Toezicht is een uitgave van het Bureau Financieel Toezicht en verschijnt 4 keer per jaar

Transcriptie

1 Tweede jaargang Nummer 1 April 2006 Toezicht Toezicht is een uitgave van het Bureau Financieel Toezicht en verschijnt 4 keer per jaar Inhoud: Pag. 4 Interview met CB-directeur mr. Peter van den Berg Pag. 7 Vraag en Antwoord Pag. 8 Jaarverslag 2005 Commissie van Deskundigen Notariaat Pag. 9 Samenwerking CJIB en BFT bekrachtigd Pag. 11 Reactie kabinet op rapport Commissie Hammerstein Pag. 12 Column door Marcel Pheijffer Colofon Subjectieve indicator belangrijke leidraad voor Mot-meldplicht Bij vermoeden van witwassen én terrorismefinanciering Stuit een professional bij zijn cliënt op informatie die duidt op het verrichten van ongebruikelijke transacties? Op informatie waarvan hij vermoedt dat sprake zou kunnen zijn van het witwassen van geld? Of van financiering van terrorisme? Zo ja, dan heeft hij de plicht om een Mot-melding te doen. Zulks op grond van de subjectieve indicator die voor hem van kracht is. Zowel de Wid als de Wet Mot vloeien voort uit een discussie over het waarborgen van de integriteit van het nationale en internationale financiële stelsel. Tot voor kort werd misbruik van financiële instellingen en de ondermijning van de integriteit van het financiële stelsel vooral in verband gebracht met het witwassen van geld. Het besef is echter doorgedrongen dat het financiële stelsel eveneens misbruikt kan worden voor de financiering van terrorisme. BUREAU FINANCIEEL TOEZICHT Belangrijke wijziging In het kader van dit besef is de indicatorenlijst per 1 november 2005 aangepast. De belangrijkste wijziging is Lees verder op pagina 2 en 3

2 2 gekwalificeerd als een instelling die algemeen nut beoogt. Een accountant of belastingadviseur die in de administratie of belastingaangifte constateert dat zijn cliënt giften doet aan een dergelijke instelling, dient, op grond van de voor hem geldende subjectieve indicator, een Mot-melding te doen. Er is namelijk aanleiding om te veronderstellen dat sprake zou kunnen zijn van terrorismefinanciering. Witwassen van geld? Financiering van terrorisme? Hoe vaak komt dit voor in de praktijk van de accountant of de belastingadviseur? Menige beroepsbeoefenaar in deze sector denkt of vermoedt dat dit in zijn of haar praktijk niet of nauwelijks aan de orde is. Een tweetal voorbeelden uit die praktijk kan zijn of haar gedachten hierover wellicht iets nuanceren. Mot-meldplicht voor een accountant dat transacties waarbij aanleiding is om te veronderstellen dat er sprake is van terrorismefinanciering, ook onder de meldplicht vallen - dit komt onder meer tot uitdrukking in de nieuwe formulering van de subjectieve indicator. Bij witwassen gaat het vaak om besmet geld dat weggesluisd of verhuld wordt, waarbij het geld afkomstig is uit enig misdrijf. Bij financiering van terrorisme hoeft het geld niet afkomstig te zijn uit enig misdrijf, maar wordt het geld juist aangewend om terroristische bewegingen financieel te ondersteunen. Witwassen en terrorismefinanciering hebben een gezamenlijk raakvlak, namelijk misbruik van het financiële stelsel. Onlangs heeft het Gerechtshof in Amsterdam een uitspraak gedaan in een zaak waarbij een belastingplichtige giftenaftrek claimde ten aanzien van giften gedaan aan de stichting Al Aqsa. Het geschil was of sprake was van giften aan een algemeen nut beogende instelling. De inspecteur heeft een lijst overgelegd waaruit blijkt dat de stichting Al Aqsa voorkomt op de anti-terrorismelijst van de EU. Het Hof komt tot de conclusie dat de stichting betrokken is bij terroristische activiteiten. En daarom niet kan worden Handelaar voldoet niet aan zijn identificatie- en meldplicht Een accountant stelt de jaarrekening samen voor een handelaar in zaken van grote waarde. Deze cliënt is zelf, krachtens zijn zakelijke Publicaties nieuwe indicatoren en richtsnoeren Voor onafhankelijke dienstverleners gelden vanaf 1 november 2005 nieuwe indicatoren. De NFB, het NIVRA, de NOVAA en de NOB hebben in februari 2006 een nieuwe versie van de richtsnoeren voor de interpretatie van de Wid en de Wet Mot gepubliceerd voor belastingadviseurs en openbare accountants. In deze richtsnoeren staat aangegeven wat objectieve en subjectieve indicatoren zijn. Ook worden voorbeelden gegeven van de subjectieve indicator voor het melden van ongebruikelijke transacties op grond van de Wet Mot voor de belastingadviseurs en openbare accountants. Daarnaast zijn er aanvullende indicatoren opgenomen voor accountants, ontleend aan het discussion paper on anti-money laundering van de FATF.

3 3 activiteiten, ook onderworpen aan de Wid en de Wet Mot. Voor hem geldt - onder andere - de volgende indicator: Transacties waarbij voertuigen, schepen, kunstvoorwerpen, antiquiteiten, edelstenen, edele metalen, sieraden of juwelen verkocht worden tegen geheel of gedeeltelijke contante betaling, waarbij het contant te betalen bedrag of meer bedraagt. Tijdens de samenstelling van de jaarrekening 2005 constateert de accountant dat de cliënt niet aan zijn verplichtingen op grond van de Wet Mot heeft voldaan. In het geval van contante transacties van meer dan heeft hij geen meldingen gedaan van ongebruikelijke transacties. Desgevraagd geeft de handelaar aan dat hij zijn relaties graag ter wille is. En dat hij dus niet zal voldoen aan de verplichtingen die voortkomen uit de Wid en de Wet Mot. In dit geval constateert de accountant wetsovertredingen. Aangezien zijn cliënt blijft weigeren om te melden, zal de accountant zelf een melding moeten doen over de bewuste transacties van en bij de handelaar. De accountant zal dit moeten doen op grond van de voor hem geldende subjectieve indicator: transacties waarbij aanleiding is om te veronderstellen dat ze verband kunnen houden met witwassen of financiering van terrorisme. boerenantiek dat afkomstig is uit Oost- Europa. Bij de transportonderneming verdient hij over Uit zijn boerenantiekwinkeltje haalt hij een winst van Bij de bespreking van de cijfers over 2005 met de belastingadviseur verschijnt de jongeman in een auto van Op de vraag: Waar doe je het van? antwoordt de chauffeur dat hij nog een paar ton euro s bezit die uit een erfenis komen. Dit vermogen is niet bekend bij de Belastingdienst. De belastingadviseur stelt dat dit vermogen in de aangifte (had) moet(en) worden opgenomen. En vraagt om de gegevens over de erfenis op te sturen; aan dit verzoek wordt echter niet voldaan. Aldus staan de inkomsten uit loondienst en uit onderneming keurig in de aangifte 2005, maar het box 3 vermogen ontbreekt. Voor de belastingadviseur is dit een onverwachte en ongebruikelijke gang van zaken. Gezien het niet-gefiscaliseerde vermogen (zwart geld) waarvan de herkomst onbekend danwel onduidelijk is, bestaat de aanmerkelijke kans dat het vermogen géén legale herkomst heeft. De belastingadviseur zal hiervan melding moeten maken, op grond van de subjectieve indicator die voor hem geldt: transacties waarbij aanleiding is om te veronderstellen dat ze verband kunnen houden met witwassen of financiering van terrorisme. Nadere informatie over de objectieve en subjectieve indicatoren en de richtlijnen daarvoor staan op de website www. justitie.nl/mot. Ook het BFT verstrekt informatie via de website nl, tijdens bezoeken aan kantoren of organisties en via artikelen in vakbladen en in Toezicht. Mot-meldplicht voor een belastingadviseur Chauffeur beschikt over vermogen van onbekende herkomst Een belastingadviseur verzorgt de aangifte inkomstenbelasting 2005 voor een 24- jarige vrachtwagenchauffeur die veel op Oost-Europa rijdt. De chauffeur is in loondienst bij een transportonderneming en heeft daar een volledige baan. Daarnaast heeft hij nog een winkeltje in

4 4 Directeur College Belastingadviseurs mr. Peter van den Berg We hebben een fantastische kwaliteitsslag gemaakt Het College Belastingadviseurs markeert zijn 50-jarig bestaan door een gestage groei van het aantal verenigingsleden dat nu op bijna 2700 staat. Directeur Peter van den Berg is aanvoerder van het 18-menssterke CB-team dat zijn handen vol heeft aan de activiteiten die voor de leden worden ontwikkeld. Door de groeiende lastendruk zal de intensiteit daarvan alleen maar toenemen. Als CB spelen we een cruciale rol in kennisoverdracht en verhoging van kwaliteit.

5 5 Hoe geeft het CB de uitvoering van die rol gestalte? Van den Berg: Er zijn opleidingen voor CB-belastingadviseur en CBbelastingconsulent. Die zijn zeer populair: met enige trots mag ik zeggen dat we met studenten de grootste fiscale opleider van Nederland zijn. Dan zijn er de regionale- en de centrale forumbijeenkomsten die we organiseren om onderwerpen aan de orde te stellen en in te gaan op vragen die bij de leden en hun klanten - leven. Vervolgens is er de permanente educatie, kortweg PE, waarin de nadruk ligt op de fiscale actualiteit. Het volgen van de PE, waarvoor een lid per jaar 40 punten moet behalen, is krachtens het CB-lidmaatschap verplicht. En tenslotte staan onze specialisten van vaktechniek ter beschikking om zowel telefonisch als schriftelijk informatie te verstrekken. Er zijn dus heel veel persoonlijke contacten waarin kennis wordt overgedragen. Die overdracht wordt nog eens ondersteund door de communicatie in print, zoals ons vakblad en onze brochures, met electronische nieuwsbrieven en natuurlijk via de website. De benadering van onze leden is zeer breed, actief en multimediaal. Daar zijn ze dik tevreden over en dat beschouw ik als een kwaliteit van onze organisatie. Wat maakt het CB-lidmaatschap zo aantrekkelijk? Van den Berg: Wij hanteren een relatief lage contributie. Dat maakt de toegang tot het CB dus laagdrempelig. Daarnaast hanteren we ook lage inschrijfkosten voor de betaalde bijeenkomsten, cursussen en opleidingen. Een aantal bijeenkomsten is gratis. Daarbij slagen we er altijd in om prominente sprekers en opleiders in te zetten. Met andere woorden: het CB biedt veel waar voor het geld. We zijn in staat om mooie en kwalitatief hoogwaardige programma s te ontwikkelen en aan te bieden. En dat wordt door onze leden zeer gewaardeerd. Mag het CB zichzelf feliciteren met die 50 jaar en bijna 2700 leden? Van den Berg: Ik dacht van wel. Het blijkt dat wij voor onze leden in een grote behoefte aan ondersteuning voorzien. Een behoefte die alleen maar groter wordt omdat de lastendruk voor onze leden stijgt. De hoeveelheid werk die op hen afkomt groeit maar door. Kijk, in weerwil van wat de overheid ons steeds in het vooruitzicht stelt: minder regels, staan we juist bloot aan een stortvloed van regelgeving. Elk jaar weer. Denk alleen maar aan nieuwe zaken als de invoering van de belastingplannen 2006, de electronische loonaangifte, de ziektenkostenregeling en de levensloopregeling. In dat opzicht krijgen onze leden ook een stortvloed aan informatie aangeboden. Het is onze taak om die informatie door een grove filter te halen en aan te geven wat echt belangrijk is voor de dagelijkse praktijk van onze leden. Dat wil zeggen: voor hun klanten, want daar draait het natuurlijk om. Die klanten zijn stuk voor stuk keihard werkende en nuchtere MKB-ers, die rekenen op een administratievoering en op belastingadviezen die hen zowel zakelijk als privé ondersteunen. Met dat zakelijk en privé komt Van den Berg op een onderwerp dat, naast vele andere, in 2006 hoog op de agenda staat bij het CB: estateplanning. Als belastingadviseur moet je goed kunnen kijken naar de persoonlijke en bedrijfsmatige belangen van een ondernemer en op de hoogte zijn van de fiscale- en erfrechtelijke aspecten die daarbij aan de orde zijn. Dat is gewoon keiharde noodzaak. Vandaar dat wij als CB daarvoor inmiddels de nodige kennis aan boord hebben en voor de PE een leergang Met studenten is het CB de grootste fiscale opleider van Nederland etstateplanning hebben samengesteld. Aan zo n ontwikkeling zie je overigens dat het vak van belastingadviseur zich steeds verder verbreedt. Waardoor er dus ik zei het al steeds meer werk op hem of haar afkomt. Niet alleen kwantitatief, maar ook kwalitatief, waarvoor actuele en hoogwaardige kennis van de materie noodzakelijk is. In die kennis kunnen wij voorzien. Ook daarin schuilt een belangrijke kwaliteit van onze organisatie. Hoe kijken de CB-leden aan tegen de in- en uitvoering van de Wid en de Wet Mot? Van den Berg: Het onderwerp Wid/Wet Mot was in eerste instantie niet populair. Maar daar begint verandering in te komen. Lees verder op pagina 6

6 6 door het BFT. Eventueel worden sancties opgelegd. Na een jaar wordt het toezichtarrangement geëvalueerd. Door er veel over te vertellen, worden de leden zich bewust van de consequenties die de in- en uitvoering van de Wid en de Wet Mot heeft. Voor zowel henzelf als voor hun nieuwe en bestaande klanten. En dus komen er vragen, bijvoorbeeld tijdens de regionale CB-bijeenkomsten. Het BFT verzorgt in het eerste halfjaar van 2006 bij zeven regionale CB-bijeenkomsten een presentatie over dit onderwerp en de reacties zijn positief. De opkomst is groot. Deze presentaties zijn van groot belang omdat een goede uitvoering van de Wid en de Wet Mot het kwaliteitsniveau van onze leden omhoog brengt. Als CB-organisatie onderstrepen we dat streven nog eens: in het CB-kwaliteitssysteem zijn items als intakeprocedure, klantacceptatie, frauderichtlijn alsmede overleg over en melding van ongebruikelijke transacties opgenomen. zogenaamde bijzondere onderzoeken. Eén en ander wordt momenteel nader uitgewerkt. De CB-auditors worden door het BFT opgeleid. Er is afgesproken dat Het is goed dat het CB door het BFT actief is betrokken bij het toezicht op de Wid/Wet Mot zij de BFT-werkwijze zullen volgen. Het BFT gaat de werkzaamheden reviewen. Indien de CB-auditors bij deze reguliere onderzoeken ernstige tekortkomingen constateren, zal afhandeling geschieden Het Tuchtrecht van het CB In 2006 zijn er circa 50 onderzoeken Wid/Wet Mot door het CB gepland. Hoe worden die aangepakt? Van den Berg: Voor deze zogeheten pilotonderzoeken zetten we eigen auditors in. Hun constateringen en conclusies rapporteren zij schriftelijk aan het BFT dat op basis daarvan verbeterpunten aangeeft. Die gebruiken we om te komen tot bijvoorbeeld een betere signalering van onregelmatigheden, een scherpere administratieve controle en een completere, al dan niet electronische, dossiervorming. Al met al leidt dat tot een hogere kwaliteit van onze leden. Dat is uiteraard in hun belang en dus in dat van hun klanten. In de toekomst zien wij dat toetsingen in het kader van de Wid/Wet Mot intercollegiaal kunnen worden uitgevoerd, maar zover is het nog niet. Ik ben blij dat wij als CB door het BFT actief bij het toezicht op de Wid/Wet Mot zijn betrokken. Beroepsverenigingen die dat niet doen, missen een kans om de kwaliteit van hun organisatie en de daarbij aangesloten leden op een hoger niveau te brengen. Klachten tegen een lid van het CB worden behandeld door de Commissie van Tucht en, als de klager beroep aantekent tegen de uitspraak, door de Commissie van Beroep. Beide Commissies bepalen of en zo ja, hoe de uitspraken worden gepubliceerd. De namen van de klager en de beklaagde worden alleen openbaar gemaakt als het algemeen belang daarmee wordt gediend. Het aantal klachten tegen CB-leden blijft beperkt blijft tot 3 á 4 per jaar. Tot publicaties is het tot nu toe niet gekomen. Het BFT en het CB hebben onlangs een toezichtarrangement gesloten voor de Wid/Wet Mot. In 2006 zullen namens het CB 50 reguliere onderzoeken worden uitgevoerd door CB-auditors. Het betreft alleen reguliere onderzoeken en niet de Ook toezichtarrangement met de NOVA Inmiddels is er door het BFT en de NOVA, de beroepsorganisatie van de advocaten, ook een toezichtarrangement Wid/Wet Mot gesloten.

7 7 Vraag en antwoord Als toezichthouder op de naleving van de Wid en Wet Mot, de Wet op het Notarisambt en de Gerechtsdeurwaarderswet geeft het Bureau Financieel Toezicht antwoord op veel voorkomende vragen met betrekking tot de toepassing van de wetten in de praktijk. Op onze website vindt u een overzicht van alle vragen en antwoorden voor de sector Wid/Mot en de sector Financieel Toezicht. De meest voorkomende vragen zullen in deze nieuwsbrief worden beantwoord. Aan de antwoorden kunnen in een specifiek geval geen rechten worden ontleend. De hieronder verstrekte informatie is met de grootst mogelijke zorgvuldigheid samengesteld. Het Bureau Financieel Toezicht geeft echter geen garantie dat de verstrekte informatie correct en/of volledig is c.q. blijft. Hieronder treft u enkele vragen aan over het toezicht op notarissen. Vraag Waarom moet een notaris een opgave van zijn privé-vermogen en inkomen inzenden en wat doet het BFT er mee? Antwoord Het privé-vermogen maakt onderdeel uit van het totaal aansprakelijk notarieel vermogen. Inzending conform het reglement verslagleggingstaten is verplicht vanuit wet- en regelgeving. Het BFT houdt financieel toezicht en vormt zich op basis van deze stukken een beeld van de (financiële) gezondheid van zowel het kantoor als de privé situatie van de notaris(sen). Zowel de Wna als de Administratieverordening gaan uit van kantoor- als privévermogen. De toelichting op de Administratieverordening geeft aan dat het doel van deze verordening o.a. is te bevorderen dat financiële risico s voor de cliëntengelden en/of met betrekking tot de continuïteit van de notariële praktijk tijdig worden onderkend en door administratieve maatregelen worden beperkt en beheert. De financiële risico s kunnen voortkomen zowel uit de notariële praktijk als uit de privé-situatie. Op basis van deze stukken is het BFT in staat om een goede selectie te maken bij welke notaris een onderzoek dient plaats te vinden. Voor de inkomensstaat is de aangifte inkomensbelasting van belang. Inzake de vermogensstaat kunnen enkele aanwijzingen gegeven worden: woonhuis waarderen tegen WOZ waarde; vermogenscomponenten splitsen wanneer huwelijkse voorwaarden dat aangeven; een belastinglatentie opnemen voor de vrije reserves in de BV; inboedel, kunst of verzamelingen tegen geschatte waarde niet vermelden zonder nadere onderbouwing. Vraag Waar kan de accountant voorbeelden van de verslagstaten vinden? Antwoord De KNB heeft op de website notaris.nl onder het kopje KNB/jaarstukken en accountantsverklaringen de diverse modellen opgenomen. Vraag Hoe wordt de bewaringspositie bepaald? Antwoord Het BFT constateert dat zowel intern bij de maand- en kwartaalrapportage als extern in de jaarrekening (verslagstaat) de bewaringspositie niet altijd correct wordt berekend. Vaak wordt verzuimd de vorderingen op cliënten uit de saldi van derden te elimineren waardoor de schulden aan cliënten onvolledig zijn en dus de bewaringspositie te hoog is weergegeven. In de verslagstaat dienen deze vorderingen op cliënten onder de vorderingen als Personen debet te worden vermeld. De aan cliënten verschuldigde rente wordt vaak onder overige schulden kort verantwoord. Deze verschuldigde rente maakt echter deel uit van de cliëntenschulden en dus van de bewaarplicht. De vordering op de belastingdienst vanwege de rekening courant bij de dienst Registratie en Successie mag worden bijgeteld bij het saldo van de kwaliteitsrekeningen of in mindering worden gebracht op de cliëntenschuld, waar immers ook de nog af te dragen overdrachtsbelasting en registratierecht is opgenomen. Lees verder op pagina 8

8 8 Vraag Hoe moeten per adres respectievelijk inzake bankrekeningen in de administratie worden opgenomen? Antwoord Volgens artikel 4 van de Administratieverordening dienen van iedere opdracht de financiële feiten te worden vastgelegd in de financiële administratie. Zoals artikel 1 van de Administratieverordening aangeeft, dient de notaris zorg te dragen voor o.a. een toereikende administratieve organisatie. De toelichting op dit artikel geeft aan dat het gaat om de administratie van alle cliëntengelden, die zowel betrekking hebben op de bijzondere rekeningen van artikel 25 Wna als op gelden van derden waarover de notaris dan wel een medewerker krachtens volmacht beschikt (zoals spaarbankboekjes in een boedel waarin de notaris als gemachtigde van de erven optreedt). In de jaarrekening van het kantoor dient te worden opgenomen een gedetailleerde onderbouwing van de bankrekeningen en cliëntenschulden die gezamenlijk de bewaringspositie bepalen. Voor inning van bestuurlijke boetes en dwangsommen Samenwerking tussen CJIB en BFT bekrachtigd Voor de inning van bestuurlijke boetes en dwangsommen gaat het Bureau Financieel Toezicht samenwerken met het Centraal Justitieel Incasso Bureau. De afspraken hierover zijn op 17 februari jongstleden bekrachtigd, door de heer A. Visser, directeur standaardproductie CJIB en de heer drs. H.P. Hadewegg Scheffer RA, algemeen directeur BFT. De heer A. Visser (CJIB) (links) en de heer drs. H.P. Hadewegg Scheffer (BFT) ondertekenen de samenwerkingsafspraken tussen hun organisaties Naar verwachting zal op 1 mei aanstaande de wijziging van de Wid en de Wet Mot in werking treden. Vanaf die datum zullen de toezichthouders, aangewezen voor deze wetten, ook bestuurlijke bevoegdheden krijgen, zoals het opleggen van een bestuurlijke boete en een last onder dwangsom. Voor het BFT betekent dit onder meer dat de organisatie ingericht moet worden op nieuwe taken, op zowel inhoudelijk als uitvoerend gebied. Een onderdeel van die uitvoering betreft de inning van bestuurlijke boetes en dwangsommen die straks door het BFT worden opgelegd. Met die inning heeft het BFT echter geen ervaring. Het BFT is een te kleine organisatie om het inningsproces zelf in te richten. Vandaar dat is gekozen om de inning uit te besteden aan een professionele en betrouwbare organisatie. Het BFT is uitgekomen bij het CJIB in Leeuwarden. Deze organisatie heeft ervaring op het gebied van inning van zowel bestuurlijke boetes als dwangsommen, biedt een volledig incassotraject aan en is bereid geheimhouding te betrachten. Het BFT blijft echter wel inhoudelijk verantwoordelijk voor de opgelegde bestuurlijke boetes en dwangsommen. BFT verzorgt presentaties Wid/Wet Mot Het BFT houdt regelmatig presentaties over de Wid/Wet Mot. Een goed voorbeeld daarvan zijn de 7 presentaties voor CB-adviseurs, in het eerste halfjaar van Ook voor anderen doet het BFT aan kennisoverdracht, zoals voor advocaten, notarissen, accountants of belastingadviseurs. Het BFT brengt geen kosten in rekening. Voorwaarde is wel dat er een minimale opkomst van 40 personen mag worden verwacht. Het BFT geeft geen presentaties voor individuele kantoren, maar wel voor regiobijeenkomsten vanuit de beroepsorganisaties. Heeft u interesse, neem dan contact op via bft.post@bureauft.nl. Wij zullen dan bezien of er nog mogelijkheden zijn om uw verzoek voor een presentatie Wid/Wet Mot te honoreren.

9 9 Aantal ingediende ondernemingsplannen blijft zeer beperkt Jaarverslag 2005 Commissie van Deskundigen Notariaat De Commissie van Deskundigen Notariaat (Cvdn) heeft haar jaarverslag over 2005 uitgebracht. In de verkorte versie daarvan, die hieronder wordt gepubliceerd, leest u wat de bevindingen van de Commissie zijn en hoe zij aankijkt tegen toekomstige ontwikkelingen. Een notaris kan zich niet zomaar vestigen. Hij of zij moet eerst een ondernemingsplan indienen. De Cvdn adviseert op grond van artikel 7 lid 2 van de WNA (Wet op het notarisambt) over een ondernemingsplan of het plan voldoet aan de eisen van de WNA: voldoende financiële middelen en ten minste kostendekkendheid na 3 jaar. Dit advies dient door kandidaat-notarissen te worden overgelegd, bij een verzoek aan de Minister van Justitie tot benoeming als notaris ex artikel 8 van de Wet. Tevens brengt de Commissie op grond van artikel 10 lid 2 WNA advies uit over plannen die ingediend worden door notarissen, die op grond van lid 1 van dit artikel hun plaats van vestiging willen wijzigen. In 2005: 86 ondernemingsplannen De Cvdn heeft in het verslagjaar 86 plannen afgewikkeld. Het aantal ingediende ondernemingsplannen voor nieuwe notariskantoren, de solitaire vestigingen, is relatief zeer beperkt. Ook in voorgaande jaren was dat het geval. Eén van de uitgangspunten van de WNA: meer marktwerking in het notariaat, wordt dus gedurende de afgelopen jaren niet gerealiseerd door een (aanmerkelijke) toename van het aantal startende, solitaire notariskantoren. Zoals de Cvdn al eerder heeft opgemerkt in haar jaarverslagen is zij van mening dat de marktwerking in het notariaat mede bevorderd wordt door concurrentie tussen een aantal veelal grote (gespecialiseerde) notariaten, in een regio of grote gemeente. Er is in 2005 op 2 plannen een negatief advies uitgebracht door de Cvdn. Voor de beide plannen heeft dit geleid tot een zodanige aanpassing van het plan dat op grond van artikel 4 lid 2 van het Besluit ondernemingsplan notaris dit plan opnieuw in behandeling is genomen en vervolgens een positief advies heeft gekregen. De Cvdn brengt een negatief advies uit indien niet aan de formele benoembaarheidvereisten van de WNA wordt voldaan danwel indien niet Meer marktwerking in het notariaat wordt niet gerealiseerd door een toename van het aantal startende, solitaire notariskantoren voldaan wordt aan de eisen neergelegd in artikel 7 lid 1 van de WNA: voldoende financiële middelen en ten minste kostendekkendheid na 3 jaar. Van de uitgebrachte positieve adviezen heeft bijna de helft betrekking op ondernemingsplannen betreffende opvolging in een reeds gevestigd kantoor in associatief verband. Vanaf de start van de Commissie op 1 oktober 1999 zijn door de Cvdn tot op de datum 31 december 2005 ruim 700 ondernemingsplannen behandeld. Het aantal notarissen bedraagt nu circa 1470; het aantal opvolgingen met een positief advies over 2005 bedraagt 58. Het aantal notarissen met een positief advies dat een andere plaats van vestiging heeft aangevraagd bedraagt 3. Gelet op het aantal uitgebrachte positieve adviezen bedraagt de potentiële uitbreiding van het aantal notarissen derhalve 23. Lees verder op pagina 10

10 10 BFT-evaluatie over startende notarissen Het BFT heeft op 18 april 2005 een rapportage aan de Cvdn verstrekt omtrent de evaluatie van de 109 plannen die in het jaar 2002 door de Commissie zijn afgehandeld. Voor 5 plannen werd een negatief advies verstrekt. Uit de rapportage naar aanleiding van deze evaluatie blijkt dat van de 104 positief beoordeelde plannen er 103 plannen hebben geleid tot een benoeming als notaris. Bij circa 30% van de pas benoemde notarissen is er sprake van een situatie dat ten aanzien van de realisatie van het plan gesproken kan worden van een hoger dan normaal risico. Deels was ten tijde van het beoordelen van het ondernemingsplan ook al sprake van een hoger dan normaal risico. Daarnaast is deze situatie ten dele ontstaan nadat de benoeming tot notaris had plaatsgevonden. Circa 60% van de positief beoordeelde plannen had betrekking op een opvolging in een reeds gevestigd kantoor in associatief verband en een nieuwe vestiging in associatief verband met een reeds gevestigd kantoor. Circa 30% van de positief beoordeelde plannen betrof opvolging in een reeds gevestigd solitair kantoor. De vestiging van een nieuw solitair kantoor komt dus zeer beperkt voor. Daarnaast heeft het BFT op dezelfde datum een rapportage uitgebracht aan de Commissie inzake de evaluatie van de solitaire starters die in het vierde kwartaal 1999 en de jaren 2000 en 2001 een positief advies hebben gekregen. Zoals hiervoor al is opgemerkt, is het aantal positief beoordeelde plannen in deze categorie zeer beperkt. De conclusie is dat deze starters het op zich niet slecht doen en na de aanloopfase een normaal risicoprofiel hebben. Enige (knel)punten en toekomstige ontwikkelingen Hoewel de bloeiperiode in het notariaat momenteel wel achter de rug is, gaat het thans met de branche naar de mening van de Commissie niet echt slecht. Wel zijn er meer probleemgevallen binnen het notariaat. Het is de Commissie opgevallen dat in een aantal gevallen aanzienlijke bedragen voor goodwill worden overeengekomen Het gaat niet slecht in de notarisbranche, maar het aantal probleemgevallen binnen het notariaat neemt wel toe bij de toetreding tot een maatschap of bij overdracht van de praktijk. De bepaling van de goodwill geschiedt in deze gevallen normaliter op basis van gerealiseerde en genormaliseerde resultaten in het verleden en/of op basis van geprognosticeerde resultaten voor de komende jaren. De Commissie heeft destijds besloten dat in zulke gevallen een verrekenbeding in de goodwillovereenkomst moet worden ingebouwd, dat ertoe leidt dat de kostendekkendheid van de praktijk na 3 jaar tenminste voldoende gewaarborgd is. Het is voor de Commissie hierbij irrelevant of de goodwill in één bedrag wordt voldaan of dat sprake is van een zogenoemde ingroeiregeling of van een combinatie van beide. Criteria ondernemingsplan voor een (bij)kantoor De KNB heeft in het verleden criteria ontwikkeld voor een (bij)kantoor, in het kader van de beoordeling van een ondernemingsplan. Zowel de KNB als de Commissie is van oordeel dat bij associatieve uitbreidingen elke zelfstandige (nieuwe) vestiging in beginsel selfsupporting dient te zijn. Hierbij dient het ondernemingsplan door de Commissie getoetst te worden vanuit de in het ondernemingsplan voorgestelde situatie namelijk dat sprake zal zijn van een samenwerking (in maatschapsverband) tussen 2 vestigingen (namelijk een reeds bestaand notariskantoor en een nieuw te vestigen kantoor). Als zodanig is een dergelijk plan uiteraard in beginsel minder riskant dan een ondernemingsplan voor een nieuwe solitaire vestiging. De Commissie heeft geconstateerd dat in een aantal gevallen ondernemingsplannen worden ingediend van kandidaatnotarissen die reeds als mede-eigenaar in maatschapsverband werkzaam zijn. Dit heeft tot gevolg dat de financiële verplichtingen waarvan de bedrijfseconomische haalbaarheid getoetst moet worden reeds waren aangegaan. Indien de risico s in een dergelijk plan duidelijk te hoog zijn en de partijen niet alsnog bereid zijn om opnieuw de reeds gemaakte afspraken te heroverwegen, kan dit leiden tot een negatief advies. Met betrekking tot de tot op heden ingediende ondernemingsplannen valt het de Commissie op dat weinig innovatieve aspecten met betrekking tot de marktbenadering c.q. strategie, zijn opgenomen in deze plannen.

11 11 Reactie kabinet op rapport Commissie Hammerstein In het vorige nummer van ons blad Toezicht zijn wij ingegaan op het rapport van de Commissie Evaluatie Wet op het notarisambt, onder leiding van de heer mr. A. Hammerstein. In februari 2006 kwam de reactie van het kabinet. Wij gaan slechts in op enkele punten waarvan wij denken dat die het toezicht het meest zullen beïnvloeden. De andere punten zijn uiteraard ook van groot belang voor het notariaat en voor de consument, maar die punten worden hier niet behandeld. Kwaliteit en integriteit Notarissen ervaren een duidelijk spanningsveld tussen hun publieke taakuitoefening en het optreden op de markt. De typisch notariële kant van de werkzaamheden (Belehrung en Beratung) lijkt onder druk van de concurrentie aan kwaliteitsverlies te lijden. Gelet op de indicaties die de Commissie heeft vergaard, is het kabinet het wel met de Commissie eens dat versterking van de aandacht van de beroepsgroep voor het handhaven van de kwaliteit en integriteit noodzakelijk is. Het is van belang dat de KNB toetsbare criteria ontwikkelt waaraan een notariskantoor moet voldoen wil van een goed functionerend kantoor gesproken worden. Vervolgens kan de kwaliteit worden getoetst door intercollegiale audits of peer reviews te organiseren. Een dergelijk kwaliteitssysteem is, naar de mening van het kabinet, een duidelijke taak voor de KNB. Commissie acht dit terecht ongewenst. Het kabinet acht de aanbevelingen (voor de inrichting van het nieuwe stelsel van toezicht en tuchtrecht, het aantal kamers van toezicht en de bevoegdheden van het BFT) plausibel, omdat daardoor de effectiviteit van het toezicht kan worden versterkt. Deze aanbevelingen zullen door het kabinet dan ook worden betrokken bij de overwegingen die moeten leiden tot een herziening van het totale stelsel van toezicht en tuchtrecht. Beheer cliëntengelden Met de Commissie acht het kabinet een goed beheer van cliëntengelden van groot belang. Eén incident op dit punt bij een enkel notariskantoor kan schadelijk zijn voor het publiek vertrouwen in het gehele notariaat. Het BFT zal worden gewezen op de wenselijkheid van strikte handhaving van artikel 24 van de Wna (het voeren van een administratie) en de daarbij behorende administratieverordening. Tevens zal in overleg met de KNB worden bezien of aanvullende kaders nodig zijn in de vorm van protocollen. Daarnaast zal regelgeving aangaande de verplichte accountantsverklaring worden aangescherpt. Conclusie Het kabinet stelt dat er alle aanleiding voor de beroepsgroep is om veel aandacht te besteden aan de handhaving en waar nodig de verbetering van de kwaliteit, waartoe integriteit, onafhankelijkheid en onpartijdigheid behoren. Een goed stelsel van kwaliteitsborging, toezicht en tuchtrecht horen daarbij. Maar de intrinsieke kwaliteit zal in de eerste plaats van de notaris zelf moeten komen. Dat is hij of zij aan het ambt en de Nederlandse samenleving verplicht. Toezicht Het kabinet deelt de visie van de Commissie dat een scheiding moet worden aangebracht tussen toezicht en tuchtrecht. In de huidige situatie zijn bevoegdheden op het terrein van zowel toezicht als tuchtrecht toegekend aan de voorzitter van een toezichtkamer, die zowel onderzoek kan verrichten als tuchtrechtuitspraken doet. In voorkomende gevallen kan het zijn dat een voorzitter uitspraak doet in een tuchtzaak waarbij hij ook eerder toezichthoudende taken heeft verricht. De

12 12 Column Witwassen in Nederland geschat op 18,5 miljard euro per jaar In Nederland wordt naar schatting jaarlijks voor 18,5 miljard euro witgewassen, zo stelt een onderzoek naar criminele geldstromen. 14,7 miljard zou afkomstig zijn van in het buitenland gepleegde criminaliteit, 3,8 miljard van Nederlandse criminaliteit. De belangrijkste witwaskanalen zijn investeringen in vastgoed, over- en onderfacturering bij internationale handel en witwassen via bijzondere financiële instellingen, aldus de belangrijkste conclusies van een onderzoek dat is verricht door de Utrecht School of Economics in opdracht van het ministerie van Financiën. Het Bureau Financieel Toezicht oefent toezicht uit op onder meer de naleving van de meldplicht witwassen die van toepassing is op notarissen, advocaten, belastingadviseurs en accountants. Ik ben benieuwd hoeveel van die 18,5 miljard euro door de Colofon Toezicht is een uitgave van Bureau Financieel Toezicht Euclideslaan 201, 3584 BS Utrecht Postbus 14052, 3508 SC Utrecht Telefoon: Fax: Website: Redactie: Jan van Woudenberg RA (BFT), Klaas Faber RA (BFT) en Erik Timmer Vormgeving en realisatie: Peter van der Poel Toezicht verschijnt vier keer per jaar. Het Bureau Financieel Toezicht besteedt de uiterste zorg aan de betrouwbaarheid en actualiteit van de informatie in dit blad. Onjuistheden kunnen echter voorkomen. Het Bureau Financieel Toezicht is niet aansprakelijk voor onjuistheden of enig handelen op grond van de in dit blad geschreven artikelen. Uitsluitend met schriftelijke toestemming en met uitdrukkelijke bronvermelding van het BFT is het toegestaan de in dit van het BFT afkomstige blad opgenomen informatie geheel of gedeeltelijk op enigerlei wijze over te nemen en/of te verspreiden. handen van voornoemde vrije beroepsbeoefenaren is gegaan. Nog benieuwder ben ik naar de hoeveelheid misdaadgeld die zij voorbij hebben zien komen én gemeld hebben. Sinds 1 november jongstleden is de meldplicht uitgebreid en zit sedertdien ook op geldstromen uit terroristische activiteiten. Het is maar dat u het weet en vooral niet vergeet: weer de georganiseerde misdaad en terroristen uit uw klantenkring! Ik klink wellicht wat cynisch. Waarom? Omdat ik zo moe wordt van de holle retoriek van politici en onderzoekers ten aanzien van het type onderzoeken waaraan ik refereer. Die kunnen alleen maar leiden tot meer repressie, toezicht, meldplichten en regels. Maar waar is dat op gebaseerd? Op beeldvorming in de pers, (politieke) percepties en dubieuze omvangsschattingen. De genoemde cijfers die in het onderzoeksrapport en door de opdrachtgever, het ministerie van Financiën, overigens ook worden gerelativeerd zeggen mij totaal niets. Ze zijn gebaseerd op aannames en dermate tentatief dat we er weinig aan hebben. Net na het uitkomen van het rapport werd ik door het Journaal, Tros Nieuwsradio, het programma Met het oog op morgen en de schrijvende pers benaderd voor een reactie. Die heb ik niet gegeven. De reden? De incompleetheid van dit soort rapporten. Wat heb ik aan de opmerking dat Nederland op de zevende plaats staat van scores van landen die aantrekkelijk zijn voor witwassen? Dit vanwege onze hoge welvaart, een goed ontwikkeld financieel stelsel, een stabiele regering, de handelsrelaties en het aantrekkelijke fiscale klimaat. Ik wil weten op welke wijze ons financieel stelsel en onze handelsrelaties worden misbruikt om geld wit te wassen en met welke concrete maatregelen we dat kunnen voorkomen en/of ontdekken. Wat zijn nu precies de kwalijke kanten van ons aantrekkelijke fiscale klimaat en hoe vaak doen die zich voor? En in welke verhouding staan de kwalijke kanten tot de goede kanten? Kortom: ik wil weten hoe ernstig het daadwerkelijk is en wat we daaraan kunnen doen. Maar laten we niet gaan meedoen aan de retoriek van media en politiek en ons laten leiden door vage inschattingen en kwalitatief mager onderbouwde en weinig oplossingsgerichte rapportages. Marcel Pheijffer