V E R E N I G I N G B E D R I J F S L E V E N C U R A Ç A O NEWSLETTER NOVEMBER 2017

Transcriptie

1 Tel.: Fax: Newsletter V E R E N I G I N G B E D R I J F S L E V E N C U R A Ç A O NEWSLETTER NOVEMBER EDITORIAL 2.ECONOMIE Begroting Curaçao 2018 Impact CNSJF op de Curaçaose economie 3.RAPPORTEN Most and less powerful passports in the world 4.(Nieuwe)wetgeving 5.ECONOMISCHE INDICATOREN 1.EDITORIAL De begroting van Curaçao 2018 is conform de wettelijke bepalingen tijdig ingediend bij de Staten en krijgt daarvoor een pluim van het College Financieel Toezicht. De rest van de begroting is zoals de Raad van Advies deze het kernachtig formuleert gebrekkig, van onvoldoende kwaliteit en beleidsarm. Niet alleen ontbreken data maar belangrijke vraagstukken zoals aanpak van de al jaren kwakkelende economie, het HNO project, het raffinaderij gebeuren (GZE en situatie Venezuela), Inselair, mogelijke gevolgen orkaan Irma voor de betalingsbalans en het aftakelende sociale zekerheidsstelsel worden niet of nauwelijks behandeld. Evenmin wordt aangegeven welke de financieel en sociaaleconomische gevolgen van de diverse in de begroting opgesomde masterplannen zullen zijn. Voorts is het niet duidelijk waarom de regering gemeend heeft om bij het opstellen van de begroting 2018 en daarop volgende jaren uitgegaan dient te worden van de premisse dat er geen verband bestaat tussen economische groei en opbrengsten uit belastingen en sociale premies. In plaats hiervan zullen ramingen worden toegepast die behoedzaam zijn. Het zou goed zijn indien de regering zou motiveren waarom voor deze aanname is gekozen en op welke gronden deze is gebaseerd. Immers uit de begroting 2018 blijkt dat de baten (belastinginkomsten) in de jaren daarna vanwege economische groei zullen toenemen. Is er wel of geen relatie tussen groei en belasting opbrengsten? De begroting 2018 gaat uit van een reële economische groei van 1,5% in 2017 terwijl de CBCS verwacht dat er sprake zal zijn van een krimp van 1,8%. Indien daarbij nog wordt toegevoegd dat de aanbevelingen van het IMF ( verbetering productiviteit, de inflexibele arbeidsmarkt en hoge cost of doing business ) om uit de economische malaise te komen 1

2 niet zijn opgevolgd dan rijst de vraag waarop toename van de overheidsbaten op is gebaseerd. De aanpak van de regering heeft veel weg van inconsistente en worden zaken rooskleuriger gepresenteerd dan de werkelijkheid. Wordt hierdoor de geloofwaardigheid van de begroting niet aangetast en wordt hiermee de autorisatie,-sturings- en beleidsfunctie van de begroting en daarmee het budgetrecht van de Staten niet verzwakt? Helaas lijkt het erop dat de dalende en gebrekkige kwaliteit van de begrotingen geen incidentele gebeurtenis is: - In 2016 was er een tekort terwijl evenwicht was begroot: met één pennenstreek werd het tekort omgezet in een overschot door achteraf een dividendbeleid overheidsentiteiten in te voeren. - Voor 2017 is ook evenwicht begroot, echter uit de Financieel Management Rapportage van het derde kwartaal 2017 blijkt, dat wordt afgestevend op een tekort. Versnelde inning (achterstallige) belastingen ( ANG 50 mln) en bezuinigingen van ANG 52 mln dienen voor evenwicht te zorgen. Echter tot en met september 2017 hebben deze aangekondigde maatregelen (nog) niets opgeleverd. Ook blijkt dat (verhoogde) dividenden van de overheidsentiteiten, om het tekort van 2016 te dekken, nog steeds niet ontvangen te zijn. - In 2018 wordt uit het niets de assumptie ingevoerd dat er geen verband bestaat tussen economische groei en opbrengsten uit belastingen en sociale premies om vervolgens via behoedzame schattingen een evenwicht op de begroting te creëren. Kunnen deze spitsvondigheden gekwalificeerd worden als deugdelijk financieel beleid? Hieraan kan worden getwijfeld en de vraag is of hiermee het vertrouwen in de overheidsfinanciën en het overheidshandelen niet (verder) wordt geërodeerd. Ook rijst de vraag of voldaan wordt aan de in de begroting opgenomen kernwaarden als betrouwbaarheid, duurzaamheid, kwaliteit en integriteit. Het is dan ook twijfelachtig of een dergelijke ontwikkeling de begroting, als belangrijkste document van het land, ten goede komt. Het kabinet Rhuggenaath heeft kenbaar gemaakt dat vanwege de vele regeringswisselingen het niet mogelijk geweest is om een gedegen begrotingsvoorbereidingsproces op te zetten en uit voeren waardoor de begroting 2018 tekortkomingen vertoont. Ook is het regeerakkoord en programma nog niet verwerkt in de begroting. Hoewel hiervoor begrip kan worden opgebracht, rijst de vraag waarom het zo lang duurt om een nota van wijzigingen in te dienen. Met een dergelijk document kan snel een kwalitatief goede en verantwoordelijke begroting worden gepresenteerd. Op de Regering wordt een beroep gedaan om daadkracht te tonen en urgent een gedegen en solide (aangepaste) begroting 2018 aan de samenleving aan te bieden. Het moet niet alleen blijven bij het afkondigen van een verplichtingenstop door de ministerraad, doch het hele overheids- uitgavengebeuren dient tegen het licht te worden gehouden en structureel in lijn worden gebracht met de dalende belasting- en sociale premie inkomsten. Voorts is het dringend noodzakelijk dat maatregelen worden ingevoerd om duurzame economische groei te bewerkstelligen waardoor de overheidsinkomsten kunnen worden verhoogd. 2

3 2.ECONOMIE Begroting Curacao 2018 Algemeen wordt aangenomen dat de begroting één van de belangrijkste beleidsdocumenten is van het land. De begroting is de integrale financiële vertaling van de beleidsvoornemens van de Regering voor het begrotingsjaar en de daarop volgende jaren. Gezien de belangrijkheid van de begroting is het zaak dat deze een volledig en getrouw beeld geeft van de inkomsten en uitgaven en voldoet aan de financiële normen. Daarnaast dient de begroting goed onderbouwd te zijn en inzicht te verschaffen in de (toekomstige) ontwikkeling van de overheidsfinanciën. De door de Regering van Curaçao bij de Staten ingediende begroting van het jaar 2018 laat het volgend beeld zien: Recapitulatie Begroting 2018 inclusief brutering sociale zekerheid Bron:Begroting Curaçao 2018 De begroting 2018 is in evenwicht. Dit is ook het geval voor de jaren daarna. Vanaf 2016 is een stelselwijziging doorgevoerd. Deze aanpassing houdt in dat de baten en lasten van de fondsen die door de Sociale Verzekeringsbank worden beheerd, bruto worden opgenomen in de begroting. De motivering hierbij is om tot een betere financiële aansturing van de sociale zekerheid aan te sturen. Hiermee wordt ook vooruitgelopen op de hervorming van het fiscale stelsel betreffende het integreren van de inkomstenbelasting en de sociale premies van de werknemer. De sociale premies zullen onderdeel gaan vormen van de algemene middelen en met behulp van een systeem van verdeelsleutels worden toegewezen. Deze stelselaanpassing is in 2016 aangekondigd en zonder brede maatschappelijk discussie kennelijk geaccordeerd en geformaliseerd. Van een diepgaande analyse en 3

4 discussie over de vraag of fiscalisering van de sociale zekerheid het beste stelsel is voor Curaçao is voor zover bekend geen sprake geweest. Gewone dienst: Hieronder volgt een uitsplitsing van de gewone dienst van begroting: Baten: Voor de periode is de verwachting dat de baten zullen toenemen als gevolg van stijging van de belastingenontvangsten en sociale premies als gevolg van verwachte groei van de economie. De Regering is kennelijk duidelijk de mening toegedaan dat economie zal groeien. Gronden waarop dit optimisme is gebaseerd worden evenwel niet verstrekt. Lasten: De lasten zullen in de periode ook toenemen als gevolg van stijging van de posten beloning personeel, interest, sociale zekerheid en toename van het onderdeel reserveringen. Uit de begroting 2018 blijkt dat na jaren van vermindering van het aantal werknemers in de publieke sector hieraan een eind komt. Verwacht wordt dat het aantal zal gaan toenemen. (vide onderstaande tabel). Overzicht Baten en Lasten Gewone dienst Bron: Begroting Curaçao 2018 Uitsplitsing belastingopbrengsten: 4

5 Bron: Begroting Curaçao 2018 Personeelsaantallen Bron:Begroting Curaçao

6 Kapitaaldienst: De uitsplitsing van de kapitaaldienst ziet er als volgt uit: Kapitaaldienst: lasten en baten Bron: Begroting Curaçao 2018 Waaraan worden de belastinggelden besteed? Bron: Begroting Curaçao 2017 Uit bovenstaande tabel kan worden afgeleid dat de ministeries van Gezondheidszorg/Milieu en Natuur (ANG 765 mln), Sociale Ontwikkeling, Arbeid en Welzijn ( ANG 571 mln) en Onderwijs/ Wetenschap/ Cultuur en Sport (ANG 346 mln) qua uitgaven de grootste ministeries zijn. Gezamenlijk gaat ongeveer 65 % van de totale begroting naar deze ministeries. De ministeries Financiën en Bestuur/Planning en Dienstverlening opereren overheidsbreed d.w.z. dat een deel van hun middelen ook aangewend moeten worden voor andere ministeries. 6

7 Indien het uitgaven categorie criterium wordt gehanteerd dan blijkt dat ongeveer 83% van de begroting besteed wordt aan de volgende categorieën: - Sociale zekerheid ( ANG 1317 mln) - Beloning personeel (ANG 450 mln); - Overdrachten ( ANG 332 mln); Economische groei Bij het opstellen van de begroting 2018 is de Regering uitgegaan van de volgende meerjarige groei scenario: Bron: Begroting Curaçao 2018 De geprojecteerde verbetering van de economische groei is volgens de Regering het gevolg van het saneringsplan aangevuld met maatregelen om de economie te stimuleren. Door publieke investeringen in onder andere bouw van het nieuwe ziekenhuis, nieuwbouw en onderhoud van scholen, fysieke infrastructuur ( wegen) en de tweede megapier zal de economie worden gestimuleerd en de efficiency worden verbeterd. Ook worden investeringen uit de private sector verwacht (o.a. geplande nieuwbouw en renovatie hotels). Schuldpositie: De staatsschuld neemt in de loop der jaren toe als gevolg van het financieren van de kapitaaluitgaven. In 2010 bedroeg de schuldquote 32%. In 2016 bedroeg deze volgens de Centrale Bank van Curaçao en Sint Maarten en het IMF 45,6% en de verwachting is dat deze in de komende jaren eerder zal toe dan afnemen. Opvallend is de discrepantie tussen de cijfers van het Ministerie van Financiën enerzijds en die van de CBCS en het IMF anderzijds. De cijfers van het Ministerie van Financiën zijn lager dan die van de CBCS en het IMF ( vide onderstaande grafiek van het Ministerie van Financiën 7

8 Bron: Begroting Curaçao 2018 Observeringen : De begroting 2018 is evenals het jaar ervoor op papier in evenwicht. Ook meerjarig is dit het geval. Opvallend is dat de afgelopen drie jaar steeds meer listen worden gebruikt om te voldoen aan de norm bereiken van evenwichtige begrotingen. De vraag die hierdoor rijst is of hiermee een bijdrage geleverd wordt aan deugdelijk financieel beheer en vertrouwen in de overheidsfinanciën en handelen. De begroting 2018 omvat een aantal risico s die zorgen baren. Onder andere betreft het de navolgende onderdelen: - Hanteren van het uitgangspunt dat er geen verband bestaat tussen economische groei en opbrengsten uit belastingen en sociale premies. - Gebruik maken van (verwachte) economische groeicijfers die afwijken van andere instituten zoals de CBCS en het IMF. - Het sociale zekerheidsgebeuren meer in het bijzonder de sociale fondsen SVB. Om het sociale zekerheidstelsel te waarborgen heeft de Regering gemeend om het instrument fiscalisering toe te gaan passen. Echter vooralsnog ontbreekt een goede en deugdelijke onderbouwing waarom dit vehicle tot het beoogde resultaat zal leiden. Het zou goed zijn om een brede maatschappelijke discussie hierover te voeren. In ieder geval dienen de Staten een duidelijk standpunt hierover in te nemen. Verder valt het op dat bij het AOV/AWW fonds sprake is van afnemende premie inkomsten terwijl bij de andere fondsen juist sprake is van een toename. Ook rijst de vraag in hoeverre sprake is van gebalanceerde fondsen als de overheid significante bijdragen moet leveren om deze in evenwicht te krijgen. Zo dient voor het BVZ fonds in 2018 ANG 278 miljoen en voor het AOV fonds ANG 30 miljoen (extra) door het land bijgedragen te worden om de fondsen in stand (evenwicht) te houden. Idem t.a.v. het AVBZ fonds. Zou stelsel wijziging b.v. switch naar een kapitaaldekking stelsel voor de AOV en invoering van een privaatrechtelijke ziektekostendekkingssysteem ter vervanging van huidige BVZ stelsel danwel andere alternatieven niet overwogen moeten worden? 8

9 - Geen beleidsvoornemens ten aanzien van belangrijke projecten o.a. het aanpakken van de krimpende economie waarbij IMF aanbevelingen worden genegeerd, de raffinaderij (wel of niet continueren ), Inselair, impact situatie Venezuela, impact orkaan Irma op de betalingsbalans, gevolgen van diverse masterplannen (toerisme, e-commerce) en het HNO project. - Toenemende stijging van de schuldquote. De cijfers van de CBCS en IMF wijzen uit dat er sprake is van een toename van de schuldquote. Bedroeg deze in 2011 ongeveer 33%, in 2016 was deze gestegen naar 45,6%. Dit is hoger dan het structureel houdbaar geacht niveau van 40% van het BBP. Verdere stijging zal ertoe leiden dat een houdbare overheidsfinanciën onder druk zal komen te staan. Ter voorkoming hiervan zou het aan te bevelen zijn om het voorstel van het IMF om een staatsschuldquotenorm van 40% van het bbp (wettelijk) in te voeren over te nemen ter waarborging van begrotingsdiscipline waardoor ongewenste situaties die zich voor 2010 op dit vlak manifesteerde, vermeden kunnen worden. Impact CNSJF op de Curaçaose economie De Minister van economische ontwikkeling heeft in de Staten vergadering van 16 november 2017 uiteengezet dat de kwesties Inselair, stopzetten vluchtten AirBerlin, de situatie in Venezuela, sluiten van hotels en het niet doorgaan van het Curaçao North Sea Jazz festival (CNSJF) in 2017 mede geleid hebben tot stagnatie van de economie. De analyse van de Minister is volkomen terecht. Het zou goed zijn indien de minister ook de oorzaken van de economische terugval van deze activiteiten zou aangeven en welke maatregelen genomen gaan worden ter voorkoming dat meer bedrijvigheden in de toekomst verloren gaan. Hoe groot de impact van het CNSJF op de Curaçaose economie is blijkt onder meer uit de analyses van The Dick Pope Sr. Institute for Tourism Studies, Rosen College of Hospitality Management. Het CNSJF een initiatief van ondernemer, visionair en filantroop de heer Gregory Elias van Fundashon Bon Intenshon is in 2010 van start gegaan en daarna jaarlijks gehouden tot en met Derhalve zeven jaren op een rij. Helaas kon dit festival in 2017 niet plaatsvinden maar zal gelukkig in 2018 weer worden gehouden, althans dat is aangekondigd. Hieronder een beknopt overzicht van de economische bijdrage van dit spectaculaire evenement in de afgelopen jaren: In termen van : 9

10 Aantal internationale bezoekers: Bron: Evaluatierapport The Dick Pope Sr. Institute for Tourism Studies In 2015 hebben 7216 internationale bezoekers deelgenomen aan dit festival In 2016 is er geen evaluatieonderzoek uitgevoerd. Op basis van deze beschikbare gegevens is het aannemelijk om te concluderen dat het tweedaagse CNCSJ evenement goed is voor het aantrekken van additioneel meer dan 7000 buitenlandse bezoekers. Monetaire bestedingen In geld uitgedrukt hebben de internationale festival bezoekers in de periode gemiddeld per jaar meer dan $ 11 miljoen besteed waarbij sprake is van een stijgende trend. Hotels, restaurants, vervoerbedrijven (( auto verhuur en taxi s) en nachtleven zijn de sectoren die hiervan direct het meeste profijt hebben gehad. 10

11 Bron: Evaluatierapport The Dick Pope Sr. Institute for Tourism Studies Het grote belang welke het CNSJF heeft op de economie in het algemeen en het toerisme in het bijzonder, wordt nogmaals benadrukt indien de cijfers van het bezoekende aantal toeristen in de maanden augustus en september 2017 vergeleken wordt met die van dezelfde periode in In augustus/september 2016 bezochten toeristen Curaçao. In de periode augustus/september 2017 was dit aantal en vond toen geen Jazz festival plaats. Een verschil van bijna toeristen. De hiervoor aangehaalde analyse van de Minister Economische Ontwikkeling wordt hiermee bevestigd. Concluderend kan worden gesteld dat het CNSJF een significante bijdrage geleverd heeft aan de Curaçaose economie en dat continuering hiervan van groot belang is. Het is alleszins gerechtvaardigd dat de juiste voorwaarden en faciliteiten worden gecreëerd respectievelijk verstrekt opdat dit soort activiteiten kunnen floreren. Goed voor economische groei, werkgelegenheid alsook voor internationale promotie van Curaçao. 3.RAPPORTEN World s most and less powerful Passports by number of countries granting visafree access 2017 The list, compiled annually since 2006 by Londen-based consulting firm Henley and Partners and the International Air Transport Association (IATA), ranks nations by how freely their citizens, unencumbered by immigration red tape, can explore the planet. 11

12 World s most powerful Passports: Total destination countries: 219 Maximum attainable score:

13 World s less powerful passports: Source: Henley & Partners Visa Restriction Index (Nieuwe)Wetgeving Beknopt overzicht recente (initiatief) wetsvoorstellen/aanpassingen op sociaaleconomisch gebied welke door de Regering dan wel als initiatief ontwerp van de Staten aan de wetgevende macht ter behandeling zijn aangeboden en waar de SER advies over dient uit te brengen (periode oktober t/m november 2017). In de betreffende verslagperiode heeft de Regering geen wetontwerpen ter advisering aan de SER aangeboden. De SER heeft wel haar initiatiefadvies inzake een Verkenning van het beleidsthema Minimumlonen aangeboden aan de Regering en de Staten. 5.ECONOMIC INDICATORS Foreign Exchange Position (x mln) : October 2017 : NAƒ 2,509 definition IMF October 2016 : NAƒ 2,583 Import coverage (months) October 2017 : 4.7 Consumer Price Index (Oct 2006 = 100) September 2017 :125,6 September 2016:123,9 Change : 1,4% Average inflation past 12 months : 1,3% 13

14 Population and Employment Curaçao : Total population 156, ,302 Employed population 65,117 61,823 Unemployed population 9,953 8,198 Labor Force 75,070 70,021 Unemployment rate 13.3% 11.7% Stay over tourism no of visitors : September 2017 year to date : September 2016 year to date : 333,019 Change : -12 % Cruise tourism no. of passengers : September 2017 year to date:410,158 September 2016 year to date:321,424 Change: 28 % Stay over nights September 2017 year to date:2,638,667 September 2016 year to date: 2,694,897 Change: -2 % Shipping : Jan - Sept 2017 Jan - Sept 2016 Freight Tanker Cruise Others Jan- Sept 2017 Jan-Sept 2016 Cargo movements, metric tons Unloaded 458, ,908 Loaded 155, ,636 Sept 2017 Sept 2016 Total companies Commercial Register Local 26,333 25,317 International 12,817 13,734 Total 39,150 39,051 Source: Centrale Bank van Curaçao en Sint Maarten, Central Bureau of Statistics, Curaçao Tourism Development Foundation, Curaçao Port Authority, MEO, 14

15 CHATA, Chamber of Commerce Curaçao 15