De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE. Evaluatie Wet VLZ

Transcriptie

1 De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE 2513AA22XA Postbus LV Den Haag Anna van Hannoverstraat 4 Telefoon (070) Fax (070) Onderwerp Evaluatie Wet VLZ Uw brief Evaluatie Wet VLZ Ons kenmerk Datum 20 december Inleiding Met deze brief doe ik u verslag over de doeltreffendheid en de effecten van de Wet Verlenging loondoorbetalingsverplichting bij ziekte 2003 (Wet VLZ). Dit conform mijn toezegging bij de parlementaire behandeling van deze wet om de werking van de wet binnen drie jaar te evalueren. 1 Dit onderzoek ligt in het verlengde van het evaluatieonderzoek naar de werking van de Wet verbetering poortwachter (Wvp), waarover ik u in mijn brief van 30 maart 2006 heb geïnformeerd. 2 In deze brief geef ik tevens mijn reactie op de bij de behandeling van de begroting van het ministerie van Economische Zaken aangenomen motie van de leden Van Dam en Aptroot. 3 Kort gesteld laat deze evaluatie het volgende zien: De Wet VLZ geeft, in vervolg op de Wvp, een verdere impuls aan de aanpak van ziekteverzuim en re-integratie; De daling van het ziekteverzuim en het beroep op de WAO/WIA in de periode bevestigen het beeld dat via het plegen van voldoende re-integratie-inspanningen wordt gekomen tot een snelle werkhervatting door de zieke werknemer; De afspraken uit het Najaarsakkoord 2004 hebben de financiële prikkel richting werknemers versterkt; Bedrijven die in de praktijk het goede voorbeeld geven in de aanpak van ziekteverzuim en re-integratie, bevestigen het beeld dat de Wet VLZ positief uitwerkt op de aanpak van ziekteverzuim en re-integratie. Ook geraadpleegde deskundigen uit de praktijk geven aan dat het uitgangspunt van de Wet VLZ goed is. 1 Het wettelijke voorschrift is dat de werking van de wet na vier jaar wordt geëvalueerd (art. XIII Wet VLZ). 2 Kamerstukken II, 2005-'06, 30510, nr Kamerstukken II, 2005-'06, XVIII, nr. 17.

2 2. Achtergrond en doel van de Wet VLZ Met de inwerkingtreding van de Wet VLZ is per 1 januari 2004 de verplichting voor de werkgever om het loon van zieke werknemers door te betalen, verlengd van één naar twee jaar. Deze wet is één van de maatregelen ter herziening van het stelsel van ziekte en arbeidsongeschiktheid en moet daarom worden bezien in samenhang met de invoering van de Wvp (van kracht vanaf ) en de Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen (WIA; van kracht vanaf ). Deze maatregelen beogen het langdurig ziekteverzuim en de instroom in de WIA (voorheen WAO) verder te beperken, alsmede de werkhervatting van gedeeltelijk arbeidsgeschikten te bevorderen en volledig en duurzaam arbeidsongeschikten een adequate inkomenswaarborg te bieden. De Wet VLZ beoogt werkgevers én werknemers (financieel) te stimuleren tot een adequate werkhervatting bij ziekte. Hiertoe regelt de Wet VLZ dat de loondoorbetalingsverplichting bij ziekte van één naar twee jaar is verlengd. Dit moet leiden tot een lager ziekteverzuim en minder instroom in de WAO/WIA. De verlenging van de loondoorbetalingsverplichting geeft de werkgever een groter financieel belang om een zieke werknemer zo vroeg mogelijk zijn werk te laten hervatten. De Wet VLZ geeft de werkgever én werknemer ook in het tweede ziektejaar de beschikking over de instrumenten van de Wvp. Dit stimuleert de re-integratie in het tweede ziektejaar. Aan het einde van het eerste ziektejaar is een extra evaluatiemoment gecreëerd waarin werkgevers en werknemers goed moeten stilstaan bij de (de voortgang van) het re-integratieproces. 4 Wat betreft de financiële stimulans richting de werknemer, zijn twee zaken van belang. In de eerste plaats zijn de afspraken tussen de centrale organisaties van werkgevers en werknemers van invloed. In het Najaarsakkoord 2004 zijn de centrale organisaties van werkgevers en werknemers met het kabinet overeengekomen dat de totale ziekengelduitkering aan de werknemer in de eerste twee ziektejaren maximaal 170% van het laatst verdiende loon bedraagt. In de tweede plaats regelt de Wet VLZ dat een zieke werknemer in het tweede ziektejaar minimaal recht heeft op een doorbetaling van 70% van het minimumloon in plaats van 100% van het minimumloon. Dit geeft de werknemer een groter financieel belang om vroegtijdig te re-integreren. Verder heeft de Wet VLZ tot gevolg dat het UWV ook over het tweede ziektejaar toetst of de werkgever en de werknemer voldoende re-integratie-inspanningen hebben verricht, alvorens de zieke werknemer in aanmerking kan komen voor een arbeidsongeschiktheidsuitkering. Wanneer blijkt dat een werkgever onvoldoende re-integratie-inspanningen heeft verricht zonder deugdelijke grond, verlengt het UWV de loondoorbetalingsperiode met ten hoogste 52 weken. Met deze zogeheten loonsanctie worden werkgevers die te weinig oog voor reintegratie hebben gehad, alsnog geprikkeld de werknemer te stimuleren het werk te hervatten. 4 Ingevoerd middels een wijziging van de Regeling procesgang eerste en tweede ziektejaar, Stcrt 2004,

3 Indien volgens UWV de re-integratie-inspanningen van de werknemer te gering zijn, heeft UWV de mogelijkheid de arbeidsongeschiktheidsuitkering te korten. 3. Effecten van de Wet VLZ Zoals hiervoor is opgemerkt is met de invoering van de Wet VLZ beoogd om de verantwoordelijkheid van werkgevers én werknemers voor de aanpak van het ziekteverzuim verder te versterken en daardoor het beroep op de WAO/WIA te beperken. In dit verslag wordt een beeld geschetst van de werking van de Wet VLZ. Daarbij moet op voorhand rekening worden gehouden met een aantal factoren. Zo kunnen de effecten van de Wet VLZ niet volledig zelfstandig en geïsoleerd worden geduid, omdat de Wet VLZ onderdeel is van een serie maatregelen om het verzuim en het beroep op arbeidsongeschiktheidsuitkeringen terug te dringen. Voorts is de periode waarin de Wet VLZ effectief is nog vrij kort. Tot slot is het in het bestek van dit verslag niet mogelijk om bij de beschreven resultaten van onderzoek te abstraheren van mogelijke factoren, zoals conjunctuur en demografie. 5 Om een zo goed mogelijk beeld te schetsen van de werking van de Wet VLZ heb ik verschillende aspecten onderzocht, zoals de ontwikkeling van het ziekteverzuim, het beroep op de WAO/WIA, de invloed van de Wet VLZ op private verzuimverzekeringen en de relatie tussen de Wet VLZ en het Najaarsakkoord Ook ga ik in op goede praktijkvoorbeelden van re-integratie die voor deze evaluatie zijn verzameld en geef ik een impressie van meningen van deskundigen op het gebied van ziekteverzuim en re-integratie over de werking van de Wet VLZ. Tot slot geef ik aan welke beleidsmatige conclusies ik uit deze evaluatie trek. 3.1 Ontwikkeling ziekteverzuim en beroep op de WAO/WIA Een belangrijk doel van de Wet VLZ is het verminderen van het langdurig ziekteverzuim en van de instroom in de WAO/WIA. Hieronder wordt ingegaan op de ontwikkelingen met betrekking tot het ziekteverzuim en het beroep op de WAO en de WIA. Ziekteverzuim Eén van de belangrijke indicatoren betreft het ziekteverzuimpercentage in het eerste ziektejaar. Deze onderstaande cijfers zijn afkomstig van het CBS. 6 In de evaluatie van de Wvp is op basis van de Nationale Verzuimstatistiek een daling van het verzuim geconstateerd in de periode 2002 tot Het CBS heeft vanwege aanpassingen in de systematiek recentelijk het verzuimcijfer van 2004 neerwaarts bijgesteld. De recente verzuimcijfers over 2004 en Wat betreft de samenhang tussen conjunctuur en ziekteverzuim moge worden verwezen naar de CPB-studie: De conjunctuurgevoeligheid van ziekteverzuim, oktober Deze cijfers zijn afkomstig uit de nationale verzuimstatistiek van het CBS. Het CBS heeft op 12 december 2006 nieuwe cijfers voor de jaren 2004 en 2005 gepubliceerd. Deze cijfers zijn op basis van een nieuwe systematiek berekend en kunnen niet met de eerder gepubliceerde cijfers voor de jaren 2002 t/m 2004 worden vergeleken. Zie de StatLine databank op 3

4 laten zien dat het verzuim in het eerste ziektejaar na de ingang van de Wet VLZ is gestabiliseerd op circa 4,0%. 6% Ziekteverzuim 1e ziektejaar 5% 4% 3% 2% 1% 0% Kwartaalstatistiek Ziekteverzuim Nationale Verzuim Statistiek 2002 t/m 2004 Nationale Verzuim Statistiek; gewijzigde systematiek Uit de ziekteverzuimcijfers van het CBS blijkt verder dat in 2005 het verzuimpercentage van het tweede ziektejaar 0,1% bedroeg. Dit betekent dat in 2005 slechts 0,1% verzuim afkomstig is van de werknemers die in 2004 ziek werden en in 2005 langer dan één jaar ziek waren. Dit cijfer is echter nog niet representatief, omdat 2005 het eerste tweede ziektejaar betrof. De meeste zieke werknemers van na ingang van de Wet VLZ kwamen pas in de loop van 2005 in het tweede ziektejaar terecht. Echter, ook als rekening wordt gehouden met dit aanloopeffect lijkt dit verzuim nu aanzienlijk lager dan het beroep dat in het verleden op de WAO werd gedaan in het tweede ziektejaar (zie hierna de paragraaf over het beroep op de WAO en WIA). Beroep op de WAO en WIA Onderstaande grafiek laat zien dat het beroep op de WAO / WIA flink is afgenomen. Het jaar 2005 moet voor de vergelijking buiten beschouwing worden gelaten omdat er toen vanwege de Wet VLZ geen nieuwe rechten ontstonden. In 2005 stroomden er nog wel mensen in de WAO als gevolg van een recht dat was ontstaan in een eerder jaar of als gevolg van herleving van een recht. Het effect van de Wet VLZ komt in 2006 tot uiting in een forse daling van het aantal WAO / WIA aanvragen. Uiteraard wordt dit voor een deel verklaard door de verlenging van de ziekteperiode naar twee jaar. De daling in het aantal aanvragen is echter sterker dan het effect dat de claimbeoordeling na het eerste ziektejaar had in combinatie met het herstel in het eerste 4

5 WAO-jaar. Het aantal WAO-aanvragen in 2004 bedroeg Na de claimbeoordeling stroomden circa mensen in de WAO. Het herstel in het eerste WAO-jaar bedroeg circa 15%, zodat aan het eind van het tweede ziektejaar nog circa personen in de WAO zaten. De eerste realisaties van de gezamenlijke WAO en WIA instroom in 2006 duiden op een aanzienlijk lager niveau aan het eind van het tweede ziektejaar. Dit betekent dat werkgevers en werknemers erin zijn geslaagd de reïntegratie in het tweede ziektejaar effectief op te pakken. Hierdoor is ook de instroom in de WAO/WIA fors afgenomen. Zoals aan het begin van deze paragraaf reeds aangegeven is het effect van de Wet VLZ, WIA en mogelijke andere factoren hierin niet te isoleren. WAO/WIA aanvragen en instroom * Totaal WAO/WIA aanvragen Totaal WAO/WIA instroom * voor 2006 gegevens over eerste 3 kwartalen beschikbaar. Deze zijn geëxtrapoleerd naar een volledig jaar. 3.2 Effecten Wet VLZ op private verzuimverzekeringen De Wet VLZ heeft het financiële belang en risico van werkgevers vergroot. Sommige werkgevers kiezen ervoor om dit risico af te dekken via een verzuimverzekering. Bij de invoering van de Wet VLZ is aan de orde geweest dat werkgevers de mogelijkheid moeten hebben om de kosten van loondoorbetaling en re-integratie via de particuliere markt te verzekeren. Dit punt is ook aan de orde gesteld bij de behandeling van de begroting van het ministerie van Economische Zaken via de motie van de leden Van Dam en Aptroot. Daarin wordt de regering verzocht de mogelijkheden te bestuderen om de risico's voor kleine ondernemers te verlichten zonder daarmee de prikkels van de Wet VLZ weg te nemen. 5

6 Het ministerie van SZW heeft als onderdeel van deze evaluatie het bureau AStri een onderzoek laten doen naar de invloed van het verlengen van de loondoorbetalingsverplichting bij ziekte van één naar twee jaar op private verzuimverzekeringen. Onderzocht is de ontwikkeling van de verzekeringsgraad, de premiehoogte en dekking van de verzuimverkeringen, alsmede de polisvoorwaarden rond re-integratie. Het onderzoek is als bijlage bijgevoegd. Uit het onderzoek komt naar voren dat de komst van de Wet VLZ in 2004 de verzekeringsgraad heeft doen toenemen (respectievelijk de daling in de verzekeringsgraad omgebogen naar enige stijging). Het totale percentage verzekerde werkgevers groeide van 59% (2003) tot 68% (2006). De verzuimverzekeringen worden vooral door het midden- en kleinbedrijf afgesloten. Volgens verzekeraars heeft de Wet VLZ een positieve invloed gehad op de verzekeringsgraad, ook al is die minder sterk dan de Wvp, de liberalisering van de arbodienstverlening en invoering van de WIA. Wat betreft de premiehoogte en dekking van de verzuimverkeringen is gekeken naar de ontwikkeling van premiestelling voor en na invoering van de Wet VLZ. Voor de dekking van het tweedejaarsrisico dat door de invoering van de Wet VLZ is ontstaan, hebben verzekeraars naar eigen zeggen een opslag van 20 tot 25% op de eerstejaarspremie moeten doen. Volgens werkgevers was de feitelijke premiestijging geringer (omstreeks 10%). Het premieverhogend effect van het tweedejaarsrisico is vermoedelijk gemitigeerd door andere factoren, zoals het dalende verzuim (dat doorwerkt in de verzekeringspremie) en het toenemend eigen risico dat verzekerde werkgevers nemen. De gemiddelde premie, als percentage van de verzekerde loonsom, bedroeg 3,6% in 2003, 3,9% in 2004 en 3,5% in Volgens de onderzoekers is de daling van de verzekeringspremies in 2005 mogelijk een nawerking van het dalend ziekteverzuim. Overigens is het volgens de onderzoekers door de grote variëteit aan polisvoorwaarden en pakketinhouden moeilijk gebleken om een duidelijke lijn te zien in de systematiek van premiestelling. Nieuw verzekerde bedrijven geven in meerderheid aan dat de Wet VLZ de aanleiding was om een verzekering af te sluiten. Het tweede ziektejaar wordt bijna altijd meeverzekerd. Tegelijkertijd zijn steeds meer verzekerde werkgevers binnen hun polis een groter eigen risico gaan nemen. Grotere bedrijven nemen al jaren vaker het verzuimrisico geheel voor eigen rekening. De (kleinere) verzekerde bedrijven kiezen eveneens steeds vaker voor een hoger eigen risico binnen hun verzekering; ook zij zijn er, meer dan enkele jaren geleden, aan gewend dat verzuim en re-integratie beheersbaar zijn. Ook besteedt het onderzoek aandacht aan de polisvoorwaarden rond re-integratie. Daarbij is het de vraag welke verplichtingen of diensten rond re-integratie de polissen omvatten en welke invloed de Wet VLZ daarop heeft gehad. Sinds de opkomst van de private verzuimverzekeringen, in de jaren '90, richtten de polisvoorwaarden zich vooral op de financiële kant van het verzuim (dekking van loonschade). Het onderzoek benoemt dit type als 6

7 "klassieke" polissen. Meer dan tweederde van de verzekerde werkgevers heeft een dergelijke polis. Sinds enkele jaren worden door de verzekeraars ook "bredere" polissen ontwikkeld waarin casemanagement en re-integratie volwaardig onderdeel van de verzekering zijn. Door sommige verzekeraars zijn recent nog bredere pakketten uitgebracht waarvan ook arbozorg integraal onderdeel uitmaakt. Deze verbreding van het assortiment aan polissen is volgens het onderzoek niet primair een reactie op de Wet VLZ maar past binnen een meer algemene ontwikkeling in de verzekeringswereld waartoe ook de Wvp en de liberalisering van de arbodienstverlening hebben bijgedragen. Bijna éénderde van verzekerde werkgevers heeft een "brede" verzekering. Nieuwe polissen (en die zijn vaak afgesloten in reactie op de Wet VLZ) hebben naar verhouding vaak een brede dekking. De brede polissen omvatten vooral vaak re-integratiedienstverlening (81%; veelal in de vorm van "casemanagement" bij langdurig verzuim), daarnaast ook arbodienstverlening (72%) en preventieve activiteiten (56%). Verzekeraars signaleren dat de laatste paar jaar sprake is van een toenemend aantal diensten en interventies via hun polissen. De beslissing tot inzet van interventies gebeurt bij brede polissen veelal door het re-integratiebedrijf (of casemanagementbedrijf) dat door de verzekeraar is ingehuurd of ingekocht. Deze heeft daartoe een bepaald financieel mandaat (bij klassieke polissen, per geval door de verzekeraar; ook wel na aandrang van de verzekeringsnemer/werkgever). Alle verzekeraars zijn ervan overtuigd dat interventies bij ziekte bijdragen tot bekorting van verzuim, en daardoor vrijwel altijd kosteneffectief zijn De Wet VLZ en het Najaarsakkoord 2004 Zoals opgemerkt was één van de beleidsdoelstellingen bij de invoering van de Wet VLZ om ook voor de werknemer een sterkere financiële stimulans te bewerkstelligen. Om deze reden wordt in deze paragraaf ingegaan op de reeds aan de Kamer gerapporteerde effecten van het najaarsakkoord op dit terrein. In het Najaarsakkoord 2004 hebben de sociale partners en het kabinet afspraken gemaakt ten aanzien van de loondoorbetaling bij ziekte en het tegengaan van ziekteverzuim. Afgesproken is ondermeer dat op decentraal niveau overleg zal plaatsvinden over de aanvulling van de wettelijke loondoorbetaling tijdens het eerste en tweede ziektejaar; waarbij geldt dat de totale ziekengelduitkering aan de werknemer over de twee ziektejaren tezamen gemeten niet meer dan 170% van het laatst verdiende loon zal bedragen. Daarnaast is afgesproken dat aanvullende afspraken kunnen worden gemaakt ter stimulering van (versnelde) re-integratie en arbeidsparticipatie. De voor- en najaarsrapportages over de cao-afspraken van het Ministerie van SZW geven een beeld van de stand van zaken in cao's, onder andere wat betreft de loondoorbetaling bij ziekte. In de rapportages zijn de cao-afspraken die betrekking hebben op de verplichting om in de eerste twee ziektejaren zieke werknemers het loon door te betalen, in drie categorieën 7

8 verdeeld: minder dan 170%; gelijk aan 170%; en meer dan 170%. Met betrekking tot deze laatste categorie wordt onderscheid gemaakt tussen cao-afspraken op basis waarvan de loondoorbetaling zonder meer boven 170% uitkomt, en cao-afspraken waarbij alleen sprake is van een hogere loondoorbetaling dan 170% als de werknemer voldoende meewerkt aan de reintegratie. De najaarsrapportage cao-afspraken 2006 laat zien dat er in de periode vanaf het Najaarsakkoord tot medio 2006 sprake is van een gevarieerd palet aan afspraken ter voorkoming en bestrijding van ziekteverzuim. De afspraak over de loondoorbetaling in de eerste twee ziektejaren blijkt bijna altijd samen te hangen met andere afspraken over verzuimbestrijding. Op macro-schaal blijkt de beoogde prikkelwerking duidelijk zichtbaar. In 2003 bestond er nog maar één ziektejaar, met een gemiddelde loondoorbetaling van 100%; in het eerste WAO-jaar bedroeg de gemiddelde loondoorbetaling toen 88%. 7 Medio 2006 gelden er twee ziektejaren en is de gemiddelde loondoorbetaling 97% in het eerste ziektejaar en 74% in het tweede ziektejaar. Voorts is in het Najaarsakkoord overeengekomen dat de IVA-uitkeringen met terugwerkende kracht zullen worden verhoogd en Pemba zal worden afgeschaft. Dit op voorwaarde dat de instroom in de IVA sinds januari 2006 daadwerkelijk beperkt is gebleven tot op jaarbasis en indien de intentie van de sociale partners met betrekking tot de loondoorbetaling in de eerste twee ziektejaren ook daadwerkelijk door cao-partijen is uitgevoerd. Op dit punt heb ik u op 20 oktober 2006 geschreven dat het kabinet van mening is dat aan beide voorwaarden in voldoende mate is voldaan en daarom heeft besloten de in het Najaarsakkoord gemaakte afspraken ten aanzien van de verhoging van de IVA-uitkering en de afschaffing van Pemba uit te voeren. 8 Voor een effectieve werking van de Wet VLZ acht het kabinet het overigens noodzakelijk dat er ook in de toekomst aandacht blijft bestaan voor naleving van de in het Najaarsakkoord gemaakte afspraken. 3.4 Goede-praktijkvoorbeelden van re-integratie Een centrale notie van de Wet VLZ is het stimuleren van een adequate re-integratie van zieke werknemers. Tijdens de plenaire behandeling van de Wet VLZ heb ik toegezegd de Kamer te informeren over ontwikkelingen op de re-integratiemarkt. De staatssecretaris van SZW heeft u hierover geïnformeerd in zijn brief van 24 oktober jl. 9 Om verder een beeld te krijgen van mogelijke aanpakken van re-integratie heeft het ministerie van SZW het onderzoeksbureau Research voor Beleid opdracht gegeven tot het verzamelen en beschrijven van 'goede 7 Najaarsrapportage cao-afspraken 2004, p Kamerstukken II, 2006-'07, XV, nr Kamerstukken II, 2006-'07, 28719, nr

9 praktijken' van re-integratie. Het verslag van de goede praktijken re-integratie is als bijlage bijgevoegd. Goede-praktijken van re-integratie Onder goede praktijken wordt hier verstaan een werkwijze die in de praktijk een merkbaar positief effect heeft. Een goede praktijk is vaak nieuw, maar kan ook een werkwijze zijn die al jaren succes heeft. Het onderzoek beschrijft een aantal manieren waarop werkgevers actief met re-integratie aan de slag zijn gegaan, mede in relatie tot de Wet VLZ. Deze goede praktijkvoorbeelden kunnen bedrijven en branches helpen bij het terugdringen van het ziekteverzuim. In het onderzoek worden praktijkvoorbeelden beschreven die zich van elkaar onderscheiden, zodat de voordelen van de verschillende manieren van verzuimbestrijding en re-integratie duidelijker naar voren komen. In het onderzoek worden zeven modellen onderscheiden. Het concernmodel. De direct verantwoordelijke manager voert hierin zelf de regie ten aanzien van de verzuimbeheersing en re-integratie van zieke werknemers. Dit model wordt meestal gebruikt in grote bedrijven met veel vestigingen. Het model re-integratieversneller. De expert van de verzekeringsmaatschappij geeft ondersteuning bij de aanpak van verzuim en re-integratie. Sommige verzekeringsmaatschappijen passen dit model toe. Het keten- of verzekeringsmodel. Sommige verzekeraars hebben 'ketens' gebouwd, ondermeer bestaande uit arbo- en re-integratiedienstverlening. Deze ketens komen in werking als langdurig verzuim dreigt. Het brancheloket. Via dit loket wordt informatie en expertise met betrekking tot de aanpak van verzuim en re-integratie toegankelijk gemaakt voor het midden- en kleinbedrijf. Ook fungeert het brancheloket als poort richting gespecialiseerde dienstverlening bij dreigend langdurig verzuim. Het noaber-model. Werkgevers ondersteunen elkaar bij verzuimbeheersing en re-integratie door het in één organisatie samenbrengen van de faciliteiten. Het onafhankelijk loket-model. In dit model wordt de direct leidinggevende als belangrijkste actor gezien. De ondersteuning door de casemanager is vooral op deze actor gericht. Het arbo-dienstmodel. In de praktijk is dit het meest voorkomende model. De werkgever heeft een contract met een arbodienst. Daarbij laten sommige werkgevers de verzuimbegeleiding en re-integratie grotendeels aan deze arbodienst over. Andere, vaak grotere werkgevers, zijn zelf actief en zetten de arbodienst in als adviseur en ondersteuner. De meeste organisaties die in het onderzoek als goede-praktijken worden beschreven, geven aan dat de Wet VLZ een positieve invloed heeft op het verzuim- en re-integratiebeleid van werkgevers. Vanwege het grotere financiële belang gaan werkgevers eerder over tot actie, vooral de grotere werkgevers. Gesignaleerd wordt dat niet alleen de Wet VLZ een rol heeft gespeeld, maar ook andere wetten die de afgelopen jaren zijn ingevoerd, zoals de Wvp. 9

10 3.5 Expertmeeting werking Wet VLZ. Tot slot is de visie gevraagd van personen die vanuit de praktijk kennis en ervaring hebben met de Wet VLZ. Daartoe heeft het ministerie van SZW het onderzoeksbureau Research voor Beleid opdracht gegeven een expertmeeting te organiseren. Overigens moet hierbij nadrukkelijk in gedachten worden gehouden dat het om meningen gaat en niet om vaststaande feiten. De uitkomst van de bijeenkomst is dan ook niet representatief voor heel Nederland. De rapportage van de expertmeeting is als bijlage bijgevoegd. De meeste deelnemers aan de bijeenkomst geven aan dat het uitgangspunt van de Wet VLZ goed is. De Wet VLZ prikkelt organisaties financieel om een goed re-integratiebeleid te voeren. Er is een verhoogd besef bij werkgevers gekomen wat betreft de urgentie van een adequate verzuimaanpak. Werkgevers (zowel groot als klein) zijn de afgelopen jaren steeds pro-actiever geworden als het gaat om preventie, verzuim en re-integratie. Dat is ook volgens hen niet alleen de verdienste van de Wet VLZ geweest. Ook andere wetgeving zoals de Wvp en de WIA hebben een extra impuls gegeven aan de re-integratie-activiteiten. De deelnemers geven aan dat de implementatie van de Wet VLZ een aantal aandachtspunten geeft. Alle deelnemers aan de bijeenkomst vinden het kennisniveau van (vooral kleine) werkgevers nog onvoldoende. Ook vinden ze dat niet alle werknemers goed op de hoogte zijn van hun rechten en plichten. Volgens de deelnemers aan de meeting betekent dit dat er meer aandacht aan voorlichting moet worden gegeven. Hierbij moet ook aandacht worden besteed aan (het gebruik van) het deskundigenoordeel. Verder wordt de mogelijkheid voor werkgevers om sancties op te leggen als de werknemer onvoldoende aan zijn re-integratie meewerkt, volgens een aantal deelnemers niet optimaal benut. Werkgevers zijn hier huiverig voor en gebruiken liever andere middelen om de werknemer op re-integratie te wijzen. Deze aanpak blijkt veelal het gewenste resultaat te hebben. Wat betreft het selectiebeleid van werkgevers is het beeld bij een aantal deelnemers dat grotere werkgevers niet selectiever zijn geworden bij het aannemen en selecteren van nieuw personeel; bij kleine(re) organisaties is dit wel vaker aan de orde. Tevens verloopt volgens de deelnemers aan de expertmeeting de re-integratie langs het tweede spoor 10 in het midden- en kleinbedrijf moeizaam. Als aandachtspunt is tot slot genoemd de manier waarop in de meeste cao s de financiële prikkels zijn vormgegeven (veelal 100% loondoorbetaling in het eerste ziektejaar en 70% in het tweede jaar). Een suggestie aan sociale partners is om af te spreken dat er een meer gedifferentieerde loondoorbetaling tot stand komt, terwijl de totale 170% in stand blijft. Wellicht worden werknemers zo financieel geprikkeld sneller tot werkhervatting te komen. 10 Werkhervatting bij een andere werkgever. 10

11 Aan werknemers die wel actief aan hun re-integratie meewerken zou dan een positieve prikkel kunnen worden gegeven. 4. Conclusies Op basis van de voorgaande hoofdstukken kunnen de volgende conclusies worden getrokken. De Wet VLZ geeft een impuls aan de aanpak ziekteverzuim en re-integratie De invoering van de Wet VLZ en de effecten ervan hangen samen met de effecten van de Wvp en de invoering van de WIA en versterken elkaar. Zo heeft de Wvp, zo blijkt uit de evaluatie van die wet, een krachtige impuls gegeven aan de tijdige aanpak van ziekteverzuim en reintegratie door arbeidsorganisaties en daarmee bijgedragen aan de daadwerkelijke beperking van het ziekteverzuim en instroom in de arbeidsongeschiktheidsregelingen. De Wet VLZ heeft deze impuls versterkt, ondermeer door werkgevers en werknemers de mogelijkheid te bieden ook in het tweede ziektejaar gebruik te kunnen maken van de re-integratie-instrumenten die via de Wvp zijn ingevoerd. Verder blijkt dat de afspraken uit het Najaarsakkoord 2004 ertoe hebben geleid dat de financiële prikkel van de Wet VLZ richting een groot aantal werknemers is versterkt. De daling van het ziekteverzuim en de forse daling van het aantal aanvragen in het kader van de WAO of WIA in de periode ondersteunt het uitgangspunt van de Wet VLZ dat door het plegen van voldoende re-integratie-inspanningen wordt gekomen tot een snelle werkhervatting door de zieke werknemer. Dit beeld wordt bevestigd door zowel deskundigen uit de praktijk op het gebied van verzuim en re-integratie als ook de bedrijven die in de praktijk het goede voorbeeld geven met betrekking tot de aanpak van verzuim en re-integratie. Aandachtspunten Uit deze evaluatie komt ook een aantal aandachtspunten naar voren. Vooral het midden- en kleinbedrijf lijkt een kennistekort te hebben over de rechten en plichten van werkgevers en werknemers ten aanzien van de loondoorbetalingsverplichting bij ziekte en de re-integratie via het tweede spoor. Deze aandachtspunten kwamen ook naar voren uit de evaluatie Wvp van april De Stuurgroep Wvp werkt hier aan. Verder heb ik de belangrijkste aandachtspunten al eerder aan de orde gesteld in mijn brief van 18 oktober 2006, waarmee ik de Tweede Kamer heb geïnformeerd over de knelpunten bij reintegratie en het realiseren van verbeteracties door de Stuurgroep Re-integratie. 11 In deze brief geef ik ondermeer aan dat mijn ministerie in samenwerking met organisaties van werkgevers en werknemers is gestart met de beeldvormingscampagne 'Geknipt voor de juiste baan' om werkgevers een positiever beeld te geven van het werken met gedeeltelijk arbeidsgeschikte werknemers. Ook wijs ik in de brief erop dat re-integratie bij een andere werkgever een optie is, indien het voor individuele werkgevers niet mogelijk is om gedeeltelijk arbeidsgeschikte werknemers in hun eigen bedrijf te herplaatsen. Dit speelt vooral bij het midden- en 11 Kamerstukken II, 2006-'07, 28333, nr

12 kleinbedrijf. Dit betekent dat in het midden- en kleinbedrijf meer samenwerking tussen bedrijven nodig is, zowel binnen sectoren als sectoroverstijgend. Vanzelfsprekend is deze samenwerking allereerst de verantwoordelijkheid van de werkgevers en branche-organisaties. De overheid kan private initiatieven ondersteunen via het beschikbaar stellen van kennis en goede voorbeelden. In dat kader ben ik van plan om de bij deze evaluatie opgestelde beschrijving van de goede praktijken van re-integratie in overleg met de betrokken organisaties breed beschikbaar te stellen voor de werkgevers. In dit overleg zal ook worden bezien op welke wijze deze organisaties zelf extra informatie kunnen verzorgen aan werkgevers en werknemers over hun rechten en plichten in het eerste en tweede ziektejaar. Dat zal ook kunnen samengaan met bestaande initiatieven, zoals het project 'maatwerk' dat MKB-Nederland met steun van het ministerie van SZW begin 2007 start. Daarbij worden leden van branche-organisaties ondersteund in de ontwikkeling van branchearrangementen arbodienstverlening zoals die mogelijk zijn door de wetswijziging arbodienstverlening van juli Motie Van Dam/Aptroot over het bestuderen van de mogelijkheden om de risico's voor kleine ondernemers te verlichten Bij de behandeling van de begroting van het ministerie van Economische Zaken is, zoals eerder opgemerkt, de motie van de leden Van Dam en Aptroot aangenomen. In deze motie wordt de regering verzocht de mogelijkheden te bestuderen om de risico's voor kleine ondernemers te verlichten zonder daarmee de prikkels van de Wet VLZ weg te nemen. In deze evaluatie is onderzoek gedaan naar de effecten van de Wet VLZ op private verzuimverzekeringen. De uitkomsten van het onderzoek laten zien dat de private markt van verzuimverzekeringen het midden- en kleinbedrijf een scala aan mogelijkheden biedt zich te verzekeren tegen de financiële gevolgen van ziekteverzuim. In de verzekeringspraktijk weegt voorts bij kleine bedrijven het eigen verzuim slechts beperkt mee in de premiestelling en het brancheverzuim zwaar. Ook bieden verzekeraars de mogelijkheid tot het afsluiten van contracten ter levering van diensten met betrekking tot de re-integratie van zieke werknemers. Een andere mogelijkheid is dat werkgevers met anderen afspraken maken over re-integratie, eventueel binnen branche-organisaties of in cao's. Op dit punt laat het onderzoek naar de goede praktijken van re-integratie zien dat werkgevers veel mogelijkheden hebben om op een adequate wijze te werken aan een beperking van het ziekteverzuim en het bevorderen van reintegratie. 12

13 Al met al zijn uit het onderzoek geen signalen gekomen dat bedrijven uit het midden- en kleinbedrijf problemen ondervinden bij het verzekeren tegen het risico van loondoorbetaling. In dat licht acht het kabinet verder onderzoek niet noodzakelijk. Wel zal het kabinet, zoals hiervoor aangegeven, in overleg met de betrokken organisaties bezien hoe de voorlichting kan worden verbeterd. De Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, (mr. A.J. de Geus) Bijlage(n): - Onderzoek naar de effecten van de Wet VLZ op private verzuimverzekeringen - Deelonderzoek goede praktijken re-integratie - Expertmeeting werking Wet VLZ 13