DE GEDWONGEN OPNAME: EEN ALTERNATIEF VOOR DE INTERNERING?

Transcriptie

1 DE GEDWONGEN OPNAME: EEN ALTERNATIEF VOOR DE INTERNERING? EEN VERGELIJKING VAN DE GEDWONGEN OPNAME EN DE INTERNERING Sofie Maebe Studentennummer: Promotor: Prof. dr. Tom Vander Beken Commissaris: Dhr. Louis Favril Masterproef voorgelegd voor het behalen van de graad master in de Rechten Academiejaar:

2

3 VOORWOORD Graag wil ik Professor Vander Beken bedanken. Ten eerste om mij dit uitermate interessante onderwerp aan te reiken. Daarnaast om mij op weg te helpen en mijn vragen te beantwoorden. Tijdens mijn stage bij het parket te Gent, heb ik het voorrecht gehad om de allerlaatste interneringszitting van de commissie tot bescherming van de maatschappij bij te wonen. Daarnaast kreeg ik de kans om aanwezig te zijn op een zitting in de psychiatrie, waar een gedwongen opname geëvalueerd werd. Graag wil ik iedereen bedanken die dit mogelijk maakte. Zonder deze zittingen, had ik immers nooit begrepen hoe ingrijpend de maatregelen van de internering en de gedwongen opname ervaren worden door de betrokkenen. Ten slotte wil ik mijn ouders en mijn zus bedanken. Zij wisten mij vijf jaar lang, en in het bijzonder tijdens het schrijven van deze masterproef, steeds weer te motiveren.

4

5 INHOUDSTAFEL Deel 1: De internering Definitie en toepassingsgebied Misdaad of wanbedrijf met aantasting of bedreiging van de fysieke of psychische integriteit Geestesstoornis Recidiverisico Op het moment van de beoordeling Cijfers Historisch overzicht Collocatie De wet tot bescherming van de maatschappij van 9 april De wet tot bescherming van de maatschappij van 1 juli De Interneringswet van 21 april Het wetgevend kader en de procedure Algemene bepalingen: recht op zorg De gerechtelijke fase Het forensisch psychiatrisch deskundigenonderzoek De vonnisfase De uitvoeringsfase De kamer voor de bescherming van de maatschappij Uitvoeringsmodaliteiten Definitieve invrijheidstelling Internering veroordeelde De interne rechtspositie Verblijf en zorg in de praktijk Penitentiair milieu Forensisch psychiatrisch centrum Overig zorgaanbod Regulier of categoraal? Low, medium en high security Samenwerkingsakkoorden Categorale residentiële projecten Ambulante zorg en uitbouw zorgnetwerk Besluit: huidige knelpunten en blik op de toekomst Deel 2: De gedwongen opname Definitie en toepassingsgebied Geestesziekte Gevaarcriterium Geen andere geschikte behandeling Cijfers Historisch overzicht Periode voor de Collocatiewet van De Collocatiewet of Krankzinnigenwet van De totstandkoming van de WPG van Het wetgevend kader en de procedure De gerechtelijke fase De spoedprocedure... 57

6 De gewone procedure De uitvoeringsfase Observatie Verder verblijf Verpleging in een gezin Rechterlijke controle De interne rechtspositie Verblijf en zorg in de praktijk Besluit: huidige knelpunten en blik op de toekomst Deel 3: De gedwongen opname en de internering naast elkaar: een vergelijking Definitie en toepassingsgebied Cijfers Historisch overzicht Wetgevend kader Gerechtelijke fase Uitvoeringsfase Interne rechtspositie Verblijf en zorg in de praktijk Tot slot: geen discriminatie Deel 4: De gedwongen opname: een alternatief voor de internering? Een drempel om tot internering te kunnen overgaan De totstandkoming van de drempel Gevolgen en kritiek De gedwongen opname als mogelijk alternatief? Besluit De veroordeelde met een GGZ-problematiek: internering of gedwongen opname? Evolutie Wet tot bescherming van de maatschappij Interneringswet van Wetsontwerp Interneringswet van Interneringswet van Interneringswet van 2014 gewijzigd door Potpourri III Kritiek huidige systeem Waarom geen gedwongen opname? Besluit De gedwongen opname: in het verleden al een alternatief voor de internering Conclusie: kan de gedwongen opname in bepaalde gevallen een alternatief vormen voor de internering?

7 INLEIDING De internering en de gedwongen opname, de twee maatregelen zijn met elkaar verweven. Er is bij beide maatregelen immers sprake van een persoon met een geestesziekte die een gevaar vormt. Toch zal doorheen deze bijdrage duidelijk worden dat beide figuren ook op heel wat vlakken verschillen. De internering vereist immers dat er een crimineel feit gepleegd is. Bij de gedwongen opname is dit geen toepassingsvoorwaarde. Dit onderscheid zorgt ervoor dat een geïnterneerde persoon en een gedwongen opgenomen persoon veelal op een verschillende manier behandeld worden. Ook het wettelijk kader is voor beide maatregelen verschillend. De internering wordt sinds 2016 geregeld door een nieuwe wet: de wet van 5 mei 2014 betreffende de internering van personen, gewijzigd door de wet van 4 mei 2016 houdende de internering en diverse bepalingen inzake Justitie. 1 Het wettelijk kader van de gedwongen opname wordt gevormd door een oudere wet, namelijk de wet van 26 juni 1992 betreffende de bescherming van de persoon van de geesteszieke. 2 In deel 1 en deel 2 zullen beide figuren apart besproken worden. Er zal vooral worden gefocust op het wetgevend kader en de rechtspositie van de geesteszieke personen. Ook zal er aandacht uitgaan naar de plaatsen waar de internering en de gedwongen opname in de praktijk uitgevoerd worden. Alleen zo kunnen we immers de draagwijdte en de impact van beide figuren ten volle begrijpen. In deel 3 zal overgegaan worden tot een vergelijking van beide maatregelen. In deel 4 zal worden geprobeerd om een antwoord te formuleren op de vraag of de gedwongen opname in bepaalde gevallen een alternatief kan vormen voor de internering. Zo heeft de nieuwe Interneringswet ervoor gezorgd dat niet alle criminele feiten meer aanleiding kunnen geven tot een interneringsmaatregel. Wat moet er echter gebeuren met de groep van geesteszieke daders die niet meer onder het toepassingsgebied van de internering valt? Kan de gedwongen opname hier een oplossing bieden? Daarnaast bepaalt de nieuwe wetgeving dat veroordeelden die tijdens hun gevangenisstraf een ernstige geestesstoornis ontwikkelen, in bepaalde gevallen nog steeds geïnterneerd kunnen worden. Is het opleggen van een beveiligingsmaatregel van onbepaalde duur aan een reeds veroordeelde persoon wel de juiste optie? En kan ook hier de gedwongen opname een alternatief bieden? Ten slotte zal duidelijk worden dat de rechtspraak beide figuren in het verleden al door elkaar gebruikte. 1 Wet van 5 mei 2014 betreffende de internering van personen, BS 9 juli 2014, zoals gewijzigd door de wet van 4 mei 2016 houdende internering en diverse Bepalingen inzake Justitie, BS 13 mei Wet van 26 juni 1990 betreffende de bescherming van de persoon van de geesteszieke, BS 17 juli 1990.

8 8

9 Deel 1: De internering 1.1 Definitie en toepassingsgebied De internering van personen met een geestesstoornis is een veiligheidsmaatregel die er tegelijkertijd toe strekt de maatschappij te beschermen en ervoor te zorgen dat aan de geïnterneerde persoon de zorg wordt verstrekt die zijn toestand vereist met het oog op zijn re-integratie in de maatschappij. 3 De internering is geen straf, maar een strafrechtelijke beveiligingsmaatregel. 4 Om een straf te kunnen opleggen moeten personen immers schuldbekwaam zijn en moeten de daden die zij gesteld hebben aan hen verweten kunnen worden. Bij personen met een geestesstoornis is dit niet mogelijk. Zij hebben feiten gepleegd die de wet als strafbaar omschrijft, maar die hen niet toegerekend kunnen worden door een gebrek in hun geestestoestand. 5 De interneringsmaatregel is van onbepaalde duur, er wordt bij het opleggen van de maatregel dus niet vermeld wanneer de maatregel zal eindigen. 6 De interneringsmaatregel beoogt twee doelstellingen. Ten eerste moet de maatschappij beveiligd worden, maar daarnaast moet ook zorg verstrekt worden aan de geïnterneerde persoon zelf. 7 Deze doelstellingen zijn niet alleen evenwaardig, maar ook complementair. Wanneer de geïnterneerde persoon immers de nodige zorg krijgt en er in die zorg aandacht uitgaat naar re-integratie, komt dit ook ten goede aan de bescherming van de maatschappij. 8 Om tot internering te kunnen overgaan, moet aan drie voorwaarden voldaan worden. Ten eerste moet er sprake zijn van een misdaad of wanbedrijf die de fysieke of de psychische integriteit van derden aantast of bedreigt. Ten tweede moet de persoon op het ogenblik van de beslissing aan een geestesstoornis lijden die zijn oordeelsvermogen of de controle over zijn daden tenietdoet of ernstig aantast. Ten slotte moet het gevaar bestaan dat hij, als gevolg van zijn geestesstoornis, eventueel in samenhang met andere risicofactoren, opnieuw misdrijven zoals omschreven in de eerste voorwaarde zal plegen. 9 3 Artikel 2 Interneringswet. 4 H., HEIMANS, Beperking van de criteria tot internering: collateral damage?, Juristenkrant 2016, afl. 331, T., VANDER BEKEN, Strafrechtsbedeling en wetsovertreders met een psychiatrische problematiek in C., WITTOUCK, F. VANDER LAENEN en K., AUDENAERT (eds.), Handboek forensische gedragswetenschappen, Antwerpen-Apeldoorn, Maklu, 2015, SCHAKELTEAM INTERNERING, Informatiebrochure Internering, Brussel, 1 oktober 2015, Artikel 2 Interneringswet. 8 K., HANOULLE, Potpourri III als sluitstuk van de nieuwe interneringswetgeving, NC 2016, afl. 5, Artikel 9 1 Interneringswet. 9

10 1.1.1 Misdaad of wanbedrijf met aantasting of bedreiging van de fysieke of psychische integriteit De nieuwe interneringswet voert een drempel in om tot internering te kunnen overgaan. Er moet sprake zijn van een misdaad of wanbedrijf die de fysieke of psychische integriteit van derden aantast of bedreigt. De interneringsmaatregel kan dus niet meer voor alle soorten wanbedrijven en misdaden opgelegd worden. Het is de bedoeling om zo de ingrijpende interneringsmaatregel van onbepaalde duur enkel voor te behouden voor personen tegen wie de maatschappij en de slachtoffers echt beschermd moeten worden. 10 Op de gevolgen van en de kritiek op de invoering van deze drempel wordt uitvoerig ingegaan in deel vier. Door de invoering van een drempel, komen vermogensmisdrijven meestal niet in aanmerking voor een interneringsmaatregel. Toch kan tot internering overgegaan worden wanneer door het vermogensmisdrijf de integriteit van derden aangetast of bedreigd wordt. Het is immers niet noodzakelijk dat de integriteit van derden werkelijk aangetast is, een bedreiging van die integriteit kan volstaan. Er moet dus niet altijd sprake zijn van schade. Wanneer de feiten de gevaarlijkheid van de dader aantonen, kan dit voldoende zijn. Zo kan ook een brandstichting zonder slachtoffers onder het toepassingsgebied van de interneringsmaatregel vallen. 11 Deze beoordeling is een feitenkwestie en wordt overgelaten aan de soevereine beoordeling van de rechter, die zijn beslissing wel zal moeten motiveren Geestesstoornis De nieuwe Interneringswet maakt komaf met het verouderde begrippenkader van de wet van 1964 tot bescherming van de maatschappij (hierna WBM). Waar de WBM melding maakte van de termen krankzinnigheid, ernstige staat van geestesstoornis en ernstige staat van zwakzinnigheid, gebruikt de nieuwe wet enkel het begrip geestesstoornis. De drie termen uit de WBM waren immers niet meer in overeenstemming met de opvattingen in de moderne psychiatrie. Bovendien kan de toestand van de betrokkene evolueren. 13 De begrippen maakten het voor de psychiatrisch deskundige dan ook moeilijk om de geestestoestand van de betrokkene te beoordelen in het deskundig verslag. 14 Bovendien is het niet aangewezen om nauwkeurige termen van psychiatrische diagnoses te gebruiken, aangezien deze veranderen van zodra de psychiatrische discipline evolueert. 15 Met de term geestesstoornis, kiest de wetgever voor een internationaal aanvaard begrip dat gebruikt wordt door zowel de Wereldgezondheidsorganisatie als de American Psychiatric Association. Het omvat zowel geestesziekten als mentale handicaps MvT bij wetsontwerp houdende internering en diverse bepalingen inzake justitie, Parl. St. Kamer , nr /001, MvT bij wetsontwerp houdende internering en diverse bepalingen inzake justitie, Parl. St. Kamer , nr /001, Artikel 9 2 Interneringswet. 13 C., DILLEN, Zinvolheid van nieuwe richtlijnen en initiatieven rond internering. Het standpunt van een psychiatrisch-forensisch deskundige, Orde van de dag 2001, afl. 15, september 2001, K., HANOULLE, Potpourri III als sluitstuk van de nieuwe interneringswetgeving, NC 2016, afl. 5, Wetsvoorstel betreffende de internering van personen, Parl. St. Senaat , nr /1, Wetsvoorstel betreffende de internering van personen, Parl. St. Senaat , nr /1,

11 Een geestesstoornis alleen is echter niet voldoende. De stoornis moet het oordeelsvermogen of de controle over de daden van de dader teniet doen of ernstig aantasten. 17 In de nieuwe wet wordt, in tegenstelling tot in de WBM, een opsplitsing gemaakt tussen het oordeelsvermogen en het controlevermogen. Dit maakt het voor de psychiater-deskundige makkelijker zijn denkkader uit te drukken in bewoordingen die in de wet terug te vinden zijn. 18 Het oordeelsvermogen verwijst naar de cognitieve kenmerken van het psychologisch functioneren, namelijk intelligentie, gedachtengang en gedachten-inhoud. 19 Het houdt onder meer het vermogen in om zich een redelijke voorstelling van de situatie te kunnen maken. 20 Het controlevermogen houdt in dat de betrokkene zich kan beheersen op het moment van de handeling en enkel handelt als hij dit werkelijk wil. Enkel rekening houden met het controlevermogen, kan voor een onvolledige beoordeling zorgen. Zo kan het zijn dat iemand een handeling beheerst uitvoert, maar dat die uitvoering gebaseerd is op een psychiatrische pathologie. 21 Er is geen volledige uitschakeling van het oordeels- of controlevermogen vereist. Zo kan het zijn dat de dader zich wel nog bewust is van het plegen van het misdrijf. 22 De oude WBM vermeldde dat de stoornis de betrokkene ongeschikt moest maken tot het controleren van zijn daden. Uit die bepaling zou onterecht afgeleid kunnen worden dat alleen volledig ontoerekingsvatbaren onder het toepassingsgebied vielen. Dit was echter niet zo, aangezien enkel krankzinnigen volledig ontoerekeningsvatbaar zijn. De twee andere groepen vermeld in de wet, de zwakzinnigen en de ernstig geestesgestoorden, zijn verminderd toerekeningsvatbaar. Ook zij vielen onder het toepassingsgebied. Door de nieuwe bepaling wordt duidelijk dat de verdachte niet volledig ontoerekeningsvatbaar moet zijn Recidiverisico Ten slotte moet het gevaar bestaan dat de betrokkene als gevolg van zijn geestesstoornis, eventueel in samenhang met andere risicofactoren, opnieuw feiten zoals bedoeld in artikel 9 1, 1 van de Interneringswet zal plegen. 24 Door deze bepaling wordt duidelijk dat maatschappelijke gevaarlijkheid in de nieuwe wet wijst op een risico op herval. 25 Ook maakt deze bepaling duidelijk wat al eerder door het EHRM geponeerd werd, namelijk dat een geestesstoornis op zich niet voldoende is om tot internering te kunnen overgaan. De 17 Artikel 9 1, 2 Interneringswet. 18 C., DILLEN, Zinvolheid van nieuwe richtlijnen en initiatieven rond internering. Het standpunt van een psychiatrisch-forensisch deskundige, Orde van de dag 2001, afl. 15, september 2001, H., HEIMANS, Is er nog hoop voor geïnterneerden?, Orde van de dag 2001, afl. 15, H., HEIMANS, Zal een beperking van de internering een betere zorg garanderen?, Orde van de dag 2016, afl. 74, Wetsvoorstel betreffende de internering van personen, Parl. St. Senaat , nr /1, H., HEIMANS, Zal een beperking van de internering een betere zorg garanderen?, Orde van de dag 2016, afl. 74, K., HANOULLE, Potpourri III als sluitstuk van de nieuwe interneringswetgeving, NC 2016, afl. 5, Artikel 9 1, 3 Interneringswet. 25 A.E., SCHIPAANBOORD, H., HEIMANS en T., VANDER BEKEN, Eindelijk een echte nieuwe en goede wet op de internering? Deel 1: De gerechtelijke fase, RW , afl. 27,

12 betrokkene moet een geestesstoornis hebben én sociaal gevaarlijk zijn. Een geestesstoornis impliceert dus niet automatisch de sociale gevaarlijkheid. 26 Dit criterium was niet expliciet terug te vinden in de WBM, maar werd door de rechtspraak toch bij de beoordeling betrokken. 27 Het werd echter omschreven als gevaarlijkheid. De term gevaarlijkheid is zeer vaag, en werd dan ook vaak op een zeer wisselende wijze ingevuld. Dit leidde tot een persoonlijke appreciatie, in de plaats van een onderbouwde wetenschappelijke psychiatrische redenering. 28 Deze nieuwe formulering sluit aan bij de nood aan een meer flexibele inschatting van het begrip gevaarlijkheid. Maatschappelijke gevaarlijkheid is immers geen statisch persoonlijkheidskenmerk dat louter en automatisch het gevolg is van een geestesstoornis. Het hangt immers af van verschillende factoren. Zo kan een geestesstoornis, in combinatie met andere risicofactoren of bij het ontbreken van beschermende factoren, leiden tot een risico tot recidive. 29 Risicofactoren kunnen onder andere drug- en alcoholmisbruik zijn, maar ook het ontbreken van een gepaste familiale context kan leiden tot sociale gevaarlijkheid. 30 Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens stelt dat de lidstaten vrij zijn bij de invulling van het begrip sociale gevaarlijkheid, maar het Hof kan wel controle uitoefenen. Zo kan gekeken worden of er voldoende elementen voorhanden zijn die de internering rechtvaardigen. Daarnaast bekijkt het Hof of de autoriteit de vrijheidsbeneming op voldoende expliciete wijze gemotiveerd heeft. Verder legt het Hof nog twee restricties op. Er kan namelijk enkel tot gevaarlijkheid worden besloten wanneer er een aantasting van de fysieke integriteit is of er hier een risico voor bestaat. In deze lijn is de drempel ingevoerd door de nieuwe Interneringswet een goede zaak. Ten slotte mag sociale gevaarlijkheid niet voortvloeien uit het loutere feit dat een persoon met een geestesstoornis nood heeft aan behandeling Op het moment van de beoordeling Ten slotte is de internering gebaseerd op de actuele toestand van de betrokkene. De verdachte moet aan een geestesstoornis lijden en sociaal gevaarlijk zijn op het moment van de beslissing, dus wanneer de rechter de internering oplegt. 32 De geestestoestand op het moment van de feiten kan worden meegenomen bij de beoordeling, maar is nooit doorslaggevend. 33 Wanneer de verdachte op het ogenblik van het misdrijf toerekeningsvatbaar was, maar dit niet meer is op het ogenblik van de berechting, dan is er 26 H., HEIMANS, Zal een beperking van de internering een betere zorg garanderen?, Orde van de dag 2016, afl. 74, K., HANOULLE, Potpourri III als sluitstuk van de nieuwe interneringswetgeving, NC 2016, afl. 5, C., DILLEN, Zinvolheid van nieuwe richtlijnen en initiatieven rond internering. Het standpunt van een psychiatrisch-forensisch deskundige, Orde van de dag 2001, afl. 15, september 2001, K., HANOULLE, Potpourri III als sluitstuk van de nieuwe interneringswetgeving, NC 2016, afl. 5, A.E., SCHIPAANBOORD, H., HEIMANS en T., VANDER BEKEN, Eindelijk een echte nieuwe en goede wet op de internering? Deel 1: De gerechtelijke fase, RW , afl. 27, H., HEIMANS, Zal een beperking van de internering een betere zorg garanderen?, Orde van de dag 2016, afl. 74, Artikel 9 1, 2 Interneringswet. 33 H., HEIMANS, Zal een beperking van de internering een betere zorg garanderen?, Orde van de dag 2016, afl. 74,

13 een mogelijkheid tot internering. Wanneer de verdachte op het moment van het misdrijf echter een ernstige geestesstoornis had, maar niet op het ogenblik van de berechting, kan hij dus niet geïnterneerd worden. 34 Wel kan een beroep gedaan worden op artikel 71 van het Strafwetboek, dat schulduitsluiting voorziet afhankelijk van de geestestoestand van de betrokkene op het moment van de feiten. 35 Artikel 71 Strafwetboek kan door de strafrechter toegepast worden wanneer de dader op het tijdstip van de feiten leed aan een geestesstoornis die zijn oordeelsvermogen of de controle over zijn daden volledig teniet gedaan heeft. Het toepassingsgebied van de interneringsmaatregel loopt dus niet helemaal gelijk met dat van artikel 71 Strafwetboek. Artikel 71 Strafwetboek kan immers enkel toegepast worden wanneer het oordeelsvermogen of de controle over de daden volledig teniet gedaan is of wanneer de betrokkene gedwongen werd door een macht waaraan hij niet heeft kunnen weerstaan. Er is dus sprake van volledige ontoerekeningsvatbaarheid. Bij de interneringsmaatregel is niet vereist dat de betrokkene volledig ontoerekeningsvatbaar is, daar ook een ernstige aantasting van het oordeelsvermogen of de controle over de daden volstaat. 36 De toepassing van artikel 71 Strafwetboek heeft tot gevolg dat betrokkene door de strafrechter vrijgesproken wordt. 37 De Interneringswet van 2014 voorzag eerst dat het toepassingsgebied van artikel 71 zou gelijkgeschakeld worden met dat van de interneringsmaatregel. Dit zou er echter voor zorgen dat ook daders die gedeeltelijk toerekeningsvatbaar zijn bij het plegen van de feiten, vrijgesproken kunnen worden. Dit voorstel gaat in tegen de logica van het schuldstrafrecht en werd dan ook aangepast Cijfers Recente globale cijfergegevens aangeleverd door de overheid zijn momenteel niet voorhanden. De cijfers hieronder zijn grotendeels gebaseerd op de meest recente dagprevalentiestudie van geïnterneerde personen aanwezig in penitentiaire instellingen in Vlaanderen. Er wordt in deze studie van een dagprevalentie vertrokken, dat wil zeggen dat voor een referentiedatum (hier 24 december 2013) gekeken wordt hoeveel personen op een bepaalde plaats aanwezig zijn. Er wordt een weergave gegeven van de tijdelijke realiteit. Het aantal geïnterneerde personen wordt niet alleen bekeken voor Vlaanderen, maar ook voor 34 P., VERPOORTEN, De wet van 5 mei 2014 betreffende de internering van personen, T. Strafr. 2015, afl. 6, H., HEIMANS, Zal een beperking van de internering een betere zorg garanderen?, Orde van de dag 2016, afl. 74, H., HEIMANS, Beperking van de criteria tot internering: collateral damage?, Juristenkrant 2016, afl. 331, 10 en H., HEIMANS, Zal een beperking van de internering een betere zorg garanderen?, Orde van de dag 2016, afl. 74, K., HANOULLE, Potpourri III als sluitstuk van de nieuwe interneringswetgeving, NC 2016, afl. 5,

14 Wallonië en Brussel. De profielgegevens ten slotte beperken zich tot geïnterneerde personen die zich in Vlaanderen in detentie bevinden. 39 In België waren op 31 december 2013, 3820 personen geïnterneerd. In Vlaanderen waren dat er 1958 en in Wallonië personen van de 3820 verbleven op dat moment in een penitentiair milieu. Dit wil zeggen dat minder dan een derde van de totale populatie geïnterneerden in de gevangenis verbleef. 40 Ongeveer 70 % was vrij-op-proef in de reguliere of forensische gezondheidszorg of in een instelling voor sociaal verweer. 41 Op hetzelfde moment verbleven in België in totaal mensen in penitentiair milieu. Dat wil zeggen dat de groep geïnterneerden bijna 10 % van de gevangenisbevolking uitmaakte. 42 Het totaal aantal geïnterneerden steeg van 1995 tot 2013 met meer dan 45 %. 43 In Vlaanderen wordt een grote stijging van het aantal geïnterneerden in gevangenissen waargenomen. In 1995 verbleven slechts 358 geïnterneerden in een penitentiaire context, tegenover 687 in Dat is bijna een verdubbeling. De totale groei van de geïnterneerdenpopulatie bedraagt bijna 68 % in Vlaanderen. In Wallonië daarentegen is het aantal geïnterneerden dat in een gevangeniscontext verblijft, gedaald met ongeveer 32 %. In 1995 waren er nog 594 geïnterneerden in gevangenissen, tegenover 400 in Toch is ook in Wallonië een stijging van het aantal geïnterneerden in het algemeen waar te nemen, dit met 27 % ,7 % van de opgesloten geïnterneerden heeft een Belgische nationaliteit. De gemiddelde leeftijd bedraagt 42,9 jaar. In bijna de helft van gevallen ligt het intelligentieniveau aan de lage kant, gaande van zwakbegaafd tot licht verstandelijk beperkt. Er verblijven slechts 49 vrouwelijke geïnterneerden in het penitentiair milieu. 45 De gemiddelde duur van de detentie bedraagt ongeveer 5 jaar. De interneringsduur in het algemeen bedraagt gemiddeld 10,10 jaar. Dit is te verklaren door het feit dat ongeveer 60 % 39 A. VAN DER AUWERA, J., DHEEDENE en K., SEYNNAEVE, Geïnterneerde personen in Vlaanderen en België in H., HEIMANS, J., CASSELMAN en R., DE RYCKE (eds.), Internering: nieuwe interneringswet en organisatie van de zorg, Brugge, die Keure, 2015, A. VAN DER AUWERA, J., DHEEDENE en K., SEYNNAEVE, Geïnterneerde personen in Vlaanderen en België in H., HEIMANS, J., CASSELMAN en R., DE RYCKE (eds.), Internering: nieuwe interneringswet en organisatie van de zorg, Brugge, die Keure, 2015, 116 en T., VANDER BEKEN, Strafrechtsbedeling en wetsovertreders met een psychiatrische problematiek in C., WITTOUCK, F. VANDER LAENEN en K., AUDENAERT (eds.), Handboek forensische gedragswetenschappen, Antwerpen-Apeldoorn, Maklu, 2015, A., VAN DER AUWERA, J., DHEEDENE en K., SEYNNAEVE, De geïnterneerdenpopulatie in Vlaamse gevangenissen: enkele cijfergegevens, Fatik 2015, afl. 145, A. VAN DER AUWERA, J., DHEEDENE en K., SEYNNAEVE, Geïnterneerde personen in Vlaanderen en België in H., HEIMANS, J., CASSELMAN en R., DE RYCKE (eds.), Internering: nieuwe interneringswet en organisatie van de zorg, Brugge, die Keure, 2015, A. VAN DER AUWERA, J., DHEEDENE en K., SEYNNAEVE, Geïnterneerde personen in Vlaanderen en België in H., HEIMANS, J., CASSELMAN en R., DE RYCKE (eds.), Internering: nieuwe interneringswet en organisatie van de zorg, Brugge, die Keure, 2015, A., VAN DER AUWERA, J., DHEEDENE en K., SEYNNAEVE, De geïnterneerdenpopulatie in Vlaamse gevangenissen: enkele cijfergegevens, Fatik 2015, afl. 145, 5 en 8. 14

15 van de geïnterneerde personen al een of meer vrijstelling(en)-op-proef heeft toegewezen gekregen. Toch verblijft ook 14 %, 10 jaar of meer onafgebroken in detentie. 46 Personen die geïnterneerd zijn hebben vaak meerdere delicten gepleegd. Als de delicten worden opgesplitst in hoofdcategorieën, blijkt dat een geïnterneerde persoon gemiddeld in meer dan één hoofdcategorie een delict pleegde. Delicten die het vaakst voorkomen zijn ten eerste aanslag op personen, meer bepaald slagen en verwondingen en zedenfeiten en ten tweede aanslag op goederen, meer bepaald diefstal met verzwarende omstandigheden. 47 Wat betreft de psychiatrische diagnose, is er bij meer dan 73 % van de geïnterneerden sprake van comorbiditeit, namelijk het voorkomen van meervoudige diagnoses. Bij ongeveer 55 % van de geïnterneerden is er sprake van een persoonlijkheidsstoornis. Daarnaast heeft een groot aantal een middelenproblematiek (39,6 %). Ook psychotische stoornissen en mentale beperkingen komen vaak voor (respectievelijk 31,4 % en 24,9 %). Ook heeft een belangrijk deel van de populatie een seksuele problematiek (19,5 %). 48 Wanneer de beslissingen van de voormalige commissie tot bescherming van de maatschappij (hierna CBM) omtrent het reclasseringsplan bekeken worden, wordt duidelijk dat voor meer dan de helft van de geïnterneerden een residentieel behandeltraject voorzien wordt. Dit kan zowel in een gespecialiseerde als in een reguliere voorziening zijn. Voor ongeveer 20 % beslist de CBM tot behoud in een penitentiair milieu of opname in een high risk-inrichting. Voor een kleine groep wordt een ambulant traject (7 %) of begeleid wonen (3,2 %) voorzien. 49 Van de geïnterneerden in detentie, verbleef in 2013 ongeveer 65 % in een afdeling tot bescherming van de maatschappij van Merksplas, Turnhout en Brugge. Ongeveer 34 % verbleef in de psychiatrische annexen in de gevangenissen van Antwerpen, Gent, Leuven- Hulp, Vorst en Berkendael. 50 Aangezien echter in 2013 de Forensisch Psychiatrische Centra in Gent en Antwerpen nog niet geopend waren, zullen deze cijfers er in de toekomst anders uitzien. Het FPC te Gent voorziet 46 A. VAN DER AUWERA, J., DHEEDENE en K., SEYNNAEVE, Geïnterneerde personen in Vlaanderen en België in H., HEIMANS, J., CASSELMAN en R., DE RYCKE (eds.), Internering: nieuwe interneringswet en organisatie van de zorg, Brugge, die Keure, 2015, en A. VAN DER AUWERA, J., DHEEDENE en K., SEYNNAEVE, Geïnterneerde personen in Vlaanderen en België in H., HEIMANS, J., CASSELMAN en R., DE RYCKE (eds.), Internering: nieuwe interneringswet en organisatie van de zorg, Brugge, die Keure, 2015, A. VAN DER AUWERA, J., DHEEDENE en K., SEYNNAEVE, Geïnterneerde personen in Vlaanderen en België in H., HEIMANS, J., CASSELMAN en R., DE RYCKE (eds.), Internering: nieuwe interneringswet en organisatie van de zorg, Brugge, die Keure, 2015, 119 en A. VAN DER AUWERA, J., DHEEDENE en K., SEYNNAEVE, Geïnterneerde personen in Vlaanderen en België in H., HEIMANS, J., CASSELMAN en R., DE RYCKE (eds.), Internering: nieuwe interneringswet en organisatie van de zorg, Brugge, die Keure, 2015, A., VAN DER AUWERA, J., DHEEDENE en K., SEYNNAEVE, De geïnterneerdenpopulatie in Vlaamse gevangenissen: enkele cijfergegevens, Fatik 2015, afl. 145, 5. 15

16 immers 272 bedden, waaronder 8 voor zeer intensieve zorgen. 51 Het FPC te Antwerpen voorziet 182 plaatsen Historisch overzicht Collocatie Sinds de 18 e eeuw heerste in ons land de opvatting dat krankzinnigen die een delict gepleegd hadden, niet gestraft konden worden omdat ze toch niet wisten wat ze deden. Deze visie kwam tot uiting in artikel 64 van het Strafwetboek van 1810, dat voorschreef dat er geen misdrijf was, wanneer de verdachte op het moment van de feiten in staat van krankzinnigheid was. 53 De krankzinnige daders werden dus niet onderworpen aan rechtsvervolging of werden vrijgesproken, maar konden wel in een krankzinnigeninrichting opgesloten worden. Deze opsluiting werd echter nooit als een straf beschouwd. De krankzinnige daders werden in deze inrichtingen op dezelfde manier behandeld als de andere krankzinnigen die geen misdrijf gepleegd hadden. 54 In 1850 werd deze regeling wettelijk verankerd in de wetgeving op de collocatie. Een belangrijke vernieuwing was dat krankzinnigen die een misdrijf gepleegd hadden, niet vermengd mochten worden met de andere krankzinnigen in de instelling. 55 Deze wet kreeg veel kritiek. Ten eerste was er onvrede met de toestand van de gedeeltelijke toerekeningsvatbaarheid. Deze personen werden wel gestraft, maar kregen lichte straffen, juist door hun verminderde toerekeningsvatbaarheid. Zij ontsnapten zo grotendeels aan justitie. Daarenboven werd voor deze groep geen enkele vorm van behandeling voorzien. Er werd geopperd om de gedeeltelijk toerekeningsvatbaren gelijk te stellen met de volledig toerekeningsvatbaren. 56 Ook kwam veel kritiek op de opsluiting van krankzinnigen die een misdrijf begingen in een psychiatrische instelling. De maatschappij zou op die manier te weinig worden beschermd en er zou morele besmetting kunnen plaatsvinden van de geestesgestoorden die geen misdrijf 51 H., HEIMANS, Forensisch psychiatrische centra in H., HEIMANS, J., CASSELMAN en R., DE RYCKE (eds.), Internering: nieuwe interneringswet en organisatie van de zorg, Brugge, die Keure, 2015, K., Geens, Eerste geïnterneerden in FPC Antwerpen in zomer 2017, 24 februari 2017, 53 J., GOETHALS, De wet tot bescherming van de maatschappij in een historisch perspectief in C., DILLEN, D., DE DONCKER, J., CASSELMAN, J., GOETHALS, M., VANDENBROUCKE en P., COSYNS, Internering, Leuven, Garant, 1997, J., GOETHALS, De wet tot bescherming van de maatschappij in een historisch perspectief in C., DILLEN, D., DE DONCKER, J., CASSELMAN, J., GOETHALS, M., VANDENBROUCKE en P., COSYNS, Internering, Leuven, Garant, 1997, J., GOETHALS, De wet tot bescherming van de maatschappij in een historisch perspectief in C., DILLEN, D., DE DONCKER, J., CASSELMAN, J., GOETHALS, M., VANDENBROUCKE en P., COSYNS, Internering, Leuven, Garant, 1997, J., GOETHALS, Abnormaal en delinkwent: de geschiedenis en het actueel functioneren van de wet tot bescherming van de maatschappij, Antwerpen, Kluwer, 1991,

17 pleegden. Verder werd het systeem arbitrair genoemd, er was immers geen enkel norm voorhanden die de rechter moest volgen bij de beslissing tot ontoerekeningsvatbaarheid. 57 Uiteindelijk werden speciale annexen in de gevangenis opgericht, om deze geesteszieke daders op te vangen. Hoewel ook deze optie niet vrij was van kritiek, werden in 1921 de eerste annexen geopend in de gevangenissen van Antwerpen en Gent De wet tot bescherming van de maatschappij van 9 april 1930 In 1923 had de minister van Justitie Masson een wetsontwerp klaar voor een nieuwe wet. De minister maakte in het wetsvoorstel een onderscheid tussen krankzinnigen, zwakzinnigen en geestesgestoorden. De drie groepen werden als zieken beschouwd, maar tot op dat moment konden enkel de krankzinnigen gecolloqueerd worden. 59 Het wetsontwerp omvatte heel wat vernieuwingen. Ten eerste kreeg de rechter de bevoegdheid om de internering, omschreven als dwangverpleging, te bevelen aan beklaagden die leden aan een van de drie stoornissen hierboven vermeld. De internering kon worden bevolen voor 5, 10 of 15 jaar en de uitvoering werd overgelaten aan een speciaal daartoe opgerichte commissie, de commissie tot bescherming van de maatschappij. Ten tweede werd de mogelijkheid voorzien tot medische observatie in een bijzondere afdeling van een arresthuis. Op die manier kon de rechter beter geïnformeerd een beslissing nemen. 60 Het ontwerp lokte veel kritiek uit. Zo was men bang dat de wet bedoeld was als een nieuwe vorm van sociale controle die ervoor moest zorgen dat groepen mensen die voor onrust zorgden, snel en gemakkelijk opgesloten konden worden. Ten tweede werd gesteld dat de rechtspositie van de geïnterneerde niet voldeed. De rechtspositie van de persoon die mogelijks geïnterneerd zou worden, liep immers op verschillende vlakken niet gelijk met die van de gewone beklaagde. 61 Als antwoord op deze kritieken werd het wetsontwerp op verschillende vlakken aangepast. Zo werden de toepassingsvoorwaarden voor zowel de inobservatiestelling als de internering verstrengd. De internering kon enkel worden bevolen wanneer de geestesstoornis ernstig was 57 J., GOETHALS, De wet tot bescherming van de maatschappij in een historisch perspectief in C., DILLEN, D., DE DONCKER, J., CASSELMAN, J., GOETHALS, M., VANDENBROUCKE en P., COSYNS, Internering, Leuven, Garant, 1997, J., GOETHALS, De wet tot bescherming van de maatschappij in een historisch perspectief in C., DILLEN, D., DE DONCKER, J., CASSELMAN, J., GOETHALS, M., VANDENBROUCKE en P., COSYNS, Internering, Leuven, Garant, 1997, J., GOETHALS, Abnormaal en delinkwent: de geschiedenis en het actueel functioneren van de wet tot bescherming van de maatschappij, Antwerpen, Kluwer, 1991, J., GOETHALS, Abnormaal en delinkwent: de geschiedenis en het actueel functioneren van de wet tot bescherming van de maatschappij, Antwerpen, Kluwer, 1991, J., GOETHALS, De wet tot bescherming van de maatschappij in een historisch perspectief in C., DILLEN, D., DE DONCKER, J., CASSELMAN, J., GOETHALS, M., VANDENBROUCKE en P., COSYNS, Internering, Leuven, Garant, 1997,

18 en van die aard dat ze de betrokkene ongeschikt maakte tot het controleren van zijn daden. De wet trad in werking op 1 januari De meeste kritieken situeerden zich verder rond het toepassingsgebied van de wet. Zo werd de interneringsmaatregel de eerste jaren na de inwerkingtreding vrij vaak toegepast door de rechters. Dit ook bij lichte geestesstoornissen. Het gevreesde netwidening effect werd dus bevestigd. Verder pasten rechters de wet vaak discretionair toe, dit was mogelijk aangezien er veel vage begrippen in de wet te vinden waren. Ten slotte bleef de uitbouw van speciale inrichtingen beperkt en hierdoor kwamen geïnterneerden vaak in de gevangenis terecht. 63 Deze kritieken kwamen van de kant van de juristen. De medici daarentegen, verdedigden de wet, ondanks dat ook zij een aantal tekorten zagen De wet tot bescherming van de maatschappij van 1 juli 1964 Door de aanhoudende kritieken zag de minister van Justitie Soudan zich genoodzaakt een commissie te creëren om de wet te herzien. De Commissie Cornil-Braffort creëerde een ontwerp van een nieuwe wet. 65 Ten eerste voorzag het wetsvoorstel dat de krankzinnigen en de abnormalen onderscheiden werden. Er werd voor beide groepen een aparte regeling uitgewerkt. Krankzinnigen werden gecolloqueerd en abnormalen geïnterneerd. Als bijkomende voorwaarde werd voor beide groepen voorzien dat er een misdrijf of een wanbedrijf waar een gevangenisstraf op stond, gepleegd moest zijn. Door het opleggen van deze voorwaarde én de sociale gevaarlijkheid te betrekken, wou men vermijden dat de internering voor lichte misdrijven toegepast kon worden. De rechter moest verder een minimum- en maximumtermijn voorzien. 66 Er werd ook een nieuwe regeling voorzien voor het onderzoek naar de geestesgesteldheid. Een geestesonderzoek werd verplicht gesteld en er werd een expertise op tegenspraak ingevoerd. De eerste expert werd aangeduid door het openbaar ministerie, een tweede door de verdediging. 67 De juristen reageerden vrij positief op het wetsontwerp. De medici daarentegen reageerden verdeeld, sommigen noemden het wetsontwerp zelfs een grote stap achteruit. Toch besloten 62 J., GOETHALS, Abnormaal en delinkwent: de geschiedenis en het actueel functioneren van de wet tot bescherming van de maatschappij, Antwerpen, Kluwer, 1991, J., GOETHALS, De wet tot bescherming van de maatschappij in een historisch perspectief in C., DILLEN, D., DE DONCKER, J., CASSELMAN, J., GOETHALS, M., VANDENBROUCKE en P., COSYNS, Internering, Leuven, Garant, 1997, J., GOETHALS, Abnormaal en delinkwent: de geschiedenis en het actueel functioneren van de wet tot bescherming van de maatschappij, Antwerpen, Kluwer, 1991, J., CASSELMAN, De interneringswetgeving in historisch perspectief. Komt er nooit een einde aan de sisyfusarbeid? in H., HEIMANS, J., CASSELMAN en R., DE RYCKE (eds.), Internering: nieuwe interneringswet en organisatie van de zorg, Brugge, die Keure, 2015, 11 en J., GOETHALS, Abnormaal en delinkwent: de geschiedenis en het actueel functioneren van de wet tot bescherming van de maatschappij, Antwerpen, Kluwer, 1991, J., GOETHALS, De wet tot bescherming van de maatschappij in een historisch perspectief in C., DILLEN, D., DE DONCKER, J., CASSELMAN, J., GOETHALS, M., VANDENBROUCKE en P., COSYNS, Internering, Leuven, Garant, 1997,

19 de medici dat de wet een kans moest krijgen en dat de overheid hiervoor de nodige middelen en infrastructuur moest voorzien. 68 In 1953 startte de Commissie voor de Studie van de Herziening van het Strafrecht en van de Strafrechtspleging een nieuw grondig onderzoek naar de wet. Dit onderzoek zou uitmonden in het wetsontwerp van 1960 en uiteindelijk in de wet van 1 juli Ten eerste wou men de rechtspositie van de geïnterneerden verbeteren. Er werd een verplichte tussenkomst van een advocaat voorzien en de taken van de advocaat werden ook uitgebreid. Verder werden onder meer de behandelingsmodaliteiten verbeterd. Zo werd het nu ook mogelijk geïnterneerden op te vangen in vrije instellingen die door de overheid erkend zijn. 69 Voor het ontwerp op 16 juni 1964 definitief goedgekeurd werd door de Senaat, werden nog een aantal wijzigingen aangebracht. Zo moest de duur van de internering niet meer vermeld worden in de interneringsbeslissing. 70 Ook na de inwerkingtreding van de nieuwe wet, bleef de kritiek niet uit. Zo werd de inobservatiestelling die een grondig psychiatrisch onderzoek mogelijk maakte, bijna nooit toegepast. Verder werd de behandelingsdoelstelling niet bereikt, aangezien er geen geschikt personeel en aangepaste infrastructuur voorhanden waren. Ten slotte was de rechtspositie van de geïnterneerde bijzonder zwak, zeker wat betreft de veroordeelden die werden geïnterneerd door toepassing van artikel 21 van de wet. De wet van 1930 bleek door de wet van 1964 wat opgefrist, maar ten gronde veranderde er volgens critici niets De Interneringswet van 21 april 2007 Ondanks alle kritiek is de wet van 1930, gewijzigd door de wet van 1964, mits enkele kleine wijzigingen tot en met september 2016 in werking gebleven. 72 De eerste belangrijke stap naar verandering werd gezet door de toenmalige minister van Justitie De Clerck die in 1996 een Commissie Internering, Commissie Delva genaamd, oprichtte. De Commissie kreeg de opdracht om de knelpunten op te lijsten en voorstellen te formuleren die de wetgeving en de opvolging van de internering konden verbeteren. In 1999 werd een eindverslag neergelegd dat niet alleen terechte kritieken inhield, maar ook belangrijke voorstellen om tot een nieuw kader te komen. Ook werden sommige bepalingen 68 J., GOETHALS, Abnormaal en delinkwent: de geschiedenis en het actueel functioneren van de wet tot bescherming van de maatschappij, Antwerpen, Kluwer, 1991, J., GOETHALS, Abnormaal en delinkwent: de geschiedenis en het actueel functioneren van de wet tot bescherming van de maatschappij, Antwerpen, Kluwer, 1991, A.E., SCHIPAANBOORD, H., HEIMANS en T., VANDER BEKEN, Eindelijk een echte nieuwe en goede wet op de internering? Deel 1: De gerechtelijke fase, RW , afl. 27, J., GOETHALS, De wet tot bescherming van de maatschappij in een historisch perspectief in C., DILLEN, D., DE DONCKER, J., CASSELMAN, J., GOETHALS, M., VANDENBROUCKE en P., COSYNS, Internering, Leuven, Garant, 1997, 30 en Wet van 5 mei 2014 betreffende de internering van personen, BS 9 juli 2014, zoals gewijzigd door de wet van 4 mei 2016 houdende internering en diverse Bepalingen inzake Justitie, BS 13 mei

20 licht gewijzigd. De voorstellen van de Commissie hebben niet rechtstreeks geleid tot een nieuwe wet, maar kunnen toch als een scharniermoment beschouwd worden. 73 In 2003 wordt voor de eerste keer een wetsontwerp betreffende de internering in de Kamer ingediend. Dit ontwerp kwam echter te vervallen bij de ontbinding van de Kamers. Uiteindelijk kwam het pas tot een doorbraak in januari 2007 door een wetsontwerp van minister Onkelinx. Dit wetsontwerp werd echter enorm snel behandeld door de Kamer en Senaat, met alle gevolgen van dien. Er werd nauwelijks rekening gehouden met de opmerkingen geformuleerd door de Commissie Delva en het werkveld. De nieuwe Interneringswet was reeds op 21 april 2007 een feit. 74 Positief aan de nieuwe wet was onder meer dat het begrippenkader gemoderniseerd werd in lijn met de moderne psychiatrie. Ook werd het psychiatrisch deskundigenonderzoek verplicht gesteld. Verder creëerde de wetgever meer rechtswaarborgen en werden de procedures transparanter. 75 Naast een aantal positieve evoluties, rees er vooral veel kritiek. Het grootste punt van kritiek houdt in dat de procedure veel te strafrechtelijk gekleurd was. De wet was immers grotendeels gebaseerd op de wetgeving van de externe rechtspositie van de veroordeelde. Er werd geen rekening gehouden met het feit dat de situatie van een geïnterneerde fundamenteel verschillend is van die van een andere veroordeelde. De situatie van een geïnterneerde vereist dan ook veel meer flexibiliteit en soepelheid, die in deze wet niet voorhanden waren. Ook werd geen rekening gehouden met het feit dat de geïnterneerde niet altijd in staat zal zijn om zelf het initiatief te nemen om bijvoorbeeld een reclasseringsplan voor te stellen. 76 Daarnaast was het recht op zorg nog steeds niet wettelijk verankerd en was er geen psychiater aanwezig in de strafuitvoeringsrechtbank. 77 De inwerkingtreding van de wet moest maar liefst drie keer uitgesteld worden. 78 De zware kritieken leidden uiteindelijk tot een wetsvoorstel tot wijziging van de wet van 2007, ingediend op 16 april 2013 in de Kamer door Stefaan De Clerck en Sonja Becq. 79 Ondertussen had ook senator Bert Anciaux op 21 februari 2013 een wetsvoorstel ingediend in de Senaat. 80 Dit wetsvoorstel werd overgezonden naar de Kamer en werd daar besproken samen met het 73 J., CASSELMAN, De interneringswetgeving in historisch perspectief. Komt er nooit een einde aan de sisyfusarbeid? in H., HEIMANS, J., CASSELMAN en R., DE RYCKE (eds.), Internering: nieuwe interneringswet en organisatie van de zorg, Brugge, die Keure, 2015, 14 en A.E., SCHIPAANBOORD, H., HEIMANS en T., VANDER BEKEN, Eindelijk een echte nieuwe en goede wet op de internering? Deel 1: De gerechtelijke fase, RW , afl. 27, Wetsvoorstel betreffende de internering van personen, Parl. St. Senaat , nr /1, A.E., SCHIPAANBOORD, H., HEIMANS en T., VANDER BEKEN, Eindelijk een echte nieuwe en goede wet op de internering? Deel 1: De gerechtelijke fase, RW , afl. 27, M., VAN DEN BROECK, Een wettelijk geregelde vergeetput blijft een vergeetput, Juristenkrant 2007, afl. 145, A.E., SCHIPAANBOORD, H., HEIMANS en T., VANDER BEKEN, Eindelijk een echte nieuwe en goede wet op de internering? Deel 1: De gerechtelijke fase, RW , afl. 27, Wetsvoorstel betreffende de internering van personen met een geestesstoornis, Parl. St. Senaat , nr /1. 80 Wetsvoorstel betreffende de internering van personen, Parl. St. Senaat , nr /1. 20

21 wetsvoorstel van De Clerck en Becq. Het zou uiteindelijk leiden tot de Interneringswet van 5 mei De krachtlijnen van de wet van 2007 werden behouden in de nieuwe wet, maar er werd rekening gehouden met de opmerkingen van het werkveld. 82 De wet trad, na een aantal reparaties, in werking op 1 oktober De wet van 2007 is uiteindelijk nooit in werking getreden en is nu ook definitief opgeheven. De nieuwe wet hief ook de wet van 1930, gewijzigd door de wet van 1964, op Het wetgevend kader en de procedure De wet van 5 mei 2014 betreffende de internering van personen, zoals gewijzigd door de wet van 4 mei 2016 houdende internering en diverse bepalingen inzake Justitie, vormt momenteel het wettelijk kader van de internering. 85 De oorspronkelijke wet werd dus gerepareerd door de wet van 4 mei 2016, de Potpourri III-wet genaamd. Deze wet moest een aantal onvolkomenheden uit de wet van 5 mei 2014 wegwerken. Het ging niet alleen om een aantal technische elementen, maar ook onder meer over de invoering van een drempel om tot internering te kunnen overgaan. 86 De definitie en toepassingsvoorwaarden volgens de nieuwe Interneringswet, werden reeds besproken. Verder zal de invoering van het recht op zorg behandeld worden, gevolgd door de gerechtelijke en de uitvoeringsfase van de internering. Dit met een bijzondere aandacht voor de externe rechtspositie van de geïnterneerde. Tot slot zal worden gefocust op de interne rechtspositie Algemene bepalingen: recht op zorg De nieuwe Interneringswet zorgt ervoor dat de geïnterneerde voor de eerste maal beschikt over een subjectief en afdwingbaar recht op zorg. 87 Artikel 2 van de wet stelt immers dat de internering ervoor moet zorgen dat aan de geïnterneerde persoon de zorg moet worden verstrekt die zijn toestand vereist met het oog op zijn re-integratie in de maatschappij. De wet verankert niet alleen het recht op zorg, maar geeft ook een invulling aan het begrip zorg. De wet stelt immers dat rekening houdend met het veiligheidsrisico en de gezondheid van de geïnterneerde persoon, hem de nodige zorg aangeboden zal worden om een menswaardig leven te leiden. Bovendien is de zorg gericht op een maximaal haalbare vorm van 81 A.E., SCHIPAANBOORD, H., HEIMANS en T., VANDER BEKEN, Eindelijk een echte nieuwe en goede wet op de internering? Deel 1: De gerechtelijke fase, RW , afl. 27, J., CASSELMAN, De interneringswetgeving in historisch perspectief. Komt er nooit een einde aan de sisyfusarbeid? in H., HEIMANS, J., CASSELMAN en R., DE RYCKE (eds.), Internering: nieuwe interneringswet en organisatie van de zorg, Brugge, die Keure, 2015, Wet van 5 mei 2014 betreffende de internering van personen, BS 9 juli 2014, zoals gewijzigd door de wet van 4 mei 2016 houdende internering en diverse Bepalingen inzake Justitie, BS 13 mei A.E., SCHIPAANBOORD, H., HEIMANS en T., VANDER BEKEN, Eindelijk een echte nieuwe en goede wet op de internering? Deel 1: De gerechtelijke fase, RW , afl. 27, Wet van 5 mei 2014 betreffende de internering van personen, BS 9 juli 2014, zoals gewijzigd door de wet van 4 mei 2016 houdende internering en diverse Bepalingen inzake Justitie, BS 13 mei K., HANOULLE, Potpourri III als sluitstuk van de nieuwe interneringswetgeving, NC 2016, afl. 5, H., HEIMANS, Zal een beperking van de internering een betere zorg garanderen?, Orde van de dag 2016, afl. 74,