Toen mijn vader een struik werd

Transcriptie

1 Lesmateriaal basisonderwijs groep 4 t/m 8 Toen mijn vader een struik werd Leerkrachtenhandleiding EYE Filmmuseum Amsterdam eyefilm.nl/educatie

2 Inhoud Beste leerkracht Lessen over film 4 Leerdoelen Toen mijn vader een struik werd 5 Inhoud Voor de film 6 Gesprekstips / scherm 1 6 Kijktip / scherm 2 7 Gesprekstips / scherm 3 & 4 7 Opdracht: Camoufleren 8 Gesprekstip verdieping: Vluchten in werkelijkheid / scherm 5 9 Thema: Vluchten Na de film 10 Gesprekstips / scherm 6 11 Luistertip / scherm 7 & 8 11 Kijktip / scherm 9 & Opdracht: Wat weet je van Toda, de hoofdpersoon? / scherm 11 & Verdiepingsopdracht: Kinderen op de vlucht / scherm Thema: Personage 14 Kom in actie! Meer lessen over film 15 Avonturen in het donker Colofon 2 Toen mijn vader een struik werd

3 Beste leerkracht, Toen mijn vader een struik werd is een spannende roadmovie over een meisje dat moet vluchten voor oorlog. Ondanks het zware thema heeft de film een lichte toon. Het verhaal wordt vanuit het kind verteld, met fantasie en humor. Deze lesbrief bevat suggesties om Toen mijn vader een struik werd te behandelen. Met behulp van vraag- en antwoordschermen op een digibord en actieve opdrachten kun je de vertoning op een leuke en nuttige manier voorbereiden en verwerken. Bij de voorbespreking wordt de film vooral inhoudelijk behandeld rond het thema vluchten. Er zijn vragen over de filmposter en de trailer en een actieve opdracht waarin de leerlingen aan de slag gaan met camoufleren. De nabespreking begint met vragen over de inhoud van de film en de opdracht is gericht op het filmische thema personages. Er zijn aanvullende tips voor verdieping van de opdrachten voor groep 6 t/m 8. 3 Toen mijn vader een struik werd

4 Lessen over film Het leren gebruiken van beeldtaal is essentieel in onze gemedia li seerde samenleving. Film is een zeer toegankelijk medium en ondersteunt mensen om al op jonge leeftijd de wereld te ont dekken, te begrijpen en zich er bewust van te worden. Film kan, net als andere kunsten, ontroeren, vermaken en aan het denken zetten. Lessen over film geven kinderen de kennis, vaardig heden en mentaliteit om film te onderzoeken en te analyseren, de impact ervan en de invloed op de samenleving te kunnen begrijpen en zelf beeldverhalen te kunnen maken en publiceren. Leerdoelen Leerlingen verdiepen zich in de film die ze gaan zien waardoor het bewust kijken en reflectie op de film worden gestimuleerd. Leerlingen kunnen in eigen woorden enkele eigenschappen van het hoofdpersonage benoemen. Leerlingen verdiepen en verplaatsen zich in het leven van kinderen die op de vlucht zijn. Leerlingen kunnen overeenkomsten en verschillen benoemen tussen het filmverhaal (fictie) en realistische verhalen over vluchtelingen (non-fictie). 4 Toen mijn vader een struik werd

5 Toen mijn vader een struik werd Regie: Nicole van Kilsdonk, Nederland/België/Kroatië, 2016, 90 minuten, Nederlands gesproken, scenario Maureen Versprille, gebaseerd op het boek van Joke van Leeuwen Onderwijsniveau: groep 4 t/m 8 Thema s: vluchten, oorlog, familie, vriendschap Filmkenmerken: speelfilm, boekverfilming Leergebieden: Kunstzinnige oriëntatie, Taal, Oriëntatie op jezelf en de wereld Inhoud De tienjarige Toda woont in een bakkerij met haar vader, de beste taartenbakker van het land. Op een dag verandert alles: er breekt oorlog uit en Toda s vader wordt opgeroepen als soldaat. Toda moet naar haar moeder die in het buurland woont, waar het veilig is. En zo begint Toda aan een avontuurlijke en spannende reis waarbij ze onderweg de meest vreemde mensen ontmoet en in absurde situaties terechtkomt. Ze sluit vriendschap met een jongen die ook op de vlucht is. Toda is een meisje dat niet snel opgeeft, maar zal ze haar moeder ook vinden? 5 Toen mijn vader een struik werd

6 Voor de film Tijd: 60 minuten Benodigdheden: leerlingenmateriaal scherm 1 t/m 5, beamer of digibord, computer met Acrobat Reader en Adobe Flash Player, kleden en grote jassen. Voorbereiding: De trailer en fragmenten uit de film staan online bij EYE. Het is aan te bevelen om die pagina voor de start van de les vast te activeren op het digibord. Ga naar lesmateriaal/toen-mijn-vader-een-struik-werd en login met Struik_vader1! Gesprekstips [Scherm 1] Toon de poster van de film en bespreek de film aan de hand van de volgende vragen. Wat vertelt de poster over het verhaal, denk je? Wie is de hoofdpersoon? (De poster is niet een voudig te duiden, net als de titel van de film. Het verwijst naar een soldaat en verstoppen. De hoofdpersoon is het kind, een meisje met een helm op.) Wat valt je op aan de helm? (Er zitten blaadjes op en twee afbeeldingen: van een taartje en een meisje met een man.) De film heeft een opvallende titel. Wat wordt ermee bedoeld? (Je zou het kunnen vertalen als: Toen mijn vader soldaat werd. Soldaten moeten zich kunnen camoufleren. Als je iets camoufleert, valt het niet op.) Als je goed kijkt, zie je het camoufleren ook terugkomen in de titelletters. Waar zie je dat? (De letters zijn in verschillende kleuren groen, net als bij camouflagekleding. De i van struik is een struik met voeten eronder.) Wat betekent naar een boek van Joke van Leeuwen? Heeft iemand het boek gelezen? Kijktip [Scherm 2] Vertoon de trailer van de film. Een trailer laat zien waar de film over gaat zonder dat alles verklapt wordt. Wat voor film denken de leerlingen dat het is? Een natuurfilm, vechtfilm, romantische film? (Een avontuurlijke film over een meisje dat vlucht voor de oorlog, met spannende, nare maar ook grappige gebeurtenissen.) Wat is een grens eigenlijk? vragen de kinderen zich af in de film. Zoals een muur ofzo, of witte stippellijntjes? Waarom willen de kinderen de grens over? (Omdat er in het buurland geen oorlog is.) Ben je ook wel eens de grens over geweest? Kon je zien dat er een grens was? (De grenzen met onze buurlanden zijn vrijwel niet herkenbaar, door de EU-afspraken zijn er bijna geen controles meer.) Wanneer zou jij bedenken dat het nodig is om te vluchten? Wat zou jij meenemen in je rugzak als je moest vluchten? Wat zou je het moeilijkst vinden om achter te laten? 6 Toen mijn vader een struik werd

7 Gesprekstips [Scherm 3] Er zijn meer jeugdfilms gemaakt over oorlog. Vraag de leerlingen of ze de films op het scherm kennen: Oorlogswinter, Patatje Oorlog en Snuf de hond in oorlogstijd? Wat voor verschillen kunnen ze noemen met Toen mijn vader een struik werd? (Een groot verschil met Oorlogswinter en Snuf de hond in oorlogstijd is dat deze films over de Tweede Wereldoorlog gaan. Patatje Oorlog gaat over een hedendaagse oorlog maar die is ver weg.) [Scherm 4] De vader van Toda moet zich als soldaat camoufleren, zodat hij niet herkend kan worden. Hoe doen de dieren dat op de afbeelding, kun je ze herkennen? (De dieren doen dat door de kleur van de omgeving aan te nemen maar ook door hun houding die niet opvalt.) Opdracht: Camoufleren Soldaten moeten zich goed camoufleren zodat de vijand ze niet ziet. Dat geldt ook voor mensen die juist op de vlucht zijn voor soldaten. Als iemand goed gecamoufleerd is, valt hij niet op tussen de spullen van bijvoorbeeld een klaslokaal. Laat de leerlingen een staande lamp, een stoel en een tafeltje uitbeelden. Vraag nu aan een leerling om de klas uit te gaan. Wijs twee leerlingen aan die zich gaan camoufleren. Laat ze daarbij de kleden en jassen gebruiken die je hebt meegenomen. De rest van de klas helpt mee. Ziet het er goed uit? Vraag dan de leerling weer naar binnen en laat hem zoeken. Als het mooi weer is kan de camouflage-oefening ook buiten worden gehouden. De kinderen zorgen ervoor dat ze zo onopvallend mogelijk tussen het groen staan. Laat de kinderen daarbij foto s van elkaar maken die je later op het digibord laat zien. Bespreek de opdracht klassikaal na. Vonden de leerlingen de opdracht leuk? Was hij lastig? Wie heeft de beste camouflage? 7 Toen mijn vader een struik werd

8 Gesprekstip verdieping: Vluchten in werkelijkheid (groep 6 t/m 8) De film gaat over een meisje dat vlucht voor de oorlog. Gebeurt dit ook in de werkelijkheid? Zie of lees je daar wel eens iets over, in welk nieuws of tv-programma? Kun je er iets over vertellen? [Scherm 5] Vertoon de wereldkaart met gebieden waar het wel of niet veilig is in de wereld. Is Nederland een veilig land? Kun je nog meer veilige landen noemen? Welke landen zijn heel onveilig? Zijn daar ook veel mensen op de vlucht? Wanneer was Nederland geen veilig land, waren er toen ook mensen op de vlucht? (In de Tweede Wereldoorlog was het niet veilig, vooral niet voor Joodse mensen. Veel van hen waren op de vlucht of doken onder, zoals het meisje Anne Frank. Zij is heel bekend geworden door het dag boek dat ze schreef toen ze ondergedoken zat in Amsterdam.) 8 Toen mijn vader een struik werd

9 Thema: Vluchten Toda moet vluchten voor de oorlog in haar land. Het verhaal is spannend en laat zien hoe kwetsbaar vluchtelingen zijn. Maar ondanks het zware thema heeft de film een lichte toon. De film speelt zich af in een onbestemd land, in een onbepaalde tijd en vertelt daarmee een universeel verhaal over de absurditeit van oorlog waarbij de Enen tegen de Anderen vechten en militairen oorlog als een spel zien. In het buurland zijn de gevluchte kinderen niet welkom en raken ze verstrikt in een bureaucratische machine. Ze kennen de taal en de gewoonten niet en dat zorgt voor situaties die tegelijkertijd schrijnend en komisch zijn. Situaties die ook in deze tijd en onze maatschappij bestaan als het om vluchtelingen gaat. Joke van Leeuwen, de schrijfster van het boek, vertelt in een interview dat het verhaal voortkomt uit haar eigen geschiedenis; zijzelf, haar ouders en grootouders hebben vluchtelingen in huis opgenomen. Wereldwijd zijn er ongeveer 60 miljoen mensen op de vlucht. Om te vergelijken: dat is meer dan 3,5 keer de hele bevolking van Nederland. Ongeveer de helft van alle vluchte lingen zijn kinderen jonger dan achttien jaar. Er zijn verschillende redenen waarom mensen vluchten: voor oorlog, vanwege politiek geweld, godsdienst, afkomst en geaardheid. De meeste vluchtelingen zijn binnen hun eigen land gevlucht. Als mensen naar een ander land vluchten, kunnen ze asiel aanvragen in een land als Nederland. Ze vragen dan aan dat land om hen te beschermen. VluchtelingenWerk Nederland en War Child zijn organisaties die veel doen voor kinderen die gevlucht zijn of die in oorlog leven (en dus geen vrijheid kennen). Op hun sites is naast informatie ook lesmateriaal te vinden. Ook bij een lande lijke herdenking en viering als 4 & 5 mei wordt aandacht besteed aan mensen op de vlucht en vrijheid. 9 Toen mijn vader een struik werd

10 Na de film Tijd: 75 minuten Benodigdheden: leerlingenmateriaal scherm 6 t/m 12, beamer of digibord met internet, computers met Acrobat Reader en Adobe Flash Player. Maak eventueel printjes van scherm 11 voor alle leerlingen. A3-papier voor de muurkrant, schrijf- en tekenspullen. Voorbereiding: De trailer en fragmenten uit de film staan online bij EYE. Het is aan te bevelen om die pagina voor de start van de les vast te activeren op het digibord. Ga naar lesmateriaal/toen-mijn-vader-een-struik-werd en login met Struik_vader1! Gesprekstips [Scherm 6] Laat de kinderen na afloop van de film eerst hun spontane reacties geven. Hoe hebben ze de film beleefd en wat sprak hen het meeste aan? Klopt het idee dat ze vooraf hadden? Op wat voor manier werd de titel, het camoufleren, verbeeld? (Toda plukt takken om de helm van haar vader te camoufleren zodat hij op een struik lijkt: Zo zien zelfs de vogels niet dat je een nepboom bent. ) Wat vonden ze een verdrietige of spannende scène? Waren er ook vrolijke stukjes? Toda maakt veel mee als ze op de vlucht is, zou dat ook in werkelijkheid kunnen gebeuren met kinderen die op de vlucht zijn? (Er zijn veel parallellen zoals mensen smokkelaars, eenzaamheid, angst, onvriendelijke opvang. Er zitten ook absurde, onrealistische scènes in de film zoals de ontmoeting met de generaal en de commandant.) 10 Toen mijn vader een struik werd

11 Luistertip [Scherm 7] Scènes in een film worden extra vrolijk, verdrietig of spannend als er passende muziek bij te horen is. Luister naar drie muziekfragmenten uit de film door een cijfer op het scherm aan te klikken en op de online pagina te scrollen naar de opdracht bij scherm 7. Wat voor gevoel roept de muziek op? Eng, vrolijk? (Fragment 1: gezellig/vriendelijk, 2: spannend/beetje eng, 3: vrolijk.) Vraag de leerlingen de muziek goed te onthouden. Speel een fragment eventueel twee keer af om het beter te laten onthouden. [Scherm 8] Bespreek met de leerlingen de afbeeldingen. Welke muziek hoort bij welke afbeelding? Klik in het antwoord scherm eventueel nogmaals op het cijfer en scroll in de online pagina naar de opdracht bij scherm 8 om de muziek te horen Kijktip [Scherm 9] Toda heeft lang moeten vluchten voor ze bij haar moeder was. Zet de foto s in de goede volgorde, zoals ze plaatsvinden in de film. Kunnen de leerlingen zich de verschillende gebeurtenissen bij de foto s nog herinneren? Wat gebeurde er? [Scherm 10] Toda kan de mensen in het buurland niet verstaan en zij haar niet. Dat is erg lastig als je verder niemand kent. Heb je ook wel eens zoiets meegemaakt? Op het scherm zie je drie zinnen en drie foto s uit de film. Welke zin hoort bij welke foto? Wat betekenen de zinnen volgens jou? (Waar is je huis? Loop naar de deur! Waar is je mama?) Is het een echte taal, denk je? (Nee.) 11 Toen mijn vader een struik werd

12 Opdracht: Wat weet je van Toda, de hoofdpersoon? [Scherm 11] Toda is de hoofdpersoon van de film. Laat de leerlingen kort beschrijven wat ze van Toda weten. [Scherm 12] Stel je voor dat jij Toda bent en in je dagboek opschrijft wat je allemaal meemaakt. Bekijk de drie fragmenten uit de film door op de foto s te klikken en door te scrollen naar de opdracht bij scherm 12. Kies er een. Schrijf op wat Toda ziet, denkt en voelt over de gebeurtenis in een kort verhaaltje, in de ik-vorm. Je kunt hierbij verwijzen naar het dagboek van Anne Frank. (In het fragment Vader gaat weg wordt Toda wakker en kan ze eerst haar vader niet vinden. Hij is aan het inpakken. Aanvankelijk is Toda gereserveerd, ze lijkt wel bang. Later ontspant ze en plukt Toda takken om de helm te camoufleren. In het fragment Toda moet in de auto wordt Toda als enige kind uit de groep gehaald als de kinderen het opvanghuis verlaten. Ze mag met de auto mee, samen met vier vreemde, grote mensen. De chauffeur is een akelige man, hij wil opeens meer geld. Toda blijft er opmerkelijk rustig onder. En dapper: ze laat haar kettinkje niet afpakken. In het fragment Toda en Plakkie komen aan in het buitenland zijn Toda en Plakkie blij en vrolijk als ze in de stad aankomen. Ze maken grapjes over de vreemde taal bij de winkels en eten uit een afvalbak. Een vriendelijke politieagent betrapt hen daarbij en vraagt naar hun adres. Toda ontdekt dat het adres uit haar notitieblok is gescheurd.) 12 Toen mijn vader een struik werd

13 Verdiepingsopdracht: Kinderen op de vlucht (groep 6 t/m 8) [Scherm 13] Verdeel de klas in groepjes. Ieder groepje maakt een muurkrant over kinderen die zijn gevlucht voor de oorlog. De verhalen zijn te horen in drie online filmpjes, waarin verschillende aspecten van het vluchten aan de orde komen. Bij de Klokhuisfilm over Parwana bekijken de leerlingen alleen het interview met Parwana. Films: Rasha (2:41) Hoessein (4:22) Parwana (14:23, bekijk 2:20-4:18) Verdeel de films over de groepen (circa twee groepjes per film). Wat komt er in de muurkrant? Wie is de hoofdpersoon/hoofd personen? (Rasha, Hoessein, Parwana.) Wat is het verhaal van de kinderen? (Rasha volgt het vwo in Nederland. Ze is gevlucht uit Damascus, Syrië, waar haar huis is gebombardeerd. Hoessein is gevlucht uit Noord-Syrië voor de oorlog. Hij woont met zijn familie in een tent bij de Turkse grens. De omstandigheden zijn er slecht, maar ze mogen de grens niet over. Parwana is gevlucht uit Afghanistan en woont in een asielzoekerscentrum in Nederland. Ze zit daar ook op school. Ze woont met het hele gezin op één kamer.) Wat is jullie mening hierover? Laat de groepen na afloop de muurkranten presenteren en vertoon de films klassikaal. Zijn er overeenkomsten met het verhaal van Toda? Denk aan onderwerpen als oorlog en vernieling, alles achter laten, met of zonder familie vluchten, ontberingen, de grens over, opvang, een nieuw land met een andere taal, heimwee. 13 Toen mijn vader een struik werd

14 Thema: Personage De rol die een acteur speelt in een film wordt ook wel personage genoemd. In de meeste (film)verhalen leren we een hoofdpersoon kennen. Hij of zij maakt een bepaalde ontwikkeling door, beleeft allerlei avonturen of wil een droom verwezenlijken. Als kijker leven we mee met de beleve nissen van de hoofdpersoon. Toda kijkt met een beschouwende en soms verbaasde blik naar de oorlog en de rol die de volwassenen daarin spelen. Vluchtelingen zijn vaak afhankelijk van wat anderen met hen voor hebben, maar Toda is een doorzetter en neemt het heft in eigen hand. Het is onder andere aan dit personage te danken dat de film niet zwaar of somber wordt ondanks de heftige thematiek. Om een film te laten slagen is het erg belangrijk om de juiste acteur voor een rol te vinden. Allereerst wordt daarbij geselecteerd op leeftijd, postuur en uitstraling. Zeker bij een jeugdfilm is de juiste leeftijd erg belangrijk. Tijdens een casting spelen de mogelijke acteurs een scène uit de film en beslist de regisseur wie de rol krijgt. Kom in actie! De film is een mooie gelegenheid om een actie te organiseren. Inventariseer met de leerlingen hoe ze hun talenten in kunnen zetten om geld in te zamelen. Verdeel de taken en spreek af wanneer de actie wordt gehouden. Weinig tijd? Laat de kinderen zelfgebakken koekjes verkopen, dat sluit mooi aan op het filmbezoek. Of laat de leer lingen een kaartje sturen naar een vluchte ling. Kies met de kinderen waaraan jullie willen doneren: War Child VluchtelingenWerk Nederland 14 Toen mijn vader een struik werd

15 Meer lessen over film? Op kijk-goed.nl staat een uitgebreide verzameling filmtitels die geschikt zijn voor filmeducatie, met bijbehorende lessuggesties. Avonturen in het donker Avonturen in het donker is dé lesmethode over film en te gebruiken bij alle films die je met de klas kijkt. De lessenreeks is ontwikkeld door EYE en bevat een doorlopende leerlijn voor groep 3 t/m 8. Avonturen in het donker behandelt de basisthema s van films op een speelse manier. De gehele lesmap is gratis te bestellen op avontureninhetdonker.nl. Ga naar avontureninhetdonker.nl, login met Spannend! en ga aan de slag met het lesmateriaal. Laat de leerlingen bijvoorbeeld de opdracht doen over het thema Personages, acteren en camera : Acteren met je stem, gezicht en lichaam voor groep 3 en 4 (ook geschikt voor groepen 5 en 6) en Casting voor groep 7 en 8. De opdrachten zijn prima te verbinden aan Toen mijn vader een struik werd. EYE EYE is het nationale museum voor de film en de landelijke expert op het gebied van filmeducatie, -cultuur, -geschiedenis en -onderzoek. EYE tipt geschikte films voor het basisonderwijs en levert lesmateriaal om concrete invulling te geven aan mediaonderwijs en mediawijsheid. Op eyefilm.nl/educatie vind je het volledige aanbod voor het basisonderwijs. 15 Toen mijn vader een struik werd

16 Colofon Ontwikkeld door: EYE Filmmuseum Auteur: Jeanne Klaassen Redactie: EYE Filmmuseum, Anet ter Horst Eindredactie: Anet ter Horst Grafisch ontwerp: Joseph Plateau Stillfoto s: Gregg Telussa Met dank aan: EYE Filmmuseum ontwikkelt en coördineert educatie over film en aanverwante media in Nederland en levert diensten voor kennisontwikkeling en deskundigheids bevordering op dit gebied. EYE Filmmuseum Postbus BJ Amsterdam T: eyefilm.nl/educatie kijk-goed.nl avontureninhetdonker.nl 2017 EYE EYE Filmmuseum Amsterdam eyefilm.nl/educatie