het plaatsvindt. Wij hebben diverse documenten geanalyseerd zoals briefings, procedures en s. STAPPEN IN HET ONDERZOEK literatuuronderzoek explorerende interviews Daarna hebben wij als fly on the wall alle vergaderingen met de betrokkenen en meer informelere overlegmomenten gedurende het productieproces geobserveerd om de dynamiek tussen de verschillende professionals te doorgronden. Ook zijn semigestructureerde interviews gehouden met alle verschillende betrokkenen (opdrachtgever, projectmanager, designers, tekstschrijver/journalist etc.). 4 organisaties gevolgd Per organisatie Data verzameld & geanalyseerd Van Overheid (2) Media (1) Bedrijfsleven (1) Bijwonen vergaderingen, bijeenkomsten & informele gesprekken Analyse briefings, procedures & s Observaties gedurende productieproces & semigestructureerde interviews 9

6 10 Resultaten ALGEMEEN Om het productieproces te analyseren, onderscheiden we drie niveaus: 1 Het individuele niveau van kennis en vaardigheden van de betrokkenen. Heeft de designer al ervaring in het maken van infographics en is hij of zij bekend met de benodigde software 2 Het groepsniveau. Hier gaat het om de manier waarop verschillende professionals samenwerken. Als de één gewend is om in beelden te denken, de ander in taal en een derde in cijfers, hoe stem je dat dan op elkaar af 3 Het organisatieniveau. Daarmee bedoelen we de manier waarop de samenwerking wordt gefaciliteerd en georganiseerd. Wordt er bijvoorbeeld voldoende tijd, geld en ruimte geïnvesteerd in het proces Een infographic maken is niet gemakkelijk. Het succes hangt af van de individuele kennis en vaardigheden, de samenwerkingsdynamiek en de organisatiestructuren. INDIVIDUELE KENNIS EN VAARDIGHEDEN Om het productieproces goed te laten verlopen, moet er op individueel niveau aan een aantal minimale eisen zijn voldaan. Een designer beheerst de basis vormgevingsconventies, kan design software gebruiken en is in staat tekst om te zetten in beeld. Bovendien is de designer flexibel genoeg om beeldsuggesties aan te passen op basis van voortschrijdend inzicht. Complexe visualisaties vragen om meer specialisten. Bijvoorbeeld een data-analist voor het analyseren en verwerken van data VAN SIMPEL NAAR INGEWIKKELD Eenvoudige infographic Weinig specialistische kennis Weinig betrokkenen en een tekstschrijver als er veel teksten geschreven moeten worden. Hoeveel specialisten er bij een project worden ingeschakeld, is ook afhankelijk van de tijd. Mediaorganisaties bijvoorbeeld moeten vaak binnen een paar uur een visualisatie af hebben, waardoor er minder tijd overblijft voor uitgebreide data-analyse en ingewikkelde vormgevings-technieken. Eenvoudig of complex, de vertaalslag van tekst naar beeld blijft een uitdaging waar veel designers en journalisten mee worstelen. Veel specialistische kennis Ingewikkelde infographic Veel specialistische kennis Veel betrokkenen De designer heeft bepaalde softwarevaardigheden waar je veel aan hebt en je kunt met hem echt over een onderwerp praten. Ik vertel een verhaal en dan stelt hij vragen, zoals Wat bedoel je daarmee Wat betekent dat precies Daar heb je wat aan. Een journalist bij een nieuwsorganisatie Projectresultaat de Infographicfabriek laat zien welke vaardigheden er nodig zijn voor de productie van verschillende soorten infographics (zie ook Kenniscirculatie producten, p. 23) 11 Weinig betrokkenen Veel betrokkenen

7 Resultaten SAMENWERKING 12 Ook de manier waarop verschillende professionals samenwerken is van invloed op het productieproces. Er is een viertal samenwerkingsvormen te onderscheiden waarvoor wij het trading zone model van Collins, Evans, & Gorman hebben aangepast. Binnen het model wordt een onderscheid gemaakt tussen groepen die heterogeen zijn (waar een ieder vanuit zijn eigen perspectief werkt) en groepen die homogeen zijn (waar een ieder vanuit een gezamenlijk perspectief werkt). De as van beneden naar boven toont het verschil tussen samenwerking die onder dwang gebeurt tot samenwerking die vrijwillig tot stand komt. Bij de productie van infographics zijn TRADING ZONE MODEL VERDEELDHEID Mensen werken vrijwillig samen maar zonder gemeenschappelijk doel HETEROGEEN GEDWONGEN Mensen werken samen omdat het verplicht is vanuit de organisatie SAMENWERKING VRIJWILLIG SAMENWERKING ONDER DWANG GEZAMENLIJK Mensen werken vrijwillig samen vanuit een gemeenschappelijk doel HOMOGEEN ONDERGESCHIKT Mensen werken samen vanuit een hiërarchisch perspectief vier vormen van samenwerken te onderscheiden. 1 Gedwongen samenwerking. Hiervan is sprake als een leidinggevende zijn of haar medewerkers zegt dat ze moeten samenwerken. 2 Verdeelde samenwerking. Dit gebeurt als specialisten ieder vanuit hun eigen discipline een bijdrage leveren aan een infographic. De één tekent, de ander schrijft de teksten. 3 Gezamenlijke samenwerking. Dat klinkt dubbelop, maar waar het om gaat is dat mensen uit verschillende disciplines een gezamenlijk doel nastreven en in tweede instantie kijken hoe ze daar vanuit hun eigen discipline aan kunnen bijdragen. 4 Ondergeschikte samenwerking. Dit betekent dat een partij bepaalt wat er moet gebeuren, maar dat dit gebeurt met instemming van de ondergeschikte partij. 13

8 14 Resultaten HOE VERLOOPT DE SAMENWERKING IN DE PRAKTIJK In ons onderzoek kwamen we de vormen van verdeelde- en ondergeschikte samenwerking het meest tegen. De productie van infographics is een proces waarbij verschillende mensen met diverse achtergronden samenwerken. Welke samenwerkingsvorm is het meest succesvol VERDEELDE SAMENWERKING Bij de verdeelde samenwerking doet ieder zijn ding. Dat kan goed werken als bij voorbaat duidelijk is hoe het eindresultaat eruit moet zien en wat ieders bijdrage daarvoor moet zijn. Maar als het gaat om het ontwerpen van een nieuw type visualisatie, schiet deze vorm van samenwerken tekort. Het ontbreekt dan aan een gemeenschappelijk kader waar over het eindresultaat gesproken kan worden. De eigen expertise staat centraal en niet het gemeenschappelijk einddoel. Een journalist of tekstschrijver levert een tekst aan en de designer maakt daar een plaatje bij. Vaak willen beide partijen wel een verdergaande samenwerking, maar omdat ieder vanuit zijn eigen expertise werkt en zich niet echt in de werkwijze en denkwereld van de ander heeft verdiept, blijven de specialisten naast elkaar werken. Het feit dat de designer achter de computer zit en de journalist achter hem staat om te zeggen hoe hij het wil hebben, is typerend voor de relatie met journalisten. Chef graphics bij een nieuwsorganisatie Ik vind het als ontwerper leuk om binnen gestelde kaders oplossingen te zoeken, maar ik vind het minder interessant om een soort pen en papier van iemand te zijn, of een Indesign-expert, want zo zie ik mezelf niet. Een designer bij een infographicbureau Het resultaat valt wel eens tegen. Dan heb je zelf heel iets anders in je hoofd dan er uiteindelijk uitkomt. Een journalist bij een nieuwsorganisatie PROBLEEM Verdeeld Samenwerken bij informatievisualisaties Visualisatie populair. Vraagt om samenwerking tussen verschillende professionals. Ieder werkt vanuit eigen expertise. Common ground ontbreekt. Visualisatie niet optimaal. VRAAG Wat beïnvloedt het proces van samenwerken bij de productie van informatievisualisaties Heterogeen Concurreren Terugtrekken Vormgever Samenwerken Offensief Proactief Interpersonal circumplex Opdrachtgever Defensief Afhankelijk Dwang TRADING ZONE Schrijver Onderzoeker Helpen Gezamenlijk Homogeen Onderzoeksmethode Literatuur Gedwongen Ondergeschikt CONCLUSIE Resultaat visualisatie beïnvloed door: 1. Tijdspanne, doel en inzet van data. 2. Aanwezigheid nodige skills. 3. Erkenning van andermans expertise. 4. Wil om samen te werken. 5. Ruimte voor reflectie. 6. Commitment van management. Meewerken AANBEVELINGEN 1. Zorg voor duidelijke (nieuwe) rolverdeling (identiteit). 2. Creëer ruimte voor experiment (coördinatie). 3. Zet interactionele expertise in (coördinatie). 4. Wissel perspectieven uit en zoek naar verbinding (reflectie). 5. Geef ruimte voor nieuwe hybride praktijken. Expertinterviews Casestudies Bedrijf Overheid Media Leermechanismen Identificatie Coördinatie Reflectie Transformatie Raak onderzoek Experiment Routine ONDERGESCHIKTE SAMENWERKING Dit onderzoek is onderdeel van het overkoepelende SIA onderzoeksproject Every Picture Tells a Story van de Hogeschool Utrecht, waarin in samenwerking met het beroepenveld onderzoek gedaan wordt naar methoden, technieken en kennis voor het produceren van informatievisualisaties. Onderzoekers Laura Buijs: laura.buijs@hu.nl Yael de Haan: yael.dehaan@hu.nl Gerard Smit: gerard.smit@hu.nl Website: Bij de ondergeschikte samenwerking is er één partij die bepaalt wat er moet gebeuren en een ander die de opdracht uitvoert. Ook dit kan goed werken. Tenminste als degene die het voor het zeggen heeft goed weet waar de mogelijkheden en beperkingen liggen van de uitvoerende partij. Aan dat laatste ontbreekt het nog wel eens. Vooral bij organisaties waarvoor visualisaties een nieuwe bijkomstigheid zijn. Dat kan het geval zijn bij mediaorganisaties die besluiten om nieuwsberichten te visualiseren, of bij onderzoeksbureaus die hun resultaten aantrekkelijker willen presenteren. Men wil wel graag een infographic, maar de dominante manier van denken is die van de journalist of wetenschapper. Vaak schikken ontwerpers zich wel in hun ondergeschikte rol, maar op den duur kan er onvrede ontstaan, omdat er geen gebruik wordt gemaakt van hun specifieke inzichten en vaardigheden. Deze hiërarchische relatie geldt niet alleen voor de relatie tussen tekst- en beeldmensen, maar ook in een relatie met de opdrachtgever die vaak denkt te weten wat werkt, wat mooi is en moeite heeft met de in zijn perceptie versimpelde weergave van een boodschap. Projectresultaat samenwerkingsmodel geeft inzicht in verschillende samenwerkingsprocessen (zie ook Kenniscirculatie producten, p. 23). 15

9 16 Resultaten INBEDDING IN ORGANISATIE Hoe er wordt samengewerkt hangt ook af van het type organisatie waarbinnen de samenwerking plaatsvindt. De productietijd, de grootte van de organisatie en de betrokkenheid van het management zijn van doorslaggevende betekenis. Bij nieuwsorganisaties moeten visualisaties vaak binnen een paar uur klaar zijn. Dit biedt minder mogelijkheden voor ingewikkelde visualisaties en overlegmomenten tussen de verschillende disciplines. Het snelle productieverloop biedt dan ook weinig experimenteerruimte. Het is een kortlopend lineair proces waarin de designers in opdracht van de journalisten werken. Journalisten hebben doorgaans ook weinig behoefte om complexe visualisaties te maken als de producties al snel ververst worden op de website. Binnen overheidsorganisaties is de productietijd veelal langer, waardoor er meer ruimte is voor het experimenteren met nieuwe samenwerkingsmogelijkheden. Ik heb geen zin om ingewikkelde visualisaties te maken als het binnen een half uur in het zwarte gat van het internet verdwijnt. Een designer bij een nieuwsorganisatie De productietijd van een infographic varieert sterk. Wat geeft het beste resultaat Een cyclisch proces met meerdere overlegmomenten en meer experimenteerruimte heeft doorgaans een positieve uitwerking op de samenwerking tussen de verschillende betrokkenen. De grootte van de organisatie speelt hierin ook een rol. Hoe kleiner en informeler de betrokken organisaties, hoe flexibeler de processen en de overlegmomenten. Binnen een grote ASPECTEN VAN INVLOED OP MOGELIJKHEDEN EINDPRODUCT Veel tijd Weinig tijd Grote formele organisatie Kleine informele organisatie Veel commitment Weinig commitment MEER MOGELIJK MINDER MOGELIJK MINDER MOGELIJK MEER MOGELIJK MEER MOGELIJK MINDER MOGELIJK overheidsorganisatie bijvoorbeeld, werkt een deel van de onderzoekers op een andere locatie in een andere stad dan de designers en vindt gezamenlijk overleg vooral plaats via Skype. Dit is voor de betrokkenen niet altijd efficiënt en effectief. De betrokkenheid van het management, tot slot, is essentieel om visualisaties een duurzaam karakter te geven binnen de organisatie. Wij hebben gezien dat veel organisaties zitten te springen om meer visualisaties. Tegelijkertijd is het nog zoeken naar hoe het proces het best ingericht kan worden: werken met externe designers, een aparte afdeling inrichten, het proces vooral lineair laten verlopen of meer iteratieve vormen organiseren Als het management het aan de medewerkers overlaat om daarover beslissingen te nemen, zonder dat proces goed te faciliteren, kan het lang duren voordat er een goedwerkende structuur is gevonden. De meeste opdrachten komen bij de afdeling graphics na vier uur binnen als de redacteuren ongeveer weten wat ze willen doen. En dan moet het een paar uur later klaar zijn. Dat werkt niet altijd goed die tijdsdruk. Een journalist bij een nieuwsorganisatie 17

10 Conclusies ALGEMEEN BETER SAMENWERKEN 18 Om goede infographics te maken heb je vaak meerdere specialisten nodig die verschillende dingen kunnen en wier vaardigheden op elkaar afgestemd moeten worden. In het algemeen kun je vier soorten specialisten onderscheiden bij de productie van infographics: data-analisten, programmeurs, tekstschrijvers en designers. Op individueel niveau is het belangrijk om te onderzoeken welke vaardigheden er nodig zijn voor het soort infographic dat je wenst. Om er achter te komen wat je waarvoor nodig hebt, hebben we een competentiekaart gemaakt: de Infographicfabriek. Daarin zie je welke competenties voor welk soort visualisatie nodig zijn en wat je van de verschillende professionals mag verwachten. Het productieproces van infographics hangt af van verschillende factoren op een individueel, groeps-, en organisatieniveau. Voor welke uitdagingen komen de verschillende betrokkenen te staan De tweede voorwaarde voor de productie van een goede infographic is dat de verschillende specialisten effectief samenwerken. Ons onderzoek is er vooral op gericht geweest om vast te stellen hoe dat gebeurt. We hebben vier samenwerkingsvormen gevonden die allemaal goed kunnen werken. Als het maar past bij de context waarin gewerkt wordt en ieders expertise tot zijn recht komt. Om te kunnen bepalen welke vorm van samenwerken in welke situatie het meest geschikt is hebben we het trading zone model ontworpen. Als je kijkt in welke mate mensen worden gedwongen om samen te werken en in welke mate ze bepaalde waarden delen, dan kun je de volgende vormen van samenwerken onderscheiden: gedwongen samenwerking, verdeelde samenwerking, ondergeschikte samenwerking en samenwerking die is gebaseerd op een gedeelde visie op het eindproduct. Het model helpt je om je eigen manier van samenwerken te analyseren. Op basis van zo n analyse weet je ook wat er moet gebeuren om de samenwerking te verbeteren. Wij hebben het model uitvoerig beschreven in verschillende wetenschappelijk artikelen. Wat je in de praktijk vaak ziet, is dat de wil er wel is om samen te werken, maar dat de organisatie daarvoor ontbreekt. Het model maakt duidelijk waarin je in welke situatie moet investeren. Dat kan gaan om elkaar beter te leren begrijpen, meer ondersteuning van het management te krijgen of het duidelijk formuleren van je doelen. 19

11 Conclusies STAPPEN IN SAMENWERKING 20 Over het algemeen kun je de samenwerking verbeteren door een aantal leermechanismen in te zetten. Wij onderscheiden er vier: IDENTIFICATIE Identificatie, dat gaat over het leren begrijpen van de impact van andermans expertise. Om goed te kunnen samenwerken is het belangrijk om iets te weten over de achtergrond en expertise van andere experts. De betrokkenen moeten voor ogen hebben wat iedere expert kan betekenen in het proces en bij wie welke expertise zit om het verhaal te kunnen vertellen. COÖRDINATIE Coördinatie, dat gaat over ruimte geven aan experimenten en het creëren van nieuwe routines. Als er op nieuwe manieren en met nieuwe technieken wordt samengewerkt, vraagt dat ook om nieuwe vormen van organisatie en afstemming. Het vraagt tijd om er achter te komen wat er nodig is om nieuwe vormen van samenwerken goed op elkaar af te stemmen. Bovendien moeten mensen bereid en in staat zijn om die veranderingen door te voeren REFLECTIE Reflectie, dat gaat over het leren begrijpen van het effect dat visualiseren heeft op de organisatie en het soort producten dat wordt gemaakt. Het lastigste bij nieuwe vormen van samenwerking is misschien wel om te reflecteren op wat die samenwerking voor de organisatie betekent en hoe de organisatie zich eventueel moet aanpassen om die samenwerking op een goede manier te continueren. TRANSFORMATIE Transformatie, dat gaat over het inzetten en toepassen van nieuwe praktijken. Als men zich kan identificeren met elkaar, het werk kan coördineren en op het gehele proces kan reflecteren, dan is dat een basis voor verandering die de nieuwe vorm van samenwerken tot een nieuwe en effectieve routine maakt. Een van de lastigste dingen in het ontwerpproces is de afstemming tussen opdrachtgever en ontwerper over functie en vorm van een visualisatie. Om dat probleem aan te pakken hebben wij samen met de partners een beslisboom gemaakt. Die beslisboom laat zien waar opdrachtgevers op moet letten en welke keuzes zij kunnen maken. Op die manier kan in samenspraak met infographicmakers snel worden bepaald welke vorm past bij welke informatievraag. 21

12 Kenniscirculatie PUBLICATIES Kenniscirculatie PRODUCTEN 22 Piet Bakker, Yael de Haan & Carel Kuitenbrouwer (2012). Wat Werkt Een verkenning van de praktische en wetenschappelijke kennis over informatievisualisatie. (pdf beschikbaar via site) Gerard Smit, Laura Buijs & Yael de Haan (2013). Using information visualization in the media: obstacles and challenges. Paper presented at the World Journalism Education Congress (WJEC), 3-5 July, Mechelen University. (pdf beschikbaar via site) Gerard Smit, Yael de Haan & Laura Buijs. (2014). Visualizing news: Make it work. Digital Journalism. (publicatie waarvan op Every Picture een blog is geschreven, met mogelijkheid tot aanvraag van artikel) Gerard Smit, Yael de Haan & Laura Buijs. (2014). Working with or next to each other Boundary crossing in the field of information visualization. Paper presented at the International Conference on Media Innovation, April, University of Oslo. (publicatie in het Journal of Media Innovation aanstaande) POSTER samenwerken bij informatievisualisaties: Gerard Smit, Yael de Haan, & Laura Buijs. (2014). Samenwerken bij informatievisualisaties. Poster gepresenteerd op het Etmaal van de Communicatiewetenschap, 3-4 februari 2014, Wageningen Universiteit. INFOGRAPHIC De Infographicfabriek: De Infographicfabriek laat zien welke vaardigheden er nodig zijn voor de productie van verschillende soorten infographics. Een handige tool voor binnen het onderwijs, maar ook binnen de beroepspraktijk om in gesprek met een opdrachtgever aan te geven dat voor elke visualisatiewens (van simpel tot complex) verschillende professionals (van duizendpoten tot specialisten) nodig zijn. Samenwerken bij informatievisualisaties PROBLEEM Visualisatie populair. Vraagt om samenwerking tussen verschillende professionals. Ieder werkt vanuit eigen expertise. Common ground ontbreekt. Visualisatie niet optimaal. Verdeeld VRAAG Wat beïnvloedt het proces van samenwerken bij de productie van informatievisualisaties Heterogeen Concurreren Terugtrekken Vormgever Samenwerken Opdrachtgever Offensief Proactief Interpersonal circumplex Defensief Afhankelijk Dwang Schrijver TRADING ZONE Onderzoeker Helpen Onderzoeksmethode Gezamenlijk Literatuur Homogeen Gedwongen Ondergeschikt CONCLUSIE Resultaat visualisatie beïnvloed door: 1. Tijdspanne, doel en inzet van data. 2. Aanwezigheid nodige skills. 3. Erkenning van andermans expertise. 4. Wil om samen te werken. 5. Ruimte voor reflectie. 6. Commitment van management. Meewerken AANBEVELINGEN 1. Zorg voor duidelijke (nieuwe) rolverdeling (identiteit). Expertinterviews Casestudies Bedrijf Overheid Media 2. Creëer ruimte voor experiment (coördinatie). 3. Zet interactionele expertise in (coördinatie). Leermechanismen 4. Wissel perspectieven uit en zoek naar verbinding (reflectie). 5. Geef ruimte voor nieuwe hybride praktijken. Identificatie Coördinatie Reflectie Transformatie Raak onderzoek Experiment Routine Dit onderzoek is onderdeel van het overkoepelende SIA onderzoeksproject Every Picture Tells a Story van de Hogeschool Utrecht, waarin in samenwerking met het beroepenveld onderzoek gedaan wordt naar methoden, technieken en kennis voor het produceren van informatievisualisaties. Onderzoekers Laura Buijs: laura.buijs@hu.nl Yael de Haan: yael.dehaan@hu.nl Gerard Smit: gerard.smit@hu.nl Website: INFOGRAPHIC De Beslisboom: De beslisboom helpt om de juiste vragen voor de productie van infographics te inventariseren. Op grond van het antwoord op die vragen kan besloten worden wat de meest passende vorm is voor de visualisatie, welke inhoud daarbij hoort en hoe dat het beste verspreid kan worden. INFOGRAPHIC Samenwerkingsmodel: Weten hoe je samenwerkt is een eerste stap naar een betere samenwerking. Het is van belang om te weten hoe er wordt samengewerkt en wat de knelpunten binnen deze samenwerkingsvorm zijn, alvorens je een proces kan herinrichten om uiteindelijk effectiever en efficiënter te kunnen samenwerken 23

13 Kenniscirculatie ACTIVITEITEN 24 Infographic congres 2013, hotel Figi Zeist, 1 maart Informatiestand minor Editorial Media Design & project Every Picture. Mediapark Jaarcongres, Hilversum, 21 juni Presentatie Gerard Smit en Susanne Tak (TNO): state of the art van datavisualisatie en effectieve vormen van samenwerken bij de productie van visualisaties. Every Picture Congres, Bibliotheek Nieuwegein 3 september Gerard Smit. Visual Storytelling. Welke vormen kan je gebruiken om je verhaal beeldend over te brengen Presentatie op Every Picture Tells a Story congres. (slides en samenvatting presentatie) Every Picture Congres, Bibliotheek Nieuwegein 3 september Yael de Haan. Interdisciplinaire samenwerking. Hoe produceer je een infographic die zijn doel behaalt (slides en samenvatting presentatie) Infographic Battle, Het Kapitaal Utrecht, 19 & 20 november, Studenten Editorial Media Design krijgen masterclass Alberto Cairo. EHBI: Eerste Hulp bij Infographics, Hogeschool Utrecht, 24 januari Organisaties in samenwerking met studenten Editorial Media Design. (samenvatting middag) Infographic congres 2014, hotel Figi Zeist, 14 maart Informatiestand minor Editorial Media Design & project Every Picture. Presentatie Yael de Haan: Wat werkt: samenwerken bij infographics. infographic-congres14 Dutch Information Visualisation Event, Mediaplaza Utrecht, 19 juni Presentatie Gerard Smit: Every Picture Tells a story. (samenvatting presentatie) Masterclass(es) van Gerard Smit voor docenten van de Willem de Kooning Academie en voor studenten van cursus New Media Management van de Hogeschool Utrecht. 25

14 Research Project Kenniscirculatie wat is het doel hoeveel tijd is er Wie doet wat analist ontcijfert informatie en data om de vraag helder te krijgen welke informatie wanneer is het af hoeveel geld is er designer onderzoekt de vraag en vertaalt data en tekst naar beeld wat kost het welke doelgroep welk platform redacteur onderzoekt de vraag en zet die om in kernachtige teksten projectmanager bewaakt het proces en verbindt inhoud en beeld opdrachtgever AB Vraag opdrachtgever B Opdrachtformulering initiator van het proces programmeur ontwikkelt en gebruikt software om infographics interactief en dynamisch te maken Wie helpt mij bij het maken van een infographic Infographics zijn er in soorten en maten. Eenvoudige infographics kunnen vaak door één iemand worden gemaakt, voor complexe visualisaties zijn veelal meerdere specialisten nodig die hun werk op elkaar afstemmen. - Basiskennis van typografie, kleur en vorm C Keuze - Analyseert eenvoudige data of informatie - Tekenvaardigheid - Achterhaalt vraag en doel opdrachtgever - Beheerst standaard software - Eenduidige boodschap - Basiskennis van data/bronnen - Enkelvoudig beeld - Schrijft kernachtige teksten - Niet interactief - Basiskennis van communicatieplatforms - Korte productietijd - Verricht eenvoudig onderzoek BASIS Wat is er nodig voor een infographic - Achterhaalt vraag en doel opdrachtgever - Analyseert data of informatie - Beheerst standaard software - Tekenvaardigheid - Kennis van typografie, kleur en vorm - Kennis van communicatieplatforms Een infographic bestaat uit verschillende elementen die gezamenlijk het verhaal vertellen. Om tot dat verhaal te komen, moeten eerst de data worden geanalyseerd, om daar vervolgens tekst en beeld op te kunnen afstemmen. - Samengestelde boodschap - Combinatie van beeldelementen - Beperkte interactie - Middellange productietijd GEAVANCEERD - Kennis van data/bronnen - Schrijft kernachtige teksten - Kennis van communicatieplatforms - Verricht degelijk onderzoek - Beheerst standaard designsoftware - Ontwikkelt interactieve elementen Medium / publicatievorm Welk type infographic wil ik 26 Om te beslissen wat voor soort infographic je nodig hebt, is het belangrijk om je doel af te stemmen op de beschikbare informatie. De passende visualisatievorm moet ook in overeenstemming zijn met het beschikbare budget, de tijd, het beoogde communicatieplatform en de doelgroep. Voortschrijdend inzicht Tijdens het proces kan de opdrachtgever erachter komen dat een ander type infographic beter - Gelaagde informatie - Combinaties van complexe beeldelementen - Interactie - Lange productietijd COMPLEX - Helpt opdrachtgever doel concretiseren - Ontrafelt complex probleem - Analyseert meerdere datasets en informatiebronnen - Helpt opdrachtgever doel te - Ervaring met data/bronnen definieren en te realiseren - Schrijft kernachtige teksten - Vult briefing aan waar nodig - Kennis van communicatieplatforms - Bewaakt de planning - Verricht complex onderzoek - Ontwerpt gelaagde infographics - Coördineert en motiveert - Uitstekende kennis van - Denkt in tekst en beeld communicatieplatforms - Draagt kennis over tussen - Initieert innovatieve designoplossingen verschillende disciplines - Kennis van typografie/kleur en vorm - Specialistische tekenvaardigheid - Beheerst specialistische software - Beheerst specialistische software - Ontwikkelt interactieve elementen - Initieert en ontwerpt innovatieve interactie-oplossingen 27 geschikt is. Dan kan er van niveau worden gewisseld. verbeelding van informatie paul maas illustratie Every picture tells a story :

15 Dit project is mede mogelijk gemaakt door: DESIGN BY KR 28

Het interdisciplinaire maakproces van infographics

Het interdisciplinaire maakproces van infographics Het interdisciplinaire maakproces van infographics Een samenvatting van de resultaten van het project Every Picture Tells a Story (2012 2014) EPTaS onderzoek.indd 1 8/19/14 23:06 PROJECTTEAM: Wouter Groot

Nadere informatie

grafisch ontwerp voor nieuwe en andere media

grafisch ontwerp voor nieuwe en andere media Opgeleid als grafisch vormgever en illustrator ontwikkelde ik me tot een veelzijdig en eigenzinnig creatief op het snijvlak van professionele communicatie en multimediaal ontwerp. SpOp is een samenwerking

Nadere informatie

Visual Storytelling Analyse van een Infographic. Het Frisia-Nederland conflict

Visual Storytelling Analyse van een Infographic. Het Frisia-Nederland conflict Visual Storytelling Analyse van een Infographic Het Frisia-Nederland conflict Student: Yannick van Hierden Id-code : 1609791 E-mail : Yannickvanhierden@student.hu.nl Docent: Gerard Smit Minor: Editorial

Nadere informatie

Hoorcollege 1 datavisualisatie 21-11-12

Hoorcollege 1 datavisualisatie 21-11-12 Hoorcollege 1 21-11-12 docenten! http://vimeo.com/31244010#at=10 hoorcollege 1 introductie HVA CMD V2 21 november 2012!! justus sturkenboom! j.p.sturkenboom@hva.nl! yuri westplat! y.westplat@hva.nl! vandaag

Nadere informatie

Inhoudsopgave. Bladzijde 4/5 Bladzijde 4 Bladzijde 4 Bladzijde 5

Inhoudsopgave. Bladzijde 4/5 Bladzijde 4 Bladzijde 4 Bladzijde 5 Mediavormgeving Inhoudsopgave Wat doet een mediavormgever? - Waar werkt een mediavormgever - Welke taken verricht een mediavormgever? - Welke eigenschappen heeft een mediavormgever Typering beroepengroep

Nadere informatie

Jan des Bouvrie Academie, interior design & styling - hbo bachelor

Jan des Bouvrie Academie, interior design & styling - hbo bachelor Jan des Bouvrie Academie, interior design & styling - hbo bachelor De opleiding interior design & Styling - hbo bachelor Mensen zien hun omgeving steeds meer als een verlengstuk van hun persoonlijkheid.

Nadere informatie

Persoonlijk opleiding plan

Persoonlijk opleiding plan Persoonlijk opleiding plan Een opdrachtgever adviseren Hem vertellen wat jou de beste optie lijkt. Het klopt dat ik deze competenties zo had ingevuld. Ik heb hiermee ervaring doordat ik vaak op forums

Nadere informatie

Het werkveld. Kennis en vaardigheden

Het werkveld. Kennis en vaardigheden Eindkwalificatie propedeuse opleiding Communicatie Vanuit de visie van Biesta dient uitgebalanceerd onderwijs te leunen op drie pijlers, namelijk persoonlijke ontwikkeling, socialisatie en kwalificatie.

Nadere informatie

Effectieve samenwerking: werken in driehoeken

Effectieve samenwerking: werken in driehoeken Effectieve samenwerking: werken in driehoeken Werken in driehoeken is een wijze van samenwerking die in elke organisatie, projectteam en netwerk mogelijk is. Het maakt dat we kunnen werken vanuit een heldere

Nadere informatie

Ontdek de Bibliotheek. Ontdek de Bibliotheek. Ontdek de Bibliotheek

Ontdek de Bibliotheek. Ontdek de Bibliotheek. Ontdek de Bibliotheek Ontdek de Bibliotheek Ontdek de Bibliotheek Ontdek de Bibliotheek Welkom in de bibliotheek. Je gaat op ontdekking in de bibliotheek. Hierbij doe je een onderzoek naar verschillende soorten media; zoals

Nadere informatie

Leadership in Project-Based Organizations: Dealing with Complex and Paradoxical Demands L.A. Havermans

Leadership in Project-Based Organizations: Dealing with Complex and Paradoxical Demands L.A. Havermans Leadership in Project-Based Organizations: Dealing with Complex and Paradoxical Demands L.A. Havermans LEADERSHIP IN PROJECT-BASED ORGANIZATIONS Dealing with complex and paradoxical demands Leiderschap

Nadere informatie

Editorial Media Design Guido Hildebrand - 1582968 Talisa van Dreven - 1582766 Alexander Ringnalda - 1547759. 24 september 2013 Versie 1

Editorial Media Design Guido Hildebrand - 1582968 Talisa van Dreven - 1582766 Alexander Ringnalda - 1547759. 24 september 2013 Versie 1 Editorial Media Design Guido Hildebrand - 1582968 Talisa van Dreven - 1582766 Alexander Ringnalda - 1547759 24 september 2013 Versie 1 Aanleiding en probleemomschrijving: Het project wordt uitgevoerd omdat

Nadere informatie

We zien een datagedreven wereld vol kansen. Toepassingscentrum voor big data oplossingen

We zien een datagedreven wereld vol kansen. Toepassingscentrum voor big data oplossingen We zien een datagedreven wereld vol kansen Toepassingscentrum voor big data oplossingen We zien succesvolle organisaties groeien door big data 50% van de meest succesvolle organisaties Volg ons op twitter:

Nadere informatie

I would rather design a poster than a website. Aldje van Meer, oktober 2012

I would rather design a poster than a website. Aldje van Meer, oktober 2012 I would rather design a poster than a website Aldje van Meer, oktober 2012 Deze uitgave is een samenvatting van de lezing 'I would rather design a poster than a website tijdens het Nationaal Symposium

Nadere informatie

Emma Fabri nr. Minke Kroon nr. Jorick van Raalten nr. Jorn Uittenbogaard nr.1596471. Minor Editorial Media Design Hogeschool Utrecht 23 september 2013

Emma Fabri nr. Minke Kroon nr. Jorick van Raalten nr. Jorn Uittenbogaard nr.1596471. Minor Editorial Media Design Hogeschool Utrecht 23 september 2013 Emma Fabri nr. Minke Kroon nr. Jorick van Raalten nr. Jorn Uittenbogaard nr.1596471 Minor Editorial Media Design Hogeschool Utrecht 23 september 2013 In opdracht van: 0 Inhoudsopgave 1. Aanleiding en probleemomschrijving...

Nadere informatie

jaar in, jaar uit ReportCompany partner in corporate reporting

jaar in, jaar uit ReportCompany partner in corporate reporting jaar in, jaar uit ReportCompany partner in corporate reporting Wie wij zijn Report Company is specialist op het gebied van jaarverslagen en aanverwante corporate publicaties. Iedere onderneming of instelling

Nadere informatie

Vormgeving Werkgroep 04! Gebruik van een grid en interactie. Bron: smashingmagazine.com, image credit: Kristian Bjornard

Vormgeving Werkgroep 04! Gebruik van een grid en interactie. Bron: smashingmagazine.com, image credit: Kristian Bjornard Vormgeving Werkgroep 04! Gebruik van een grid en interactie Bron: smashingmagazine.com, image credit: Kristian Bjornard Programma deze week # In de werkgroep vandaag: Het visual designproces, de uitwerkingsfase

Nadere informatie

https://commons.wikimedia.org/wiki/file:rubric.jpg

https://commons.wikimedia.org/wiki/file:rubric.jpg https://commons.wikimedia.org/wiki/file:rubric.jpg Bron: Ministry of education, New Zealand samenwerken presenteren informatievaardigheid Verbeteren Viewbrics : Beeldvorming van vaardigheid? Kwaliteit

Nadere informatie

WERKVORMEN MAGAZIJN. Waarom netwerken? Landelijk Stimuleringsproject LOB in het mbo

WERKVORMEN MAGAZIJN. Waarom netwerken? Landelijk Stimuleringsproject LOB in het mbo WERKVORMEN MAGAZIJN Waarom netwerken? Landelijk Stimuleringsproject LOB in het mbo Voorwoord Voor u heeft u Thema boekje 2 Waarom netwerken? Dit themaboekje is een onderdeel van de lessenserie Netwerken.

Nadere informatie

Leer Opdrachten ontwerpen voor Blended Learning

Leer Opdrachten ontwerpen voor Blended Learning Leer Opdrachten ontwerpen voor Blended Learning Helder &Wijzer Mijn opdrachten In een kort, blended programma In het kort Voor wie docenten/trainers die blended opdrachten willen leren ontwerpen en ontwikkelen

Nadere informatie

waarom? externe drivers Technologie Digitalisering Globalisering

waarom? externe drivers Technologie Digitalisering Globalisering waarom? externe drivers 1 Technologie Digitalisering Globalisering Wat zijn de dominante factoren die leren en werken veranderen in de 21ste eeuw? externe drivers Voortgaande digitalisering veroorzaakt

Nadere informatie

Persoonlijk Ontwikkelingsplan

Persoonlijk Ontwikkelingsplan Persoonlijk Ontwikkelingsplan Heb een persoonlijk ontwikkelingsplan (POP) opgesteld om nog eens goed na te denken over wat ik nu kan, wat ik nog wil leren, welke competenties ik nog moet verbeteren wil

Nadere informatie

Competentieprofiel. Instituut voor Interactieve Media. Competentieprofiel studenten Instituut voor Interactieve Media vastgesteld juni 2006

Competentieprofiel. Instituut voor Interactieve Media. Competentieprofiel studenten Instituut voor Interactieve Media vastgesteld juni 2006 Competentieprofiel Instituut voor Interactieve Media Competentieprofiel studenten Instituut voor Interactieve Media vastgesteld juni 2006 Aangepast in maart 2009 Inleiding De opleiding Interactieve Media

Nadere informatie

Leerling Gezel Meester Feedback. Zet in een kortcyclisch proces creatieve ideeën, specificaties en concepten om tot werkende prototypes

Leerling Gezel Meester Feedback. Zet in een kortcyclisch proces creatieve ideeën, specificaties en concepten om tot werkende prototypes Naam: Saskia Arends Datum: 16-09-2016 Realisatiekracht Beginner Kan nog geen ideeën snel omzetten tot prototypes Zet ideeën om tot werkende prototypes Zet in een kort cyclisch proces ideeën om tot werkende

Nadere informatie

PROJECTMANAGEMENT 1 SITUATIE

PROJECTMANAGEMENT 1 SITUATIE PROJECTMANAGEMENT George van Houtem 1 SITUATIE Het werken in en het leidinggeven aan projecten is tegenwoordig eerder regel dan uitzondering voor de hedendaagse manager. In elk bedrijf of organisatie komen

Nadere informatie

Voorwoord. AHA! De Grafisch Vormgever Voor Communicatie en Multimedia Design studenten.

Voorwoord. AHA! De Grafisch Vormgever Voor Communicatie en Multimedia Design studenten. Anne H Heijkoop eijkoop Assesment Assesment Anne Anne AnneHeijkoop Heijkoop Assesment Assesment Anne Anne Heijkoop Heijkoop Assesment Assesment DE GRAFISCH VORMGEVER Voorwoord AHA! De Grafisch Vormgever

Nadere informatie

Onderzoeksopdracht Crossmedialab. Titel Blended Learning & Crossmedia

Onderzoeksopdracht Crossmedialab. Titel Blended Learning & Crossmedia Onderzoeksopdracht Crossmedialab Titel Blended Learning & Crossmedia Probleemomgeving De Faculteit Communicatie & Journalistiek (FCJ) van de Hogeschool Utrecht (HU) profileert zich als een instituut waar

Nadere informatie

Growth & Reflection. Opleverdatum: 18 juni 2014

Growth & Reflection. Opleverdatum: 18 juni 2014 Growth & Reflection Growth & Reflection Opleverdatum: 18 juni 2014 Multimediaal Reclamebureau 2013/2014 Inleiding Er zit alweer een half jaar bij MMR op en ik heb weer veel nieuwe dingen geleerd en nieuwe

Nadere informatie

Redactionele illustraties 10 vragen, 10 antwoorden

Redactionele illustraties 10 vragen, 10 antwoorden Redactionele illustraties 10 vragen, 10 antwoorden Antwoord op de tien meest gestelde vragen over het gebruik van ʻredactionele illustratiesʼ Jos Diender Iedere tekstschrijver, journalist en eindredacteur

Nadere informatie

Individueel procesverslag

Individueel procesverslag Individueel procesverslag Een weergave van mijn werkzaamheden binnen het G-Blok. Afdeling : Academie voor ICT & Media, Informatica Schooljaar : 2009 Blok : G Datum : 30 10-2009 Plaats : Honselersdijk Naam:

Nadere informatie

Het Nieuwe Werken en Werken Anno Nu

Het Nieuwe Werken en Werken Anno Nu Het Nieuwe Werken en Werken Anno Nu Ardis Organisatie Ontwikkeling Het Nieuwe Werken en Werken Anno Nu Ardis Organisatie Ontwikkeling Na een afspraak niet terug naar kantoor, maar door naar huis waar je

Nadere informatie

WERKVORMEN MAGAZIJN. Wat is netwerken? Landelijk Stimuleringsproject LOB in het mbo

WERKVORMEN MAGAZIJN. Wat is netwerken? Landelijk Stimuleringsproject LOB in het mbo WERKVORMEN MAGAZIJN Wat is netwerken? Landelijk Stimuleringsproject LOB in het mbo Voorwoord Voor u heeft u Thema boekje 1 Wat is netwerken? Dit themaboekje is een onderdeel van de lessenserie Netwerken.

Nadere informatie

Online Storytelling met uw interactief jaarverslag

Online Storytelling met uw interactief jaarverslag REACH TOUCH MOVE Interactief Jaarverslag Online Storytelling met uw interactief jaarverslag Maximale Reach, Touch en Move in de financiële verantwoording van een jaar Waarom uw jaarverslag interactief?

Nadere informatie

Team:Sales en Marketing Datum: 21-04-2011 WICKED TEAMS RAPPORT

Team:Sales en Marketing Datum: 21-04-2011 WICKED TEAMS RAPPORT Team:Sales en Marketing Datum: 21-04-2011 WICKED TEAMS RAPPORT 1. Inleiding Het Team Testing team heeft de WickedTeams Teamanalyse gedaan. Deze teamanalyse geeft inzicht in een aantal kenmerken die van

Nadere informatie

Webdesign voor ondernemers

Webdesign voor ondernemers e-boek Webdesign voor ondernemers Veelgestelde vragen over het laten maken van een website Bart van den Bosch Inhoud 1. Zelf doen of uitbesteden? 4 2. Webdesigners 7 3. Wat is Wordpress 10 4. Maken van

Nadere informatie

SAMENSPEL FORMELE EN INFORMELE ZORG

SAMENSPEL FORMELE EN INFORMELE ZORG SAMENSPEL FORMELE EN INFORMELE ZORG Nieuwsbrief No 1 Mei 2013 Dit is de eerste nieuwsbrief van het project Samenspel Formele en Informele zorg van de Wmo werkplaatsutrecht. Op de site www.wmowerkplaatsutrecht.nl

Nadere informatie

PR SPECIALIST RESULTAATGEBIEDEN. Wat kan ik doen om de doelen te bereiken? (Activiteiten) Wat moet ik bereiken? (Doelen)

PR SPECIALIST RESULTAATGEBIEDEN. Wat kan ik doen om de doelen te bereiken? (Activiteiten) Wat moet ik bereiken? (Doelen) Waarvoor ben ik aangenomen? (Doel) Het extern profileren van de organisatie door het in de media/via social media positioneren van de organisatie en haar activiteiten, passend bij het gewenste imago. Welke

Nadere informatie

Ontwikkelen op stage? (Kern)competenties: Cijfer Toelichting

Ontwikkelen op stage? (Kern)competenties: Cijfer Toelichting Competentieontwikkeling Om goede, nieuwe leerdoelen te kunnen formuleren is het van belang om eerst te kijken hoe ver ik ben met mijn competentieontwikkeling en welke competenties ik verder wil of moet

Nadere informatie

Key success actors. De rol van middenmanagement bij strategische veranderingen. Onderzoek door Turner en de Rotterdam School of Management

Key success actors. De rol van middenmanagement bij strategische veranderingen. Onderzoek door Turner en de Rotterdam School of Management Key success actors De rol van middenmanagement bij strategische veranderingen Onderzoek door Turner en de Rotterdam School of Management 1 Key success actors De rol van middenmanagement bij strategische

Nadere informatie

Zelfreflectie meetinstrument Ondernemende houding studenten Z&W

Zelfreflectie meetinstrument Ondernemende houding studenten Z&W Zelfreflectie meetinstrument Ondernemende houding studenten Z&W 1 Naam student: Studentnummer: Datum: Naam leercoach: Inleiding Voor jou ligt het meetinstrument ondernemende houding. Met dit meetinstrument

Nadere informatie

De interne communicatieadviseur

De interne communicatieadviseur De interne communicatieadviseur Dit zijn de kenmerken van een complex Verschillende ideeën Kleine wijzigingen kunnen grote gevolgen hebben Beweeglijke doelen Het pad ontrolt zich met iedere stap??? Geen

Nadere informatie

Functieprofiel: Projectleider Functiecode: 0302

Functieprofiel: Projectleider Functiecode: 0302 Functieprofiel: Projectleider Functiecode: 0302 Doel Voorbereiden en opzetten van en bijbehorende projectorganisatie, alsmede leiding geven aan de uitvoering hiervan, binnen randvoorwaarden van kosten,

Nadere informatie

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/33081 holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/33081 holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/33081 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Stettina, Christoph Johann Title: Governance of innovation project management

Nadere informatie

De Nieuwe Overheid: nieuwe mogelijkheden, nieuwe vragen

De Nieuwe Overheid: nieuwe mogelijkheden, nieuwe vragen 1 De Nieuwe Overheid: nieuwe mogelijkheden, nieuwe vragen In het publieke domein worden allerlei nieuwe technieken gebruikt: ambtenaren gebruiken Twitter, games, webplatformen en monitoringtools om de

Nadere informatie

Begrijpen Verbinden Meedoen communicatieplan transities sociaal domein Rivierenland

Begrijpen Verbinden Meedoen communicatieplan transities sociaal domein Rivierenland september 13 Begrijpen Verbinden Meedoen communicatieplan transities sociaal domein Rivierenland Als je doet wat je altijd deed, krijg je wat je altijd kreeg. (Albert Einstein, 1879-1955) M e r k c o a

Nadere informatie

De Digitale Academie. Grafische & Webdesign opleidingen. Opleidingsoverzicht

De Digitale Academie. Grafische & Webdesign opleidingen. Opleidingsoverzicht De Digitale Academie Grafische & Webdesign opleidingen Opleidingsoverzicht Opleiding DTP met InDesign & vormgeven met Creative Suite Opleiding DTP met InDesign & vormgeven met Creative Suite Door personeel

Nadere informatie

ANP is méér dan een persbureau. ANPinOpdracht ontwikkelt en produceert content in opdracht van bedrijven. Wij brengen uw boodschap onder de aandacht.

ANP is méér dan een persbureau. ANPinOpdracht ontwikkelt en produceert content in opdracht van bedrijven. Wij brengen uw boodschap onder de aandacht. ANP is méér dan een persbureau. ANPinOpdracht ontwikkelt en produceert content in opdracht van bedrijven. Wij brengen uw boodschap onder de aandacht. Professioneel, effectief en met de snelheid van het

Nadere informatie

Voorkennis: Je hebt de opdracht Introductie AV media afgerond. Je hebt de opdracht De invloed en kracht van AV media afgerond.

Voorkennis: Je hebt de opdracht Introductie AV media afgerond. Je hebt de opdracht De invloed en kracht van AV media afgerond. OPDRACHTKAART AV-03-01-01 Voorkennis: Je hebt de opdracht Introductie AV media afgerond. Je hebt de opdracht De invloed en kracht van AV media afgerond. Intro: Voordat je een AV productie gaat maken, moet

Nadere informatie

Voorbereiding hbo kunstonderwijs

Voorbereiding hbo kunstonderwijs Keuzedeel mbo Voorbereiding hbo kunstonderwijs gekoppeld aan één of meerdere kwalificaties mbo Code K0184 Penvoerder: Sectorkamer ICT en creatieve industrie Gevalideerd door: Sectorkamer ICT en creatieve

Nadere informatie

Masterclass Het Nieuwe Werken op het secretariaat

Masterclass Het Nieuwe Werken op het secretariaat Masterclass Het Nieuwe Werken op het secretariaat Marianne H.M. Smits AVK Adviesgroep voor Kantooren bedrijfsinnovatie b.v. te Tilburg msmits@avk.nl 06 53 14 51 33 Inspiratie Dag 1: Ontwikkelingen in managementondersteuning

Nadere informatie

Opleidingsprogramma DoenDenken

Opleidingsprogramma DoenDenken 15-10-2015 Opleidingsprogramma DoenDenken Inleiding Het opleidingsprogramma DoenDenken is gericht op medewerkers die leren en innoveren in hun organisatie belangrijk vinden en zich daar zelf actief voor

Nadere informatie

Logistiek medewerker. Persoonlijke effectiviteit: 2. Accuratesse

Logistiek medewerker. Persoonlijke effectiviteit: 2. Accuratesse Persoonlijke effectiviteit: 2. Accuratesse Werkt gedurende langere periode nauwkeurig en zorgvuldig, met oog voor detail, gericht op het voorkómen van fouten en slordigheden, zowel in eigen als andermans

Nadere informatie

Van Samenhang naar Verbinding

Van Samenhang naar Verbinding Van Samenhang naar Verbinding Sogeti Page 2 VAN SAMENHANG NAAR VERBINDING Keuzes, keuzes, keuzes. Wie wordt niet horendol van alle technologische ontwikkelingen. Degene die het hoofd koel houdt is de winnaar.

Nadere informatie

De Gespecialiseerde Professional

De Gespecialiseerde Professional Top Talent Programma Excellentietraject: Facility Management F-MEX De Gespecialiseerde Professional Academie: HBS Saxion University of Applied Science Auteur: Benedicte de Vries Datum: 13-07-2015 1 Programma:

Nadere informatie

1. Eigenaarschap zelfstandigheid verantwoordelijkheid ondernemendheid zelfsturing en zelfregulatie

1. Eigenaarschap zelfstandigheid verantwoordelijkheid ondernemendheid zelfsturing en zelfregulatie Persoonlijke ontwikkeling en socialisatie analyseren / plannen / creëren / representeren van jezelf (LOCO) 1. Eigenaarschap zelfstandigheid verantwoordelijkheid ondernemendheid zelfsturing en zelfregulatie

Nadere informatie

Sporthuis/GoSport Roy Schungel 1570046

Sporthuis/GoSport Roy Schungel 1570046 Sporthuis/GoSport 1570046 Document Informatie Versie Datum Status Aanpassingen Getroffen pagina s 1.0 20-06-2013 Definitief Colofon Soort document: Versie: 1.0 Afstudeerscriptie Opdrachtgever: Opdrachtgever:

Nadere informatie

Open & Online. De (mogelijke) rollen van bibliotheken. Onderwijs

Open & Online. De (mogelijke) rollen van bibliotheken. Onderwijs Open & Online De (mogelijke) rollen van bibliotheken Onderwijs Enthousiasme om mee te werken aan het onderzoek De opkomst hier vandaag Vragen en nieuwsgierigheid Leidraad met vragen opgesteld Telefonische

Nadere informatie

Het Sectorwerkstuk 2015-2016

Het Sectorwerkstuk 2015-2016 Het Sectorwerkstuk 2015-2016 Inhoud Inleiding... 3 Het Sectorwerkstuk... 4 De opbouw... 4 De voorbereiding... 5 Het onderzoek... 6 De verwerking... 7 De presentatie... 7 Het filmpje... 7 Het werkstuk...

Nadere informatie

De student kan vanuit een eigen idee en artistieke visie een concept ontwikkelen voor een ontwerp en dat concept tot realisatie brengen.

De student kan vanuit een eigen idee en artistieke visie een concept ontwikkelen voor een ontwerp en dat concept tot realisatie brengen. Competentie 1: Creërend vermogen De student kan vanuit een eigen idee en artistieke visie een concept ontwikkelen voor een ontwerp en dat concept tot realisatie brengen. Concepten voor een ontwerp te ontwikkelen

Nadere informatie

Nr. 1 / Maart 2012. Van harte welkom! Dit is de eerste nieuwsbrief over het project RAAK Ontwerpen voor zorgverleners.

Nr. 1 / Maart 2012. Van harte welkom! Dit is de eerste nieuwsbrief over het project RAAK Ontwerpen voor zorgverleners. Nr. 1 / Maart 2012 Van harte welkom! Dit is de eerste nieuwsbrief over het project RAAK Ontwerpen voor zorgverleners. In deze nieuwsbrief: Interview met Panton Netwerkbijeenkomsten 2012 Ideeën op te zetten

Nadere informatie

Opleidingsprofiel MPPM

Opleidingsprofiel MPPM Opleidingsprofiel MPPM De ontwikkelingen in het beroepenveld Fysiek vooruitgangsdenken op basis van een eindontwerp in de ruimtelijke inrichting heeft in de loop van de afgelopen eeuw moeten plaatsmaken

Nadere informatie

Auteurs: Marijke Hoftijzer en Piet Korte isbn: 978-90-01-82345-0

Auteurs: Marijke Hoftijzer en Piet Korte isbn: 978-90-01-82345-0 Projectplanning (extra bij paragraaf 3.1 Imagodoelstellingen) Naast je normale dagelijkse bezigheden kun je ook te maken krijgen met de organisatie van eenmalige zaken. Soms zijn deze heel overzichtelijk

Nadere informatie

Wat is jouw verhaal?

Wat is jouw verhaal? E E N E - B O O K V A N L E T T E R S & C O N C E P T S Wat is jouw verhaal? Passie en plezier overbrengen in een notendop Storytelling Verhalen vertellen is een belangrijk onderdeel van ons leven. Het

Nadere informatie

stimuleert ondernemerschap BRochure STEVE

stimuleert ondernemerschap BRochure STEVE BRochure STEVE 2015/2016 DreamStorm presenteert STEVE het introductie programma ondernemend leren Steve is een individueel lesprogramma voor studenten in het Middelbaar Beroeps Onderwijs. In 12 lesuren

Nadere informatie

Een brede kijk op onderwijskwaliteit Samenvatting

Een brede kijk op onderwijskwaliteit Samenvatting Een brede kijk op onderwijskwaliteit E e n o n d e r z o e k n a a r p e r c e p t i e s o p o n d e r w i j s k w a l i t e i t b i n n e n S t i c h t i n g U N 1 E K Samenvatting Hester Hill-Veen, Erasmus

Nadere informatie

Inhoudsopgave. Bewust willen en kunnen 4. Performance Support 5. Informele organisatie 5. Waarom is het zo moeilijk? 6

Inhoudsopgave. Bewust willen en kunnen 4. Performance Support 5. Informele organisatie 5. Waarom is het zo moeilijk? 6 Inleiding De afgelopen vijftien jaar hebben we veel ervaring opgedaan met het doorvoeren van operationele efficiencyverbeteringen in combinatie met ITtrajecten. Vaak waren organisaties hiertoe gedwongen

Nadere informatie

Samenwerken aan een toekomstbestendige retailsector

Samenwerken aan een toekomstbestendige retailsector Samenwerken aan een toekomstbestendige retailsector Wie wij zijn Het Retail Innovation Platform helpt de innovatie- en concurrentiekracht van de retailsector te versterken. Samen met retailers en andere

Nadere informatie

Zelfdiagnostische vragenlijst verandercompetenties

Zelfdiagnostische vragenlijst verandercompetenties Zelfdiagnostische vragenlijst verandercompetenties Het gaat om de volgende zeven verandercompetenties. De competenties worden eerst toegelicht en vervolgens in een vragenlijst verwerkt. Veranderkundige

Nadere informatie

STARTVERSLAG STUDENT - LOTTE VAN DER SCHOOT 1623303 // COÖRDINATOR - INGE SCHAREMAN // STAGEBEGELEIDING - CYNTHIA BOOM & KEVIN KARS

STARTVERSLAG STUDENT - LOTTE VAN DER SCHOOT 1623303 // COÖRDINATOR - INGE SCHAREMAN // STAGEBEGELEIDING - CYNTHIA BOOM & KEVIN KARS STARTVERSLAG STUDENT - LOTTE VAN DER SCHOOT 1623303 // COÖRDINATOR - INGE SCHAREMAN // STAGEBEGELEIDING - CYNTHIA BOOM & KEVIN KARS INHOUD // INLEIDING 4 ORIENTATIEDOCUMENT 5 FACTSHEET 6 LEERDOELEN 7 STARTVERSLAG

Nadere informatie

Wij maken graag reclame voor anderen

Wij maken graag reclame voor anderen Wij maken graag reclame voor anderen RECLAME ONTWERP WEBSITE HUISSTIJL U wilt uw doelgroep....aanspreken, informeren en overtuigen. Dat doet u met een heldere boodschap en direct in het oog springende

Nadere informatie

Alle competenties moeten met voldoende zijn beoordeeld

Alle competenties moeten met voldoende zijn beoordeeld BEOORDELINGSFORMULIER / Artistieke Praktijk II jaar 4 Blad 1 Toetscode: Datum: Handtekening student: Beoordelaar 1: Handtekening beoordelaar 1: Beoordelaar 2: Handtekening beoordelaar 2: Extern deskundige:

Nadere informatie

Titel van het project (Kort en krachtige weergave van het onderwerp)

Titel van het project (Kort en krachtige weergave van het onderwerp) ONDERZOEKSOPDRACHT KCNR februari 2014 Invulinstructie: Dit formulier is bedoeld voor afstudeeropdrachten die in een periode van gemiddeld 4 maanden (kunnen) worden uitgevoerd. Voor kortere klussen komt

Nadere informatie

4 Testen en optimaliseren

4 Testen en optimaliseren Alle wegwijzers in de fase: 4 Testen en optimaliseren 4.1 Je ontwerp testen bij de doelgroep (74) 4.2 Je ontwerp voorleggen aan een expert (75) 4.3 Je ontwerp voorleggen aan de opdrachtgever (76) 4.4 Je

Nadere informatie

Home Opleiding Onderwijsprogramma Organisatie Stages en projecten. Zoek

Home Opleiding Onderwijsprogramma Organisatie Stages en projecten. Zoek Home Opleiding Onderwijsprogramma Organisatie Stages en projecten Zoek Home Opleiding Onderwijsprogramma Organisatie Stages en projecten CMD Amsterdam Studie programma Ontwerpopleiding voor interactieve

Nadere informatie

Een project, weet waar je aan begint!

Een project, weet waar je aan begint! Een project, White paper Projectmanagement Auteur: Natascha Leeuwenkuijl Januari 2013 Bedrijfskunde www.avansplus.nl Een project, Je hebt t vast ooit meegemaakt, dat je op een gegeven moment in een project

Nadere informatie

How to present online information to older cancer patients N. Bol

How to present online information to older cancer patients N. Bol How to present online information to older cancer patients N. Bol Dutch summary (Nederlandse samenvatting) Dutch summary (Nederlandse samenvatting) Goede informatievoorziening is essentieel voor effectieve

Nadere informatie

WERK AAN DE WINKEL Hoe vind je een job?

WERK AAN DE WINKEL Hoe vind je een job? Hoe vind je een job? Inhoud Doelgroep Vakgebied Duur Materialen Doelen De leerlingen exploreren de verschillende manieren om aan een baan te geraken. Ze vertrekken van hun eigen ervaringen, interviewen

Nadere informatie

INNOVATION BY MAKING LEARNING BY DOING

INNOVATION BY MAKING LEARNING BY DOING INNOVATION BY MAKING LEARNING BY DOING 1 INNOVATION BY MAKING, LEARNING BY DOING Bij alles wat we doen, hanteren we deze twee principes. Innovation happens by making. The only way to learn innovation is

Nadere informatie

1. Analyse, beeldvorming en planning

1. Analyse, beeldvorming en planning 1. Analyse, beeldvorming en planning 1. Analyse en beeldvorming Een Internet Project Plan start met het verzamelen van zo veel mogelijk informatie. Deze informatie heb je nodig om volgende onderdelen van

Nadere informatie

Kuijpers Installaties in de OK Leerjaar 2, schooljaar

Kuijpers Installaties in de OK Leerjaar 2, schooljaar Kuijpers Installaties in de OK Leerjaar 2, schooljaar 2017-2018 1. De opdrachtgever In het Rijksmuseum worden de installaties van de nachtwacht continue gecontroleerd. Er mag niet te veel licht op schijnen,

Nadere informatie

Specialisatieopleiding arbeids- en organisatiemediation

Specialisatieopleiding arbeids- en organisatiemediation mensenkennis De partijen op één lijn te krijgen en zo het conflict ombouwen naar een goede samenwerking. Dat is een fantastische uitdaging. Specialisatieopleiding arbeids- en organisatiemediation Arbeids-

Nadere informatie

Merkpresentatie Contenture

Merkpresentatie Contenture Merkpresentatie Contenture 2017 Voorwoord Content is niet meer weg te denken als onderdeel van de marketingstrategie. Grote bedrijven besteden gemiddeld al 30 procent van hun B2B marketingbudget aan contentmarketing.

Nadere informatie

Ook Coevorden. Een overkoepelend platform voor alle @Coevordenaren. Project Datum Versie Status. Opzet platform Ook Coevorden 2 april 2015 0.

Ook Coevorden. Een overkoepelend platform voor alle @Coevordenaren. Project Datum Versie Status. Opzet platform Ook Coevorden 2 april 2015 0. Ook Coevorden Een overkoepelend platform voor alle @Coevordenaren Project Datum Versie Status Opzet platform Ook Coevorden 2 april 2015 0.4 Concept 1. Visie Achtergrond: van twitter via verbinding naar

Nadere informatie

Adinda Keizer - Copyright 2013 Niets uit deze uitgave mag zonder toestemming van Vindjeklant.nl worden gekopieerd of gebruikt in commerciële

Adinda Keizer - Copyright 2013 Niets uit deze uitgave mag zonder toestemming van Vindjeklant.nl worden gekopieerd of gebruikt in commerciële Adinda Keizer - Copyright 2013 Niets uit deze uitgave mag zonder toestemming van Vindjeklant.nl worden gekopieerd of gebruikt in commerciële uitingen. Als startend ondernemer is alles nieuw. De boekhouding,

Nadere informatie

LAAT JE BEDRIJF GROEIEN DOOR HET INZETTEN VAN JE NETWERK!

LAAT JE BEDRIJF GROEIEN DOOR HET INZETTEN VAN JE NETWERK! LAAT JE BEDRIJF GROEIEN DOOR HET INZETTEN VAN JE NETWERK! In dit E-book leer je hoe je door het inzetten van je eigen netwerk je bedrijf kan laten groeien. WAAROM DIT E-BOOK? Veel ondernemers beginnen

Nadere informatie

MARKETEER RESULTAATGEBIEDEN. Wat kan ik doen om de doelen te bereiken? (Activiteiten) Wat moet ik bereiken? (Doelen)

MARKETEER RESULTAATGEBIEDEN. Wat kan ik doen om de doelen te bereiken? (Activiteiten) Wat moet ik bereiken? (Doelen) Waarvoor ben ik aangenomen? (Doel) Het ontwikkelen, coördineren en realiseren van campagnes en acties binnen een team en/of thema met als doel het bereiken, benaderen en activeren van de doelgroepen. Welke

Nadere informatie

3.6 Diversiteit is meer dan verschil in cultuur 91 3.7 Antwoorden uit de gezondheidswetenschappen

3.6 Diversiteit is meer dan verschil in cultuur 91 3.7 Antwoorden uit de gezondheidswetenschappen Inhoud Inleiding 7 1 Diversiteit in jouw leven 13 1.1 Identiteit 13 1.2 Sociale identiteit 15 1.3 Sociale deelidentiteiten 17 1.4 Multiculturele persoonlijkheden 20 1.5 Aspecten van persoonlijkheden 24

Nadere informatie

Een overtuigende tekst schrijven

Een overtuigende tekst schrijven Een overtuigende tekst schrijven Taalhandeling: Betogen Betogen ervaarles Schrijftaak: Je mening geven over een andere manier van herdenken op school instructieles oefenlesles Lesdoel: Leerlingen kennen

Nadere informatie

Het Certificeringsproces van Xplor Nederland

Het Certificeringsproces van Xplor Nederland Het Certificeringsproces van Xplor Nederland Hans Dickerscheid Dutch EDP Commissioner Datum: 11-03-2015 1 Inhoud Inleiding... 3 EDA... 3 EDP... 3 M-EDP... 4 Het EDP certificeringsprogramma in Nederland...

Nadere informatie

Inspire. Eindborrel. Presentaties

Inspire. Eindborrel. Presentaties 1 Inspire Inspire is een interactieve fysieke ruimte. In het concept inspire is het belangrijk om mensen te inspireren en te enthousiasmeren. per kwartaal komen er experts, passiedragers en ideedragers

Nadere informatie

Meer succes met je website

Meer succes met je website Meer succes met je website Hoeveel geld heb jij geïnvesteerd in je website? Misschien wel honderden of duizenden euro s in de hoop nieuwe klanten te krijgen. Toch levert je website (bijna) niets op Herkenbaar?

Nadere informatie

ONZE AGENDA OPLEIDEN IN ROTTERDAM VOOR DE WERELD VAN MORGEN STRATEGISCHE AGENDA

ONZE AGENDA OPLEIDEN IN ROTTERDAM VOOR DE WERELD VAN MORGEN STRATEGISCHE AGENDA ONZE AGENDA OPLEIDEN IN ROTTERDAM VOOR DE WERELD VAN MORGEN STRATEGISCHE AGENDA VOORWOORD Hoe leiden we elke student op tot de professional voor de wereld van morgen? Met de blik op 2025 daagt die vraag

Nadere informatie

Utrecht Business School

Utrecht Business School Masterclass Plan van Aanpak Schrijven De Masterclass Plan van Aanpak Schrijven duurt 1 dag en omvat 2 colleges van 3 uur. U volgt de cursus met ongeveer 10-15 studenten op een van onze opleidingslocaties

Nadere informatie

Frans de Hoyer GW Management. E-Mail Marketing (mysterye-mail) E-Mailnieuwsbrief Social media voor de Automotive. De wereld is veranderd

Frans de Hoyer GW Management. E-Mail Marketing (mysterye-mail) E-Mailnieuwsbrief Social media voor de Automotive. De wereld is veranderd Frans de Hoyer GW Management E-Mail Marketing (mysterye-mail) E-Mailnieuwsbrief Social media voor de Automotive De wereld is veranderd 1 We kopen online We plaatsen alles online 2 Dit onderdeel valt ineens

Nadere informatie

Hoe kan Hogeschool Utrecht social media inzetten om een duurzame relatie op te bouwen met haar (oud) studenten?

Hoe kan Hogeschool Utrecht social media inzetten om een duurzame relatie op te bouwen met haar (oud) studenten? Hoe kan Hogeschool Utrecht social media inzetten om een duurzame relatie op te bouwen met haar (oud) studenten? Deadline: 27 juni 2010 Prijzengeld: 5000,- Battle Type: (Zie voor meer informatie over de

Nadere informatie

Participatief leiderschap. Hoe leid je een samenwerkingsverband?

Participatief leiderschap. Hoe leid je een samenwerkingsverband? Participatief leiderschap Hoe leid je een samenwerkingsverband? Mr. Drs. Lucien Stöpler Justice in Practice December 2014 Participatief leiderschap: Hoe leid je een samenwerkingsverband? 2014 Justice in

Nadere informatie

Sectorwerkstuk 2010-2011

Sectorwerkstuk 2010-2011 Sectorwerkstuk 2010-2011 Namen: ---------------------------------------------------------------------------------------- Klas: -------------------- Sector: --------------------------------------------

Nadere informatie

Serious Work Integrating data technologies. Marlies van Steenbergen

Serious Work Integrating data technologies. Marlies van Steenbergen Serious Work Integrating data technologies Marlies van Steenbergen Doel Het combineren van data is langzamerhand gemeengoed geworden. Het combineren van verschillende technieken die inzichten kunnen versterken

Nadere informatie

Transformatie leer je niet in een cursus

Transformatie leer je niet in een cursus NIEUW VAKMANSCHAP Transformatie leer je niet in een cursus Door: Rieke Veurink Fotografie: Kees Winkelman Aansluiten bij de vraag uit de samenleving, regie voeren, werken in steeds veranderende omstandigheden:

Nadere informatie