Instellingsplan

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Instellingsplan 2013-2016"

Transcriptie

1 Instellingsplan April 2012

2

3 Inhoud 1 Missie en profiel Strategisch Plan TU/e 2020 en recente ontwikkelingen Maatschappelijk profiel Strategic Area Energy Strategic Area Health Strategic Area Smart Mobility Onderwijs Bachelor College Graduate School Postgraduate onderwijs Kwaliteitszorg onderwijs Internationaliseren van studentenpopulatie en onderwijs Onderzoek en kennisvalorisatie Versterking onderzoeksexcellentie Talent Onderzoeksinfrastructuur Kennisvalorisatie Universiteit en campus Universitaire samenwerking Ontwikkeling TU/e Science Park Duurzaamheid Digitale universiteit Randvoorwaarden Bijlage

4 Woord vooraf In dit instellingsplan geeft de Technische Universiteit Eindhoven een concretisering van haar Strategisch Plan 2020 voor de periode Voor elk onderdeel van de stra tegie zijn projecten gestart, trekkers aangewezen en doelen voor de komende jaren gesteld. Het instellingsplan beschrijft de concrete activiteiten en de beoogde resultaten. 4 Instellingsplan

5 De wereld staat voor grote uitdagingen op gebieden als energie, gezondheid en mobi liteit. Nieuwe technologische concepten zijn nodig om deze uitdagingen het hoofd te kunnen bieden. Bedrijven, kennisinstellingen en overheden spannen zich via regionale en thematische netwerken samen in om deze concepten tot stand te brengen. Ingebed in internationale, nationale en regionale netwerken van onderwijs, onderzoek en innovatie, draagt de TU/e substantieel bij aan het oplossen van deze grote maatschappelijke uitdagingen. Dit doet de TU/e door kwalitatief goede ingenieurs af te leveren en door technische concepten te vinden, te ontwikkelen en benutbaar te maken via haar onderzoek en valorisatie. In dit instellingsplan staat beschreven wat de TU/e hiervoor de komende vier jaar zal doen en wat zij wil bereiken. Het instellingsplan maakt onderdeel uit van de besturingscyclus van de universiteit. Om de acht jaar legt de TU/e een langetermijnvisie neer in een strategisch plan. Dit wordt vertaald in een doorlopend strategisch programma, waarvan de belangrijkste tussentijdse doelen en mijlpalen worden vastgelegd in opeenvolgende instellingsplannen (telkens voor vier jaar) en bestuurlijke agenda s (voor een jaar). De financiële vertaling vindt plaats in de jaarlijkse begrotingen. Met jaarverslagen legt de TU/e achteraf verantwoor ding af over het gevoerde beleid, de geleverde prestaties en de gerealiseerde financiële resultaten. Het College van Bestuur, Dr. ir. A.J.H.M. Peels, voorzitter Prof. dr. ir. C.J. van Duijn, rector magnificus Mr. J.P. van Ham, lid Ir. H.P.J.M. Roumen, secretaris van de universiteit Eindhoven, april

6 1. Missie en profiel De Technische Universiteit Eindhoven (TU/e) is een onderzoeksgedreven en ontwerpgerichte technologie-universiteit van internationale allure, die zich op het terrein van de engineering science & technology samen hangend bezighoudt met onderwijs, onderzoek en kennis valorisatie. 6 Instellingsplan

7 Op onderwijsgebied leidt de TU/e ingenieurs (Master of Science/Ir.) op die beschikken over een stevige weten schappelijke basis en diepgang én over de nodige compe tenties om zich succesvol in uiteenlopende maatschappelijke sectoren en functies te kunnen ontplooien. Daarnaast leidt zij ontwerpers (Professional Doctorate in Engineering/ PDEng), onderzoekers (Doctor of Philosophy/Dr.) en academisch geschoolde leraren in de exacte vakken (Master of Science/Drs) op. Op onderzoeksgebied richt de TU/e zich bij voorkeur op die deelterreinen van de engineering science & technology waarop zij in de internationale wetenschappelijke wereld een rol van betekenis speelt of kan gaan spelen (science for science) én waarop zij betekenisvolle impulsen kan geven aan het oplossen van grote maatschappelijke vraagstukken (science for society) en aan het versterken van de kennisintensieve industrie (science for industry). Nieuwsgierigheidgedreven fundamenteel onderzoek vormt de noodzakelijke basis voor en is veelal verweven met meer op toepassing gericht onderzoek. Op het gebied van de kennisvalorisatie zet de TU/e zich ervoor in dat haar onderzoeksresultaten worden vertaald in succesvolle innovaties en tot nieuwe bedrijven leiden. Zij stimuleert studenten, promovendi en medewerkers te kiezen voor het ondernemerschap. De kwaliteit van het onderwijs en onderzoek voldoet aan hoge internationale standaarden. De TU/e biedt haar studenten en medewerkers een internationaal en academisch, dat wil zeggen intellectueel prikkelend, studie- en werkklimaat, dat inspireert tot een brede persoonlijke ontwikkeling, maatschappelijk en cultureel engagement en een ondernemende houding. Op haar campus stimuleert de TU/e de vestiging van en samenwerking met en tussen hoger onderwijsinstellingen, onderzoeksinstituten en (startende) hightech ondernemingen. De campus ontwikkelt zich tot een TU/e Science Park van nationaal belang en met internationale allure. De TU/e maakt samen met de Technische Universiteit Delft en de Universiteit Twente deel uit van de 3TU.Federatie. De onderlinge afstemming en samenwerking beogen de con currentiepositie en reputatie van de Nederlandse TU s en van het Nederlandse technologiedomein in de wereld te versterken. Binnen de federatie heeft de TU/e net als Delft en Twente een eigen identiteit en profiel. Op basis van onderlinge complementariteit versterken de Universiteit Utrecht, het Universitair Medisch Centrum Utrecht en de TU/e elkaars positie door samenwerking als preferred partners in een strategische alliantie. Daarbij richten zij zich op wetenschappelijk én tevens maatschappelijk belangrijke gebieden waarop zij elkaar aanvullen. De TU/e profileert zich als een internationaal vooraanstaande, in science & technology gespecialiseerde universiteit, die met kwalitatief hoogwaardig onderwijs en onderzoek bijdraagt aan: de vooruitgang van de technische wetenschappen; de ontwikkeling van technologische innovaties; en daarmee aan de oplossing van grote maatschappelijke vraagstukken en de groei van welvaart en welzijn. Als zodanig is zij dé motor van de regionale kennis economie. De TU/e profileert zich als de universiteit waar innovatie begint: Where innovation starts. 7

8 Profile TU/e / Where innovation starts Research University in Engineering Science & Technology Research Education Valorisation For the benefit of Society - Industry - Science Strategic Areas Energy - Health - Smart Mobility Leading in High Tech Systems & Materials Chemistry & Chemical Engineering Anchored in High Tech Eco System Brainport Eindhoven (ICF Intelligent Community of the Year 2011) Contributing to Dutch Economic Topsectors High Tech Systems & Materials Chemistry Energy Life Sciences & Health Logistics Creative Industry ICT (through all sectors) Institutional Partner of 3TU. Federation - Delft University of Technology, University of Twente Preferred partners - Utrecht University, University Medical Center Utrecht National partners - Maastricht University, Radboud University Nijmegen, Tilburg University EuroTech Universities - Danmarks Tekniske Universitet, Technische Universität München, École Polytechnique Féderale de Lausanne Global Partner - Zhejiang University 8 Instellingsplan

9 Distinctive Research Areas Automotive Systems Building Physics Broadband Telecommunication Technologies Complex Molecular Systems (ICMS) Human Behavior and Intelligent Systems (ILI) Information and Communication Systems (EIRICT) Logistics and Operations Management Multiscale Mechanics (EMI) Nano-Engineering of Functional Materials and Devices Plasmas Polymers Process Engineering and Control Tissue Engineering and Imaging Bachelor College - BSc Undergraduate programs Applied Physics Architecture, Building and Planning Biomedical Engineering Chemical Engineering Computer Science & Engineering Electrical Engineering Industrial and Applied Mathematics Industrial Design Industrial Engineering and Management Science Innovation Sciences Mechanical Engineering New majors Automotive Medical Sciences and Engineering Psychology & Technology Software Science Sustainable Innovation Web Science Graduate School - MSc - PDEng - PhD Master s programs Applied Physics Architecture, Building and Planning Automotive Technology Biomedical Engineering Building Services Business Information Systems Chemical Engineering Computer Science and Engineering Construction Management and Engineering Electrical Engineering Embedded Systems Human-Technology Interaction Industrial and Applied Mathematics Industrial Design Innovation Management Innovation Sciences Mechanical Engineering Medical Engineering Operations Management & Logistics Science Education and Communication Sustainable Energy Technology Systems and Control Special master tracks Broadband Telecommunication Technology Care and Cure EIT Embedded Systems EIT Service Design and Engineering Fluid and Solid Mechanics Information Security Technology Nano-Engineering Regenerative Medicine and Technology Science and Technology of Nuclear Fusion Research track Complex Molecular Systems graduate program Designer programs Architectural Design Management Systems Automotive Systems Design Design and Technology of Instrumentation Healthcare Systems Design (in formation) Information and Communication Technology Logistics Management Systems Mathematics for Industry Process and Product Design Smart Energy Buildings and Cities Software Technology User-System Interaction TU/e in figures 2011 Students BSc 4750 MSc 2950 PDEng 250 PhD 1200 Scientific staff Tenured 550 Non-tenured 1450 Publications Web of Science 1400 Cit.impact score 1.71 Co-publications with Industry 14% International co-publications 53% Budget Total 300 mln 9

10 2. Strategisch Plan TU/e 2020 en recente ontwikkelingen Begin 2011 heeft de TU/e haar Strategisch Plan 2020 gepresenteerd. Hierin is voor de komende 10 jaar een groeitraject uitgezet naar een grotere en meer gevarieerde uitstroom van ingenieurs, een intensievere R&D-samenwerking met de hightech industrie en andere hightech sectoren en een TU/e Science Park van nationale betekenis en internationale allure. 10 Instellingsplan

11 De TU/e kiest om meerdere redenen voor een groeistra tegie. Allereerst vragen grote maatschappelijke uitdagingen om nieuwe technologische concepten. Daarnaast vraagt de hightech industrie in de Brainportregio en de rest van ons land veel meer ingenieurs dan er nu opgeleid worden. Tot slot nemen de internationale competitie om goede studenten en onderzoekers en de competitie binnen de wetenschap sterk toe. Naast kwaliteit is ook omvang van belang om een rol van betekenis te kunnen spelen, om te kunnen investeren, om aantrekkelijk voor bedrijven te zijn en om voldoende zichtbaar te zijn voor internationaal talent. Groei in onderwijs en onderzoek is nodig om als universiteit de eigen maatschappelijke rol waar te maken. Strategie in notendop De TU/e heeft in 2020 in de wereld een vooraanstaande positie als internationale researchuniversiteit in engi neering science & technology. Ze staat bekend om haar grote wetenschappelijke én maatschappelijke impact en haar substantiële betekenis voor de concurrentie positie van Brainport Zuidoost-Nederland en de Nederlandse kenniseconomie. Om dat te bereiken zijn in het Strategisch Plan TU/e 2020 de volgende doelen gesteld: Onderwijs Bundelen bacheloropleidingen in het Bachelor College en compleet herontwerp van het bachelor-onderwijs Bundelen graduate onderwijs in de Graduate School Realiseren hogere rendementen en ambitieus studieklimaat Internationaliseren van studentenpopulatie en onderwijs Vergroten studenteninstroom via adequate marketing van vernieuwd onderwijsaanbod Bezinning op postgraduate onderwijs Onderzoek Gericht versterken excellentie in de disciplines Realiseren TU/e Strategic Areas rond belangrijke maatschappelijke vraagstukken (Energy, Health, Smart Mobility) Stimuleren vernieuwende multidisciplinaire onderzoeksinitiatieven Ontwikkelen kansrijke R&D-instituten in belangrijke niches Versterken internationale onderzoekspositie Kennisvalorisatie Realiseren meer planmatige R&D-samenwerking met hightech industrie Vergroten effectiviteit van kennis- en technologietransfer naar mkb Vergroten deelname aan ondernemerschapsgericht onderwijs Vergroten aantal succesvolle starters Campus Ontwikkelen campus tot TU/e Science Park van nationaal belang en internationale allure Randvoorwaarden Zorgen voor benodigde investeringen ( miljoen euro) Ruim baan bieden aan toptalent, meer vrouwen en buiten - landers in vaste wetenschappelijke staf Afstemmen organisatie op strategie, indien nodig clus te ren van faculteiten Benchmarken centrale ondersteunende diensten Stappen zetten op weg naar digitale universiteit Ontwikkelen internationale universiteitscultuur Bevorderen krachtenbundeling in Nederlandse technologiesector 11

12 Kernwaarden Bij de uitvoering van de strategie houdt de TU/e vast aan de volgende kernwaarden: Het academisch karakter van de universiteit en de weten - schappelijke onafhankelijkheid en integriteit van de wetenschappelijke staf staan hoog in het vaandel. Onderzoekers krijgen ruimte om op basis van nieuws gierig heid in academische vrijheid fundamenteel onder zoek te doen. Internationaal excelleren in de verschillende disciplines is een eerste vereiste om succesvol aan inter- en multidisciplinaire uitdagingen te kunnen werken. Een sterke verwevenheid van de kerntaken onderwijs, onderzoek en kennisvalorisatie geldt als een vanzelfsprekendheid. De universiteit stelt zich nadrukkelijk open op naar haar maatschappelijke omgeving. Zij onderscheidt zich door nauwe banden met de hightech industrie in haar omge ving en door een uitstekende relatie met lokale, provinciale en nationale overheden. Nieuwe ontwikkelingen Sinds de publicatie van het Strategisch Plan TU/e 2020 in januari 2011 hebben zich enkele nieuwe ontwikkelingen voorgedaan op regionaal, nationaal en internationaal niveau waarmee bij de implementatie van de strategie rekening moet worden gehouden. Brainport 2020 Begin 2011 heeft de Brainportregio Zuidoost-Nederland haar Strategie 2020 gepresenteerd. De doelstelling en ambitie van Brainport 2020 is te behoren tot de top 3 van economieën in Europa en de top 10 van de wereld, door de bestaande topclusters te versterken en met elkaar te verbinden, door samen te werken met alle regionale netwerken en door het doorontwikkelen van nieuwe clusters, zoals slimme mobiliteit, energie en slimme zorg. De TU/e heeft bijgedragen aan de ontwikkeling van de Brainportstrategie en participeert vanzelfsprekend in het aan de strategie gekoppelde uitvoeringsprogramma. Kwaliteit in verscheidenheid In zijn Strategische Agenda Hoger Onderwijs Kwaliteit in verscheidenheid heeft de staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap in 2011 aangegeven een sterker profiel van hoger onderwijs- instellingen, een ambitieuzer studieklimaat en zwaartepuntvorming in het onderzoek te willen stimuleren. Topsectoren Met de Topsectoren heeft de Minister van Economie, Land - bouw & Innovatie in 2011 een nieuw bedrijfsleven beleid ingezet. Via generieke fiscale maatregelen en een revol verend innovatiefonds streeft de overheid ernaar om innovatiegericht onderzoek en nieuwe bedrijvigheid in negen economische topsectoren te stimuleren. Het bedrijfs leven krijgt in het geheel een leidende rol. Tegelijkertijd beëindigt de regering specifieke innovatie subsidies en de inzet van middelen uit het Fonds Economische Structuur versterking (FES) voor onderzoek en innovatie. De TU/e is betrokken geweest bij de opstelling van onderzoeksroad maps en de ontwikkeling van plannen voor topconsortia voor kennis en innovatie (van bedrijven en kennisinstel lingen) door de topteams van de topsectoren High Tech Systemen en Materialen, Chemie, Life sciences & Health, Energie, Logistiek en Creatieve Industrie en het doorsnij den de thema ICT. Horizon 2020 De Europese Unie heeft eind 2011 Horizon 2020 gepresenteerd als een nieuw en overkoepelend strategisch kader voor de financiering van onderzoek en innovatie. Het plan omvat drie hoofdlijnen van beleid: het stimuleren van wetenschap van topkwaliteit, het bevorderen van industrieel leiderschap en innovatie en het aanpakken van grote maatschappelijke uitdagingen. Het gaat daarbij om de besteding van in totaal ruim 86 miljard euro voor 7 jaar, waarvan ruim 13 miljard via de ERC en 3 miljard via het European Institute of Innovation and Technology (EIT). Er komen dus meer middelen voor onderzoek en innovatie vanuit Brussel beschik baar. 12 Instellingsplan

13 Gezamenlijke doelen Deze ontwikkelingen betekenen voor de TU/e een ondersteuning van de uitgezette strategie. Zo sluiten de prioritaire thema s van Brainport 2020 naadloos aan op de Strategic Areas van de TU/e en geeft de triple helix-benadering ruimte aan de TU/e om haar rol als publiek gefinancierde onderzoeks partner van het bedrijfsleven én de samenleving verder te ontwikkelen. Ook de doelen van de strategische agenda van OCW passen uitstekend in de activiteiten van de TU/e van de afgelopen en de komende jaren: een heldere profilering ten opzichte van en krachtenbundeling met nationale én internationale partners, sterke focus op verbetering van de rendementen van het onderwijs en het versterken en vernieuwen van onderzoekszwaartepunten. Het Sectorplan Technologie Uitvoering van de 3TU.Federatie kent eveneens deze prioriteiten. Het topsectorenbeleid en Horizon 2020 zullen de komende jaren de belangrijkste programmatische kaders voor publiekprivate samenwerking zijn. De opgebouwde ervaring en netwerken in Technologische Topinstituten (TTI s), de succes volle participatie in de verschillende onderdelen van het Zevende Kaderprogramma, waaronder de Joint Technology Initiatives (JTI s), de programma s van de European Research Council (ERC) en de deelname aan de Knowledge & Innovation Communities InnoEnergy en ICT Labs van het European Institute for Innovation & Technology vormen een solide basis voor een belangrijke rol in de topsectoren en Horizon Actielijnen voor R&D Naast het feit dat de recente ontwikkelingen inhoudelijk goed aansluiten op de ambities van de TU/e, moet ook ge constateerd worden dat de basisfinanciering verder afneemt en de mogelijkheden om externe fondsen te werven ronduit onzeker zijn, nu de R&D-middelen vanuit de overheid sterk afnemen en onzeker is in welke mate mid de len beschikbaar komen in de topsectoren. Dit zal zich vertalen in een afname van onderzoeksmiddelen en aantallen promovendi. De TU/e zet in op vier lijnen om deze afname tegen te gaan: het aangaan van consortia met bedrijven via de Strategic Areas Energy, Health en Smart Mobility, een sterke deelname in Horizon 2020, een gerichte deelname in de topsectoren en een intensivering van kennisvalorisatie aan de TU/e. De perspectieven hiervoor zijn goed. Voorwaarde is evenwel dat de universiteit over voldoende basisfinanciering kan beschikken: deze programma s werken als multiplier, waarbij op basis van eigen inzet externe fondsen worden verworven. Zonder eigen inzet kan echter geen sprake zijn van een dergelijk multipliereffect. TU/e in startblokken De TU/e kiest in haar strategie voor vernieuwing van het onderwijs, voor onderzoekszwaartepunten en voor een effectieve aanpak van kennisvalorisatie. Het één kan niet zonder het ander: de groei van studentenaantallen is alleen te realiseren als ook het aantal onderzoekers kan stijgen. Gezien het grote tekort aan hoogwaardige arbeids krachten in de hightech sector en de behoefte aan internationaal competitieve kennis, kan de TU/e de rol als motor van de hightech sector en het innovatieve bedrijfsleven slechts vervullen als deze groei ook daadwerkelijk wordt gerealiseerd. Duidelijk is dat de groeiambitie voor 2016 en 2020 een forse uitdaging inhoudt. De TU/e staat hiervoor in de start blokken. Samenwerking met overheden, bedrijven en collega-kennisinstellingen in Nederland en internationaal is essentieel om de doelen van het Strategisch Plan 2020 te bereiken en een maximaal effect te sorteren met de beschikbare mid de len voor onderwijs, onderzoek en kennisvalorisatie. Eind 2014, halverwege de looptijd van dit instellingsplan, zal een evaluatie plaatsvinden van de doel-stellingen richting 2016 en Op dat moment liggen de eerste jaren van de implementatie van het Strategisch Plan 2020 achter ons en zal meer duidelijkheid bestaan over de financiële perspectieven. 13

14 3. Maatschappelijk profiel Om op onderzoeksgebied flexibel in te kunnen spelen op dynamische externe ontwikke lingen en om de maatschappelijke en economische impact van het onderzoek te versterken, bundelt de TU/e haar onder scheidende disciplinaire onderzoeksterktes in Strategic Areas rondom een beperkt aantal grote maat schappelijke issues. De Strategic Areas gaan als interface fungeren tussen enerzijds leerstoelen c.q. capaci teits groepen binnen de universiteit en anderzijds maatschappelijke instan ties, bedrijven en andere kennisinstel lingen waarmee de TU/e kennis ontwikkelt en deelt om deze tot maatschap pe lijke toepassing te brengen. Zij versterken het maatschappelijk profiel van de universiteit, haar ver dienvermogen in de tweede en derde geld stroom én haar aantrekkings kracht op potentiële studenten. TU/e Strategisch Plan Instellingsplan

15 In 2011 is gekozen voor drie Strategic Areas: Energy, Health en Smart Mobility. Binnen deze thema s zullen consortia met maatschappelijke instanties, bedrijven en kennis instel - lingen worden gecreëerd. Vanuit deze consortia ontwikkelt en realiseert de TU/e gezamenlijke onderzoeks- en valo ri satie-programma s. Ook zijn deze thema s duidelijk zichtbaar in het opleidingenaanbod en in de externe profilering van de universiteit: dit zijn bij uitstek de maat schappelijke uitdagingen waar de TU/e aan werkt. 3.1 Strategic Area Energy Oplossingen voor de energievoorziening vergen een lange adem. Maar als mensen echt willen, kunnen ze heel veel voor elkaar krijgen. In de zeventiende eeuw stookten we nog hout, daarna zijn we overgegaan op kolen en olie. Nu is de fase van schonere energiebronnen aangebroken. Rick Harwig, directeur van de TU/e Strategic Area Energy De TU/e focust met de Strategic Area Energy op nieuwe technologische oplossingen voor maatschappelijke problemen, zoals het opraken van fossiele brandstoffen, schadelijke effecten van energiegebruik op het milieu, klimaatverandering en de toenemende energiebehoefte van opkomende economieën. Uiteindelijk doel is schone energie die de vraag van morgen kan bedienen. De bron of mix van bronnen die onze maatschappij in de toekomst gebruikt, zal per situatie, stad, regio en land verschillen. De afgelopen vijftien jaar hebben laten zien dat er meer decentrale energievoorzieningen, zoals zonne cellen op daken, geïnstalleerd worden en dat consu menten bewuster met energie omgaan. Gebouwen kunnen in de toekomst zelf deels of geheel in hun behoefte gaan voor zien. Een andere belangrijke trend is de opkomst van elektrisch rijden, waardoor de vraag naar duurzame elektri citeit alleen maar verder zal toenemen. Ten opzichte van nu betekenen deze ontwikkelingen een grote verandering. Hoe gebouwen geen energie meer gaan gebruiken maar toch comfort bieden, hoe auto s verder kunnen rijden op 1 batterij, hoe grote voertuigen schone brandstoffen gaan gebruiken en hoe kernfusie een onuitputtelijke bron van energie kan worden: dat zijn belangrijke onderzoeks vragen voor de TU/e. Energie is bij uitstek een gebied waar op de TU/e sterk kan bijdragen aan maatschappelijke uitdagingen. Onderzoeksthema s De Strategic Area kent vier onderzoeksthema s: Built Environment Besparing, opwekking en toepassing van energie in een gebouw, wijk, stad of regio. Het gaat hierbij onder meer om smart grids, building management systems, isolatie, stedelijke planning, batterijen, thermische energieopslag en technieken voor het regelen van wooncomfort. Energy Conversion De omzetting van duurzame bronnen in energie. Het gaat hierbij om verschillende soorten zonnecellen voor de omzetting van zonlicht in elektriciteit en de omzetting van zonlicht in vloeibare brandstoffen ( solar fuels ). Future Fuels Nieuwe brandstoffen uit duurzame bronnen in combinatie met de ontwikkeling van motoren om een zeer schone verbranding mogelijk te maken. Fusion Energy Het oplossen van verschillende vraagstukken om tot een grootschalige energieproducerende reactor voor kernfusie te komen. Hiermee wordt een bijdrage geleverd aan de ontwikkeling van de ITER-reactor in Cadarache, Frankrijk. Op deze gebieden zijn circa 400 TU/e-onderzoekers actief. Het accent ligt hierbij op funderend onderzoek van topkwaliteit en op innovatie door samenwerking met bedrijven. Naast het ontwikkelen van technologie gaat het onderzoek ook in op de acceptatie en het gebruik van energietechnologie door consumenten. 15

16 KIC InnoEnergy De TU/e is partner in de KIC InnoEnergy van het European Institute of Innovation and Technology, dat de ambitie heeft om uit te groeien tot het belangrijkste energie-innovatienetwerk van Europa. Daarnaast participeert de TU/e in Solliance, een alliantie van TNO, TU/e, Holst Centre, ECN, IMEC en een aantal bedrijven op het gebied van zonneenergie. Ook is de TU/e mede-initiatiefnemer van Smart Energy Regions, een netwerk van bedrijven, maatschappelijke organisaties en kennisinstellingen gericht op de ontwikkeling en implementatie van slimme energietechno logie door en in de provincie Noord-Brabant en de hightech regio Brainport. Het project Smart Energy Regions Brabant is hier een belangrijke motor in. Daarnaast zal het Dutch Institute For Fundamental Energy Research (DIFFER) van FOM zich in 2015 op het TU/e Science Park vestigen. Ook in het preferred partnership met de Universiteit Utrecht en het UMC Utrecht zijn sinds 2011 samenwerkingsprojecten op het gebied van energie opgenomen. Het uitbouwen en benutten van deze netwerken is één van de belangrijke doelen voor de komende jaren. Centrum voor energie-onderzoek Deze netwerken en krachtenbundeling dragen bij aan de ontwikkeling van Eindhoven en de TU/e tot een centrum voor energieonderzoek met internationale uitstraling. Ook de studenten zullen hier de vruchten van plukken, onder meer door het Erasmus Mundus masterprogramma SELECT en de ontwerpersopleiding Smart Buildings & Cities (allebei ondersteund door de KIC InnoEnergy), door de 3TU-master Sustainable Energy Technology en door de in voorbereiding zijnde masteropleiding Science and Technology of Nuclear Fusion. Daarnaast zal in het Bachelor College het thema energie duidelijk naar voren komen in veel opleidingen. Ook zal het TU/e Science Park zelf dienen als testbed voor nieuwe energietechnologieën en zal de universiteit het eigen verbruik zo veel mogelijk verminderen. De hechte relaties in de regio en de grote nationale en internationale netwerken maken het voor de TU/e mogelijk om op basis van haar internationale positie een belangrijke rol voor bedrijven te spelen. De TU/e zal daarom samen met bedrijven sterk de focus leggen op deelname in Horizon 2020, de KIC InnoEnergy en de Topsector Energie. Roadmaps In de periode zullen op elk van de vier thema s onderzoeks- en valorisatieroadmaps ontwikkeld worden voor de komende 10 jaar en zal de TU/e consortia met maatschappelijke en private partners inrichten. Ook zullen ten opzichte van 2010 siginificant meer MSc s in het domein energie opgeleid worden en zal ook het aantal PDEng s toenemen. De focus bij zowel het vormen van consortia als het opleiden van studenten is internationaal: energie is mondiaal en Europees een belangrijk onderzoeks- en innovatiethema en internationaal is de belangstelling voor opleidingen in het energiedomein groot. Beoogde resultaten Het TU/e Science Park is een gerenommeerd centrum van energieonderzoek, met activiteiten van onder meer TU/e, FOM en de EIT KIC InnoEnergy. Onderzoekers aan de TU/e behoren inter nationaal tot de top op de gebieden van kernfusie, zonnecellen, future fuels, procestechnologie en energie in de gebouwde omgeving. De instroom in masters op het gebied van Energy neemt toe van 70 in 2011 naar 105 in De externe financiering van onderzoek op het gebied van Energy zal in 2016 tenminste het topniveau van 2011 evenaren (15 mln). Het netwerk Smart Energy Regions kent 150 partners in de regio Brainport en werkt hecht samen met innovatieve regio s in Europa. 16 Instellingsplan

17 3.2 Strategic Area Health De kosten van de zorg in Nederland en elders in de wereld lopen op. Bovendien dreigt er een tekort aan verzorgend personeel. We moeten daarom technologieën realiseren die de zorg efficiënter maken. In mijn toekomstdroom bevat een ziekenhuis nauwelijks bedden, omdat kwalen worden voorkomen en verholpen zonder in het lichaam te snijden. Roel Fonville, directeur van de Strategic Area Health Door zorg rond de mens zelf te organiseren maakt technologie het mogelijk de kosten omlaag te brengen en de kwaliteit van leven te verhogen. Dit kan door technologie in te zetten voor zorg in huis via domotica, voor een sterkere focus op preventie en voor medisch specialisten zodat zij efficiënter kunnen werken. Bij elkaar genomen betekenen deze zaken een grote verandering. Daarvoor zijn nieuwe toepassingen nodig die zich baseren op nieuwe concepten, die voortkomen uit de interactie tussen de medische en technologische disciplines. De TU/e kan een grote bijdrage leveren aan het oplossen van maatschappelijke vraagstukken in de zorgsector. Meer dan 250 onderzoekers uit alle faculteiten werken binnen deze Strategic Area samen om grenzen te verleggen. Werken op het snijvlak van disciplines brengt nieuwe inzichten om complexe medische kwesties op te lossen. Door de traditioneel sterke binding van de TU/e met bedrijven en zorginstellingen kunnen binnen de universiteit ontwikkelde nieuwe technologische concepten toepasbaar gemaakt worden in te ontwikkelen nieuwe producten en diensten. Thema s Centraal staan drie thema s: Smart Environment Technieken die een langer zelfstandig bestaan mogelijk maken en zo de belasting van de eerste- en tweedelijnszorg verminderen. Hierbij gaat het bijvoorbeeld om de inrichting van de directe leef-omgeving, in kleding verwerkte ICT en informatie- en planningssystemen waarbij de mens centraal staat. Smart Diagnosis Onderzoek naar niet-invasieve diagnostiek, naar technieken die lichaamsfuncties meten, in het lichaam kijken en snel een betrouwbaar meetresultaat geven. Deze nieuwe diagnostische technieken zijn belangrijk voor zowel de eerstelijnszorg als voor zelfhulp. Ze geven de patiënt zelf meer invloed en inzicht. Het gaat hierbij onder meer om imaging en biosensoren. Smart Interventions Onderzoek naar effectieve ingrepen van zeer hoge kwali teit, die pijnloos en snel zijn, het gewenste resultaat opleveren bij de eerste keer toepassen en ervoor zorgen dat de patiënt daarna weer snel naar huis kan. De TU/e heeft kennis en expertise in huis op tal van terreinen die in dit verband relevant zijn, zoals image guided non invasive interven tions, tissue engineering, discharge plasma medicine en telerobotics. 17

18 Onderzoek van topniveau Onderzoek en toepassing van technologie in de zorg vragen om een brede expertise - van thuiszorg tot klinische zorg in de ziekenhuizen - en om de betrokkenheid van vele disciplines. Daarvoor is allereerst onderzoek nodig van inter nationaal topniveau. Met het oog daarop werken onderzoekers van de TU/e samen met toponderzoekers in Nederland en daarbuiten. In de komende jaren zal de TU/e de samenwerking met het UMC Utrecht, het Maxima Medisch Centrum en het Catherina Ziekenhuis verder uitbouwen. Daarnaast zijn ook de universitaire medische centra van Nijmegen, Maastricht en Amsterdam van belang in de samenwer kingsprojecten. Ook zal met partners in het buitenland gestreefd worden naar deelname in een KIC Health Technology van het European Institute for Innovation and Technology (EIT). Imaging Het UMC Utrecht, de Universiteit Utrecht, de Technische Universiteit Eindhoven en Philips hebben in 2012 het Institute for Diagnostic and Interventional Imaging (IDII) opgericht. Dit consortium richt zich op de ontwikkeling van nieuwe beeldgestuurde minimaal ingrijpende behandelingen voor kanker, hersenaandoeningen en hart- en vaatziekten. Door de kennis en kostbare faciliteiten in het UMC Utrecht en op de High Tech Campus Eindhoven te delen, wordt samenwerking versterkt en innovatie versneld. De resul taten van het consortium worden vertaald naar industriële productie van nieuwe systemen die kunnen worden ingezet in de klinische praktijk. In 2016 zal dit consortium volledig operationeel zijn. Gekwalificeerde arbeidskrachten In deze context zal ook een zwaar accent liggen op het opleiden en afleveren van voldoende goed gekwalificeerde arbeidskrachten. Zowel in de hightech sector als in de zorg is de vraag naar gekwalificeerd technisch-medisch personeel bijzonder hoog. In samenwerking met de Universiteit Utrecht streeft de TU/e naar een veelzijdig opleidingenaanbod dat studenten optimaal in staat stelt klinische en/of technologische richtingen te volgen. In de komende jaren zal een aantal nieuwe majoren en masteropleidingen van start gaan, waarbij het voor talentvolle studenten ook mogelijk wordt om via efficiënte leerwegen zowel ingenieur als arts te worden. Transitie In samenwerking met bedrijven zal de TU/e innovaties mogelijk maken die de transitie naar een zorg met lagere kosten en een hogere kwaliteit van leven vormgeven. Met mkb s en een aantal grote bedrijven, zoals Philips Healthcare, zal de samenwerking worden verstevigd. Dit zal de TU/e doen in een internationale context. Health is immers in heel Europa en daarbuiten een forse maat schap pelijke uitdaging. In de Strategic Area zullen hiertoe thema tische roadmaps worden ontwikkeld, die zich richten op focus, kritische massa en kwaliteit binnen de onderzoeks domeinen. Op basis van deze roadmaps richt de TU/e zich op de vorming van consortia met publieke en private part ners, onder andere in de topsectoren High Tech Systemen en Materialen en Life sciences & Health en in Europese Horizon 2020-programma s als Active Living en Healthy Ageing. Experimenteerplatforms Binnen de Brainportregio wordt met vele partijen in netwer ken samengewerkt bij het ontwikkelen van een hoogwaar dige infrastructuur voor open innovatie op medisch technologisch gebied, onder andere via de Imaging Facility en Slimmer Leven Vanuit deze netwerken zullen experimenteerplatforms ( test beds ) en proeftuinen ( living labs ) worden gerealiseerd om nieuwe techno logische concepten in een realistische context te beproeven. 18 Instellingsplan

19 Beoogde resultaten De TU/e speelt in samenwerking met partners een internationale rol op de wetenschapsgebieden die relevant zijn voor de centrale thema s van de Strategic Area, zoals Medical Imaging, Regenerative Medicine, Mini mal Invasive technologies en Remote Sensors. De TU/e levert een wezenlijke bijdrage aan de regionale initiatieven LIFETEC en Slimmer Leven De TU/e participeert in thema s die gere lateerd zijn aan Brainport Living Labs voor Health. De instroom in masters op het gebied van Health neemt toe van 60 in 2011 naar 90 in De externe financiering van onderzoek op het gebied van Health zal in 2016 tenminste het topniveau van 2011 eve naren (13 mln). Deelname aan een EIT KIC op het gebied van Health. 3.3 Strategic Area Smart Mobility Mobiliteit heeft ons veel welvaart gebracht, maar er zijn ook nadelen: verkeersongelukken, files, vervuiling en het verbruik van fossiele brandstoffen. Toch zie ik de toekomst erg zonnig in. Nieuwe technologieën zullen oplossingen bieden voor maatschappelijke problemen, zodat we ook in de toekomst de wereld kunnen blijven bereizen. Carlo van de Weijer, directeur van de Strategic Area Smart Mobility en vice-president business development traffic solutions bij TomTom De ontwikkelingen op het gebied van verkeer en voer tuigen gaan bijzonder hard. Nu al zitten er meer dan 60 processoren in een auto, die helpen het voertuig veiliger en energiezuiniger te maken. Door nieuwe vormen van cruise-control en car-to-car communicatie zullen voertuigen kunnen anticiperen op het gedrag van andere voertuigen. Remmen, versnellen en eventueel invoegen gebeurt automatisch aan de hand van gegevens die voertuigen van elkaar krijgen. Krantje lezen achter het stuur is geen onrealis tische gedachte. In het goederenvervoer zullen nieuwe logistieke- en informatiesystemen slim en efficiënt plannen en ritten aan elkaar knopen met als resultaat: minder lege kilometers en lagere kosten. Intelligente verkeers- en navigatiesystemen vertellen iedere wegge bruiker niet alleen hoe hij de snelste route kan afleggen, maar bij wijze van spreken ook of hij beter eerst boodschappen kan gaan doen en pas daarna een pakketje wegbrengen. De oplossingen die worden aangedragen aan de maatschappij zijn gericht op twee zaken: het intelligenter en productiever plannen van mobiliteit en het duurzamer - schoner, veiliger en zuiniger - transporteren van mensen en goederen. 19

20 Smart Mobility is een maatschappelijke uitdaging waarvoor de TU/e veel kennis en expertise in huis heeft, op heel uiteenlopende terreinen: planning, logistiek, verkeers mana gement, veiligheid van verkeer en schone voertuigen. In een voor Nederland unieke combinatie van automotive, ICT en logistiek gaan circa 250 onderzoekers van de TU/e deze uitdaging aan. Thema s Daarbij zijn de volgende thema s leidend: Automotive Technology Het geïntegreerd samenwerken van het groeiend aantal hightech systemen in een auto, ten behoeve van steeds schonere, zuinigere en veiligere auto s. Intelligent Transportation Systems Het concept van de Connected Car, de computergestuurde auto die communiceert met andere auto s. Door een combinatie van sensoren, real time controlemogelijkheden en communicatie-netwerken interacteren auto s met elkaar en hun omgeving. ICT/Embedded Systems Ontwikkeling van embedded systems in voertuigen en ontwikkeling van intelligente software, waardoor het voertuig zich aanpast aan de gebruiker en reageert op externe signalen. Mobility & Traffic Geavanceerde computermodellen die simuleren hoe mensen zich door de openbare ruimte bewegen, met of zonder voertuig. Die informatie kan gebruikt worden voor beleidsvorming op het gebied van ruimtelijke ontwik keling, verstedelijking, energie, het openbaar vervoer, de aanleg van netwerken en het voorspelbaar maken, beperken of zelfs oplossen van files. Transport & Logistics De totale supply chain, een nauwe integratie van transport en logistiek met behulp van geavanceerde ICT-systemen. Hiervoor is een conceptuele modellering nodig van supply chain management en verkeersmanagement. Opleidingen Voor studenten is in 2012 een veelzijdig opleidingen aan bod beschikbaar. Zo kan men Logistics in een master- en ontwerpersopleiding studeren en zijn er opleidingen op het gebied van automotive over het gehele spectrum van bachelor, master en ontwerper - een aanbod dat uniek is voor Nederland. De TU/e streeft naar een sterke groei van het aantal studenten in de automotive en logistieke opleidingen om te kunnen voorzien in de behoefte van bedrijven naar gekwalificeerde arbeidskrachten. Voor 2016 ligt de doelstelling op +50%. Veiliger en duurzamer De TU/e gaat de maatschappelijke uitdaging aan om mobiliteit schoner, veiliger en duurzamer te maken - in samenwerking met partners in de hightech en logistieke sector, binnen en buiten de regio Brainport Zuidoost-Nederland. De Dinalog Campus in Breda, AutomotiveNL, Dutch Integrated Testsite for Cooperative Mobility (DITCM), European Supply Chain Forum en Green Car Initiative zijn de voornaamste kennispartners. Ook bedrijven en instanties zoals DAF, TomTom, NXP, VDL, Bosch Transmissions, Corus, Nedcar, DTI, TNT, TNO, Prodrive, Unilever en het Ministerie van Infrastructuur & Milieu zijn bij de Strategic Area betrokken. Roadmaps en consortia De TU/e zal de komende jaren roadmaps en consortia vormgeven met onder andere deze belangrijke maatschappe lijke partners en bedrijven. Daarbij ligt de focus op zowel nationale initiatieven, zoals de topsectoren High Tech Systemen en Materialen, Energie en Logistiek, als op internationale ontwikkelingen. Zo zijn er hechte banden met andere logistieke topregio s zoals Waterloo in Canada en het Ruhrgebied en bestaan er sterke banden met de automotive industrie, met name in Duitsland. 20 Instellingsplan

21 Start-ups Een laatste belangrijk doel voor de komende jaren is het ondersteunen van een substantieel aantal nieuwe startups in het domein van Smart Mobility: veel automotivecomponenten en nieuwe logistieke concepten en toepassingen kunnen bij uitstek door kleine innovatieve bedrijven tot een product worden gemaakt. Het TU/e Science Park zal daar als living lab en testbed voor nieuwe toepassingen kunnen fungeren. Door hechte samenwerking met overheden en grote bedrijven kan dit ertoe leiden dat de regio Brainport Zuidoost Nederland en de TU/e internationaal erkend worden als een belangrijk centrum van kennis en innovatie op het gebied van mobiliteit. Beoogde resultaten De instroom in masters op het gebied van Smart Mobility neemt toe van 110 in 2011 naar 165 in De externe financiering van onderzoek op het gebied van Smart Mobility zal in 2016 tenminste het topniveau van 2011 evenaren (9 mln). De Strategic Area Smart Mobility wordt door bedrijven in binnen- en buitenland erkend als een belangrijke bron van innovatie en kennis. De mede aan de TU/e ontwikkelde modellen en technologieën leveren een belangrijke bijdrage aan de beleidsvorming op het gebied van verkeer en vervoer. 21

22 4. Onderwijs De TU/e voorziet in 2020 in de behoeften van de samenleving en de kennis industrie aan verschillende typen academisch gevormde ingenieurs, technolo gisch ontwerpers en onderzoekers. Via een gedifferentieerd onderwijsaanbod wordt adequaat ingespeeld op de uiteen lopende studiekeuzemotieven van verschillende groepen studenten en op de behoefte aan verschillende typen technologische kenniswerkers op de arbeidsmarkt. Het studieklimaat is uitdagend en motiverend. Onderwijs en studentenpopulatie zijn in 2020 sterk internationaal. TU/e Strategisch Plan Instellingsplan

23 In de periode realiseert de TU/e een ingrij pende hervorming van haar bacheloronderwijs en brengt zij alle bacheloropleidingen onder in het TU/e Bachelor College. Het masteronderwijs en de technische ontwerpersoplei dingen en promotietrajecten worden gebundeld in de TU/e Graduate School en krijgen hierdoor meer samenhang en inter nationaal profiel. De nodige inspanningen zullen worden geleverd om de uitval uit opleidingen te verkleinen en de onderwijsrendementen te verbeteren. Met hoge kwaliteitsstandaarden borgt de TU/e dat zij hoog waardige ingenieurs en onderzoekers aflevert. Het aantal buitenlandse studenten in bachelor- en masteropleidingen zal de komende periode sterk stijgen en Nederlandse studenten doen in toenemende mate buiten landervaring op. Tot slot zal de TU/e een visie ontwikkelen op haar rol ten aanzien van de toenemende maatschappelijke vraag naar life long learning. 4.1 Bachelor College In juni 2011 is de TU/e gestart met een ingrijpende hervorming van haar bacheloronderwijs. De opleidingen worden aantrekkelijker, uitdagender en studeerbaarder zowel voor concrete, vooral technisch georiënteerde bèta s als voor mensgerichte, generalistische en carrière gerichte béta studenten. Het doel is om tegemoet te komen aan de enorme vraag van het bedrijfsleven, landelijk en in de Brainportregio Eindhoven, naar meer en diversere ingenieurs. De bacheloropleidingen van de TU/e zijn inhoudelijk van hoog niveau. Desondanks stromen er al jaren te weinig studenten in en zijn de rendementen te laag. Daardoor kan de TU/e niet voldoen aan de maatschappelijke behoefte aan ingenieurs. Tal van losse maatregelen om dat aan te pakken hebben onvoldoende resultaat opgeleverd. Daarom is gekozen voor een meer fundamentele en samenhangende aanpak. De bacheloropleidingen worden beter gestructureerd, inhoudelijk vernieuwd en met elkaar onder één paraplu gebracht in het TU/e Bachelor College. Aantrekkelijke bachelor De TU/e trekt tot nu toe vooral studenten aan die van nature interesse hebben in bètavakken en technologie, de concrete bèta s. Met het Bachelor College richt de TU/e zich ook op zogenaamde carrièregerichte bèta s en generalistische, mensgerichte bèta s, onder wie veel meisjes met bèta talent. De instroom van bachelorstudenten zal in de periode tot het jaar 2020 moeten groeien naar minstens 1700 per jaar. Om die groei te bereiken maakt de TU/e het onderwijs aantrekkelijker, uitdagender en kansrijker voor alle vwo ers met de profielen Natuur & Gezondheid en Natuur & Techniek. Ook wil de TU/e extra studenten aantrekken door haar wervingsgebied uit te breiden naar heel Nederland en het aangrenzende buitenland. Opzet opleidingen De hervormde bacheloropleidingen omvatten een major (90 sp), basiscomponent (30 sp), USE-component (15 sp) en keuzeruimte (45 sp). In de keuzeruimte worden aantrekkelijke coherente pakketten van 15 studiepunten, disciplinair én interdisciplinair, aangeboden rond uitdagende thema s als de Strategic Areas. Studenten kunnen de keuzeruimte gebruiken om zich te verdiepen in de eigen discipline of juist om zich te verbreden. Ze kunnen zelf richting geven aan hun opleiding en hun ontwikkeling tot unieke professional. Om bestaande en nieuwe doelgroepen meer keuzemogelijkheden te bieden worden in de bestaande opleidingen ook nieuwe majoren aangeboden. Docenten bieden adequate coaching zodat er weloverwogen keuzes en samenhangende studiepaden ontstaan. Studierendementen De studierendementen van de bacheloropleidingen zijn nu te laag: circa 40% van de studenten haakt af in het eerste studiejaar en slechts 35% van de studenten die zich na het eerste jaar herinschrijven behaalt binnen vier jaar na de start van de opleiding een diploma. De TU/e streeft ernaar dat dit percentage in 2020 verdubbeld zal zijn tot 70%. 23

24 Hiertoe zullen verschillende vernieuwingen worden doorgevoerd. Een standaardomvang van vakken maakt het mogelijk horizontaal te programmeren, waardoor studenten meer flexibiliteit krijgen om een individueel studiepad te volgen. Een maximum van drie vakken tegelijkertijd voorkomt piekbelasting voor studenten. Er worden meer studentactiverende werkvormen gehanteerd. Door per onderwijsonder deel vaker te toetsen zal een student zijn inspan ningen beter kunnen verdelen en worden toetsen betrouwbaarder. Het eindcijfer wordt niet meer volledig bepaald door de eindtoets. Verder zullen er met alle stu den ten die zich aanmelden intakegesprekken worden gevoerd en zullen docenten studenten intensief gaan coachen bij het maken van keuzes op hun studiepad. Noodzaak voor maatschappij Met het Bachelor College speelt de TU/e in op de groei en de maatschappelijke behoefte aan ingenieurs en aan meer verschillende ingenieurs. Want de maatschappij wil niet alleen méér ingenieurs maar ook een grotere verscheidenheid. Er is dan ook geen sprake van dé ingenieur van de toekomst maar van allerlei ingenieurs van de toekomst, ingenieurs met heel verschillende profielen. Juist in de Brainportregio, het technologische hart van Nederland en één van de technologische topregio s binnen Europa, is deze differentiatie gewenst. Deze noodzaak is ook naar vo ren gebracht in de Human Capital Agenda s en het Masterplan Bèta en Technologie van de topsectoren. Naast ingenieurs met diepgang in één technologische discipline zijn er ingenieurs nodig die verbindingen kunnen slaan tussen verschillende technologische disciplines en/of tussen technische disciplines en de mens- en maat schappijgerichte wetenschappen. Er is een dringende behoefte aan ingenieurs die technologische kennis ondernemend weten om te zetten in maatschappelijk en economisch aantrekkelijke innovaties. Een grotere bachelorinstroom en betere studierendementen moeten niet alleen leiden tot een forse groei van de instroom van studenten in de masteropleidingen en een grotere jaarlijkse uitstroom van hoogwaardige ingenieurs uit de masteropleidingen, maar ook tot een grotere variatie in afstudeerprofielen van ingenieurs. Beoogde resultaten Succesvolle implementatie van de in het Pro gram ma Hervorming Bacheloropleidingen ontwikkelde opzet voor het vernieuwde bachelor onderwijs. Handhaving van het hoge niveau van studenten tevreden heid, onder meer blijkend uit studen ten oordelen per opleiding in de NSE en vakevaluaties. Toename van de instroom in de bacheloroplei din gen van 1190 in 2011 naar 1540 in Sterke verbetering van de rendementen: meer dan 55% van de herinschrijvers na het eerste jaar voltooit de opleiding binnen vier jaar na aanvang. Tenminste 10% van de studenten onderscheidt zich als excellente student via verschillende uit dagende programma s. De Strategic Areas zijn goed verankerd in de bacheloropleidingen via coherente pakketten, waaronder certificaatprogramma s. 24 Instellingsplan

25 4.2 Graduate School Het onderwijs na de bachelor is in 2011 gebundeld in de TU/e Graduate School, die zowel facultaire graduate programma s als faculteitsoverstijgende, thematische graduate programma s omvat. Op deze wijze kunnen de master- (MSc) en ontwerpersopleidingen (PDEng) en de trajecten voor promovendi (PhD) internationaal herkenbaar worden geprofileerd. Bovendien wordt de samenhang tussen de masteropleidingen, ontwerpersopleidingen en trajecten voor promovendi door de bundeling in graduate programs versterkt. Ook kunnen excellente studenten al tijdens hun masteropleiding stappen zetten richting een ontwerpersopleiding of promotietraject. De TU/e gaat hiermee meer studenten uit Nederland en het buitenland aantrekken. De instroom in de master oplei dingen is cruciaal voor het opleiden van voldoende ingenieurs voor het bedrijfsleven. Een belangrijke voorwaarde voor een grotere instroom is een internationaal herkenbaar en kwalitatief hoogstaand aanbod van opleidingen, dat boven dien ruimte biedt aan de persoonlijke wensen van de student. Samenhang De Graduate School omvat 15 graduate programs, die ieder gericht zijn op één discipline of discipline-over stij gend thema. Elk graduate program bevat één of meerdere masterc.q. ontwerpersopleiding(en) en diverse promotietrajecten. Onderwijs en onderzoek zijn binnen de graduate programs vanzelfsprekend nauw met elkaar verweven. Omdat veel TU/e-onderzoek in samenwerking met het bedrijfsleven plaats vindt, kunnen studenten uitstekend worden voor bereid op een rol als ingenieur, ontwerper of onderzoeker in het bedrijfsleven dan wel een rol als onderzoeker aan een kennisinstelling. Ook door korte certificaatprogramma s, gericht op bijvoorbeeld ondernemerschap, die gemak ke lijk kunnen worden ingepast in de opleiding, kunnen studenten de door hen gewenste competenties verwerven. Kwaliteit en excellentie Voor excellente masterstudenten zal het mogelijk worden om - daar waar zij bewezen hebben extra studielast aan te kunnen - al tijdens hun masteropleidingen onderdelen van een ontwerpersopleiding of promotietraject te volbrengen. Excellente studenten kunnen zich op deze manier voorbereiden op een PhD- of PDEng-opleiding. De huidige MSc-, PDEng- en PhD-opleidingen van de TU/e zijn van hoge kwaliteit. Ook het bedrijfsleven geeft aan dat afgestudeerden het juiste niveau hebben. Door de Graduate School een centrale rol te geven in de kwaliteits borging kan de kwaliteitsborging verder uitgebouwd en efficiënter uitgevoerd worden. Dit geldt ook voor de kwaliteit zorg binnen de PDEng- en PhD-opleidingen. Internationale werving en ervaring De TU/e Graduate School zal een belangrijke coördi ne ren de functie gaan vervullen bij het internationaal werven van potentiële MSc-, PDEng- en PhD-studenten. Daarvoor worden verschillende middelen ingezet: een intensieve profilering van het opleidingenaanbod en loopbaankansen in de regio Brainport, fondsvorming voor MSc- en PhD-beurzen en afspraken met partneruniversiteiten over gezamenlijke graduate programs. De TU/e streeft ernaar dat vrijwel alle studenten internationale ervaring opdoen tijdens de studie. Dit betekent dat zij onderwijs volgen samen met studenten van andere buitenlandse instellingen (op afstand) of zelf een periode aan een buitenlandse instelling studeren. De Graduate School zal zich, naast het ontwikkelen van vakken samen met buitenlandse instellingen, richten op het voorkomen van studievertraging door studeren in het buitenland. 25

2020 Strategisch Plan

2020 Strategisch Plan 2020 Strategisch Plan TU/e 2020. Strategisch Plan Het jaar 2020 lonkt Christel de Bakker, bachelor student Bouwkunde Loop in 2020 over het TU/e Science Park: maak een wandeling door deze groene stad die

Nadere informatie

Persbericht. Brabant investeert in zonne-energie

Persbericht. Brabant investeert in zonne-energie Persbericht Dit is een gezamenlijk bericht van ECN, TNO, TU/e en het Holst Centre (Solliance), Stichting voor Fundamenteel Onderzoek der Materie (FOM), Knowledge and Innovation Community (KIC) InnoEnergy

Nadere informatie

Highlights Nationale Studenten Enquête 2015

Highlights Nationale Studenten Enquête 2015 Highlights Nationale Studenten Enquête 2015 De Nationale Studenten Enquête (NSE) is een grootschalig landelijk onderzoek waarin jaarlijks alle Bachelor en Master studenten in het hoger onderwijs gevraagd

Nadere informatie

Advies Technische Universiteit Eindhoven

Advies Technische Universiteit Eindhoven Advies Technische Universiteit Eindhoven De Reviewcommissie (hierna commissie) heeft kennisgenomen van het voorstel van de Technische Universiteit Eindhoven (hierna TU/e) dat het College van Bestuur met

Nadere informatie

Drempelloze doorstroommogelijkheden in 3TU-verband in 2010

Drempelloze doorstroommogelijkheden in 3TU-verband in 2010 Drempelloze doorstroommogelijkheden in 3TU-verband in 2010 Toelichting: In het onderstaande overzicht is per technische masteropleiding aangegeven welke bacheloropleidingen drempelloos worden toegelaten.

Nadere informatie

Advies Universiteit van Tilburg

Advies Universiteit van Tilburg Advies Universiteit van Tilburg De Reviewcommissie (hierna commissie) heeft kennisgenomen van het voorstel van de Universiteit van Tilburg (hierna UvT) dat het College van Bestuur met zijn brieven van

Nadere informatie

Samenwerkingsagenda Hogeschool van Arnhem en Nijmegen en de Provincie Gelderland

Samenwerkingsagenda Hogeschool van Arnhem en Nijmegen en de Provincie Gelderland en de Provincie Gelderland 22 maart 2016 Overwegende dat: De provincie Gelderland veel waarde hecht aan de aanwezigheid van onderwijs/kennisinstellingen in haar Provincie. Uiteraard in hun functie van

Nadere informatie

Verbinden van wetenschap en samenleving. NWO-strategie

Verbinden van wetenschap en samenleving. NWO-strategie Verbinden van wetenschap en samenleving NWO-strategie 2019-2022 Verbinden van wetenschap en samenleving Dit strategisch plan beschrijft de koers van NWO voor de jaren 2019 tot en met 2022. NWO legt hierin

Nadere informatie

TU/e Bachelor College Herontwerp bacheloropleidingen. VSNU Conferentie Studiesucces 13 juni 2012 dr. Diana Vinke en drs.

TU/e Bachelor College Herontwerp bacheloropleidingen. VSNU Conferentie Studiesucces 13 juni 2012 dr. Diana Vinke en drs. TU/e Bachelor College Herontwerp bacheloropleidingen VSNU Conferentie Studiesucces 13 juni 2012 dr. Diana Vinke en drs. Jim Bergmans Inhoud presentatie Grote veranderingen in het TU/e bacheloronderwijs

Nadere informatie

Topsectoren. Hoe & Waarom

Topsectoren. Hoe & Waarom Topsectoren Hoe & Waarom 1 Index Waarom de topsectorenaanpak? 3 Wat is het internationale belang? 4 Hoe werken de topsectoren samen? 5 Wat is de rol voor het MKB in de topsectoren? 6 Wat is de rol van

Nadere informatie

Excellente partnerschappen binnen Europa: de KIC s

Excellente partnerschappen binnen Europa: de KIC s Excellente partnerschappen binnen Europa: de KIC s Martin Bakker, 18 februari 2014 Eind 2014 gaan twee nieuwe Europese samenwerkingsverbanden van start. Verspreid over Europa zullen universiteiten, kennisinstellingen,

Nadere informatie

Holland High Tech High Tech Solutions for Global Challenges Topsector High Tech Systemen en Materialen

Holland High Tech High Tech Solutions for Global Challenges Topsector High Tech Systemen en Materialen Holland High Tech High Tech Solutions for Global Challenges Topsector High Tech Systemen en Materialen Amandus Lundqvist Voorzitter Topteam HTSM 21 maart 2014 Topteam HTSM advies toename private én publieke

Nadere informatie

Voorstel voor prestatieafspraak

Voorstel voor prestatieafspraak Voorstel voor prestatieafspraak mei 2012 / Where innovation starts Inhoud 1 Inleiding 3 2 Missie en profiel 3 3 Externe ontwikkelingen en positie en strategie TU/e 6 3.1 Maatschappelijke uitdagingen 6

Nadere informatie

Deze brochure schetst de onderwijsvisie van onze universiteit op hoofdlijnen. De doelen die horen bij die visie kunnen we alleen samen bereiken.

Deze brochure schetst de onderwijsvisie van onze universiteit op hoofdlijnen. De doelen die horen bij die visie kunnen we alleen samen bereiken. ONDERWIJSVISIE OP HO OFDLIJNEN Geachte collega s, 1 Deze brochure schetst de onderwijsvisie van onze universiteit op hoofdlijnen. De doelen die horen bij die visie kunnen we alleen samen bereiken. We

Nadere informatie

Bestuurlijke Agenda 2012. Mijlpalen

Bestuurlijke Agenda 2012. Mijlpalen Bestuurlijke Agenda 2012 Mijlpalen Versie 16 december 2011 Onderwijs 1 Bachelor College i.o. (projectmanager: Lex Lemmens) Beslissing over start Bachelor College en hervormde bacheloropleidingen per sept

Nadere informatie

Logistieke uitdagingen en kansen binnen Horizon 2020

Logistieke uitdagingen en kansen binnen Horizon 2020 Logistieke uitdagingen en kansen binnen Horizon 2020 Martin Bakker, november 2013 Samenvatting Het nieuwe kaderprogramma voor onderzoek & innovatie van de Europese Unie, Horizon 2020, geeft een breed scala

Nadere informatie

innovatiebevordering RIS3 MKB OPZuid Europees Innovatieprogramma voor Zuid-Nederland overheden living labs koolstofarme economie cross-overs design

innovatiebevordering RIS3 MKB OPZuid Europees Innovatieprogramma voor Zuid-Nederland overheden living labs koolstofarme economie cross-overs design OPZuid Europees Innovatieprogramma voor Zuid-Nederland BIObased logistiek maintenance hightech systems agrofood overheden RIS3 innovatiebevordering duurzaamheid schone energie welzijn samenwerking gezondheid

Nadere informatie

Horizon 2020 Kansen voor Hogescholen

Horizon 2020 Kansen voor Hogescholen Horizon 2020 Kansen voor Hogescholen DG Onderzoek en Innovatie mei 2013 Inhoud presentatie Opzet toekomstig Europees R&I beleid Hoofdlijnen Horizon 2020 Waar staan we nu? Kansen voor hogescholen in Horizon

Nadere informatie

Where innovation starts Vakken eerste jaar major Sustainable Innovation*

Where innovation starts Vakken eerste jaar major Sustainable Innovation* Where innovation starts Vakken eerste jaar major Sustainable Innovation* *Deze major is formeel onderdeel van de bacheloropleiding Technische Innovatiewetenschappen TU/e Bachelor College De Technische

Nadere informatie

Where innovation starts Vakken eerste jaar major Sustainable Innovation*

Where innovation starts Vakken eerste jaar major Sustainable Innovation* Where innovation starts Vakken eerste jaar major Sustainable Innovation* *Deze major is formeel onderdeel van de bacheloropleiding Technische Innovatiewetenschappen TU/e Bachelor College De Technische

Nadere informatie

Profiel Pr ofiel TU/e 2011 2 2

Profiel Pr ofiel TU/e 2011 2 2 2 Inhoudsopgave Woord vooraf 5 Brainportregio 7 Science for society 8 Science for industry 10 Science for science 12 Onderwijs 16 Kennisvalorisatie 18 Universitaire partners in Nederland 19 Internationale

Nadere informatie

Tilburg University 2020 Toekomstbeeld. College van Bestuur, april 2013

Tilburg University 2020 Toekomstbeeld. College van Bestuur, april 2013 Tilburg University 2020 Toekomstbeeld College van Bestuur, april 2013 Strategie in dialoog met stakeholders Open voor iedere inbreng die de strategie sterker maakt Proces met respect en waardering voor

Nadere informatie

Topsectoren aanpak en de Nederlandse Defensie & Veiligheid gerelateerde industrie. Samen naar de top!

Topsectoren aanpak en de Nederlandse Defensie & Veiligheid gerelateerde industrie. Samen naar de top! Ministerie van Economische Zaken, Landbouw & Innovatie Topsectoren aanpak en de Nederlandse Defensie & Veiligheid gerelateerde industrie Samen naar de top! Drs. G.M. Landheer Directeur Topsectoren en Industriebeleid

Nadere informatie

De indeling van de sector Techniek

De indeling van de sector Techniek De indeling van de sector Techniek Elke sector is opgedeeld in vijf tot acht subsectoren. Deze sector is ingedeeld in zes subsectoren: 1 Biologie, scheikunde en medisch 2 Wiskunde, natuurkunde en informatica

Nadere informatie

// IK DROOM VAN EEN WERELD WAARIN IEDEREEN ELEKTRISCH RIJDT //

// IK DROOM VAN EEN WERELD WAARIN IEDEREEN ELEKTRISCH RIJDT // TU/e Bachelor College Instroom 2014-2015 // IK DROOM VAN EEN WERELD WAARIN IEDEREEN ELEKTRISCH RIJDT // Bachelor College SUSTAINABLE INNOVATION* * Deze major is formeel onderdeel van de bacheloropleiding

Nadere informatie

Contextschets Techniek

Contextschets Techniek Contextschets Techniek Nationaal Techniekpact 2020... 2 Welke activiteiten ondernemen de hbo-instellingen?... 2 Welke activiteiten ondernemen de universiteiten?... 3 Welke activiteiten onderneemt de 3TU?...

Nadere informatie

Best? New practice industry-university cooperation. Chemelot InSciTe. www.chemelot-inscite.com

Best? New practice industry-university cooperation. Chemelot InSciTe. www.chemelot-inscite.com Best? New practice industry-university cooperation Chemelot InSciTe www.chemelot-inscite.com Aanleiding / Externe ontwikkelingen Wetenschappelijke competitie neemt toe; universiteit moet zich op sterktes

Nadere informatie

d.d. 30 juni 2011 Overzicht Bestuurlijke Informatie voor Bilateraal Overleg 2011 Faculteit Wiskunde en Informatica

d.d. 30 juni 2011 Overzicht Bestuurlijke Informatie voor Bilateraal Overleg 2011 Faculteit Wiskunde en Informatica d.d. 3 juni Overzicht Bestuurlijke Informatie voor Bilateraal Overleg Faculteit Wiskunde en Informatica Inhoudsopgave Onderwijs - Faculteit Wiskunde en Informatica Nr Pag Titel Toelichting 3 Aantal Bachelorstudenten

Nadere informatie

Hoe ontwikkel je een regionale economy?

Hoe ontwikkel je een regionale economy? 1 Hoe ontwikkel je een regionale economy? Model van 5 elementen Excellent Science World leading and accessible positions in sciences People make the difference Attracting world class scientists and talented

Nadere informatie

DE INDUSTRIE: MOTOR VAN VERNIEUWING. Drie acties voor een nieuw Kabinet. Manifest 2017

DE INDUSTRIE: MOTOR VAN VERNIEUWING. Drie acties voor een nieuw Kabinet. Manifest 2017 DE INDUSTRIE: Drie acties voor een nieuw Kabinet MOTOR VAN Manifest 2017 VERNIEUWING Nederlandse industriële bedrijven behoren tot de top van de wereld. We zijn wereldmarktleider in chipmachines en medische

Nadere informatie

Operationeel Programma EFRO Noord-Nederland

Operationeel Programma EFRO Noord-Nederland Samenvatting Operationeel Programma EFRO Noord-Nederland 2014-2020 Inzet op innovatie en een koolstofarme economie In het Europa van 2020 wil Noord-Nederland zich ontwikkelen en profileren als een regio

Nadere informatie

Milieuwetenschappen in Leiden

Milieuwetenschappen in Leiden Milieuwetenschappen in Leiden Combineer je opleiding met milieu en duurzaamheid leiden.edu.nl Universiteit Leiden. Universiteit om te ontdekken. Waarom milieu en duurzaamheid? Thema s als gezondheid, armoedebeschrijving,

Nadere informatie

Campus Zeeland Investeren in economische structuurversterking in de Zuidwestelijke Delta

Campus Zeeland Investeren in economische structuurversterking in de Zuidwestelijke Delta Campus Zeeland Investeren in economische structuurversterking in de Zuidwestelijke Delta BZW Bijeenkomst Middelburg, 4 april 2017 Inhoudsopgave 1. Campus Zeeland 2. Bèta College 3. Kennis & Innovatie Netwerken

Nadere informatie

Sustainable solutions from a multidisciplinary approach

Sustainable solutions from a multidisciplinary approach Sustainable solutions from a multidisciplinary approach Infrastructures & Mobility Delft Research Initiatives Delft Research Initiatives Energie, Gezondheid, Infrastructuren & Mobiliteit, en Leefomgeving

Nadere informatie

Planning voorlichtingsavond vervolgstudies HBO & WO

Planning voorlichtingsavond vervolgstudies HBO & WO Planning voorlichtingsavond vervolgstudies HBO & WO Rondes Voorlichting Opleidingen Instelling 1 2 3 Lokaal Algemene voorlichting HAS - Bedrijfskunde en agrfoodbusiness - Business in Agriculture & Food

Nadere informatie

HAN en duurzame energie

HAN en duurzame energie Beroepsonderwijs tijdens de energie transitie HAN en duurzame energie Van buiten naar binnen. Tinus Hammink programma-manager SEECE Hogeschool van Arnhem en Nijmegen HBO en topsectoren; keuze van HAN 1.

Nadere informatie

Het creëren van een innovatieklimaat

Het creëren van een innovatieklimaat Het creëren van een innovatieklimaat Bertholt Leeftink Directeur- Generaal Bedrijfsleven & Innovatie Inhoud 1. Waarom bedrijven- en topsectorenbeleid? 2. Verdienvermogen en oplossingen voor maatschappelijke

Nadere informatie

Valorisatie Technosprong. Paul Althuis, 10-10-2011

Valorisatie Technosprong. Paul Althuis, 10-10-2011 Valorisatie Technosprong Paul Althuis, 10-10-2011 Visie Op regionaal niveau heeft Technosprong over 2010-2016 bijgedragen aan de realisatie van een optimaal starterklimaat in een regio vol open innovatie

Nadere informatie

Campus Zeeland Investeren in economische structuurversterking in de Zuidwestelijke Delta

Campus Zeeland Investeren in economische structuurversterking in de Zuidwestelijke Delta Campus Zeeland Investeren in economische structuurversterking in de Zuidwestelijke Delta Bijpraten Raadsleden Vlissingen, 10 april 2017 Agenda > Welkom: Harry van der Maas (voorzitter stuurgroep) > Stand

Nadere informatie

14 december 2011 Amandus Lundqvist voorzitter topteam HTSM

14 december 2011 Amandus Lundqvist voorzitter topteam HTSM 14 december 2011 Amandus Lundqvist voorzitter topteam HTSM Topteam HTSM: advies Toename private èn publieke R&D investeringen in HTSM Herkenbaar en attractief technisch vakonderwijs Overheid als innovatieve

Nadere informatie

Nederland: de Maritieme Wereldtop

Nederland: de Maritieme Wereldtop 1 Nederland: de Maritieme Wereldtop Veilig, duurzaam en economisch sterk Maritiem Cluster in de Topsector Water: Innovatiecontract en Topconsortium Kennis en Innovatie V2.0, Samenvatting, 23 december 2011

Nadere informatie

Visie op Valorisatie. van onderzoeken naar ondernemen. InnoTep, Radboud Universiteit Nijmegen, 30 september 2011. Maarten van Gils

Visie op Valorisatie. van onderzoeken naar ondernemen. InnoTep, Radboud Universiteit Nijmegen, 30 september 2011. Maarten van Gils Visie op Valorisatie van onderzoeken naar ondernemen InnoTep, Radboud Universiteit Nijmegen, 30 september 2011 Maarten van Gils Agenda Persoonlijke introductie Het onderzoeken bij MICORD De overgang in

Nadere informatie

Instellingsbeleid doelstellingen en profiel

Instellingsbeleid doelstellingen en profiel Instellingsbeleid doelstellingen en profiel 1 Inleiding 2 Beleid 3 Onderwijs 4 Onderzoek 5 Beroepspraktijk en regio 6 Kwaliteit is mensenwerk 7 Operational Excellence 8 Bestuur 9 Raad van Toezicht 10 Financiën

Nadere informatie

LESSEN UIT DE AUTOMOTIVE

LESSEN UIT DE AUTOMOTIVE LESSEN UIT DE AUTOMOTIVE ir. drs. Jan Wouters VGN 14-10- 16 CONTENT Automotive Industry Dynamisch Speelveld Hoe spelen we daarop in? Focus onderwijs / triple helix 1 AUTOMOTIVE INDUSTRIE Themagebieden

Nadere informatie

Grenzeloze ambities Ondernemen in een internationale context

Grenzeloze ambities Ondernemen in een internationale context Grenzeloze ambities Ondernemen in een internationale context Dirk Jan van den Berg Voorzitter van het College van Bestuur van de TU Delft Ter gelegenheid van de opening van het collegejaar 2009/2010 Delft,

Nadere informatie

Linco Nieuwenhuyzen Adviseur Strategie Brainport Development

Linco Nieuwenhuyzen Adviseur Strategie Brainport Development Linco Nieuwenhuyzen Adviseur Strategie Brainport Development Brainport Development ontwikkelingsmaatschappij nieuwe stijl Bedrijfsleven, kennisinstellingen en overheid Strategie-ontwikkeling-uitvoering

Nadere informatie

Onderwijs en Kennisoverdracht

Onderwijs en Kennisoverdracht Onderwijs en Kennisoverdracht Ontwikkelingen in de duurzame landbouw in Suriname Prof. Tiny van Boekel, Decaan voor Onderwijs/Vice-rector, Wageningen University & Research Centre, NL Inhoud lezing Ontwikkelingen

Nadere informatie

Wageningen University & Research. Wageningen, 04 November 2017 Prof. dr Arthur Mol, Rector Magnificus

Wageningen University & Research. Wageningen, 04 November 2017 Prof. dr Arthur Mol, Rector Magnificus Wageningen University & Research Wageningen, 04 November 2017 Prof. dr Arthur Mol, Rector Magnificus 2017 Het begon in 1918 Van Landbouwhogeschool tot University & Research of the Life Sciences 1960s:

Nadere informatie

Toelichting criteria kleine projecten Brabant C versie 18-01-2016

Toelichting criteria kleine projecten Brabant C versie 18-01-2016 Toelichting criteria kleine projecten Brabant C versie 18-01-2016 Om in aanmerking te komen voor een subsidie tussen 25.000 en 65.000 euro moet een project aan de volgende criteria voldoen: 1. het project

Nadere informatie

Healthy Urban Living Slim, Gezond en Groen

Healthy Urban Living Slim, Gezond en Groen SMART CITY UTRECHT Healthy Urban Living Slim, Gezond en Groen Brigitte Hulscher Program Manager Smart Cities, Marketing & Innovation Utrecht Jong en hoog opgeleid 334.862 inwoners, 20 % < 17, 18% 18-26,

Nadere informatie

Wageningen University & Research. Wageningen, 14 Oktober 2017 Prof. dr Arthur Mol, Rector Magnificus

Wageningen University & Research. Wageningen, 14 Oktober 2017 Prof. dr Arthur Mol, Rector Magnificus Wageningen University & Research Wageningen, 14 Oktober 2017 Prof. dr Arthur Mol, Rector Magnificus 2017 Het begon in 1918 Van Landbouwhogeschool tot University & Research of the Life Sciences 1960s: primair

Nadere informatie

CVO Groningen. Annemieke Galema en Jan Sikkema 18 september 2012

CVO Groningen. Annemieke Galema en Jan Sikkema 18 september 2012 CVO Groningen Annemieke Galema en Jan Sikkema 18 september 2012 Centrum voor Valorisatie en Ondernemerschap Stimuleren van kennisintensief ondernemerschap Drijvende krachten Valorisatie en Ondernemerschap

Nadere informatie

Aanvraag beoordeling macrodoelmatigheid International Bachelor of Bioscience. Leiden, 17 januari 2017

Aanvraag beoordeling macrodoelmatigheid International Bachelor of Bioscience. Leiden, 17 januari 2017 Aanvraag beoordeling macrodoelmatigheid International Bachelor of Bioscience Leiden, 17 januari 2017 Samenvatting aanvraag Algemeen Soort aanvraag (kruis aan wat van toepassing is): Naam instelling Contactpersoon/contactpersonen

Nadere informatie

Aanpak arbeidsmarkt Zuidoost-Nederland 2016-2020. Illustratie regionaal arbeidsmarkt dashboard. Inleiding

Aanpak arbeidsmarkt Zuidoost-Nederland 2016-2020. Illustratie regionaal arbeidsmarkt dashboard. Inleiding Aanpak arbeidsmarkt Zuidoost-Nederland 2016-2020 Illustratie regionaal arbeidsmarkt dashboard. Inleiding Wil Zuidoost-Nederland als top innovatie regio in de wereld meetellen, dan zal er voldoende en goed

Nadere informatie

Ruimte voor de maatschappij van morgen BRAINPORT SMART VILLAGE

Ruimte voor de maatschappij van morgen BRAINPORT SMART VILLAGE Ruimte voor de maatschappij van morgen BRAINPORT SMART VILLAGE Ruimte voor de maatschappij van morgen De maatschappij van morgen is fundamenteel anders dan die van gisteren. De wereld wordt kleiner door

Nadere informatie

Living Labs. dr.ir. Elke den Ouden. Kennisevent Renovatie Hoofdgebouw TU/e Eindhoven, 27 september 2016

Living Labs. dr.ir. Elke den Ouden. Kennisevent Renovatie Hoofdgebouw TU/e Eindhoven, 27 september 2016 Living Labs Kennisevent Renovatie Hoofdgebouw TU/e Eindhoven, 27 september 2016 dr.ir. Elke den Ouden expertise in smart lighting & smart cities @ TU/e Where innovation starts TU/e Living Labs Een Living

Nadere informatie

MBO Rijnland. ESL Taalreizen taalreizen naar het buitenland vmbo/havo/vwo B55

MBO Rijnland. ESL Taalreizen taalreizen naar het buitenland vmbo/havo/vwo B55 Programma van 13 november 2018 Onderwijsinstelling Studierichting vooropleiding ronde 1 ronde 2 ronde 3 DAPA Artiesten VMBO B08 Assisterende in de Gezondheidszorg (Apothekersassistente, Doktersassistente,

Nadere informatie

Opleidingsspecifiek deel bij de OER Bacheloropleiding Natuurwetenschap en Innovatiemanagement Undergraduate School Geosciences

Opleidingsspecifiek deel bij de OER Bacheloropleiding Natuurwetenschap en Innovatiemanagement Undergraduate School Geosciences Opleidingsspecifiek deel bij de OER 2016-2017 Bacheloropleiding Natuurwetenschap en Innovatiemanagement Undergraduate School Geosciences art. 2.1 Toelating 1. Naast de in de wet genoemde diploma s die

Nadere informatie

Advies Technische Universiteit Delft

Advies Technische Universiteit Delft Advies Technische Universiteit Delft De Reviewcommissie (hierna commissie) heeft kennisgenomen van het voorstel van de Technische Universiteit Delft (hierna TUD) dat het College van Bestuur met zijn brieven

Nadere informatie

Ik droom van een wereld waarin iedereen elektrisch rijdt

Ik droom van een wereld waarin iedereen elektrisch rijdt TU/e Bachelor College Collegejaar 2015-2016 Ik droom van een wereld waarin iedereen elektrisch rijdt Bachelor College Sustainable Innovation* * Deze major is formeel onderdeel van de bacheloropleiding

Nadere informatie

Impact met slimme mobiliteit op de (snel)weg 20% CO 2

Impact met slimme mobiliteit op de (snel)weg 20% CO 2 Programma DITCM Programma DITCM is hét programma in Nederland dat de opschaling van Cooperative Intelligent Transport Systems (C-ITS) en Connected-Automated Driving (C-AD) in Nederland wil versnellen.

Nadere informatie

Een Smart Industry is een industrie met (productie)faciliteiten die een maximale flexibiliteit realiseren met betrekking tot:

Een Smart Industry is een industrie met (productie)faciliteiten die een maximale flexibiliteit realiseren met betrekking tot: Jac. Gofers 16 april 2015 1 Smart Industry Een Smart Industry is een industrie met (productie)faciliteiten die een maximale flexibiliteit realiseren met betrekking tot: de productvraag (specificaties,

Nadere informatie

Advies Rijksuniversiteit Groningen

Advies Rijksuniversiteit Groningen Advies Rijksuniversiteit Groningen De Reviewcommissie (hierna commissie) heeft kennisgenomen van het voorstel van de Rijksuniversiteit Groningen (hierna RUG) dat het College van Bestuur van de RUG met

Nadere informatie

De opkomst van all-electric woningen

De opkomst van all-electric woningen De opkomst van all-electric woningen Institute for Business Research Jan Peters Directeur Asset Management Enexis Inhoud Beeld van de toekomst Veranderend energieverbruik bij huishoudens Impact op toekomstige

Nadere informatie

// IK DROOM VAN ROBOTS IN DE ZORG //

// IK DROOM VAN ROBOTS IN DE ZORG // TU/e Bachelor College Instroom 2014-2015 // IK DROOM VAN ROBOTS IN DE ZORG // Bachelor College PSYCHOLOGY & TECHNOLOGY* * Deze major is formeel onderdeel van de bacheloropleiding Technische Innovatiewetenschappen

Nadere informatie

INNOVATIE- MOTOR VOOR HAVEN EN STAD

INNOVATIE- MOTOR VOOR HAVEN EN STAD INNOVATIE- MOTOR VOOR HAVEN EN STAD _ RDM CENTRE OF EXPERTISE Rotterdam heeft de ambitie uit te groeien tot een klimaatbestendige deltastad met de meest innovatieve en duurzame haven ter wereld. Deze ambitie

Nadere informatie

SOC Maakindustrie & Made Different. Wilson De Pril, Directeur-generaal Agoria Vlaanderen 15 mei 2014

SOC Maakindustrie & Made Different. Wilson De Pril, Directeur-generaal Agoria Vlaanderen 15 mei 2014 SOC Maakindustrie & Made Different Wilson De Pril, Directeur-generaal Agoria Vlaanderen 15 mei 2014 Agoria: federatie van de technologische industrie 1.700 ondernemingen 10 domeinen Information and Communication

Nadere informatie

TU Delft: Joint Research Centres aanwezig waar het er toe doet

TU Delft: Joint Research Centres aanwezig waar het er toe doet TU Delft: Joint Research Centres aanwezig waar het er toe doet 5 March 2009 Delft University of Technology Challenge the future Grootste technische universiteit van NL TU engineers & technology utilized

Nadere informatie

Duurzaamheid: speerpunt voor industrie en onderwijs

Duurzaamheid: speerpunt voor industrie en onderwijs Duurzaamheid: speerpunt voor industrie en onderwijs Vereniging van de Nederlandse Chemische Industrie Nelo Emerencia, Speerpuntmanager Onderwijs & Innovatie Utrecht, 9 februari 2012 DAS Docentenconferentie

Nadere informatie

Where innovation starts. Vakken eerste jaar major Technische Bedrijfskunde

Where innovation starts. Vakken eerste jaar major Technische Bedrijfskunde Where innovation starts Vakken eerste jaar major Technische Bedrijfskunde TU/e Bachelor College De Technische Universiteit Eindhoven (TU/e) bundelt haar bacheloronderwijs in het Bachelor College. Als student

Nadere informatie

World Food Center uit de startblokken!

World Food Center uit de startblokken! World Food Center uit de startblokken! De plannen voor de realisatie van het World Food Center (WFC) zijn in een ver gevorderd stadium. Het WFC wordt een iconisch experience center waar de Nederlandse

Nadere informatie

Macrodoelmatigheidsdossier BSc Business Analytics AANVRAAGFORMULIER NIEUWE OPLEIDING. 1. Basisgegevens. Tongersestraat LM Maastricht

Macrodoelmatigheidsdossier BSc Business Analytics AANVRAAGFORMULIER NIEUWE OPLEIDING. 1. Basisgegevens. Tongersestraat LM Maastricht AANVRAAGFORMULIER NIEUWE OPLEIDING 1. Basisgegevens Naam instelling(en) Contactgegevens Universiteit Maastricht School of Business and Economics Tongersestraat 53 6211 LM Maastricht 1 Naam Internationale

Nadere informatie

Business Cluster Semiconductors East Netherlands

Business Cluster Semiconductors East Netherlands Business Cluster Semiconductors East Netherlands Ledenbijeenkomst 2 november 2010 Roel Fonville Supported by Roel Fonville Ruim 30 jaar Philips: 20 jaar Philips Components & Semiconductors Ontwikkelaar

Nadere informatie

Where innovation starts. Vakken eerste jaar Psychology & Technology

Where innovation starts. Vakken eerste jaar Psychology & Technology Where innovation starts Vakken eerste jaar Vakken eerste jaar In de major krijg je uiteenlopende vakken en projecten op het gebied van psychologie, techniek en onderzoeksmethoden. Daarnaast heb je binnen

Nadere informatie

Advies Wageningen Universiteit

Advies Wageningen Universiteit Advies Wageningen Universiteit De Reviewcommissie (hierna commissie) heeft kennisgenomen van het voorstel van Wageningen Universiteit (hierna WU) dat het College van Bestuur met zijn brieven van 6 mei

Nadere informatie

Topsector en de Buitenland Promotie Logistiek

Topsector en de Buitenland Promotie Logistiek Topsector en de Buitenland Promotie Logistiek Presentatie ALV NDL 20/11/2014 Agenda 1. Topsector logistiek 2. Organisatie en uitgangspunten 3. Cross-overs 4. Logistiek Koffertje en lonkend perspectief

Nadere informatie

BSc Tourism. René van der Duim en Martijn van Santen

BSc Tourism. René van der Duim en Martijn van Santen BSc Tourism René van der Duim en Martijn van Santen waarom? academische studie van toerisme Toerisme in cijfers meer dan een miljard internationale toeristische aankomsten wereldwijd Toerisme in cijfers

Nadere informatie

IenM begroting 2015: inzetten op betere verbindingen in een schonere leefomgeving

IenM begroting 2015: inzetten op betere verbindingen in een schonere leefomgeving IenM begroting 2015: inzetten op betere verbindingen in een schonere leefomgeving 16 september 2014-15:25 Het ministerie van Infrastructuur en Milieu besteedt in 2015 9,2 miljard euro aan een gezond, duurzaam

Nadere informatie

Where innovation starts. Vakken eerste jaar Technische Bedrijfskunde

Where innovation starts. Vakken eerste jaar Technische Bedrijfskunde Where innovation starts Vakken eerste jaar Vakken eerste jaar In de major krijg je uiteenlopende vakken en projecten op het gebied van wiskunde, technische bedrijfskunde en integratie (het toepassen van

Nadere informatie

De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA Den Haag

De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA Den Haag a 1 > Retouradres Postbus 16375 2500 BJ Den Haag De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA Den Haag Rijnstraat 50 Den Haag Postbus 16375 2500 BJ Den Haag www.rijksoverheid.nl

Nadere informatie

Roadmap naar Smart Grids ECN s visie

Roadmap naar Smart Grids ECN s visie Roadmap naar Smart Grids ECN s visie Martin Scheepers Program Manager Intelligent Electricity Grids Projectgroep Smart Grids Netbeheer Nederland, Utrecht, 19 oktober 2009 www.ecn.nl Inhoud Waarom slimme

Nadere informatie

Samenwerken met de praktijk met multisdiciplinaire studententeams Selficient

Samenwerken met de praktijk met multisdiciplinaire studententeams Selficient Samenwerken met de praktijk met multisdiciplinaire studententeams Selficient Nadia Verdeyen Center of Expertise Smart Sustainable Cities Solar Decathlon & onderwijsinnovatie Een HU interdisplinair studententeam

Nadere informatie

Symposium Groene chemie in de delta

Symposium Groene chemie in de delta DPI Value Centre als onderdeel van TKI SPM en het valorisatienetwerk 2.0 Symposium Groene chemie in de delta A. Brouwer, 12 November 2012 TKI Smart Polymeric Materials Topresearch in polymeren 5-10 jaar

Nadere informatie

Advies Radboud Universiteit Nijmegen

Advies Radboud Universiteit Nijmegen Advies Radboud Universiteit Nijmegen De Reviewcommissie (hierna commissie) heeft kennisgenomen van het voorstel van de Radboud Universiteit Nijmegen (hierna RUN) dat het College van Bestuur met zijn brieven

Nadere informatie

IIT Kanpur Ornella Geboers Maarten Leys

IIT Kanpur Ornella Geboers Maarten Leys IIT Kanpur Ornella Geboers Maarten Leys Inhoudsopgave Inhoudsopgave... 2 Voorstelling bedrijf... 3 Producten... 4 Reden in India... 5 Gerichte vragen... 6 Voorstelling bedrijf Het Indiaas Instituut voor

Nadere informatie

4. PRAKTIJKGERICHT ONDERZOEK

4. PRAKTIJKGERICHT ONDERZOEK 4. PRAKTIJKGERICHT ONDERZOEK Resultaten praktijkgericht onderzoek Kennisvalorisatie Jaarverslag 2010 Hanzehogeschool Groningen, University of Applied Sciences 66 4 Praktijkgericht onderzoek De Hanzehogeschool

Nadere informatie

Kenniscentrum Risicomanagement

Kenniscentrum Risicomanagement Deskundigheid op het gebied van veiligheid High Tech Human Touch Samenwerking Het is de ambitie van het om opdrachtgevers, zoals bedrijven, overheden, nationale en internationale organisaties, te ondersteunen

Nadere informatie

Het TKI SOLAR ENERGY in het Nederlandse Energie- / Topsectorenbeleid

Het TKI SOLAR ENERGY in het Nederlandse Energie- / Topsectorenbeleid Het TKI SOLAR ENERGY in het Nederlandse Energie- / Topsectorenbeleid SundayNL 2014-19 november 2014 - Arnhem Wijnand van Hooff Programmadirecteur TKI Solar Energy Inhoud Het Nederlandse Energiebeleid en

Nadere informatie

Naar meer scherpte in de Rijk-Regio agenda voor innovatiestimulering. Berry Roelofs Principal Consultant

Naar meer scherpte in de Rijk-Regio agenda voor innovatiestimulering. Berry Roelofs Principal Consultant Naar meer scherpte in de Rijk-Regio agenda voor innovatiestimulering Berry Roelofs Principal Consultant Utrecht, 17 december 2015 Goede uitgangssituatie, maar Nederland doet het goed 16 e economie van

Nadere informatie

HU GERICHT IN BEWEGING

HU GERICHT IN BEWEGING HU GERICHT IN BEWEGING Organisatieontwikkeling HU het verhaal - versie maart 2016 - Agenda Waar komen we vandaan? Waarom gaan we veranderen? Wie willen we zijn? Hoe gaan we dit bereiken? Wat verandert

Nadere informatie

Congres Logistiek Slim verbinden! Tien jaar Lectoraat Logistiek: terug- en vooruitblik

Congres Logistiek Slim verbinden! Tien jaar Lectoraat Logistiek: terug- en vooruitblik Congres Logistiek Slim verbinden! Tien jaar Lectoraat Logistiek: terug- en vooruitblik Stef Weijers, Lector Logistiek en Allianties, HAN 31 januari 2013 Anno 2012 In Logistiek is 15% van de bedrijven wel

Nadere informatie

Jaarplan 2015: Bestuurlijke Agenda

Jaarplan 2015: Bestuurlijke Agenda Jaarplan 2015: Bestuurlijke Agenda De TU/e in context De TU/e groeit. Steeds meer studenten kiezen voor een opleiding aan de TU/e, en de prestaties op het gebied van onderzoek en valorisatie zijn goed.

Nadere informatie

Innovatie in samenwerking. Jasper Wesseling Plaatsvervangend directeur-generaal Bedrijfsleven & Innovatie Ministerie van Economische Zaken

Innovatie in samenwerking. Jasper Wesseling Plaatsvervangend directeur-generaal Bedrijfsleven & Innovatie Ministerie van Economische Zaken InnoTeP 2013 Innovatie in samenwerking Jasper Wesseling Plaatsvervangend directeur-generaal Bedrijfsleven & Innovatie Ministerie van Economische Zaken Stimuleren en maximeren van technologische vernieuwing

Nadere informatie

Smart Cities Center. Prof.ir. Elphi Nelissen

Smart Cities Center. Prof.ir. Elphi Nelissen Smart Cities Center Prof.ir. Elphi Nelissen Inleiding Wat zijn Smart Cities (1) De Smart Cities definitie volgens de TU/e: De uitdaging hoe steden optimaal te ontwerpen en transformeren tot slimme/intelligente

Nadere informatie

1. Ambitie, doelstellingen, acties

1. Ambitie, doelstellingen, acties 1. Ambitie, doelstellingen, acties Van Nederlandse distributie naar Nederlandse ketenregie Uitvoering van het Nationaal Innovatieprogramma Logistiek en Supply Chain Management 1 Agri-Food Chemie Hightech

Nadere informatie

Introductie: CMI NEN als nieuwe Publiek - Private Samenwerking (PPS) in de context van het IMDI.nl

Introductie: CMI NEN als nieuwe Publiek - Private Samenwerking (PPS) in de context van het IMDI.nl Het CMI NEN wordt opgericht door drie initiatiefnemers: UT, Siemens en UMCG/RUG Introductie: CMI NEN als nieuwe Publiek - Private Samenwerking (PPS) in de context van het IMDI.nl Matchmaking Event Prof.

Nadere informatie

Midterm review uitvoeringsprogramma Brainport 2020

Midterm review uitvoeringsprogramma Brainport 2020 Midterm review uitvoeringsprogramma Brainport 2020 TECHNOLOGY KplusV maart 2014 Pagina 1 Doelstellingen prioritaire maatregelen, per actielijn, per domein Inleiding Het uitvoeringsprogramma Brainport 2020

Nadere informatie

Green Deal Materialen voor Energietoepassingen

Green Deal Materialen voor Energietoepassingen Green Deal Materialen voor Energietoepassingen Ondergetekenden: 1. De Minister van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie, hierna te noemen: Rijksoverheid; 2. De kennisinstellingen: a. Stichting Energieonderzoek

Nadere informatie

Aanvraagformulier Nieuwe opleiding macrodoelmatigheidstoets beleidsregel 2014

Aanvraagformulier Nieuwe opleiding macrodoelmatigheidstoets beleidsregel 2014 S AMENVATTI NG Ok t ober2015 Aanvraagformulier Nieuwe opleiding macrodoelmatigheidstoets beleidsregel 2014 Basisgegevens Soort aanvraag (kruis aan wat van toepassing is): X Nieuwe opleiding Nieuw Ad programma

Nadere informatie

Analyse integrale aanpak arbeidsmarktbeleid Zuidoost-Nederland Samenvatting

Analyse integrale aanpak arbeidsmarktbeleid Zuidoost-Nederland Samenvatting Analyse integrale aanpak arbeidsmarktbeleid Zuidoost-Nederland Samenvatting Versie 28 november 2012 In opdracht van de Brainport 2020-commissie Samenvatting Brainport 2020 heeft de ambitie om Zuidoost-Nederland

Nadere informatie