Innovatie en maatwerk maken fietsparkeren rendabel Joost Ebeling Koning en Ronald Hendriks Hendriks Rademakers Beleidsadvies

Transcriptie

1 Innovatie en maatwerk maken fietsparkeren rendabel Joost Ebeling Koning en Ronald Hendriks Hendriks Rademakers Beleidsadvies Fietsparkeren kost veel geld en levert weinig op. Dat is althans de gedachte die al snel opkomt als het gaat om de exploitatie van stallingsvoorzieningen. Tegelijkertijd leveren goede fietsparkeervoorzieningen een belangrijke bijdrage aan de bereikbaarheid, het tegengaan van fietsendiefstal en verbetering van de openbare ruimte. Voor gemeenten een hot item, voor projectontwikkelaars en parkeerexploitanten dé kans om zich te onderscheiden. Om drukke binnensteden en oude woonwijken bereikbaar te houden proberen gemeenten het gebruik van de fiets te stimuleren. Een hoger fietsgebruik kan de verkeersdruk in een gebied verlichten. Daarnaast is fietsen gezond en in binnensteden en op de korte afstand vaak sneller dan de auto. Bovendien kan men met de fiets dicht bij de plaats van bestemming komen, belangrijk voor de lokale economie. Fietsers willen ook zo dicht mogelijk bij de bestemming hun fiets kunnen parkeren. Maar niet altijd zijn kwalitatief en kwantitatief voldoende voorzieningen voorhanden. Dit leidt tot fietsparkeerproblemen en verslechtering van de positie van de fiets. De problematiek van het fietsparkeren is te kenmerken door een inefficiënt gebruik van de openbare ruimte, een tekort aan zowel bewaakte als onbewaakte stallingruimte, vandalisme en fietsdiefstal. De meerwaarde van de fiets ten opzichte van de auto of het openbaar vervoer verdwijnt hierdoor. Of erger: de fietser blijft helemaal weg uit de binnenstad. Steeds vaker worden de kosten van fietsparkeren gezien als onderdeel van de kosten om een gebied bereikbaar te houden. Daarbij speelt niet alleen de bereikbaarheid sec van een gebied een rol, maar ook de wetenschap dat het parkeren van een fiets tien keer zo efficiënt is als het parkeren van een auto. Dit maakt het stimuleren van fietsgebruik tot een interessante beleidsafweging en investeren in de realisatie van fietsparkeervoorzieningen rendabeler. Aanpak Bij nieuwe fietsparkeervoorzieningen moet men goed kijken naar de functies die het gebied rond de geplande stalling vervult. En ook naar de doelgroepen die gebruik maken van het gebied. Is er sprake van een bepaald type bezoeker (woonwerkers of bewoners)? Welke kenmerken hebben ze? Daarbij is het van belang om vast te stellen wat de economische waarde is van de fiets en de betalingsbereidheid van de potentiële gebruikers. Verschillende functies stellen verschillende eisen aan een fietsenstalling. Stallingvoorzieningen moeten zo dicht mogelijk bij de bestemming van de gebruiker staan. Is dit niet het geval, dan wordt de voorziening simpelweg niet gebruikt. Daarnaast moet men nadenken over comfort en gebruiksgemak: aanrijroutes, bewegwijzering en de stedenbouwkundige inpassing van de stalling. De keuze voor het type stalling hangt samen met de wensen en eisen die er voor de stalling gelden. Wordt het een bewaakte of onbewaakte stalling, hoe worden bewaking en toezicht georganiseerd, is er sprake van elektronische toegang en is de stalling algemeen toegankelijk of alleen voor abonnementhouders?

2 Innovatieve oplossingen De ontwikkelingen staan niet stil. Er komen nieuwe oplossingen op de markt die fietsparkeren makkelijker, op meer plekken inpasbaar, en beter rendabel maken. Naast de bekende fietsenrekken en buurtstallingen is de variatie groot in (half) automatische en ruimtebesparende parkeeroplossingen. Er worden oplossingen bedacht die gebruikmaken van nieuwe technologie en daarmee op een creatieve wijze fietsparkeren naar een hoger plan trekken. Een deel van de innovaties richt zich op het bekende soorten stallingen. De ervaring leert dat rekken waar in twee lagen (onder en boven) wordt geparkeerd niet altijd even handig in het gebruik zijn. Het plaatsen van een fiets in een bovenrek is een omslachtige procedure met als resultaat dat bovenrekken vaak niet optimaal worden gebruikt. Vernieuwende producten op de markt richten zich op ruimtegebruik en comfort. Zo hebben uitschuifgoten met gasveer het gebruik van de bovenste laag veel gebruiksvriendelijker gemaakt. Dit is belangrijk omdat veel buurtstallingen te maken hebben met onderbezetting op de bovenste etage en wachtlijsten voor de onderste. Ook in grotere mensbewaakte stallingen is er vaak veel plek boven, maar onvoldoende op de onderste etage. Andere mechanische innovaties (van enkele jaren terug) zijn systemen om de fiets verticaal te kunnen parkeren. Wederom gebruikmakend van een gasveer wordt de fiets opgetild en verticaal gehangen. De Wheely, de Falcomaat en de Zweedse Pendula zijn zulke producten. Het voordeel van deze verticale systemen is louter de ruimtewinst: met name in kleine ruimtes kan een dergelijk product helpen de ruimte optimaal te benutten. Automatische toegangssystemen Technologische ontwikkelingen maken automatische toegangssystemen mogelijk. Deze systemen worden gebruiksvriendelijker en daarmee meer geschikt als alternatief voor stallingen met menselijk toezicht. De meest traditionele variant van een automatisch toegangssysteem is een deur met kaartlezer en bijbehorende tags of passen. Voordeel is dat de toegangscontrole eenvoudig op de betaal- en/of klantenadministratie is aan te sluiten en dat de beheerskosten laag zijn. Groot nadeel is dat toezicht op de fietsenstalling ontbreekt: het systeem werkt alleen bij een relatief kleine stalling met een vaste groep gebruikers waarvan de identiteit bekend is bij de exploitant. De diefstalveiligheid is beperkt. Een combinatie met cameratoezicht verbetert dat. NS-Fiets heeft samen met Siemens een automatisch toegangssysteem ontwikkeld, de NS-tourniquet, waarbij men zelf met de fiets via een automatische toegangscontrole in en uit kan rijden. Doordat de klant zich moet identificeren, is het niet mogelijk een fiets mee te nemen zonder er zelf één te hebben geplaatst (dit zou echter ook de fiets van iemand anders kunnen zijn). De NS richt zich daarmee op fietsenstallingen bij NS-stations waar mensbewaking niet rendabel is. Bovendien biedt het de mogelijkheid buiten openingstijden van een mensbewaakte stalling toch enige vorm van bewaking te bieden. Doordat de klant in een gezamenlijke fietsenstalling komt, is het systeem niet volledig vandalisme- en diefstalvrij.

3 Het bedrijf Velodrome biedt een vergelijkbaar systeem aan waarbij niet alleen de klant zich moet identificeren, maar waarbij ook de fiets wordt gedetecteerd. Alleen bij de juiste combinatie van fiets en abonnementhouder kan men de fiets meenemen. Het systeem functioneert in Lelystad. Nadeel van deze systemen ten opzichte van de hierna beschreven volautomatische stallingen is dat de sociale veiligheid minder groot is. De ruimtes worden als onprettig ervaren. Volautomatisch De meest verregaande innovaties op het gebied van fietsparkeren zijn de volledig automatische systemen. De gemeente Amsterdam doet op dit moment een proef met twee van dergelijke systemen: de Fietsmolen van Fietsumrond en de Velominck van Lo Minck Systemen. De Fietsmolen bestaat uit een ronddraaiend rad waar de fietsen in vakken zijn opgeborgen. Het rad staat verticaal in de grond, gaat tien meter de grond in en steekt twee meter boven het maaiveld uit. In de Velominck wordt de fiets ook bij een centraal afgiftepunt afgegeven, maar worden de fietsen aan het voorwiel opgetild en verticaal naast elkaar gehangen. Volautomatische fietsenstallingen scoren hoog als het gaat om diefstalveiligheid en gebruiksgemak. De kritische succesfactoren zijn de storingsgevoeligheid en de psychologische barrière voor potentiële gebruikers, naast de investerings- en exploitatiekosten. Naast de volledig afgesloten varianten zijn er sinds kort ook automatische systemen op de markt waarbij de fiets en het fietsparkeersysteem zich in de openbare ruimte bevinden. Voorbeelden daarvan zijn Bikestation en Lock n Go. Gebruikers beschikken over een abonnementspas waarmee men zich kan aanmelden. Daarna wordt een slot automatisch geopend en kan de fiets worden afgegeven of opgehaald. De systemen zijn op afstand te bedienen en te monitoren. De automatische systemen bieden nog geen volwaardige vervanging voor de kwaliteit van een goede mensbewaakte stalling. Er zijn echter wel allerlei situaties waarbij de innovatieve oplossingen bij kunnen dragen aan uitbreiding van het aantal fietsparkeervoorzieningen en verbetering van de rendabiliteit. Bijvoorbeeld als de stalling te klein is om de kosten van mensbewaking te rechtvaardigen. Of waar geen beheerdersruimte is in te passen of als ondersteuning van de bewaking in grotere complexen waar zowel auto s als fietsen parkeren. Integratie van fietsparkeren en autoparkeren Nieuwe fietsenstallingen kosten veel geld in aanschaf. Door de ontwikkeling en toepassing van nieuwe, slimme systemen komt rendabele exploitatie echter dichterbij. De integratie van slimme parkeeroplossingen voor fietsen in nieuwbouw- en herinrichtingprojecten is eveneens een mogelijkheid de kosten te beperken. Integratie van systemen voor fietsparkeren in plannen voor bijvoorbeeld parkeergarages heeft als voordeel dat bepaalde kosten worden gespreid over auto en fiets. Door bij het ontwerp van de voorziening hiermee al rekening te houden, kan de fiets profiteren van bestaande voorzieningen voor beheer en toezicht, toegangscontrole en bewaking. Dit soort oplossingen zijn uiterst efficiënt en kunnen ervoor zorgen dat relatief eenvoudig grote synergievoordelen zijn te behalen.

4 Dit vraagt wel om regie van de opdrachtgever: alleen een goed ontwerp biedt onvoldoende garantie dat fietsparkeren integraal wordt meegenomen. Ook in de aanbesteding van de exploitatie dient men de eisen zorgvuldig te formuleren. Voor exploitanten van parkeergarages betekent de toevoeging van fietsparkeervoorzieningen een uitbreiding van het dienstenaanbod tegen relatief geringe meerkosten. Bovendien dragen zij actief bij aan een oplossing voor het fietsparkeerprobleem in een gebied en helpen zij de kwaliteit van de openbare ruimte te verbeteren. Resumé Het parkeren van een fiets is tien keer zo efficiënt als het parkeren van een auto. Er is een breed scala aan producten en mogelijkheden om maatwerk te bieden toegesneden op beschikbare ruimte, vraag en middelen. Voor exploitanten van parkeergarages betekent de toevoeging van fietsparkeervoorzieningen een uitbreiding van het dienstenaanbod tegen relatief geringe meerkosten.

5 Enkele indicatieve cijfers ten aanzien van de kosten van fietsparkeervoorzieningen. Rekenvoorbeelden Aantal plekken Investering Afschrijving Kapitaalslasten Exploitatie lasten Opbrengsten uit stallen Opbrengsten reparatie en verkoop Exploitatie resultaat Ondergrondsestalling mensbewaakt Stalling in parkeergarage Bewaakte stalling op maaiveld Automatische stalling Inclusief kapitaalslasten