Stap in de voetsporen van Johan de Witt

Transcriptie

1 NIEUWE LEDEN KONINKLIJK ACTUARIEEL GENOOTSCHAP (per 1 augustus 2013) naam lidmaatschap drs. P.A. Klaren MSc. AAG (Peter) drs. R.A. Sels (Alexander) R. van Buul MSc. AAG (Roel) J.A. Binnekamp AAG (Astrid) drs. M.S.O. van Willigen AAG (Mara) drs. ir. B. van Arkel AAG (Bart) dr. T. van der Meer AAG (Tjemme) E. Muijres MSc. AAG (Eva) ir. T.A.H. Boeijen AAG (Dick) drs. M.A. Plum AAG (Marcel) G. den Heijer AAG (Gerben) P.W.G. Boekel AAG (Peter) drs. T.G. de Jonge AAG RBA (Tom) G.H.M.G. Cremers MSc. AAG (Gijs) drs. A.M.H. Verbaken AAG (Tonny) J.A.R. Lalta AAG (Marc) drs. ir. R.R.J.J. van Doorn MSc. AAG (Ruud) E. Eppens AAG (Ellen) ir. E.H.J. Weerts MSc. AAG (Ellen) drs. D.F. Frijmersum AAG (Derk) ing M.M.M. de Kuijer AAG (Marco) drs. B.G. ter Veer AAG (Bart) drs. E.W. Coltof AAG (Elroy) L.B. Henstra AAG (Lammie) S. Grotenhuis Actuarieel Analist AG (Severina) Lid Actuarieel Analist AG drs. A. Ooteman Actuarieel Analist AG (Annemieke) Lid Actuarieel Analist AG drs. R.M. Vos RBA (Martijn) Geaffilieerde Stap in de voetsporen van Johan de Witt Het Actuarieel Instituut (AI) biedt vier verschillende parttime opleidingen aan: Techniek Levensverzekering Actuarieel Rekenaar Actuarieel Analist Actuaris AG (het Schakelprogramma en de Executive Master of Actuarial Science) Studeren aan het AI betekent: > studeren centraal in Nederland (Utrecht) > uitstekende opleidingsfaciliteiten > studeren in deeltijd > een goede mix van theorie en praktijk > docenten en experts uit het beroepsveld Het unieke aan de opleidingen van het AI is dat werken en studeren gecombineerd worden. Veel studenten ervaren dat zij zich tijdens hun opleiding ontwikkelen, doordat de theorie vrijwel direct in praktijk toegepast kan worden. Actuarieel Instituut Voor meer informatie over de opleidingen van het AI kunt u terecht op of neem contact op met Sandra Oudejans op telefoonnummer of per sandra.oudejans@ag-ai.nl.

2 UITGEREIKTE DIPLOMA'S ACTUARIEEL INSTITUUT 21 juni 2013 Vrijdag 21 juni 2013 ontvingen 14 studenten het diploma Actuarieel Rekenaar, 2 studenten het diploma Actuarieel Analist en kregen 15 studenten het diploma Actuaris van het Actuarieel Instituut. Bestuurslid drs. Mirja Constandse AAG reikte tijdens de feestelijke bijeenkomst in het Johan de Witt huis te Utrecht de diploma's uit. De geslaagden Actuarieel Rekenaar > Ibrahim Ayhan, Wendy Dijkstra, Rik van Doesburg, Maarten van Dommelen, Robert van Driel, Wilco de Fijter, Daan van den Helder, Trudy Kok, Kim Fung Lam, Ferdy Rademaker, Iris Rentinck, Lian Teunissen, Mark Vermeulen en Victoria Versteeg. Actuarieel Analist > Reineke van Bentem en Jeroen Dalhuisen. Actuaris > Milinha van Bleijswijk, Dick Boeijen, Peter Boekel, Charlene Chen, Lisanne Commandeur, Lennard van Gelder, Gerben den Heijer, Krista Homan, Tom de Jonge, Marco de Kuijer, Tjemme van der Meer, Eva Muijres, Marcel Plum, Tonny Verbaken en Mara van Willigen. Op de foto (vlnr): Peter Boekel, Mirja Constandse, Tjemme van der Meer, Krista Homan, Dick Boeijen, Reineke van Bentem, Lisanne Commandeur, Marco de Kuijer, Maarten van Dommelen, Lian Teunissen, Gerben den Heijer, Daan van den Helder, Ibrahim Ayhan, Charlene Chen, Rik van Doesburg, Milinha van Bleijswijk, Tom de Jonge, Victoria Versteeg, Mara van Willigen, Lennard van Gelder, Trudy Kok en Jeroen Breen (managing director Koninklijk Actuarieel Genootschap en Actuarieel Instituut). De overige gediplomeerden ontbreken op de foto. MUTATIES Onderstaande leden zijn in de afgelopen periode van werkgever veranderd: naam van naar drs. M.M. Vingerhoed AAG (Mirjam) Achmea Financial Services Zwitserleven T.H.E.A. Mikkers AAG (Dorien) DSM Pension Services - Rectificatie Abusievelijk staat bij de mutaties in uitgave 20-6 van magazine De Actuaris vermeld dat Kirsten van Exel Actuarieel Analist AG van ING Group Corporate naar ING Service Center Leven is gegaan. Dit is onjuist, Kisten is nog steeds werkzaam bij ING Group Corporate. Excuses voor de foutieve vermelding. de actuaris september

3 ASTIN / KRING SCHADE 50 JAAR In 2013 bestaat de Kring Schade van het Koninklijk Actuarieel Genootschap (AG), voorheen kring ASTIN, precies 50 jaar. Dit wordt gevierd op 29 oktober 2013 met een feestelijke jubileummiddag in de Soesterduinen te Soest, waarbij een jubileumboek wordt uitgereikt. Diverse vakinhoudelijke presentaties vormen een belangrijk onderdeel van het programma, waardoor het jubileum tegelijkertijd als PE-evenement kan worden bestempeld. Nog steeds staat het schadeactuariaat volop in de belangstelling en is het vak continu in beweging. Vijftien jaar geleden konden kleine schadeverzekeraars bijvoorbeeld nog zonder schadeactuaris uit de voeten en lieten zij de schadevoorziening berekenen door de controller. Met de komst van het standaardmodel Solvency II en het stochastisch reserveren is dit voor kleine verzekeraars niet meer mogelijk. Ook grote verzekeraars richten zich steeds meer op schadeverzekeringen, aangezien de levenmarkt (voorlopig) weinig winstpotentie meer heeft. Mede door deze ontwikkelingen is een tekort ontstaan aan schadeactuarissen in Nederland. Aangezien de concurrentie in schadeverzekeringen steeds groter wordt, komt de focus meer op accurate premiestelling te liggen. Tevens speelt dat binnen de schadeverzekeringen, maar vooral binnen de zorgverzekeringen zoals in de media te lezen valt, rendementen maatschappelijk verantwoord moeten zijn. Vooral in de markt van inkomensverzekeringen is sprake van focus op premiestelling. Dit wordt veroorzaakt door de grote verliezen die sommige verzekeraars hebben geleden op hun WGA-ERD portefeuille en de scherpe concurrentie binnen Individueel Inkomen. Verleden, heden en toekomst Vanwege bovengenoemde belangrijke ontwikkelingen en toekomstscenario s, wil het AG het 50-jarig bestaan van Kring Schade veel aandacht geven. Naast een bijzondere jubileumbijeenkomst is inmiddels gestart met de realisatie van een jubileumboek. Voor beide geldt als thema verleden, heden en toekomst. Vooral de toekomst is interessant, waarbij momenteel in de wetenschap gewerkt wordt aan technieken die in de praktijk nog niet toegepast worden. Het jubileumboek bestaat uit bijdragen van schadeactuarissen en studenten, waarbij de rode draad de diverse thema s binnen het schadeactuariaat is. Indien u ook een artikel wilt schrijven voor het jubileumboek en/of een bijdrage wilt leveren aan de jubileummiddag, dan kunt u zich richten tot Inge Duenk, medewerker Ledenservice van het AG, op telefoonnummer of per inge.duenk@ag-ai.nl. PE-punten Tijdens de jubileummiddag op dinsdag 29 oktober a.s. wordt het jubileumboek uitgereikt en worden lezingen gegeven over de onderwerpen die besproken zijn in het jubileumboek. Dat betekent dat er presentaties zijn van zowel (zeer) ervaren actuarissen als net afgestudeerden. De jubileummiddag is een PE-evenement en er worden dus ook PE-punten aangevraagd. Aanmelden U kunt zich aanmelden voor de jubileumdag via de website van het AG. Namens Kring Schade drs. Jan-Huug Lobregt AAG voorzitter Kring Schade 44 de actuaris september 2013

4 PERMANENTE EDUCATIE verzorgd door het Actuarieel Instituut meer info: > permanente educatie Op zoek naar groei de toekomst ligt in Azië?! PensionSim stap in de wereld van een pensioenfondsbestuurder Fiscaal juridische aspecten van pensioen datum 25 september datum 2 oktober datum 10 oktober locatie Johan de Witt huis (Utrecht) locatie Johan de Witt huis (Utrecht) locatie Johan de Witt huis (Utrecht) PE-punten aangevraagd voor 8 PE-punten PE-punten aangevraagd voor 4 PE-punten PE-punten aangevraagd voor 3 PE-punten kosten 795 kosten 395 kosten categorie Inhoud categorie Inhoud categorie Actualiteit Azië, een continent met landen waar de populatie, en met name de middenklasse, hard groeit, waar de penetratie van verzekeringen relatief laag is en veel mogelijkheden zijn voor groei. Wat zijn de mogelijkheden en kansen voor verzekeraars in Azië? Waar liggen de risico s? Hoe fungeren de regelgevers en welke verzekeringsproducten bieden de beste perspectieven? Wat kan Azië leren van Europa? Deze bijeenkomst geeft boeiende inzichten in de Aziatische verzekeringsmarkt en de groeipotentie van dit continent. Een PE die geschikt is voor actuarissen en actuarieel analisten, maar ook voor andere financials werkzaam bij een verzekeraar. Deze unieke sessie, waarbij u via de PensionSim van Cardano inzicht krijgt in de effecten van uw keuzes binnen het pensioenfonds, is interessant voor de pensioenfondsbestuurder en haar adviseur. De geavanceerde simulatie stelt u aan het hoofd van een fictief pensioenfonds. Samen met uw team stelt u de portefeuille samen, speelt u in op veranderende omstandigheden en bepaalt u welke instrumenten u inzet om de doelstellingen van uw fonds te behalen. De balans en keyindicatoren weerspiegelen de resultaten van die keuzes in real time. Portefeuillebeheer, risicomanagement en hedgen liggen volledig in uw handen! De bijeenkomst wordt verzorgd door een team pensioen- en verzekeringsexperts van Cardano. Pensioenakkoord, Lenteakkoord, Regeerakkoord, Sociaal Akkoord ziet u door de bomen het bos nog? Of bent u het spoor inmiddels bijster? Tijdens deze Masterclass gaat prof. mr. Herman Kappelle (AEGON Adfis) in op de wijzigingen in het Witteveenkader voor pensioenen. Waarom moet de fiscale ruimte worden ingeperkt? Hoe gaat dat gebeuren? Welke invloed heeft dat op bestaande regelingen? Moeten alle regelingen worden aangepast? Hoe gaat dat in zijn werk? Wat zijn de consequenties als de regeling niet wordt aangepast? Wat is de rol van de diverse partijen (werkgever, werknemers en pensioenuitvoerder) die bij de pensioenregeling zijn betrokken? en verder...: Demografische trends en ontwikkelingen Start CERA-programma Corporate Finance de financiële wereld op z n kop! Certificeerdersdag Liquideren van een pensioenfonds Prudentieel toezicht op verzekeraars Opfriscursus Derivaten Certificeerdersbijeenkomst Lessons learned 'Korten Pensioenrechten' Rente- en liquiditeitsrisico bij verzekeraars voor analisten Derivaten en risicomanagement voor verzekeraars Derivaten en risicomanagement voor pensioenfondsen Pensioenactualiteiten Certificeerdersbijeenkomst Handreiking samenwerking accountantactuaris WGA actualiteiten Acquisitie en praktijkontwikkeling door de actuaris Wet versterking bestuur pensioenfondsen Beter toezicht door betere data startdatum vervolgdata aanvangstijd prijs 26 september 26 september 30 september 3 oktober 8 oktober 28 oktober 30 oktober 5 november 12 november 13 november 14 november 19 november 20 november 21 november t/m 19 juni november uur uur uur uur uur uur uur uur uur uur uur uur uur uur november 3 december 10 december uur uur uur Vroegboekkorting U ontvangt voor de meeste PE bijeenkomsten 5% vroegboekkorting op uw inschrijving als u zich tot 4 weken voor aanvang inschrijft.

5 benoemingen Drs. John Oost AAG RBA benoemd tot voorzitter commissie Enterprise Risk Management (ERM) Per 1 augustus 2013 is drs. John Oost AAG RBA (1971) benoemd tot voorzitter van de nieuwe AG commissie Enterprise Risk Management (ERM). Hij is werkzaam als Senior Risk Manager bij Achmea bij de afdeling Risk & Compliance. John heeft werkervaring binnen verschillende risicodisciplines, zowel binnen als buiten het actuariaat. Hij heeft zich de afgelopen jaren gespecialiseerd in Solvency II en ERM. Binnen de Vereniging van Beleggingsanalisten was hij de afgelopen jaren actief als secretaris van de commissie Risk Management. Drs. Michel Lind AAG benoemd tot voorzitter van de Commissie Accreditatie Permanente Educatie (CAPE) Per 1 juli 2013 is drs. Michel Lind AAG (1971) benoemd tot nieuwe voorzitter van de Commissie Accreditatie Permanente Educatie (CAPE) als opvolger van Jan Kars AAG. De CAPE beoordeelt aanvragen voor Permanente Educatie (PE) van de leden aan de hand van het PEreglement. Michel is werkzaam als raadgevend actuaris bij Mol & Pensioen en combineert dit met zijn functie als bestuurder van Pensioenfonds Sagittarius en als CFO van Triquesta Pte. Ltd. Daarvoor was hij werkzaam voor De Eendragt, Hagemeyer, Towers Perrin en de Universiteit van Amsterdam. Binnen het Koninklijk Actuarieel Genootschap was hij al lid van de CAPE (sinds 2010). Tevens was hij onder andere actief voor de meeleesgroep Groupe Consultatif en als lid van meerdere werkgroepen, met name op het gebied van de Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving en IAS19. Ad Kok AAG Hon FIA benoemd tot nieuwe CEO Groupe Consultatif De Groupe Consultatif (GC) heeft Ad Kok per 1 september 2013 benoemd tot haar nieuwe CEO. De voorganger van Ad, Michael Lucas, zal in zijn rol als Secretary-General actief blijven binnen de GC. 46 de actuaris september 2013

6 VERSLAG BIJEENKOMST KRING VAN ACTUARIEEL ANALISTEN (KAA) Het decor voor de bijeenkomst van de Kring van Actuarieel Analisten (KAA) van woensdag 26 juni 2013 in Kamerijck deed in zijn geheel niet denken aan de actuariële hectiek die tegenwoordig het leven kenmerkt. Kabbelend water in een strak beboste omgeving met lekkere hapjes zorgde voor een ontvangst die het programma feitelijk overbodig leek te maken. Gezien de autopech van de hoofdspreker leek dat ook het geval te worden, maar de pragmatische inslag van de actuariële analist werd weer eens bewezen zodat het programma tijdig kon aanvangen. Allereerst werd de goegemeente verblijd met de mededeling dat het bestuur van de KAA is versterkt met een tweetal kanjers. Uit de lijst met potentiële kandidaten zijn Yanko Hoekstra en Raymond Stals naar voren getreden om het bestuur van nieuwe impulsen te voorzien. Dat gaat ongetwijfeld lukken! Keerzijde van deze medaille is dat het KAA bestuur afscheid heeft moeten nemen van Peng Fei Tseng en John Rabbering. Voorzitter Willem de Klerk dankte beide coördinatoren voor de tomeloze inzet en liet de lofzang vergezeld gaan van een fraaie bos bloemen. Na deze algemene mededelingen was het de beurt aan spreker drs. Theo Lanser AAG FRM. Onderwerp van dit inhoudelijke deel van het programma was de ontwikkeling in de kapitaalseisen voor verzekeraars en pensioenfondsen in Nederland, met als ondertitel zekerheid heeft een prijs. In een vlammend betoog leidde Theo de aanwezigen door de geschiedenis van de kapitaalseisen, startend met de algemene actuariële principes en eindigend met de mededeling dat het nog lang niet ten einde is. Vanuit zijn historie (Theo is werkzaam geweest bij De Nederlandsche Bank) werd een kijkje in de keuken gegeven over hoe die kapitaalseisen zich ontwikkeld hebben en hoe deze eisen voor pensioenfondsen enerzijds en verzekeraars anderzijds telkens een periodiek divergerend en convergerend karakter lijken te hebben. Conclusie is dan ook dat de kapitaalseisen naast een inhoudelijk actuarieel-technisch aspect ook een sterk politiek karakter hebben. Ondermeer door de levendige discussie met de zaal bleek dat de twee geplande uren nauwelijks toereikend waren. Kenmerk van een zinvolle en leuke PE bijeenkomst! Met een groep fanatieke KAA ers werd tenslotte een 9-holes Pitch and Putt gespeeld. In kleine groepjes werd de baan onveilig gemaakt. Soms leek het ook meer op vissen dan op golfen, maar dat mocht de pret niet drukken. Golven bleek een activiteit te zijn die bij uitstek geschikt was om de sociale cohesie tussen de beroepsgroepleden verder te versterken. Al met al een bijeenkomst die als geslaagd mag worden bestempeld. Op naar een volgende bijeenkomst! de actuaris september

7 door Ernst Visser VERSLAG BIJEENKOMST KRING RISK MANAGEMENT Woensdag 19 juni 2013 was de eerste bijeenkomst van de Kring Risk Management in stadion Galgenwaard te Utrecht. Onder leiding van dagvoorzitter Pim van Diepen werd het thema Risk Appetite behandeld. Het was een dag waarop zowel tropische hitte als stortbuien werden verwacht. De deelnemers deden daarom zelf ook aan Risk Management. Draag ik een pak in deze hitte en neem ik een paraplu mee? Gastsprekers waren Gertjan Stoker (Nederlands Adviesbureau Risicomanagement), Joeri Potters (Cardano) en Estelle Jonkergouw (Achmea). De kring rekent Risk Management binnen en buiten de financiële sector tot haar aandachtsgebied. Tijdens zijn presentatie keek Gertjan Stoker, deskundige op het gebied van Risk Management in de publieke sector, naar verschillende frameworks binnen Risk Management: COSO II, dat in grote ondernemingen en in de financiële sector wordt gebruikt, en vanuit M_o_R (Management of Risk) dat ontwikkeld is vanuit de Britse overheid. Risk Management wordt toegepast voor strategie, projecten en processen en is onderdeel van goed bestuur. Het vaststellen van de risicobereidheid is een onderdeel van de strategie. Uit de risicobereidheid volgt een risicotolerantie. Bij key risico s worden key risk indicators (KRI s) bepaald. Deze KRI s worden gerapporteerd en geanalyseerd. Waar nodig wordt het beleid bijgesteld en vervolgens wordt de cyclus opnieuw doorlopen. De vraag of in de eigen organisatie actief met Risk Appetite wordt gewerkt, werd door de deelnemers aarzelend positief beantwoord. Natuurlijk, want het is verplicht, maar blijkbaar moet men er nog wel aan wennen. Joeri Potters benaderde Risk Appetite vanuit de gedragseconomie. Hierin worden effecten van cognitieve, sociale en emotionele factoren op besluitvorming van mensen en organisaties bestudeerd. Vaak is sprake van een cognitive bias, waarvan een aantal voorbeelden nader wordt toegelicht. Ambiguity Aversion is het fenomeen mensen een voorkeur hebben voor bekende risico s. Onzekerheden worden vervangen door risico s met modellen en kansen. Een model dat in 95% van de tijd accuraat is wordt soms geaccepteerd terwijl het falen in 5% van de tijd ernstige gevolgen kan hebben. Attribute substitution is het vervangen van een moeilijk sociaal probleem door een eenvoudig probleem. De oplossing voor het simpele probleem wordt gezien als oplossing voor het algemene probleem. Overconfidence is het bekende verschijnsel dat mensen hun eigen accuraatheid overschatten. Opvallend genoeg neemt dit toe naarmate het probleem complexer is! Affect heuristic is het fenomeen dat lage risico s worden ervaren bij hoge verwachte opbrengsten, terwijl men rationeel het omgekeerde mag verwachten. Estelle Jonkergouw belichtte Risk Appetite ten slotte vanuit het perspectief van de verzekeraar. Zij liet zien hoe een Risk Appetite framework tot stand komt. Weergegeven in een piramide staat visie bovenaan en is risicocultuur de basis. In het framework worden key performance indicators en key risk indicators met elkaar verbonden. Estelle besteedde ruim aandacht aan risicocultuur. Enkele belangrijke principes die werden benoemd zijn: no risk no return, know what you don t know, de tone at the top is belangrijk en it is better to be roughly right than precisely wrong. De eerste bijeenkomst van de Kring Risk Management, met een opkomst van 150 deelnemers, was interessant en geslaagd. In november 2013 wordt een volgende bijeenkomst georganiseerd waar Risico Management in day-to-day business centraal zal staan. Graag tot dan! de actuaris september

8 KANS Ga direct door naar het Actuarieel Instituut en meld u aan voor het CERA-programma! Het CERA-programma is een intensieve, parttime opleiding van het Actuarieel Instituut bedoeld voor actuarissen AG die zich verder willen bekwamen in alle facetten van (financieel) risicomanagement. Dus pak die kans en schrijf u in! Voor de start op 26 september 2013 zijn nog plaatsen beschikbaar! Aanmelden voor het CERA-programma of meer informatie over de opleiding? Ga naar > AI > CERA. colofon de actuaris - jaargang 21 - nummer 1 - magazine van het Koninklijk Actuarieel Genootschap ISSN redactie Sander Biesma René Brinksma Corné van Iersel Wil Jacobs Liesbeth Kint Peter van Meel (voorzitter) Jenneke Meijer Frank Thooft eindredactie Frank Thooft redactie-adres Koninklijk Actuarieel Genootschap Postbus GK Utrecht E redactie.actuaris@ag-ai.nl T vormgeving Stahl Ontwerp m.m.v. Linda van den Akker cover Aaron Jay Rome druk Scheffer Drukkerij, Dordrecht advertenties Informatieblad (inclusief tarieven) downloaden van de website ( of op aanvraag verkrijgbaar bij Nicole Kurpershoek. Voor vragen over aanleveren advertentiemateriaal: Maarten van Meerten E maarten.vanmeerten@ag-ai.nl T Deadline reservering advertentieruimte voor het volgende nummer (november 2013) uiterlijk 21 oktober De Actuaris kent de mogelijkheid om in het kader van advertorials artikelen te plaatsen. Voor nadere informatie hierover kunt u contact opnemen met Nicole Kurpershoek. kopij Voor het volgende nummer (november 2013) dient de kopij uiterlijk 1 oktober 2013 digitaal ingeleverd te worden bij de redactie: redactie.actuaris@ag-ai.nl. Auteursinstructies staan op > De Actuaris > Algemene informatie De Actuaris De redactie behoudt zich het recht voor artikelen te weigeren. abonnementen Voor personen die het periodiek niet via betrokkenheid bij het Koninklijk Actuarieel Genootschap of het Actuarieel Instituut ontvangen, kost een jaar-abonnement 75,- (excl. BTW). Annulering van het abonnement schriftelijk twee maanden voor aanvang nieuwe abonnementsperiode. Voor aanmelding: Pascale Mandjes-Heese E pascale.heese@ag-ai.nl T losse nummers Prijs 17,75 achtergrond De Actuaris verschijnt tweemaandelijks met interviews, nieuws, informatie en opinievormende artikelen die van belang kunnen zijn voor de actuariële beroepsgroep en degenen die door opleiding en of interesse het actuariaat na staan. Het overnemen en vermenigvuldigen van artikelen met bronvermelding is toegestaan na toestemming van de redactie. disclaimer Hoewel aan de totstandkoming van 'De Actuaris' de uiterste zorg is besteed, aanvaarden de auteur(s), redacteur(en) (Redactie) en het Bestuur AG, alsmede de uitgever(s), geen enkele aansprakelijkheid voor eventuele fouten en of onvolkomenheden, noch voor de gevolgen daarvan. 'De Actuaris' wordt uitgegeven in opdracht van het Bestuur AG. De in het tijdschrift voorkomende meningsuitingen mogen echter niet worden gezien als de officiële zienswijzen van de Redactiecommissie en/of het Bestuur AG, tenzij zulks uitdrukkelijk is vermeld. AG 50 de actuaris september 2013