Advies nr. 2015/19 Uitgebracht op eigen initiatief Artikel 109 van de wet van 30 december 1992 houdende sociale en diverse bepalingen

Transcriptie

1 Brussel, 14 juli 2015 Advies nr. 2015/19 Uitgebracht op eigen initiatief Artikel 109 van de wet van 30 december 1992 houdende sociale en diverse bepalingen Evaluatie van de financieringsbronnen van het sociaal statuut na de zesde staatshervorming en vereenvoudiging van de alternatieve financiering De bevoegdheidsoverdracht als gevolg van de zesde staatshervorming heeft ertoe geleid dat verschillende uitgaven uit de twee globale beheren van de sociale zekerheid en uit de sector gezondheidszorg van het RIZIV zijn verdwenen. Omdat de financieringsbehoeften derhalve wijzig(d)en én omdat steeds is aangegeven dat de bevoegdheidsoverdracht voor elk van de globale beheren een budgettair neutrale operatie hoort te zijn, dringt zich een bijsturing op aan de ontvangstenzijde en in de financiering van de sector van de gezondheidszorg. In voorliggend advies doet het ABC voorstellen en aanbevelingen voor de toekomstige financiering van het globaal financieel beheer zelfstandigen. Het zet als het ware de krijtlijnen uit voor een financieringssysteem dat de vorm aanneemt van een automatisch uitvoeringsmechanisme en dat verloopt op basis van de volgende, in de wet verankerde, principes: - de ontvangsten uit BTW en uit roerende voorheffing vormen voortaan de enige twee alternatieve financieringsbronnen; - het aandeel (%) van de opbrengsten uit BTW en uit roerende voorheffing waarop elk van de globale beheren aanspraak maakt, is wettelijk vastgelegd; - de alternatieve financiering (BTW en roerende voorheffing) waarop de globale beheren aanspraak maken, heeft een minimale omvang en wordt wettelijk gedefinieerd in absolute termen. Deze bedragen (in EUR) volgen de evolutie van de consumptieprijsindex; - de ontvangsten uit de bedrijfsvoorheffing worden aangesproken indien de middelen uit BTW en uit onroerende voorheffing ontoereikend zouden blijken om de globale beheren te voorzien van de alternatieve financiering waar zij recht op hebben; - een eventueel begrotingstekort in de sociale zekerheid wordt ondervangen met een wettelijk verankerde evenwichtsdotatie, die aan het globaal beheer werknemers en het globaal beheer zelfstandigen wordt toegekend in de verhouding 90% - 10%. 1 Inleiding De bevoegdheidsoverdracht als gevolg van de zesde staatshervorming heeft er toe geleid dat verschillende uitgaven uit de twee globale beheren van de sociale zekerheid zijn verdwenen. Ook de uitgaven van het RIZIV en dus diens financieringsbehoeften - zijn als gevolg van de staatshervorming gedaald.

2 Het Comité heeft steeds het standpunt ingenomen dat deze bevoegdheidsoverdracht voor elk van de globale beheren een budgettair neutrale operatie hoort te zijn. Elke vermindering van uitgaven moet dus geneutraliseerd worden door een vermindering van de ontvangsten van het betrokken globaal beheer. Het regeerakkoord van de federale regering Michel I (p. 44) voorziet ter zake in het volgende: Zoals het Monitoringcomité al aangaf in zijn laatste verslag, zijn de uitgaven van de stelsels van de loontrekkenden en de zelfstandigen gedaald na de zesde staatshervorming, waardoor de tussenkomst van de Staat ook moet worden teruggeschroefd. ( ) In overleg met de sociale partners zullen de financieringsbronnen worden geëvalueerd om rekening te houden met de impact van de 6de staatshervorming. M.b.t. de financiering van het RIZIV bepaalt het regeerakkoord ook: In lijn met het akkoord tussen de sociale partners over de vereenvoudiging van de alternatieve financiering, zullen zij worden gevraagd om na te denken over de financiering van de gezondheidszorg. In afwachting van deze hervormingen heeft de regering beslist om de financiering van het RIZIV en de globale beheren voor de initiële begroting 2015 aan te passen, teneinde te komen tot een evenwicht in ESR-termen voor de sociale zekerheid. Binnen het Beheerscomité van de Sociale Zekerheid (BCSZ) werd op 5 december 2014 een werkgroep opgericht, samengesteld uit vertegenwoordigers van de werknemers- en werkgeversdelegaties, de RSZ, het RIZIV en de FOD Sociale Zekerheid. De werkgeversdelegatie bevatte ook leden die binnen het ABC de zelfstandigenorganisaties vertegenwoordigen. Het verslag van deze werkgroep werd goedgekeurd op de vergadering van het BCSZ van 3 juli Dit verslag bevat voorstellen en aanbevelingen over de evaluatie van de financieringsbronnen van de sociale zekerheid na de zesde staatshervorming en de vereenvoudiging van de alternatieve financiering. Het huidig advies van het ABC bevat op zijn beurt gelijkaardige voorstellen en aanbevelingen met betrekking tot de financiering van het sociaal statuut van de zelfstandigen. 2 Neutralisering van de staatshervorming Het ABC heeft zijn advies opgesteld in verschillende stappen, zodat de impact van elk onderdeel op het begrotingsresultaat duidelijk zou zijn (cf. tabel in bijlage) : 2.1 Kolom (1) - vertrekpunt 2

3 Vertrekpunt van de oefening is het definitief begrotingsontwerp voor het jaar 2015 dat werd goedgekeurd op de Raad van Beheer van 4 maart Dit wordt weergegeven in kolom (1). 2.2 Kolom (A) - begroting 2015 zonder staatshervorming Het begrotingsontwerp 2015 wordt vervolgens gecorrigeerd om tot de begroting te komen die opgesteld geweest zou zijn als er geen zesde staatshervorming had plaatsgevonden. Het eindsaldo bedraagt in dit scenario EUR. Dit wordt weergegeven in kolom (2) 2.3 Kolom (B) impact staatshervorming De volgende stap is het bepalen van de impact van de zesde staatshervorming op het sociaal statuut van de zelfstandigen. Daartoe geeft kolom (3) de begrotingscijfers voor 2015 weer na de zesde staatshervorming. Het eindsaldo bedraagt in dit scenario EUR. Het te neutraliseren bedrag van de impact van de zesde staatshervorming wordt daardoor vastgesteld op EUR. Dit bedrag komt overeen met de uitgaven voor de gezinsbijslag, die uit het sociaal statuut zijn verdwenen. 2.4 Kolom (C1) Herijking 1bis Vooraleer overgegaan kan worden tot het neutraliseren van het bedrag van de impact van de zesde staatshervorming ( EUR), moet eerst de financiering van de geneeskundige gezondheidszorg aangepast worden. Ter herinnering, de sector Geneeskundige Verzorging wordt gefinancierd met: - ontvangsten die rechtstreeks aan het RIZIV toekomen, waaronder alternatieve financiering (BTW ziekenhuizen en accijnzen); - een beperkte financiële tussenkomst vanuit de beide Globale Beheren. Het basisbedrag werd voor de beide Globale Beheren wettelijk vastgelegd in 2008 en wordt jaarlijks aangepast aan de groeivoet van de bijdragenontvangsten (voor het Globaal Beheer Zelfstandigen is dit geregeld in artikel 6, 1bis van het koninklijk besluit van 18 november 1996); - een zogenaamde saldofinanciering die het verschil moet dekken tussen, enerzijds, de behoeften van de sector Geneeskundige Verzorging en, anderzijds, de eigen ontvangsten van het RIZIV en de beperkte financiële tussenkomst van de Globale beheren. Beide Globale Beheren voorzien in die saldofinanciering maar zij ontvangen hiervoor een gelijk bedrag aan alternatieve financiering, voortkomende uit btw-opbrengsten (voor het Globaal Beheer Zelfstandigen is dit geregeld in artikel 6, 1quater van het koninklijk besluit van 18 november 1996). Het mechanisme van de beperkte financiële tussenkomst en de saldofinanciering (gedekt door alternatieve financiering) werd uitgedacht om de Globale Beheren niet 3

4 volledig verantwoordelijk te maken voor de financiering van de sector Geneeskundige Verzorging, aangezien het beheer van deze sector niet enkel door de sociale partners gebeurt en de overheid de facto een grote impact heeft op de uitgaven. Als gevolg van de zesde staatshervorming alsook van besparingen zijn de uitgaven van de sector Geneeskundige Verzorging verminderd. De saldofinanciering werd hierdoor eerst negatief ( EUR), maar werd vervolgens door de regering op nul gezet.. Voor het globaal beheer van de zelfstandigen betekent dit een vermindering van de uitgaven en van de alternatieve financiering die de saldofinanciering dekt met EUR. Desondanks zou het ongewijzigd verderzetten van de beperkte tussenkomst door de Globale Beheren een structureel overschot voor de sector Geneeskundige Verzorging genereren, alsook het verdwijnen van de saldofinanciering door de Overheid. Daarom moet de financiering van het RIZIV worden aangepast. In lijn met het advies van het BCSZ stelt het ABC voor om de bedragen 1bis te herijken op basis van de verhouding in 2014 van deze bedragen ten opzichte van de gecorrigeerde begrotingsdoelstelling De verhouding van de bedragen 1bis t.o.v. de gecorrigeerde begrotingsdoelstelling van 2015 wordt 88,17 %, waarvan: - RSZ-GB 80,15 % - RSVZ-GB 8,02 % Deze herijking resulteert in een herverdeling van de tussenkomst van de Globale Beheren ( 1bis) en van de saldofinanciering door de Overheid (via de alternatieve financiering 1quater) in de behoeften van de sector Geneeskundige verzorging. Bovendien heeft ze tot gevolg dat de begroting van deze sector opnieuw in evenwicht is. Voor het sociaal statuut van de zelfstandigen resulteert de herijking in een verbetering van het begrotingsresultaat met EUR. Deze herijking moet zowel toegepast worden op de gecorrigeerde doelstelling van 2015 als 2016 omdat in 2016 nog een gedeelte van de uitgaven wordt overgedragen naar de deelstaten in het kader van de zesde staatshervorming. Vanaf 2017 wordt opnieuw de groeivoet van de bijdragen toegepast op de herijkte 1bis bedragen. Deze herijking zal vervolgens heroverwogen moeten worden in functie van factoren die de groeivoet van de bijdragen en zo de 1bis bedragen kunnen beïnvloeden. 2.5 Kolom (C2) - Afschaffing rechtstreekse alternatieve financiering aan de sector geneeskundige verzorging van het RIZIV 4

5 In het kader van een vereenvoudiging van de alternatieve financiering wordt de rechtstreekse alternatieve financiering aan het RIZIV (btw ziekenhuizen en accijnzen) geschrapt. Dit resulteert in hogere behoeften van het RIZIV en hiermee gepaard gaande een hogere saldofinanciering door de Overheid. Voor het sociaal statuut gaat het om een stijging van de uitgaven aan het RIZIV en van de alternatieve financiering 1quater met EUR. Deze operatie is budgettair neutraal. 2.6 Kolom (D) Neutralisering zesde staatshervorming Het ABC stelt voor om het te neutraliseren bedrag als gevolg van de staatshervorming integraal af te trekken van de rijkstoelage. Deze wordt verminderd met EUR. Het eindsaldo van het sociaal statuut bedraagt in dit scenario EUR. In lijn met het advies van het BCSZ is het ABC er voorstander van dat er een wettelijk verankerde evenwichtsdotatie komt om het begrotingstekort van de sociale zekerheid op te vangen. Deze evenwichtsdotatie moet overeenkomstig het federaal regeerakkoord (p.44) in de verhouding 90% - 10% aan het globaal beheer werknemers en het globaal beheer zelfstandigen worden toegekend. 2.7 Kolom (E) Evenwicht alternatieve financiering en rijkstoelage Het ABC geeft er de voorkeur aan dat de beide globale beheren bij de start van deze nieuwe begrotingssituatie eenzelfde verhouding zouden hebben tussen rijkstoelage en alternatieve financiering. Beide Globale Beheren zouden dan op evenwaardige wijze de effecten ondervinden van een daling of stijging van de ontvangsten uit BTW en roerende voorheffing (zie 2.8). Het Globaal Beheer van de Werknemers zou starten met een rijkstoelage van EUR (15,89%) en een alternatieve financiering van EUR (84,11%).Om tot eenzelfde verhouding als bij het Globaal Beheer van de Werknemers te komen, moet de rijkstoelage bij het sociaal statuut worden verlaagd naar EUR en de alternatieve financiering worden verhoogd naar EUR. Deze operatie verandert niets aan het negatief eindsaldo van EUR. De verdeelsleutel tussen beide financieringsbronnen is gelijk in beide stelsels : 15,89% wat de rijkstoelage betreft en 84,11% voor de alternatieve financiering. 5

6 2.8 Kolom (F) Vereenvoudiging alternatieve financiering In lijn met het advies van het BCSZ stelt het ABC voor om ook binnen het sociaal statuut een vereenvoudiging van de alternatieve financiering door te voeren. Dit betekent dat de alternatieve financiering wordt beperkt tot de BTW en de roerende voorheffing, met als reservefinancieringsbron de bedrijfsvoorheffing. De alternatieve financiering 1quater blijft uit de BTW opbrengsten gefinancierd worden. De overige alternatieve financiering wordt voor 67% gefinancierd uit BTW en voor 33% uit de roerende voorheffing. Op basis van de initiële begrotingscijfers 2015 zou het sociaal statuut dan de volgende alternatieve financiering ontvangen: o Alternatieve financiering uit BTW: 3,41% van de zuivere BTW - opbrengst, met een geïndexeerd minimum van EUR. o Alternatieve financiering uit roerende voorheffing: 10,93% van de opbrengst uit roerende voorheffing, met een geïndexeerd minimum van EUR. Ook deze operatie verandert niets aan het negatief eindsaldo van EUR. 3 Wettelijke verankering van de basisprincipes Om ervoor te zorgen dat de financiering van de sociale zekerheid in de toekomst verloopt op basis van de hoger omschreven principes en de vorm aanneemt van een automatisch uitvoeringsmechanisme 1, dient in de wet duidelijk omschreven te worden: dat de ontvangsten uit BTW en uit roerende voorheffing (de) twee bronnen van alternatieve financiering vormen voor de sociale zekerheid; op welk aandeel (%) van de opbrengsten uit BTW en uit roerende voorheffing elk van de globale beheren aanspraak maakt; hoeveel de alternatieve financiering bedraagt waarop de globale beheren minimaal aanspraak maken, en dit uitgedrukt in absolute termen (minimumbedrag in EUR); dat deze wettelijk vastgelegde minimumbedragen de evolutie volgen van de consumptieprijsindex; dat, in voorkomend geval, de ontvangsten uit de bedrijfsvoorheffing moeten worden aangesproken indien de middelen uit BTW en onroerende voorheffing ontoereikend zouden blijken om de globale beheren te voorzien van de alternatieve financiering waar zij recht op hebben; 1 En dus niet afhankelijk is van uitvoeringsbesluiten. 6

7 een eventueel begrotingstekort in de sociale zekerheid wordt opgevangen met een evenwichtsdotatie aan het globaal beheer werknemers en het globaal beheer zelfstandigen en die overeenkomstig het federaal regeerakkoord (p.44) 2014 wordt toegekend in de verhouding 90% - 10%. Het Comité wijst erop dat de hogergenoemde krijtlijnen voor de toekomstige financiering van het globaal financieel beheer zelfstanding werden uitgetekend, uitgaande van de actuele context. Het Comité is dan ook van oordeel dat wanneer één van parameters die in bovenstaande analyse werden aangewend, wijzigt of wanneer er een verandering optreedt in één of meerdere van de relevante omgevingsfactoren, het voorgaande opnieuw dient te worden bekeken. Tot slot vraagt het Comité dat, in overeenstemming met het verslag 2015/01, reeds voor het jaar 2015 een correctie wordt doorgevoerd in de alternatieve financiering die nu voorzien is en dit teneinde de situatie weg te werken waarbij er meer financiering aan het stelsel werd onttrokken dan het totaal van de uitgaven die als gevolg van de zesde staatshervorming niet meer ten laste zijn van het globaal beheer zelfstandigen (cf. punt van het verslag 2015/01 2 ). Namens het Algemeen Beheerscomité voor het sociaal statuut der zelfstandigen, op 14 juli 2015: 2 Verslag 2015/01 'Voorstel van begrotingscontrole 2015' 7

8 4 Annex SOCIAAL STATUUT DER ZELFSTANDIGEN 2015 TO BE 2015 AS IS 2015 TO BE TO BE 2015 TO BE 2015 TO BE 2015 TO BE 2015 TO BE Definitief begrotingsontwerp - Vastgestelde rechten Raad van beheer 04/03/2015 Gecorrigeerd definitief begrotings-ontwerp - Vóór 6e SH Gecorrigeerd definitief begrotings-ontwerp - Na 6e SH (en neutralisatie rechtstreekse AF) Verschil Gecorrigeerd definitief begrotings-ontwerp - Na 6e SH (en neutralisatie rechtstreekse AF) en na herijking 1bis Gecorrigeerd definitief begrotings-ontwerp - Na 6e SH (en neutralisatie rechtstreekse AF), na herijking 1bis en na afschaffing rechtstreekse AF aan RIZIV (budg neutr) Herverdeling financierings-bronnen Herverdeling financierings-bronnen cf. verdeelsleutels toegepast door RSZ Herverdeling financierings-bronnen cf. verdeelsleutels toegepast door RSZ - verdeling tussen btw, quater en roerende voorheffing (in euro) (1) (A) (B) (B) - (A) (C1) (C2) (D) (E) (F) I. ONTVANGSTEN Bijdragen (a+b+c+d+e) Rijkstoelage a. Jaarlijkse rijkstoelage b. Evenwichtsdotatie van de Staat PM PM PM 3. Alternatieve financiering a. BTW a.1.1. Basis bedrag - Art. 66, a.1.2. a.1.3. Bijkomende financiering - Art. 66, 3bis Financiering integratie kleine risico's - Art. 66, 3septies a.1.4. Aanpassing van de BTW-ontvangsten om te komen tot een evenwicht in ESR-termen voor de sociale zekerheid rekeninghoudend met de 6de staatshervorming - Art. 66, 3octies a.1.5. Nieuwe financiering ziekteverzekering - Art. 66, b. Roerende voorheffing c. Stock options d. Accijnzen tabak e. Belasting op de verzekeringsoperaties f. Personen- en vennootschapsbelasting g. Structurele bijkomende financiering (maatregelen harmonisering minimumpensioenen, overbruggingsrecht, welvaartsaanpassingen, buffer hervorming bijdragen) en bijkomende financiering om tot evenwicht te komen 4. Diverse opbrengsten Financiële opbrengsten II. VOORAFNAMES Administratiekosten (a+b+c+d) Interestlasten Transfer RIZIV III. BESCHIKB. SALDO voor het GLOB. BEH

9 2015 TO BE 2015 AS IS 2015 TO BE TO BE 2015 TO BE 2015 TO BE 2015 TO BE 2015 TO BE IV. TE FINANCIEREN BEHOEFTEN Pensioenen (a+b+c-d) Gezinsbijslag Faillissementsverzekering ZIV-uitkeringen (a+b-c) ZIV-gezondheidszorgen a. Beperkte tussenkomst financiering van ZIV-gezondheidszorgen b. Bijkomende financiering door de Staat Overdracht van pensioenrechten - Europese Gemeenschappen Dienstencheques - Moederschapshulp (a+b) a. deel RSVZ b. deel RVA Participatiefonds Asbestfonds Uitkering voor palliatieve zorgen in geval van onderbreking van de activiteit Vermindering van de prestaties ingevolge maatregelen ter bestrijding van de sociale fraude Maatregelen (harmonisering minimumpensioenen, overbruggingsrecht, welvaartsaanpassingen) V. RESULTAAT VAN HET BOEKJAAR VAN HET SOCIAAL STATUUT DER ZELFSTANDIGEN (III- IV) VI. OVERDRACHTEN NAAR RIZIV - VOORGAANDE BOEKJAREN Voorschot ZIV-saldo L.R. (vorig boekjaar) PM PM PM 0 PM PM PM PM PM 2. ZIV-definitieve afrekening (voorlaatste boekjaar) PM PM PM 0 PM PM PM PM PM 3. ZIV-definitieve afrekening (jaren voorafgaand aan voorlaatste boekjaar) PM PM PM 0 PM PM PM PM PM VII. FONDS VOOR DE TOEKOMST VAN DE GENEESKUNDIGE VERZORGING - ONTVANGSTEN VIII. GECONSOLIDEERD RESULTAAT VAN HET BOEKJAAR (V-VI+VII) IX. KAPITAALREKENINGEN Fonds voor de toekomst van de geneeskundige verzorging - Uitgaven X. FONDS VOOR HET WELZIJN DER ZELFSTANDIGEN + Toekomstfonds 0 XI. EINDSALDO (VIII+IX-X)