Bijlage Toolkit. Business Case Een palliatief team in het Ziekenhuis

Transcriptie

1 Bijlage Toolkit Transmurale consultatievoorziening palliatieve zorg regio Zuid Business Case Een palliatief team in het Ziekenhuis Toelichting op deze Business Case Deze business case is bedoeld om de ziekenhuizen verder op weg te helpen in de ontwikkelingen palliatieve zorg en de oprichting van een palliatief team in het ziekenhuis. Eerder werd begin 2012 vanuit het Integraal Kankercentrum Zuid een Fundament voor een business case van een palliatief team in een ziekenhuis (Van den Bergh, 2012) aangereikt. Deze business case is hier een aanvulling op waarbij met name verschillende analysestappen zijn toegevoegd. Om de palliatieve zorg binnen de organisatie vorm te geven, is een business case vaak een belangrijk document. Deze business case kan verder uitgewerkt worden binnen de eigen organisatie. Indien de tekst aangevuld dient te worden met instellingsspecifieke informatie, staat dit schuin aangegeven. Naast de input voor een business case, wordt in het laatste hoofdstuk een handreiking geboden tot verdere uitwerking van het palliatief team. In een overzichtelijk stappenplan worden elementen beschreven die belangrijk zijn om in de ontwikkeling mee te nemen. Zoals ook in de business case aangegeven, vormt dit document een eerste belangrijke stap in de verdere organisatie en structurering van palliatieve zorg in het ziekenhuis. Een volgende belangrijke stap is de transmurale verbinding te zoeken met verschillende initiatieven op het gebied van palliatieve zorg en consultatie in de regio. Met als missie: Samen op weg naar kwalitatief hoogwaardige, veilige en efficiënte zorg op maat voor alle palliatieve patiënten, op tijd verleend en waar mogelijk in hun directe leefomgeving. Het IKNL locatie EIndhoven ondersteunt de regio in deze ontwikkelingen. Bo van Aalst Adviseur Palliatieve Zorg Ir. J.G.A.M. van der Knaap Sectorhoofd Zorg & Scholing Integraal Kankercentrum Nederland locatie EIndhoven December 2013 (aanpassing op laatste versie juni 2013) Business Case - Een palliatief team in het Ziekenhuis - Pagina 1

2 INHOUD Samenvatting Pagina 3 Inleiding Pagina 5 Hoofdstuk 1 Palliatieve Zorg in het Ziekenhuis Pagina Interne bronnen voor verandering Pagina Externe bronnen voor verandering Pagina Conclusie Pagina 12 Hoofdstuk 2 De gewenste situatie Pagina Palliatieve zorg in het Ziekenhuis Pagina De rol van de Zorgproducten Palliatieve zorg Pagina 16 Hoofdstuk 3 De impact van de verandering Pagina COPAFIJTHER analyse Pagina 17 Hoofdstuk 4 Het palliatief team Pagina Palliatief team Ziekenhuis Pagina 19 Hoofdstuk 5 De kosten & baten analyse Pagina Kosten implementatie palliatief team Pagina Baten implementatie van palliatief team Pagina 22 Hoofdstuk 6 Conclusie Pagina 27 Hoofdstuk 7 Borgings- en verzilveringsplan Pagina 28 Hoofdstuk 8 Plan van aanpak Pagina 29 Bijlage 1 Uiteenzetting zorgproducten palliatieve zorg Pagina 36 Bronnen Pagina 41 Business Case - Een palliatief team in het Ziekenhuis - Pagina 2

3 SAMENVATTING Het palliatieve zorgveld is volop in beweging. Om de vraag naar goede palliatieve zorg, die in toekomst toe zal nemen, adequaat en efficiënt te beantwoorden, is een samenhangend beleid nodig (Witboek platform palliatieve zorg ). Beleid wat wordt ontwikkeld, gedragen en uitgevoerd door het veld. Het Ministerie van VWS onderschrijft het belang van de versterking van de zorg in de eerste en tweede lijn, zodat de patiënt verzekerd is van integrale palliatieve zorg, zo dicht mogelijk rond hem of haar georganiseerd (Beleidsagenda 2013, 2012). In het Ziekenhuis vraagt de ontwikkeling en organisatie van palliatieve zorg de nodige aandacht. Op dit moment is er geen gestructureerde ziekenhuisbrede aanpak. Professionals opereren op het gebied van de palliatieve zorg ieder vanuit hun eigen deskundigheid en min of meer los van elkaar. Het begrip palliatieve zorg en wat dit precies inhoudt, heeft weinig wortels in de organisatie. Op basis van de uitwerking van de huidige situatie palliatieve zorg in het Ziekenhuis (interne en externe bronnen tot verandering), bevindingen uit de praktijk, literatuurstudie en onderzoek is in de verdere uitwerking van de gewenste situatie een focus genomen op het ontwikkelen van een palliatief team. Het palliatief team kan een belangrijke bijdrage leveren aan de optimale zorg op maat voor alle palliatieve patiënten. Dit zorgt voor een concreet handvat in de verdere doorontwikkeling van palliatieve zorg. In deze business case zijn de kosten en mogelijke opbrengsten van een palliatief team inzichtelijk gemaakt. Het maken van de juiste keuzes in de doorontwikkeling van palliatieve zorg, hangt samen met een positief bedrijfsresultaat. En bovenal: met goed zorg voor de palliatieve patiënt en diens naasten. Mogelijke opzet voor de start met een klein palliatief team: Kernteam Internist-oncoloog Longarts Anesthesioloog Verpleegkundig specialist Verpleegkundige Secretariële ondersteuning Consulent IKNL locatie Eindhoven Tweede Schil Ziekenhuisapotheker Neuroloog Geriater Radiotherapeut Fysiotherapeut Psychiater Medisch psycholoog Medisch maatschappelijk werk Consulent spirituele zorg Pijnverpleegkundige Ergotherapeut Logopedist Dieëtist Transferverpleegkundige Wekelijks palliatief MDO waarbij iedere patiënt minimaal 1 keer wordt besproken. Afhankelijk van de consultvraag sluiten ook andere (dedicated) professionals aan. Ook de consultvrager en huisarts worden uitgenodigd voor het MDO. Het team werkt volgens de huidige richtlijnen palliatieve zorg en is aantoonbaar deskundig en ervaren in de palliatieve zorg. Voor de coördinatie en verdere ontwikkeling van het palliatief team wordt aangeraden om een verpleegkundige (specialist) en medisch specialist te benoemen tot hoofdverantwoordelijken. Verpleegkundigen in het team vormen in de meeste gevallen de voorwacht. Een consult wordt altijd met de achterwacht (1 van de specialisten) kort gesloten. Dedicated professionals die om advies kunnen worden gevraagd in de consultuitvoering van het kernteam. Indien het consult daartoe uitnodigt kan de professional uitgenodigd worden voor het MDO. Business Case - Een palliatief team in het Ziekenhuis - Pagina 3

4 In de verdere ontwikkeling van palliatieve zorg wordt aangesloten op de landelijke beschreven visie (Witboek platform palliatieve zorg ): Palliatieve zorg is primair generalistische zorg die verleend wordt door vakbekwame primaire zorgverleners, ondersteund door specifiek opgeleide specialistische zorgverleners en consulenten in de palliatieve zorg. De zorg is toegesneden op de wensen en zorgvraag van de patiënt en diens naasten en wordt bij voorkeur in de omgeving die de voorkeur van de patiënt geniet, gegeven. In de berekening van de kosten en inkomsten van het palliatief team, is rekening gehouden met diverse uitgangspunten (in deze samenvatting zijn deze verkort opgenomen): Uitgangspunten kosten Alle patiënten die in door het palliatief team geconsulteerd worden, worden minstens eenmaal besproken in het wekelijks multidisciplinair overleg. Het palliatief team neemt de zorg voor de patiënt niet over, maar ondersteunt de primaire zorgverleners. Het palliatief team zet zich naast de consultatie ook in voor deskundigheidsbevordering, doorontwikkelingen van de palliatieve zorg etc. Duidelijke coördinatie is essentieel. Salariskosten: FWG-schalen CAO-ziekenhuizen Uitgangspunten inkomsten Alle Palliatieve Zorgproducten hebben de verrichting overleg palliatieve zorg- nodig. Deze verrichting zelf, het MDO, levert niets op. Ieder consult dient te worden geregistreerd. Ziekenhuizen die zich richten op de organisatie van een palliatief team, welke zich voornamelijk richt op consultatie en niet op de overname van zorg, scoren voornamelijk in de twee zorgproducten palliatieve zorg: & Vanaf vinden er namelijk ook ingrepen plaats, onderzoek en zelfs verpleegdagen (deze worden nooit dubbel geregistreerd). Er is in de berekening van de inkomsten uitgegaan van 300 nieuwe zorgproducten in totaal. Ervaringen uit andere ziekenhuizen laten zien, dat dit aantal fors groeit naar gelang het palliatief team langer actief is. Het totaaloverzicht in de business case laat het volgende resultaat zien: TOTAALOVERZICHT KOSTEN (totaal) OPBRENGSTEN UITKOMST Kosten poorter Kosten ziekenhuis In de business case wordt naast de harde cijfers ook uitvoerig aandacht besteed aan de zachte baten op verschillende niveaus. De business case laat zien dat het van groot belang is dat het Ziekenhuis positie in neemt in de palliatieve zorg in de vorm van een palliatief team, waarbij weer is gegeven dat de baten opwegen tegen de kosten. Het palliatief team zal door een goede organisatie van zorg kostenbesparend en kwaliteitsverhogend zijn. De samenvatting dient aangevuld te worden met de eigen beschreven (instellingsspecifieke) belangrijke punten uit de business case. Business Case - Een palliatief team in het Ziekenhuis - Pagina 4

5 INLEIDING Start de inleiding met informatie over het eigen ziekenhuis. Geef een korte toelichting op de geschiedenis van het ziekenhuis. Hoe groot is het verzorgingsgebied? Welke missie heeft het ziekenhuis (Strategisch Beleidsplan)? Waar wil het ziekenhuis zich de komende jaren op richten? En wat is hierin de link met palliatieve zorg? De zorg voor mensen die niet meer beter kunnen worden, palliatieve zorg, is volop in beweging. Om de vraag naar goede palliatieve zorg, die in toekomst toe zal nemen, adequaat en efficiënt te beantwoorden, is een samenhangend beleid nodig (Witboek platform palliatieve zorg ). Beleid wat wordt ontwikkeld, gedragen en uitgevoerd door het veld. Het Ministerie van VWS onderschrijft het belang van de versterking van de zorg in de eerste en tweede lijn, zodat de patiënt verzekerd is van integrale palliatieve zorg, zo dicht mogelijk rond hem of haar georganiseerd (Beleidsagenda 2013, 2012). Definitie Palliatieve Zorg (World Health Organisation, 2002): Palliatieve zorg is een benadering die de kwaliteit van het leven verbetert van patiënten en hun naasten die te maken hebben met een levensbedreigende aandoening, door het voorkomen en verlichten van lijden, door middel van vroegtijdige signalering en zorgvuldige beoordeling en behandeling van pijn en andere problemen van lichamelijke, psychosociale en spirituele aard. Bij palliatieve zorg: is niet de genezing van de patiënt het doel, maar een zo hoog mogelijke kwaliteit van leven, waardoor het ziekteverloop mogelijk positief beïnvloed kan worden; is de dood een normaal, natuurlijk proces, dat niet vertraagd of versneld wordt; is er aandacht voor lichamelijke en psychische klachten; worden de psychologische en spirituele aspecten in de zorg geïntegreerd benaderd; is er emotionele ondersteuning voor de patiënt en zijn naasten om zo actief mogelijk te leven; is er emotionele ondersteuning voor de naasten om te leren omgaan met de ziekte van de patiënt en met eigen rouwgevoelens; wordt, indien nodig, vanuit een team zorgverleners gewerkt, zodat aan alle noden van patiënten en naasten tegemoet kan worden gekomen, indien nodig ook na het overlijden van de patiënt (ondersteuning bij verliesverwerking). Het moment waarop de palliatieve zorg aanvangt is in de loop der jaren verschoven. Het model op de volgende pagina geeft de verschuiving van het traditionele palliatieve zorg concept naar het nieuwe concept weer. In het nieuwe concept kan de palliatieve zorg vroeg in het ziekteverloop aan de orde zijn, in combinatie met therapieën die levensverlengend zijn (zoals chemo- en radiotherapie). Palliatieve zorg kan ook (medische) onderzoeken omvatten die nodig zijn om pijnlijke, klinische complicaties te begrijpen en te behandelen. Business Case - Een palliatief team in het Ziekenhuis - Pagina 5

6 Zorgmodule Palliatieve zorg 1.0. (CBO/VWS, 2013) Geef aan hoe de palliatieve zorg in het Ziekenhuis op dit moment georganiseerd is. Bijvoorbeeld: In het Ziekenhuis vraagt de ontwikkeling en organisatie van palliatieve zorg de nodige aandacht. Op dit moment is er geen gestructureerde aanpak. De professionals werken ieder vanuit hun eigen deskundigheid en hebben geen gezamenlijke visie op palliatieve zorg. Het begrip palliatieve zorg en wat dit precies inhoudt, heeft weinig wortels in de organisatie. Het doel van deze business case is het in kaart brengen van de huidige en gewenste situatie van de palliatieve zorgverlening in het Ziekenhuis, waarbij de gewenste situatie verder uitgewerkt wordt aan de hand van een kosten-baten analyse. Business Case - Een palliatief team in het Ziekenhuis - Pagina 6

7 1. PALLIATIEVE ZORG IN HET ZIEKENHUIS Geef een weergave van de palliatieve zorg in het eigen Ziekenhuis. Maak hierbij een verbinding met beleidstukken en jaarplannen van het Ziekenhuis. Wat wordt beschreven in de visie en missie? Wordt hier gesproken over palliatieve zorg? Waar richt het ziekenhuis zich nu en de komende jaren op? Hoe staat dit in relatie met palliatieve zorg? Is er mogelijk een werkgroep actief die zich richt op palliatieve zorg? Zijn er al ontwikkelingen? Voorbeeld: Binnen het Ziekenhuis bestaat er kennis over palliatieve zorg, maar de mate waarin zorgverleners te maken hebben met palliatieve patiënten is zeer wisselend. Ook het deskundigheidsniveau is wisselend. Bevindingen uit de praktijk laten zien dat de palliatieve zorg in het Ziekenhuis onvoldoende georganiseerd is en niet duidelijk in beeld is bij alle medewerkers. Voor patiënten betekent dit dat zij niet altijd de meest technisch hoogstaande patiëntenzorg ontvangen, zoals wel gesteld in de missie. In onderstaande paragraven zijn de interne en externe bronnen voor verandering weergegeven. 1.1 INTERNE BRONNEN VOOR VERANDERING Maak voor de interne bronnen van verandering gebruik van het strategisch beleidsplan van het Ziekenhuis en input vanuit eigen kennis, ervaringen en mogelijke gesprekken met verschillende medewerkers. In onderstaand overzicht zijn voorbeelden opgenomen. Voor de interne bronnen van verandering is gebruik gemaakt van en gesprekken met verschillende medewerkers. In deze analyse is gebruik gemaakt van het ESH model (Wijnen, Weggeman, & Kor, 1989). Elementen Bevindingen Strategie De laatste jaren heeft weinig investering en facilitering plaatsgevonden vanuit de organisatie op het gebied van palliatieve zorg. Op het gebied van palliatieve zorg is nog geen richting bepaald in de organisatie, uitvoering en samenwerking. Optimale palliatieve zorg wordt enkel nagestreefd binnen de eigen kaders van de professionals, wat de zorg voor de patiënt zeer kwetsbaar maakt. De uitgangspunten van palliatieve zorg zijn onder veel medewerkers onbekend. Systemen Op het gebied van palliatieve zorg, zijn geen kwaliteits- en veiligheidsindicatoren vastgesteld. Op het gebied van ICT vinden veel ontwikkelingen en innovaties plaats ter ondersteuning van de patiëntenzorgprocessen. Er is geen duidelijk systeem rondom palliatieve zorg. Business Case - Een palliatief team in het Ziekenhuis - Pagina 7

8 Elementen Bevindingen Personeel In de praktijk wordt minimaal gewerkt volgens de landelijke richtlijnen palliatieve zorg ( Artsen en verpleegkundigen die de palliatieve behandelingen in de praktijk uitvoeren zijn vaak niet gespecialiseerd zijn in palliatieve zorg. Een aantal professionals in het Ziekenhuis is wel gespecialiseerd in palliatieve zorgverlening. Door andere professionals wordt deze expertise weinig ingeschakeld. Er is geen coördinatie van de samenwerking en expertise uitwisseling. Goede communicatie is een belangrijke succesfactor is de zorg voor de patiënt. De aandacht voor verbetering van deze communicatie in de palliatieve zorg krijgt onvoldoende vorm. De zorg wordt steeds complexer en meer multidisciplinair zowel vanuit medisch specialistische, paramedische als verpleegkundig inhoudelijke optiek. Op het gebied van palliatieve zorg is de expertise bij de medewerkers zeer divers. Er is behoefte aan ondersteuning in de palliatieve zorg. Cultuur Op het gebied van palliatieve zorg, zijn geen gemeenschappelijke waarden en normen geformuleerd. Het ziekenhuis biedt hier geen kaders in aan. De wijze waarop palliatieve zorg wordt verleend, is zeer divers. Er is geen overeenstemming tussen professionals over de invulling van palliatieve zorg. In de huidige situatie bevindt de focus zich vaak op de curatieve zorg waarbij de intramurale kijk overheerst. In de praktijk houdt de behandelend arts vaak lang vast aan mogelijkheden tot genezing en controle van de ziekte. Voor de patiënt is het ook lastig om zijn hoop op genezing of controle van de ziekte op te geven. Hierdoor is de behandeling relatief lang gericht op genezing en niet op het verbeteren van de kwaliteit in het leven dat nog rest. De inzet tot verandering is ook zeer divers. Er is weerstand tegen het verder structureren van palliatieve zorg, Wij doen het toch al goed is daarbij een veel geplaatste opmerking. Een grote groep professionals bevindt zich in een onbewust-onbekwame fase (de leerfases van Maslow). Men is zich niet bewust van het onbekwaam zijn en ineffectiviteit van het gedrag. Managementstijl De aandacht voor palliatieve zorg verschilt, gezien de doelgroep, per afdeling. Structuur Continuïteit van zorg is een belangrijk voor de patiënt. De ziekenhuiszorg is vaak een begin of onderdeel van ketenzorg, die na het ziekenhuis doorloopt. De huisartsen spelen hierin een centrale rol. Een goede samenwerking met de huisartsen, evenals met de thuiszorg en verpleeghuizen is essentieel. Op het gebied van palliatieve zorg is er een samenwerking in de regio, alleen is deze onvoldoende gestructureerd en vastgelegd. Deze samenwerking vraagt verdere uitwerking. Business Case - Een palliatief team in het Ziekenhuis - Pagina 8

9 1.2 EXTERNE BRONNEN VOOR VERANDERING Bij externe verkenningen wordt gezocht naar trends in de omgeving die voor de organisatie kansen of bedreigingen vormen en die niet door de organisatie zelf beïnvloed kunnen worden. In relatie tot de ontwikkelingen palliatieve zorg in het Ziekenhuis betekent dit het volgende (hierbij is gebruik gemaakt van het DESTEP model, Weggeman, Wijnen en Kor, 1992): Factoren Bevindingen Demografisch In Nederland overleden in 2011 in totaal mensen. Het aantal mensen dat in 2011 overleed aan kanker was , daarnaast overleden mensen aan chronische ziekten (CBS Statline, doodsoorzaken 2011). Veel van deze mensen zullen in meerdere of mindere mate behoefte hebben gehad aan palliatieve zorg. 28,8 Procent van deze mensen overleed in het ziekenhuis (Factsheet Palliatieve Zorg, 2012). Als gevolg van een stijging in de levensverwachting, neemt de vergrijzing toe (met name in de provincie Noord-Brabant neemt de vergrijzing meer toe dan in andere delen van het land) en lijden oudere patiënten vaak aan meerdere aandoeningen tegelijk. De verwachting is dat de behoefte aan palliatieve zorg de komende jaren fors toe zal nemen. Ecologisch Uit diverse onderzoeken blijkt dat door in een vroeg ziektetraject deskundigen op het gebied van palliatieve zorg in te schakelen, de kwaliteit van leven van een patiënt met een ongeneeslijke aandoening wordt verhoogd en de overgang van de curatieve naar de palliatieve fase makkelijker is voor de patiënt en de hoofdbehandelaar (Bakitas & e.a., 2009, Brody & e.a., 2010, Hanson & e.a., 2008). Hierdoor vinden er in de laatste levensfase minder onnodige behandelingen en ziekenhuisopnames plaats (Hanson & e.a., 2008, Van Dijk & e.a., 2009). De aandacht voor palliatieve zorg neemt toe. Er is meer aandacht voor de ethische aspecten van wel of niet doorbehandelen als ook voor de gevolgen van het langdurig (zinloos) doorbehandelen op de samenleving. Sociaalmaatschappelijk Voor de patiënt is het van essentieel belang om te weten waar hij of zij welke zorg kan verwachten. De patiënt wil meer betrokken zijn bij en meedenken over zijn of haar behandeling en is steeds beter geïnformeerd voordat de keuze voor een ziekenhuis of specialist wordt gemaakt. Kwaliteit en reputatie zijn daarbij van groot belang. De tevredenheid van patiënten speelt een steeds grotere rol. De meeste mensen hebben de wens om thuis te sterven. Soms verandert de situatie van de patiënt zodanig dat opname noodzakelijk is. Dit vraagt om een flexibele en adequate organisatie van zorg in het ziekenhuis in samenwerking met de eerste lijn. Business Case - Een palliatief team in het Ziekenhuis - Pagina 9

10 Factoren Bevindingen Technologisch Ziekenhuizen moeten steeds meer inzicht geven in de kwaliteit van zorg die ze leveren. Inzet van steeds verder ontwikkelde ICT-toepassingen leveren hier een grote bijdrage aan. Ook zullen technologische ontwikkelingen ertoe leiden dat er meer nadruk komt op verdere verbetering van primaire en secundaire diagnostiek en op minimaal invasieve behandelingen. De wijze waarop zorg plaats kan vinden, heeft steeds meer mogelijkheden. Bijvoorbeeld digitale consultatie. Landelijk wordt er vanuit het Integraal Kankercentrum Nederland gewerkt aan een registratiesysteem waarin alle palliatieve patiënten gevolgd kunnen worden. Economisch De bekostiging in de ziekenhuiszorg is aan wijziging onderhevig. In 2012 zijn zes nieuwe zorgproducten Palliatieve zorg beschikbaar gesteld (DBC Onderhoud, 2012). Deze zorgproducten zijn ontwikkeld om de palliatieve zorg in ziekenhuizen een sterkere financiële basis te geven. Een zorgproduct palliatieve zorg loopt parallel aan het primaire zorgproduct van een patiënt en maakt declaratie van consultatie mogelijk. Voor deze zorgproducten zijn verschillende criteria opgesteld, zoals de aanwezigheid van een palliatief team in het ziekenhuis. In verschillende ziekenhuizen in Nederland is al een start gemaakt met een palliatief team. Goede zorg voor mensen die ernstig ziek zijn en overlijden is zeer belangrijk voor de reputatie van het ziekenhuis. Niet alleen voor de patiënt, maar juist ook voor de nabestaanden is dit van groot belang. Samenwerking tussen de ziekenhuizen en in de regio is noodzakelijk om verantwoorde kwalitatieve zorg te garanderen. Ziekenhuizen zullen zich steeds meer als marktgerichte en winstgevende instellingen moeten opstellen. Steeds meer zorgverzekeraars stellen de beschikbaarheid van een palliatief team in het ziekenhuis als eis. Politiek De overheid streeft naar kostenbeheersing. Door toenemende aandacht voor ziekte en gezondheid, gedragsbeïnvloeding van levensrisico s, maar ook door het verhogen van de eigen bijdragen voor verzekerden en pakketverschraling, wordt ingezet op het afremmen van de zorgvraag. Het Ministerie van VWS onderschrijft het belang van de versterking van de palliatieve zorg in de eerste en tweede lijn, zodat de patiënt verzekerd is van integrale palliatieve zorg, zo dicht mogelijk rond hem of haar georganiseerd (Beleidsagenda 2013, 2012). Het ministerie van VWS sluit aan bij de visie op palliatieve zorg zoals beschreven door de Kerngroep palliatieve zorg in het Witboek (Witboek platform palliatieve zorg ): Palliatieve zorg is primair generalistische zorg die verleend wordt door vakbekwame primaire zorgverleners, ondersteund door specifiek opgeleide specialistische zorgverleners en consulenten in de palliatieve zorg. De zorg is toegesneden op de wensen en zorgvraag van de patiënt en diens naasten en wordt bij voorkeur in de omgeving die de voorkeur van de patiënt geniet, gegeven. Hierbij is veel aandacht voor zinloos medisch (door)behandelen. Business Case - Een palliatief team in het Ziekenhuis - Pagina 10

11 Factoren Bevindingen Politiek Een recente ontwikkeling is de Zorgmodule palliatieve zorg 1.0 (CBO/VWS, december 2013). De zorgmodule palliatieve zorg biedt een overkoepelend kader voor beschrijving zorg inhoudelijke als zorg organisatorische aspecten die belangrijk zijn voor palliatieve patiënten die naar verwachting nog maximaal 1 jaar te leven hebben. De module heeft tot doel de palliatieve zorg optimaliseren door minimale eisen te beschrijven. Het document dient ter kwaliteitsbewaking- en bevordering en kan een basis vormen voor contractering met zorgverzekeraars. Belangrijke aandachtspunten: markering palliatieve fase, shared decision making, advance care planning, individueel zorgplan (IZP), beschikbaarheid centrale zorgverlener, samenwerking informele zorg, zelfmanagement, multidisciplinair overleg, ondersteuning consultatieteams. De module wordt in 2014 verder uitgewerkt. SONCOS Multidisciplinaire (CONCEPT) normeringsrapport oncologie (SONCOS, 2013). Faciliteiten en expertise in palliatieve zorg: De zorginstelling dient binnen drie jaar te beschikken over een multidisciplinair team palliatieve zorg dat werkt volgens de richtlijn palliatieve zorg. In het multidisciplinaire team hebben tenminste een internistoncoloog ( eventueel internist-hematoloog), een anaesthesioloog en een verpleegkundig specialist (oncologie of anaesthesiologie/pijngeneeskunde) zitting. De internist-oncoloog ( of internist-hematoloog) dient binnen drie jaar specifieke scholing op het gebied van palliatieve zorg te hebben voltooid. Het heeft de sterke voorkeur dat de andere betrokken zorgverleners ook specifieke scholing in palliatieve zorg volgen. Er is vaste mogelijkheid tot consultatie van neuroloog, longarts, radiotherapeut, apotheker, psycholoog, geestelijk verzorger en maatschappelijk werkende, allen met deskundigheid in palliatieve zorg. Het multidisciplinair team komt tenminste wekelijks bijeen. Er dienst gestructureerd en tijdig transmuraal overleg en overdracht te zijn ten behoeve van optimale palliatieve zorg in de thuissituatie. De instelling participeert in ketenzorg met andere disciplines die naast orgaangerichte disciplines ook betreffen medische oncologie, pathologie, radiologie, nucleaire geneeskunde, en bij voorkeur ook palliatieve zorg, psychosociale zorg en klinische genetica. Business Case - Een palliatief team in het Ziekenhuis - Pagina 11

12 Factoren Bevindingen Politiek Kamerbrief Investeren in palliatieve zorg (VWS, december 2013) Het kabinet heeft vastgesteld dat er meer verbeteringen in de palliatieve zorg mogelijk zijn, met name bij kennisontwikkeling en deskundigheidsbevordering. Zij investeert daarom voor een periode van 6 jaar 8.5 miljoen per jaar in een nieuw Nationaal Programma Palliatieve Zorg. Speerpunten zijn kennisontwikkeling en deskundigheidsbevordering bij professionals, ondersteund door een goede organisatie van zorg waarbij goed wordt samengewerkt door alle betrokkenen. Het programma leidt tot een samenhangende ontwikkeling van zorg, onderzoek en onderwijs in samenwerking met de regionale netwerken. Het initiatief voor dit programma is genomen door de NFU. Tevens blijft het kabinet doorgaan met het verspreiden van goede voorbeelden in het ZonMw-verbeterprogramma. Ook de opwaartse bijstelling van middelen voor de vrijwillige palliatieve terminale zorg in de Regeling palliatieve terminale zorg wordt gecontinueerd. Naast bovenstaande bronnen voor verandering, is ook onderstaande ontwikkeling van belang. Project Vernieuwing consultatievoorziening palliatieve regio Zuid (IKNL locatie Eindhoven, 2013) In de zorg voor patiënten in de palliatieve fase kunnen complexe problemen ontstaan. Om deze problemen op te lossen of deze juist voor te zijn, bestaat de mogelijkheid om regionale experts op het gebied van palliatieve zorg te raadplegen. Het IKNL locatie EIndhoven beschikt al jaren over multidisciplinaire consultatieteams die voor alle hulpverleners bereikbaar zijn. Ook binnen verschillende organisaties, waaronder de ziekenhuizen, is de laatste jaren een start gemaakt met palliatieve teams gericht op (interne) consultatie. Het IKNL locatie EIndhoven gaat de komende jaren samen met het palliatieve veld aan de slag met het project Vernieuwing van de consultatievoorziening'. Het is de bedoeling om de verschillende initiatieven met elkaar te verbinden en regionale, transmurale consultatieteams op te richten. De belangrijkste peilers bij de (door)ontwikkeling van de regionale transmurale consultatieteams palliatieve zorg zijn onderlinge verbinding en samenwerking. De consultatieteams hebben naast hun adviserende en ondersteunende rol een belangrijke taak in de verdere ontwikkeling van de keten palliatieve zorg. Binnen het project wordt een toolkit uitgewerkt welke handvatten biedt om vorm te geven aan de teams. Deze toolkit wordt met ondersteuning van het IKNL locatie Eindhoven uitgewerkt en aangeboden. Vanuit regionale werkgroepen zullen ontwikkelingen in gang worden gezet. Hierbij wordt gewerkt vanuit de regionale kleur en verbinding. 1.3 CONCLUSIE In voorgaande paragraven is een duidelijk beeld gegeven van het belang van verdere ontwikkeling van palliatieve zorgverlening in het Ziekenhuis. In de maatschappij bestaat een groeiende vraag naar palliatieve zorg. Ook met het oog op de marktwerking en concurrentie is het van belang dat het Ziekenhuis deze zorg verder doorontwikkeld. Business Case - Een palliatief team in het Ziekenhuis - Pagina 12

13 2. DE GEWENSTE SITUATIE In de gewenste situatie van palliatieve zorg in het Ziekenhuis krijgt de ziekte- en symptoomgerichte palliatie vroegtijdig aandacht in het zorgproces. Er wordt op tijd zorg gepland met patiënt en naasten, de palliatieve fase wordt bespreekbaar gemaakt en er wordt optimaal samengewerkt. In de verdere ontwikkeling van palliatieve zorg willen de verschillenden betrokkenen in het Ziekenhuis aansluiten op de landelijke beschreven visie (Witboek platform palliatieve zorg ): Palliatieve zorg is primair generalistische zorg die verleend wordt door vakbekwame primaire zorgverleners, ondersteund door specifiek opgeleide specialistische zorgverleners en consulenten in de palliatieve zorg. De zorg is toegesneden op de wensen en zorgvraag van de patiënt en diens naasten en wordt bij voorkeur in de omgeving die de voorkeur van de patiënt geniet, gegeven. Ook de recente ontwikkeling van de Zorgmodule palliatieve (CBO/VWS, 2013) speelt een belangrijke rol. De implementatie van dit kwaliteitskader dient vorm te krijgen in het ziekenhuis. Maak hierbij opnieuw een koppeling naar de interne plannen in het Ziekenhuis. Hoe past dit? Wat wenst het ziekenhuis zichzelf voor de toekomst? Vaak worden hier zaken als deskundigheid en samenwerking in benoemd. Op basis van de huidige situatie is verder onderzoek verricht naar de mogelijke organisatie van palliatieve zorg in het ziekenhuis. Onderzoek laat zien dat een goede organisatie van palliatieve zorg bijdraagt aan de kwaliteit van leven (Gade & e.a., 2008). De invulling en werkwijze van palliatieve zorg in het ziekenhuis kan echter verschillende vormen aan nemen. Een mogelijkheid om de specialistische ondersteuning op het gebied van palliatieve zorg te organiseren in het ziekenhuis is in de vorm van een palliatief team. Vanuit onderzoek is bekend dat: Een palliatief team effectief is bij het verbeteren van symptoombestrijding, bijdraagt aan het begrijpen van de diagnose en prognose van palliatieve patiënten en aan een geschikte plaatsing van patiënten in de palliatieve fase. Dankzij medebehandeling door het palliatief team vergroten artsen hun kennis en alertheid omtrent dit specialisme, terwijl zij zich ten volle kunnen richten op de inzet van hun eigen expertise (Veldhuizen & e.a., 2012). Het aantal ziekenhuisopnames voor symptoommanagement en het aantal crisissituaties vermindert in de palliatieve fase wanneer multidisciplinaire teams en proactieve zorg worden ingezet (Tanke & e.a., 2011). Door de inzet van een palliatief team neemt de ligduur van palliatieve patiënten in het ziekenhuis af (Veldhuizen & e.a., 2012). Door de inzet van het palliatief team worden er kosten bespaard. In de verdere uitwerking van de gewenste situatie is in deze business case een focus genomen op het ontwikkelen van een palliatief team in het Ziekenhuis. Het palliatief team kan een belangrijke bijdrage leveren aan de optimale zorg op maat voor alle palliatieve patienten. Dit zorgt voor een concreet handvat in de verdere doorontwikkeling van palliatieve zorg. In deze keuze speelt ook de financiering een belangrijke rol. In de laatste paragraaf in dit hoofdstuk wordt de rol van de zorgproducten palliatieve zorg toegelicht (in bijlage 1 is een uitgebreide uiteenzetting opgenomen). Business Case - Een palliatief team in het Ziekenhuis - Pagina 13

14 2.1 PALLIATIEVE ZORG IN HET ZIEKENHUIS In de voorgaande paragraaf is op basis van onderzoek vastgesteld dat een palliatief team kan bijdragen aan de gewenste situatie in het Ziekenhuis: kwalitatief hoogwaardige, toegankelijke, veilige en efficiënte zorg op maat voor alle palliatieve patiënten. Aan de hand van de elementen van het ESH model (Wijnen, Weggeman, & Kor, 1989) wordt in het volgende overzicht de gewenste situatie verder toegelicht. Elementen Gewenste situatie Strategie Er wordt optimale palliatieve zorg nagestreefd. In het strategisch beleidsplan is aandacht voor palliatieve zorg. In het ziekenhuis is een palliatief team werkzaam. De organisatie en werkwijze van het palliatief team is vastgelegd. Het palliatief team heeft een eigen beschreven missie, visie en jaarplan. Samenwerking met het palliatief team is intern als ook extern vanzelfsprekend. In samenwerking met de regio wordt toegewerkt naar een transmuraal palliatief team. Het palliatief team draagt bij aan kwalitatief hoogwaardige, veilige en efficiënte zorg voor palliatieve patiënten. Symptoommanagement en het aantal crisissituaties vermindert in de palliatieve fase. Toename van de patiënttevredenheid. Systemen Kwaliteitsborging palliatieve zorg is vastgelegd. Kwaliteit en continuïteit van palliatieve zorg zijn gewaarborgd. Alle professionals werken volgens de landelijke Richtlijnen Palliatieve Zorg. Deze zijn vastgelegd in zorgpaden. Ontwikkelingen op het gebied van palliatieve zorg worden gecoördineerd vanuit het palliatief team. Er wordt gebruikt gemaakt van een registratiesysteem voor palliatieve patiënten. Palliatieve consultatie heeft inbedding in alle bestaande zorgpaden. Het palliatief team voldoet aan de SONCOS-normering (SONCOS, 2013).. Personeel Verschillende disciplines zijn gespecialiseerd in palliatieve zorg. Zij maken onderdeel uit van het palliatief team. Advies bij specialistische en complexe palliatieve zorgvragen wordt vanzelfsprekend ingewonnen bij het palliatief team. Er vindt deskundigheidsbevordering plaats door middel van consultatie als ook door de organisatie van deskundigheidsprogramma s. Professionals voelen zich gesteund door de inzet van het palliatief team. Het deskundigheidsniveau palliatieve zorg neemt in de gehele organisatie toe, als ook breed in de regio. Business Case - Een palliatief team in het Ziekenhuis - Pagina 14

15 Elementen Gewenste situatie Cultuur Gemeenschappelijke waarden en normen op het gebied van palliatieve zorg worden nagestreefd. Er is aandacht voor kwaliteit van leven van palliatieve patiënten en vroegtijdige zorgplanning. Het palliatief team draagt bij aan bewustwording op de werkvloer. Met name ook voor de groep professionals die onbewust onbekwaam zijn. Er is een open en lerend werkklimaat. Er is aandacht en mogelijkheid voor scholing palliatieve zorg. Het palliatief team richt zich ook naar buiten en zoekt de samenwerking buiten het ziekenhuis in een transmurale zorgketen. Managementstijl Er is duidelijk eigenaarschap palliatieve zorg. Palliatieve zorg is ingebed in de gehele organisatie. Palliatieve zorg staat op het netvlies bij alle managers. De mogelijkheden van het palliatief team zijn bekend. Er wordt optimaal gebruik gemaakt van de Zorgproducten Palliatieve Zorg (DBC onderhoud, 2012). Structuur Het bestuur en de medische staf zetten zich in voor de optimalisatie van palliatieve zorg. Palliatieve zorg is een onderdeel van de gezamenlijk bepaalde koers. Het palliatief team maakt onderdeel uit van het ziekenhuis. Afspraken met de zorgverzekeraar zijn vastgelegd. Business Case - Een palliatief team in het Ziekenhuis - Pagina 15

16 2.2 DE ROL VAN DE ZORGPRODUCTEN PALLIATIEVE ZORG DBC-Onderhoud heeft medio 2009 van het Ministerie van VWS het verzoek gekregen om de palliatieve zorg mee te nemen in de DBC-doorontwikkeling. Er zijn, in samenwerking met de NFU (Nederlandse Federatie van Universitair Medische Centra) en de kenniscentra palliatieve zorg, zes zorgproducten palliatieve zorg ontwikkeld. Deze producten zijn vanwege het ontbreken van data grotendeels gebaseerd op expert opinion (DBC-Onderhoud, 2011c). Deze zorgproducten zijn ontwikkeld om de palliatieve zorg in ziekenhuizen een sterkere financiële basis te geven (Rijksoverheid, 2011). Daarnaast is de verrichting Begeleiding tijdens supportive care niet langer alleen te registreren bij interne geneeskunde, maar vanaf 2012 ook bij andere specialismen (Ochs, 2011). Ook de palliatieve zorg voor de niet-oncologische patiënten is hierin geregeld. In totaal zijn 170 zorgproducten gericht op palliatieve zorg en zijn er 6 zorgproducten specifiek gericht op palliatieve zorg (zie bijlage 1) en zijn er 3 uitval zorgproducten. Alle producten behoren tot het gereguleerde segment. Een zorgproduct palliatieve zorg loopt parallel aan het primaire zorgproduct van een patiënt. Naast de huidige DBC waarin ook Begeleiding tijdens supportive care geregistreerd kan worden, mag dus ook een DBC PZ geopend worden. Dit is dus extra op de huidige DBC. Om in aanmerking te komen voor declaratie van één van de zes palliatieve zorgproducten zijn enkele voorwaarden opgesteld (DBC Onderhoud, 2011a). Een uitgebreide uiteenzetting is opgenomen in bijlage 1. Kernpunten: Er is sprake van een zelfstandige zorgvraag waardoor een aparte zorgactiviteit PZ ontstaat onderscheiden van de primaire aandoening. Een consult aan bed mag evenals een huisbezoek gescoord worden als ambulante begeleiding (poli 1-2 bezoek,code ). Om de zorg te kunnen registreren en declareren is de zorgactiviteit Overleg PZ (MDO, code ), verplicht (zie hiervoor ook de beslisboom in bijlage 2). Het ziekenhuis dient hiervoor een aantoonbaar kernteam/mdo PZ te hebben dat wekelijks bijeen komt. Elke patiënt waarvoor een zorgactiviteit wordt gedeclareerd, wordt minstens eenmaal besproken. De nieuwste versies van de IKNL richtlijnen geven de huidige standaarden voor PZ. Er dient één voorzitter/eindverantwoordelijke MDO aangewezen te worden op wiens specialisme de PZ activiteiten in dat ziekenhuis worden geboekt (hiermee wordt voorkomen dat verschillende specialismen het PZ zorgproduct openen). De ziekenhuizen zijn zelf verantwoordelijk voor correcte interne doorbelasting. Toelichting december 2013 Er bestaat nog steeds veel onduidelijkheid over het gebruik van de DBC zorgproducten palliatieve zorg in de ziekenhuizen. In 2014 zullen deze producten opnieuw bekeken worden. Daarnaast is de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) bezig met het opstellen van een zorgactiviteit voor een intensief consult bij naderend levenseinde, die zorgaanbieders vanaf 1 januari 2014 daadwerkelijk kunnen registreren. Business Case - Een palliatief team in het Ziekenhuis - Pagina 16

17 3. DE IMPACT VAN DE VERANDERING Tussen de huidige situatie en de gewenste situatie palliatieve zorg in het Ziekenhuis zit een groot verschil. Om inzichtelijk te maken wat er zal moeten veranderen, wordt gebruik gemaakt van de COPAFIJTHER analyse. COPAFIJTHER is een acroniem binnen de bedrijfsvoering waarmee alle relevante bedrijfselementen gebundeld zijn. In de voorbereiding van de verandering worden alle elementen bekeken (Amphia methode voor zorgpaden, Hol, 2012). 3.1 COPAFIJTHER ANALYSE Onderwerp Veranderingen Communicatie Het verlenen van optimale palliatieve zorg, vraagt een verandering in de communicatie. Het deskundigheidsniveau op het gebied van communicatie in de palliatieve fase dient toe te nemen. Er wordt vroegtijdig zorg gepland en er is een goede samenwerking intern en ook met zorgaanbieders buiten het ziekenhuis. Door de inzet van een palliatief team, worden zorgverleners ondersteund in de communicatie en samenwerking. Het palliatief team draagt bij aan deskundigheidsbevordering. Een goede profilering van het palliatief team, interne en extern, is essentieel. Organisatie Er moeten afspraken gemaakt worden over de organisatie van palliatieve zorg, de taken en verantwoordelijkheden van het palliatief team. De werkwijze van het palliatief team moet worden vastgesteld. Er moet worden afgesproken onder welke verantwoordelijkheid het palliatief team valt. Voor alle zorgverleners in het ziekenhuis moet duidelijk zijn wanneer het palliatieve team ingeschakeld kan worden. Palliatieve zorg is een onderdeel van de zorgpaden. Personeel Het opzetten van een palliatief team heeft personele consequenties. Er moeten mensen worden vrijgemaakt om de functies in het team te kunnen vervullen. Het palliatief team bestaat uit experts op het gebied van palliatieve zorg. Mogelijk moet er aanvullende scholing plaatsvinden. Aanvullende training in kennis en vaardigheden op het gebied van palliatieve zorg is nodig in het hele ziekenhuis. Het palliatief team speelt hier een belangrijke rol in. Door een juiste inzet van het palliatief team, neemt de medewerkerstevredenheid over palliatieve zorg toe. Administratieve organisatie Er moeten KPI s (kritische prestatie indicatoren) worden vastgelegd voor het verlenen van palliatieve zorg en voor de dienstverlening van het palliatief team. Het palliatief team moet de mogelijkheid hebben tot een eigen registratie instrument voor het invoeren van de consulten. De Zorgproducten Palliatieve Zorg (DBC) moeten geregistreerd worden. Business Case - Een palliatief team in het Ziekenhuis - Pagina 17

18 Onderwerp Veranderingen Financiën De implementatie van een palliatief team heeft financiële consequenties. Om deze kosten en baten inzichtelijk te maken zal een business case opgesteld moeten worden. Er moet optimaal gebruik gemaakt worden van de Zorgproducten Palliatieve Zorg. Er moeten afspraken zijn met de zorgverzekeraar over de afname van de producten. Informatie De informatievoorziening over palliatieve zorg en de werkwijze van het palliatief team is essentieel. Deze moet gedeeld worden met alle zorgverleners in het ziekenhuis en ook buiten het ziekenhuis. Juridisch Het ziekenhuis mag alleen de Zorgproducten Palliatieve Zorg declareren als voldaan wordt aan bepaalde voorwaarden. Techniek Het palliatief team moet de mogelijkheid hebben tot een eigen telefoon. Er moet de mogelijkheid zijn tot teleconferencing. Huisvesting Er moet bekeken worden of het palliatief team een eigen inrichting en werkplek nodig heeft. Ondersteunende apparatuur moet hierbij aanwezig zijn. Emotie Er moeten gerichte acties ondernomen worden om succesvolle implementatie van het palliatief team en de aandacht voor palliatieve zorg te stimuleren. Dit vraagt, gezien de weerstand en cultuurverschillen, veel aandacht. Acties moeten zich onder andere richten op de acceptatie van de bundeling van expertise en de motivatie om het palliatief in te schakelen. Risico s De wijze waarop de doorontwikkeling van palliatieve zorg plaatsvindt, brengt het risico van weerstand met zich mee. Zo kunnen medewerkers in het ziekenhuis zich onvoldoende betrokken voelen. Dit geldt ook voor organisaties buiten het ziekenhuis. Business Case - Een palliatief team in het Ziekenhuis - Pagina 18

19 4. HET PALLIATIEF TEAM In de voorgaande hoofdstukken is de weg geschetst naar de keuze voor een palliatief team in het Ziekenhuis. Met behulp van het palliatief team kan de kwaliteit en continuïteit in de palliatieve zorg gegarandeerd en gewaarborgd worden. Het team werkt daarbij als platform voor specialistische en complexe palliatieve zorgvragen en richt zich daarnaast op de verdere ontwikkeling van palliatieve zorg en deskundigheidsbevordering. In dit hoofdstuk wordt een eerste ontwerp van het palliatief team geschetst. 4.1 PALLIATIEF TEAM ZIEKENHUIS In dit hoofdstuk is ervoor gekozen een mogelijkheid weer te geven van een palliatief team. Deze mogelijkheid geeft inzicht in de wijze waarop je invulling kunt geven aan het team en berekeningen kunt maken. Aan het team kan op een eigen wijze invulling worden gegeven. In onderstaande opzet is gekozen voor een klein kernteam palliatieve zorg en een tweede schil (bestaande uit dedicated professionals) die om advies kan worden gevraagd en op verzoek wordt uitgenodigd voor het MDO. Het is ook mogelijk om standaard een groot overleg te plannen met alle betrokkenen, bijvoorbeeld 1 keer per maand. In onderstaand opzet is de tweede schil echter niet in de kosten meegenomen. In het kernteam staat ook een consulent van het consultatieteam palliatieve zorg (IKNL locatie Eindhoven) benoemt. Dit is een aanzet om te komen tot een verbreding van het palliatief team in het ziekenhuis, als ook een verbinding met bestaande initiatieven op het gebied van palliatieve consultatie om met elkaar te komen tot een regiobreed georganiseerd en afgestemd aanbod (het transmuraal palliatief team). Voor de eerste opzet van het palliatief team is gebruik gemaakt van ervaringen van andere ziekenhuizen in de regio, onderzoek naar de inzet van palliatieve teams, eigen bevindingen in het Ziekenhuis, de landelijke richtlijnen voor palliatieve zorg en de richtlijnen voor de zorgproducten palliatieve zorg (financiering). Er zijn verschillende vormen mogelijk in de uitwerking van een palliatief team. In deze opzet is gekozen voor een intern palliatief team. Het palliatief team is beschikbaar voor zorgverleners in het ziekenhuis en richt zich op consultatie. Kernteam Internist-oncoloog Longarts Anesthesioloog Verpleegkundig specialist Verpleegkundige Secretariële ondersteuning Consulent IKNL Zuid Tweede Schil Ziekenhuisapotheker Neuroloog Geriater Radiotherapeut Fysiotherapeut Wekelijks palliatief MDO waarbij iedere patiënt minimaal 1 keer wordt besproken. Afhankelijk van de consultvraag sluiten ook andere (dedicated) professionals aan. Ook de consultvrager en huisarts worden uitgenodigd voor het MDO. Het team werkt volgens de huidige richtlijnen palliatieve zorg en is aantoonbaar deskundig en ervaren in de palliatieve zorg. Voor de coördinatie en verdere ontwikkeling van het palliatief team wordt aangeraden om een verpleegkundige (specialist) en medisch specialist te benoemen tot hoofdverantwoordelijken. Verpleegkundigen in het team vormen in de meeste gevallen de voorwacht. Een consult wordt altijd met de achterwacht (1 van de specialisten) kort gesloten. Dedicated professionals die om advies kunnen worden gevraagd in de consultuitvoering van het kernteam. Indien het consult daartoe uitnodigt kan de professionals uitgenodigd worden voor het MDO. Business Case - Een palliatief team in het Ziekenhuis - Pagina 19

20 Tweede Schil Psychiater Medisch psycholoog Medisch maatschappelijk werk Consulent spirituele zorg Pijnverpleegkundige Ergotherapeut Logopedist Dieëtist Transferverpleegkundige De keuze om te starten met een palliatief wordt onderbouwd door literatuurstudie en onderzoek, zoals verder beschreven in de kosten- en batenanalyse. Een palliatief team levert een bijdrage aan: De betere beschikbaarheid van de expertise palliatieve zorg. Verbetering van werkprocessen en meer samenhang en samenwerking in het palliatieve veld. Vergroten van deskundigheid van zorgverleners. Kwaliteit van palliatieve zorg door het adviseren en ondersteunen van de professionele zorgverleners door een aanspreekpunt te bieden. Het implementeren, borgen en continu doorontwikkeling van palliatieve zorg. Continu doorontwikkelen palliatieve zorg. Het palliatief team is bijvoorbeeld te consulteren bij: Voor symptomen zoals pijn, dyspnoe, verwardheid, misselijkheid. Voor verpleegkundige aspecten zoals mondzorg, wondzorg, voeding, obstipatie. Voor sociale emotionele en spirituele ondersteuning. Voor vraagstelling omtrent palliatieve sedatie en euthanasie. Voor het bespreken van een anticiperend zorgplan (advance care-planning). In de verdere ontwikkeling en uitwerking van het palliatief team, wordt gedacht vanuit een groeimodel. De eerste stap is, zoals beschreven, het interne palliatief team (klein kernteam). Het is belangrijk dat binnen het Ziekenhuis de palliatieve zorg eerst op orde komt, een verdere uitwerking en gezicht krijgt. Een volgende stap is de verbinding met de regio. Palliatieve zorg is bij uitstek netwerkzorg. Business Case - Een palliatief team in het Ziekenhuis - Pagina 20

21 5. DE KOSTEN & BATENANALYSE In dit hoofdstuk wordt ingegaan op de harde en zachte effecten van het palliatief team. Uit literatuurstudie komt naar voren dat er nog niet veel bekend is over de effecten van de implementatie van een palliatief team in de Nederlandse gezondheidszorg. Enkele van de effecten zijn gebaseerd op aannames verkregen uit de literatuur en instellingsspecifieke documenten. 5.1 KOSTEN IMPLEMENTATIE PALLIATIEF TEAM Bij berekening van onderstaande kosten is uitgegaan van de volgende uitgangspunten: Het palliatief team neemt de zorg voor de patiënt niet over, maar ondersteunt de primaire zorgverleners. Alle patiënten die in door het palliatief team geconsulteerd worden, worden minstens eenmaal besproken in het wekelijks multidisciplinair overleg. Het palliatief team zet zich naast de consultatie ook in voor deskundigheidsbevordering, doorontwikkeling van de palliatieve zorg etc. Het is essentieel dat er een duidelijke hoofdverantwoordelijkheid/coördinatie van het palliatief team is. Voor de salariskosten is gebruik gemaakt van de algemene FWG-schalen volgens de CAOziekenhuizen Onderstaand overzicht betreft een voorbeeld samenstelling en uren. Het overzicht geeft mogelijke structurele kosten weer, niet de opstartkosten (hierbij is scholing en/of beleidsondersteuning mogelijk gewenst). Overzicht van de kosten: KERNTEAM AANTAL UUR KOSTEN OP JAARBASIS Longarts 4 uur per week: Internist-oncoloog 2 uur per week: Anesthesioloog 2 uur per week: Verpleegkundig specialist 18 uur per week: Verpleegkundig specialist 8 uur per week: Verpleegkundige 8 uur per week: Secretariële ondersteuning 2 uur per week: Consulent IKNL Totaal KERNTEAM POORTER ZORGINSTELLING Longarts Internist-oncoloog Anesthesioloog Verpleegkundig specialist Verpleegkundig specialist Verpleegkundige Secretariële ondersteuning Consulent IKNL Totaal Business Case - Een palliatief team in het Ziekenhuis - Pagina 21