Lesaantekeningen - Project management

Transcriptie

1 Lesaantekeningen - Project management 12/11/2014 Inleiding project management Leg de volgende 4 type projecten uit Type 1: er moet iets gemaakt worden en we weten hoe (bvhuizen, een brug ) Type 2: we weten wat we willen maar hoe is nog onduidelijk, product ontwikkeling is hiervaneenvoorbeeld (turbulentie zoals een waterstroom) Type 3: in software komt vaak voor dat men pas in de loop van de ontwikkeling gaat zien wat mogelijk is. Echter, het kan zomaar in rook opgaan (vuur) Type 4: Dit zijn de complexe van ander projecten waarbij wegen uitkomt/doel nog niethelderzijn Welke 4 type projecten zijn er? Type 1: Engineering Type 2: Product development Type 3: Systems development Type 4: Research and Organisational change Hoe is de organisatie structuur opgebouwt bij projecten ten opzichte van de bestaande organisatie structuur Projectenstaan in de traditionele visie naast de staande organisatie Een project organisatie moet er voor zorgen dat de staande beter gaat functioneren Trend van de laatste jaren: De functional organization veranderd in een project-based organisation Pagina 1 van 28

2 Wat is een project? Een project is een tijdelijke onderneming om een verandering te initiëren waarmee de business beoogde baten/doelen kan bereiken any series of activities and tasks that have a specific objective to be completed within certain specifications, with a defined start and end, with funding limits, which consume human and non-human resources and are multifunctional (Kerzner 2009) Welke 4 organisaties/bedrijven mbt tot projectmanagement zijn er? PMI Project Management Institute PMBOK (Body of Knowledge) IPMA International Project Management Association ICB 3.0 IPMA Competence Baseline OCG Office of the Government Commerce Prince2, MSP, MoR, MoP ISO International Organisation for Standardization ISO Welke 4 projectfase zijn er? 1. Opdrachtsfase 2. Planningsfase 3. Uitvoeringsfase 4. Afronding en nazorgfase Pagina 2 van 28

3 13/11/2014 Fasering in projecten Waar is het succes van een project van afhankelijk? Het project is succes van een project is afhankelijk van tijd, geld en kwaliteit. Hedendaagse trend: Behalen van beoogde baten/doelen (benefits) door het inzetten van het projectresultaat Met het projectresultaat kunnen zowel kwalitatieve als kwantitatieve baten worden behaald voor de staande organisatie. Kwantitatieve baten (veelal financieel) worden moeten opwegen tegen de kosten die gemaakt moeten worden. Deze verantwoording is cijfermatig goed te onderbouwen, aangezien het in beide gevallen (vaak) over geld gaat. Waar is de kwaliteit van een project van afhankelijk? De scope, resources en het schedule Wat is de definitie van project succes als er ook rekening wordt gehouden met benefits? De mate waarin, binnen de scope van het project, het projectresultaat voldoen aan de verwachtingen van alle relevante stakeholders (BetterPractices of Project Management 2nd edition, Hermarij 2011) Wat is een benefit? A benefit is anoutcome of change whichis perceivedas positiveby a stakeholder (Gerald Bradley) Wat is benefits management? Het proces van organiseren en managen zodat potentiële baten (benefits), voortvloeiend uit veranderinvesteringen, daadwerkelijk worden behaald The project is the enablertorealizing the benefits Pagina 3 van 28

4 Wat zijn 4 voordelen van benefits management? - Focuses on the business outcome - Helpsidentifyfunctionalrequirements - Prioritizes benefits (andtheirrelativevalue) - Intermediate vs. end - Identifies high level risksto project Voorafgaand aan de start van het project dienen alle benefits te worden bepaald. Het gaat hierbij om end-benefits ( uiteindelijke resultaat ) en intermediate benefits ( tussentijdse opleveringen / resultaten ) Stakeholder analyse Hoe ziet een benefits profile eruit betreffende stakeholders? - Stakeholder (wie is verantwoordelijk voor bepalen benefit?) - Wat wil de stakeholder benefit geïdentificeerd - Meting Hoe wordt een prestatie gemeten? - Risico: Waarschijnlijkheid, consequentie maatregel, verantwoordelijkheid Welke 2 stakeholders zijn bij de normale gang van zaken key stakeholders - Sponsor is essentieel: Is eigenaar van de business case; beïnvloedt het managen van het project direct - Project manager Pagina 4 van 28

5 Welke rol nemen stakeholders in ten opzichte van benefits management? - Stakeholders moeten worden geïdentificeerd - Hun perspectief / houding richting project moet vroeg helder zijn (beïnvloed project) - Hieruit zijn benefits af te leiden (benefits mapping)!! Aan de hand van welke 6 kenmerken worden benefits geindentificeerd - IDBenefit - Benefit beschrijving (resultaat) - Type (End- of Intermediate) - Waardoet de benefit zichvoor - Afhankelijkheid - Benefit eigenaar Wat zijn de raking principes van benefits mapping - Werk achterwaarts (rechts naar links) Via de intermediate benefit(s) Typically >1 benefit draagt bij aan volgende Start met het hele project - Verbindt de benefits die van elkaar afhankelijk zijn - Ken waarden toe, te beginnen bij de end-benefits Pagina 5 van 28

6 19/11/2014 Project planning methodieken Wat is het Critical path De tijd die minimaalnodig is omeengroep activiteiten (al danniet in de vorm van een project) afterondenwordt critical path genoemd. Het vormt in het netwerk het pad dat het langst duurt. Hoe stellen we een critical path (kritieke pad) vast? --> Critical Path Method (CPM) CPM is ontwikkeld door DuPont in 1957 Waar bestaat een project netwerk uit? neen (project)netwerkbestaatuiteenaantalknopen (nodes) en pijlen (arcs) die twee knopen met elkaarverbindt. Ditnetwerk is eenweergave van het netwerk van activiteiten die sameneen project of anderegroep van activiteiten vormt. Wat is het verschil tussen Activity-on-Arc (AOA) en Activity-on- Node (AON) Zie afbeelding Pagina 6 van 28

7 Wat zijn de 3 voordelen van Activity-on-Node (AON)? - AON-netwerken is eenvoudigertetekenendan AOA-netwerken - AON-netwerkenzijnmakkelijkertelezenvooronervarengebruikers - AON-netwerkenzijnmakkelijkeraantepassenwanneer de set van activiteiten wijzigt Wat is het verschil tussen Earliest start time (ES) en Earliest Finish time (EF)? The earliest time of an activity is equal to the largest of the earliest finish times of its immediate predecessors ES = Largest EF of the immediate predecessors EF = ES + (estimated) duration of the activity Wat is het verschil tussen Latest start time (LS) en Latest finish time (LF) The latest finish time of an activity is equal to the smallest of the latest start of its immediate successors LS = LF - (estimated) duration of the activity LF = smallest LS of the immediate successors Wat is slacktime? Slacktime= LF-EF Pagina 7 van 28

8 Wat zijn de 3 overeenkomsten tussen een Gantt chart en de critical path methode? - Bepalen duur activiteit - Bepalen afhankelijkheid - Gericht op zo vroeg mogelijk beginnen Wat is het verschil tussen een Gantt chart en de critical path methode? Concrete buffers per activiteit inzichtelijk (slack-time) Wat houd Parkinson's law in? De wet van Parkinson stelt dat het werk (van een taak) uitdijt naar de beschikbare tijd (om een taak te realiseren). "Work expands to fill the time available for its completion." Wat is de vuistregel van critical chain project management (CCPM)? Reserveer de helft van de gekorte projecttijd als buffer aan het eind van het project. Hierdoor verzeker je dat het kritieke pad verzekerd is van tijdige uitvoering. Waardoor worden projecten vaak vertraagd? Door een combinatie van het student syndrome, Parkinson's law en sturing op multitasking waardoor te veel buffertijd wordt opgenomen Pagina 8 van 28

9 20/11/2014 Beheersingsmethodieken Hoe bereken je de Schedule Variance? SV= EV (earned value)- PV (planned value) Verschil in tijd, positief is goed Wat is planned value? Planned Value wordtookweleenaangeduidalsgebudgeteerdekostenvoor het geplandewerk (Budgeted Cost of Work Scheduled (BCWS)) Wat is earned value? Earned Value wordtookwelaangeduidalsgebudgeteerdekostenvooruitgevoerdwerk (budgeted Cost for Work Performed (BCWP)) Hoe bereken je Cost Variance (CV)? CV= EV (Earned value)-ac (Actual cost) Verschil in kosten, positief is goed Hoe bereken je de Schedule Performance Index (SPI)? SPI= EV (earned value)/ PV (planned value) Groter dan 1 is goed Hoe bereken je de Cost performance index (CPI)? CPI=(EV (earned value)/ AC ( actual cost) Groter dan 1 is goed Pagina 9 van 28

10 Hoe bereken je de Cost schedule index (CSI)? CSI= CPI (cost performance index) x SPI (schedule performance index) Verder dan 1, lastig om te herstellen Wat is de berekening van de Budget at completion (BAC)? PV (planned value) van het project ( of de som van) Wat is de berekening van Estimate at completion (EAC)? (financieel, $) EAC=BAC ( budget at completion)/ CPI (Cost performance index) Werkelijke kosten Wat is de berekening van Estimate at completion (EAC)? (tijd) EAC(dur)= BAC (budget at completion, duratie)/spi (Schedule performance index) Wat is de berekening van Variance at completion (VAC)? VAR= BAC(budget at completion)- EAC (estimate at completion) Meer of minder kosten Hoe bereken je de Estimate to complete (ETC) in $? ETC= (BAC (budget at completion)-ev(earned value)/ CPI (Cost performance index) Pagina 10 van 28

11 26/11/2014 Business case voor projecten Wat is een business case? Zakelijke rechtvaardiging voor een project. Toekomstige inkomsten vs kosten Hoe creer je cost control? Door een balans te vinden in de driehoek van project performance, organisatie performance en communication Waar wordt de finance control op getoetst? - De winst en verliesrekening (OPEX, Operational Expenditure) - Balans (kapitaal) (CAPEX, Capital Expenditure) Waar is de uitkomst van proces 1. selecteren en stoppen van afhankelijk? - Aansluiting bij de overall strategie - Aansluiting bij andere projecten - Technische haalbaarheid - Criteria: EBIT, NPV, ROI, Pay back Welke 6 hoofd processen zijn er gedurende een project? 1. Selecteren en stoppen van projecten 2. Managen van de Business case 3. Financiering en contracten 4. Budgettering en plannen 5. Presenteren van resultaten 6. Afsluiten van projecten Pagina 11 van 28

12 Waar is de uitkomst van proces 2. Managing de business case van afhankelijk? - Risico inschatten - Cash flow/kosten - Verwachte Benefits - Scenario's voor: best case, realistisch, worst case Waar is de uitkomst van proces 3. Financieren en contracten van afhankelijk? - Eigen en of financiers vinden - Contracten met uitvoerende partijen - Traditioneel --> opdrachtgever huurt partij in - Turn key --> Opdrachtgever stelt een partij aan - Design and construct - Vast prijs Waar is de uitkomst van proces 4. Budgettering en planning van afhankelijk? - Start: Schatting van baten/lasten 30% variatie - Voorstel: Calculatie/Bevestigde kosten 20% variatie - Voorbereiding: Gedetailleerde kosten 10% variatie - Uitvoering: WBS à CBS 5 % variatie - Afsluiting: Eindafrekening 0 % variatie Waar is de uitkomst van proces 5. Presenteren van Resultaten van afhankelijk? - Monitoren van de voortgang (bv EVM) - Boeken richting W&V en Balans Waar is de uitkomst van proces 6. Afsluiten van projecten van afhankelijk? - Eind afrekening - Evaluatie / lessons learned Pagina 12 van 28

13 27/11/2014 Management van Risico's Wat definieert M_o_R? M_o_R defines risk (management of risks) An uncertain event or set of events that, should it occur, will have and effect on the achievements of objectives - Ditkanpositief of negatiefzijn - Waarschijnlijkheid - Omvang Wat is Risk management? The systematic application of principles, an approach and a process to the tasks of identifying and assessing risks, and then planning and implementing risk responses Het doel is om proactieve besluitvorming mogelijk te maken door het begrijpen van risico s en hun impact. Wat zijn de M_o_R Principes? 1.In lijn met doelstellingen - Maximale risico dat een bedrijf kan accepteren - Risico dat een bedrijf wil lopen 2.Past in de context 3.Betrekt Stakeholders 4.Biedt ondersteuning in de organisatie 5.Ondersteunt besluitvorming 6.Zorgt voor continue verbetering 7.Geeft ruimte aan gecalculeerd risico nemen 8.Resulteert in bruikbare KPI s Pagina 13 van 28

14 Wat is het doel van passend risico management? Voorkomen van geldverspilling aan: - Een overgeorganiseerd en te ver doordacht systeem (muggenziften) - Een systeem dat niet effectief in kan spelen op interne en externe veranderingen Wat is risk tolerance threshold? De grenswaarde van blootstelling aan risico welke, wanneer deze worden overschreden, risico s escaleren naar een hoger niveau Hoe wordt Thresholds en escalatie gedurende het project geanalyseerd? - Risico s worden gemonitord en vergeleken met een norm (drempelwaarde, threshold) -Op elk niveau worden beheersmaatregelen ingesteld om risico s te voorkomen, minimaliseren of uit te nutten - Wanneer de drempelwaarde overschreden wordt, escaleert het risico naar een hoger niveau Wat is de relatie tussen de verschillende perspectieven van risk --> strategic risks, programme risks, operational risks en project risks Zie afbeelding Pagina 14 van 28

15 Wat is de gevoelsmatige berekening voor de Risk tolerance? (Risk tolerance = Grenswaarde van risico. Wanneer risico buiten de grenswaarde treedt, wordt het risico geëscaleerd) Risk Capacity= Maximale hoeveelheid risico dat de organisatie kan dragen (meestal financieel) + Risk Appetite= De hoeveelheid risico dat de organisatie bereid is te nemen (meestal psychologisch) Hoe ziet het maturity model eruit? Level 1 : Initial Level 2 : Repeatable Level 3 : Defined Level 4 : Managed Level 5 : Optimizing Noem 4 mogelijke voorbeelden van risico gebieden - Technical risk - Management risk - Commercial risk - External risk Pagina 15 van 28

16 Welke 4 stappen worden er onderscheden in het M_o_R Proces? 1.Identificeren Issues Bv DESTEP/SWOT 2.Bepalen 1.Inschatten (kans, impact, waarde per issue) 2.Evalueren (afwegen verschillende issues) 3.Plan 1.Adresseren belangrijkste issues (TBV) 4.Uitvoeren 1.Terugkoppelen resultaten Hoe informeer je stakeholders aan de hand van invloed en belangrijkheid? zie afbeelding Risico overzicht 04/12/2014 Management van programma's Hoe staan project portfolio management, programma management, multi- project management en project management ten opzichte van de line organisatie of project organisatie en ten opzichte van strategisch, tactisch en operational perspectief? Zie afbeelding Pagina 16 van 28

17 Wat is een programma? een tijdelijke organisatie die nodig is om een aantal gerelateerde projecten en activiteiten te overzien en coördineren om zo zaken en benefits te realiseren die bijdragen aan de strategische doelstellingen van een organisatie Wat zijn de verschillen tussen programma's en projecten? - Projectenleverenproducten/diensten (output) - Programma szorgenvoorverandering (outcome) Eenaantalgerelateerdeprojecten die vooreenverandering in eenorganisatiezorgennoemen we eenprogramma. Wat zijn de verschillen tuiden programma's en multi-project management? Multi Project Management - Beheersing van aantal losse projecten - Vast onderdeel binnen de vaste organisatie Programma Management - Tijdelijke organisatie - Aansturing diverse samenhangende projecten - Realiseren van een verandering Managing successful programs Buiten ring : principes Blauwe ring : Aansturing Binnen ring : MSP process Pagina 17 van 28

18 Hoe ziet de tranformational flow (MSP) eruit? Mandaat vanuit Management - Kaders voor Programma - Inrichten van het Programma Managen van het Programma - Opleveren van de Capabilities - Realiseren van de Benefits Afsluiten van een programma Hoe ziet de inrichting van programma's eruit? 1.Organisatie 2.Visie 3.Leidershap en Stakeholder Engagement 4.Benefits Realisation Management 5.Blueprint Design and Delivery 6.Planning and Control 7.Business Case 8.Risk Management and Issue Resolution 9.Quality Management Hoe ziet de strategische context van de realisatie van benefits eruit in een programma? Zie afbeelding Waar dient de business case voor bij de inrichting van een programma? Als controle element Pagina 18 van 28

19 05/12/2014 Management van Portfolio's Wat is portfolio management? De totaliteit van de investeringen in veranderingen van een organisatie om haar strategische doelen te bereiken. - Een portfolio is een verzameling van programma s en projecten die tezamen bijdragen aan het behalen van een strategisch doel; - Een portfolio kan een bijdragen leveren aan meerdere strategische doelen -Portfolio Management is het kiezen, prioriteren en managen van de juiste programma s en projecten om het behalen van benefits te maximaliseren door het doorlopen van de Portfolio cyclus; Wat is het doel van portfolio management? Het doel van portfolio management is te zorgen dat (schaarse) middelen verdeeld worden over de juiste programma s, dat het portfolio leidt tot voldoende bijdrage aan de strategie, dat veranderinitiatieven effectief en efficiënt worden uitgevoerd en dat uiteindelijk de beoogde benefits worden behaald. Mainobjectives: - Optimum allocation of resources; - Sufficient portfolio toachievedesiredcontribution; - Determinenecessity of each change initiative; - Selectedinitiatives are deliveredeffectivelyand (cost-)efficiently; - Realization of allpotential benefits. Pagina 19 van 28

20 Hoe reageren portfolio management vs de business as usual op elkaar in de staande organisatie structuur? Door de resultaten van veranderinitiatieven in te bedden in de staande organisatie worden de dagelijkse geoptimaliseerd. Vanuit de BAU vloeien verbetervoorstellen voort die moeten leiden tot het behalen van strategische doelen. Portfolio management beoordeeld welke initiatieven noodzakelijk zijn, hoe deze worden geprioriteerd en hoe resources worden verdeeld. Welke 5 punten zijn belangrijk bij het implementeren en uitvoeren van de principes van het portfolio management? - Senior management betrokken - In lijn met de besturing van de organisatie - In lijn met de strategie - Portfolio Office - Energized change culture Waar leid een portfolie toe vergeleken met een project en een programma? Een project leidt tot output (product), een programma tot outcome (capability) en een portfolio tot het realiseren van benefits (strategicobjectives) Pagina 20 van 28

21 11/12/2014 Stakeholders management Wat is stakeholders management in project management? Parties with an interest in the execution and outcome of a project. They would include business streams affected by or dependent on the outcome (Prince2) Stakeholders are persons or organizations(e.g., customers, sponsors, the performing organization, or the public), who are actively involved in the project or whose interests may be positively or negatively affected by the performance or completion of the project. (PMI). Any individual, group or organization that can affect, be affected by, or perceiveitselfto be affected by, a programme (MSP) Hoe ziet de proces matige aanpak van beoordeling van stakeholders eruit? 1.Identify (Relevante groepen, organisaties en mensen) 1.Eigenaren (bv Investeerders, aandeelhouders) 2.Klanten (direct of indirect) 3.Werknemers ( huidige/oude/toekomstige, indirecte) 4.Industrie (leveranciers, concurrenten, branche organisaties) 5.Leefomgeving (bewoners(verenigingen, scholen) 6.Milieu (actiegroepen, wetenschappers) 7.Overheid ( lokale, provinciale, beleidsmakers) 8.Vakbonden 2.Analyseer hun belangen 1.Bijdrage (informatie, kennis) 2.Op welke wijze zijn ze betrokken 3.Invloedsfeer naar derden 4.Noodzaak tot betrekken Stakeholderanalyse Pagina 21 van 28

22 Sample mapping van stakeholders Power / interest grid voor stakeholderanalyse Hoe moet je stakeholders betrekken? Zie afbeelding Pagina 22 van 28

23 Hoe werkt de communicatiemuur tussen stakeholders? Om goed met Stakeholders in gesprek te kunnen gaan moet je elkaar wel begrijpen Bedoeld? gezegd Wat men bedoeld en wat men zegt is niet altijd hetzelfde. Hoe vaak hoor je niet iemand zeggen: "Dat bedoelde ik helemaal niet". Tussen gedachten en woorden zit soms verschil. Onzorgvuldig formuleren, met de gedachten ergens anders zitten, of ongelukkige woordkeus maakt het eenvoudig om een misverstand te hebben. Gezegd? gehoord Hetgeen iemand zegt en wat de ander hoort kan verschillen. Een klein woordje verkeerd verstaan kan grote gevolgen voor de communicatie hebben. Denk maar eens aan iets / niets, iemand / niemand of een / geen. Een rumoerige omgeving, een gehoorprobleem of afgeleid zijn is al voldoende om iets anders te horen. Gehoord? begrepen Als iemand de exacte woorden heeft verstaan zoals de ander deze heeft bedoeld en uitgesproken, betekent dit nog niet dat hij deze op dezelfde wijze begrijpt. Bedoelt iemand met "dat ding in de keuken" de vaatwasser? De oven? Of nog iets anders. Door het gebruik van containerbegrippen (ding), vaag woordgebruik of jargon ontstaan er misverstanden in communicatie. Begrepen? akkoord Zelfs als de ander begrijpt wat je bedoeld, betekent het nog niet dat hij er mee akkoord is. Een bod voor kennisgeving aannemen, betekent niet dat het bod ook aanvaard is, ook al heeft de ander precies begrepen wat het bod inhoudt. Akkoord? gedaan Als je akkoord bent, verwacht je dat er ook daadwerkelijk naar gehandeld wordt. Misschien is dit helemaal niet mogelijk. Bijvoorbeeld een oude man die gevraagd wordt op te staan. Als hij blijft zitten kan bijvoorbeeld liggen aan het feit dat hij zonder hulp niet op kan staan. Pagina 23 van 28

24 Hoe ziet het model van Hofstede eruit (culturen model)? Het model van Hostede is een ui-vormig model. Van de buitenste laag naar de binnenste laag: - Symbolen - Helden - Rituelen - Waarden Wat zijn de cultuur dimensies van Hofstede? - Machtsafstand - Masculien vs Feminien - Onzekerheidsvermijding - Individueel vs collectief - Tijdshorizon Hoe ziet de wet van Haast eruit, waar hij de mate van afhankelijkheid van de stakeholder spiegelt? Tips: Voorkom 3 door vooruit te kijken Voorkom 3 door helder te krijgen of er wel haast is 12/12/2014 Volwassenheidsmodellen Welke 2 types project management offices (PMO) heb je? 1.Als onderdeel van een Project of Programma - Centraal punt in de dag-tot-dag coordinatie/organisatie 2.Als kennis afdeling voor PM - Verbeter trajecten mbt PM - Centrale ondersteuning richting Programma/Projecten Pagina 24 van 28

25 Wat zijn de functies van PMO? 1. Project Support - Administratie/Ondersteuning 2. Performance Management - PM Information Systems 3. Resource Management 4. Communicatie 5. Project Management Tools 6. PM Methodes en Processen - Standaardisatie 7. Opleiden/trainen/coachen project leden/hr beleid - Functie omschrijvingen projectleden 8. Portfolio Management Wat zijn de 4 risico's van een PMO? - Toename personeel toename benefits - Toename papierwerk/burocratie - Spanning PMO PM (informatie is macht) - Manusje van alles (vuilnisbak effect) Waar ontstaan PMO? PMO ontstaan in een 'volwassen' project management organisatie Welke stadia van Project management heb je in een organisatie? Level 1: Ad-hoc Level 2: Abbreviated Level 3: Organized Level 4: Managed Level 5: Optimized Pagina 25 van 28

26 Welke 2 verschillende maturity models heb je? PMI - Organisational Project Management Maturity Model à OPM3 OGC - Portfolio, Program, Project Management MaturityModelsP3M3 Hogere volwassenheid zorgt voor beheersbare project organisatie Maakt inzichtelijk waar winst te halen is à Road Map Het P3M3 maturity model van PMI Noem 10 project succes factoren - Duidelijke en gedeelde noodzaak en doelstelling - Gemotiveerd team en stakeholders - Voortdurende Klantgerichtheid - Voldoende ondersteuning en middelen - Heldere rollen en verantwoordelijkheden - Aandacht voor planning - Omgaan met onzekerheid - Voortdurende en effectieve communicatie - Goede afbakening en inrichting bij bijsturing - Leiderschap Pagina 26 van 28

27 18/12/2014 Duurzaamheid en projectmanagement Wat is de duurzaamheidsdrive in project management? - Shareholders pressuring boards of directors on ethicalpoliciesandactual performance on sustainable issues - Tax payers/voters pressuringgovernmentsandpoliticalpartiesfortheirnational, regionalandinternationaloutlooks on the planet sfuture - Customers pressuringmanufacturersandsuppliersforethicalsourcingand green credentials - Sponsors and stakeholders pressuringtheir project teams Wat met de ESG? ESG =Environmental, Social & Governance measuring the sustainability and ethical impact of an investment in a company or business Pagina 27 van 28

28 Wat zijn de sustainable principes? - Balancing or harmonizingsocial, environmentalandeconomic interest - Short-term and long-term orientation - Localandglobalorientation - Consumingincome, notcapital - Transparancyand accountability - Personal valuesandethics Hoe ziet de rainbow of green eruit Zie afbeelding Sustainable projects moet je managen op positieve relaties Pagina 28 van 28