NATIONALE REKENINGEN. Historische reeksen Instituut voor de Nationale Rekeningen

Transcriptie

1 NATIONALE REKENINGEN Historische reeksen Instituut voor de Nationale Rekeningen Dienst Financiële en economische statistieken Nationale Bank van België, Brussel

2 Inhoud van de publicatie De historische reeksen van de nationale rekeningen van België werden opgesteld volgens de definities van het Europees systeem van nationale en regionale rekeningen (ESR 1995). Alle reeksen luiden in miljoenen euro's. Het gaat over een eenmalige uitgave. In de tabellen kunnen de totalen als gevolg van afrondingen afwijken van de som van de rubrieken. Bestelinformatie Voor bestelling van en informatie over abonnementen : Nationale Bank van België, dienst Documentatie - Publicaties, de Berlaimontlaan 14, 1000 Brussel. Telefoon : 02 / Fax : 02 / E--mail : documentation@nbb.be Voor meer informatie Wie meer informatie wenst over de inhoud, de methodologie, de berekeningswijze en de bronnen e.d. kan terecht bij de dienst Financiële en economische statistieken van de Nationale Bank van België. Telefoon: 02 / Fax : 02 / E--mail : nationalaccounts@nbb.be Verantwoordelijke uitgever J.-J. Vanhaelen, chef van het departement Algemene statistiek, Nationale Bank van België. Instituut voor de Nationale Rekeningen / Nationale Bank van België, Brussel. Bronvermelding is verplicht. Verveelvoudiging voor eigen gebruik of intern gebruik is toegestaan. ISSN

3 Woord vooraf Het Instituut voor de Nationale Rekeningen (INR) stelt in deze publicatie historische reeksen van de Belgische nationale rekeningen voor die zijn opgemaakt volgens de ESR 1995-methodologie. Deze publicatie bevat, voor de periode , de samenstelling van het bbp vanuit de drie invalshoeken, de toegevoegde waarde en de beloning van werknemers per bedrijfstak en de consumptieve bestedingen van de huishoudens per product. De transacties die zijn opgenomen in de sectorrekeningen zijn opgesteld voor de periode Bij gebrek aan basiscijfers vóór 1985 was het niet mogelijk om, behalve voor de sector van de overheid, de sectorrekeningen op te maken voor de periode Met deze publicatie komt België aldus zijn Europese rapporteringsverplichting na en verschaft het tevens, ten behoeve van het economische onderzoek, coherente reeksen over een lange periode. De voorzitter van de Raad van Bestuur van het Instituut voor de Nationale Rekeningen Lambert Verjus Brussel, oktober 2002 Nationale rekeningen ESR 1995 Historische rekeningen 3

4

5 INHOUDSTAFEL Woord vooraf... 3 Inhoudstafel... 5 Commentaar 1 Inleiding Werkmethode De toegevoegde waarde Periode Periode De bestedingen De sectorrekeningen Beloning van werknemers (D.1) Niet -productgebonden belastingen en subsidies (D.29 -D.39) Rente (D.41) Dividenden (D.421) Andere inkomens uit beleggingen (D.43, D.44 et D.45) Overdrachten (D.5, D.6, D.7, D.8 et D.9) Verbruik van vaste activa (K.1) en bruto -investeringen in vaste activa (P.51) Veranderingen in voorraden (P.52) Saldo aan - en verkopen van niet -geproduceerde niet -financiële activa (K.2) Commentaar Aggregaten en tabellen 1 Samenstelling van het bruto binnenlands product 1.1 Samenstelling van het bruto binnenlands product, ramingen tegen lopende prijzen Samenstelling van het bruto binnenlands product, ramingen tegen prijzen van Verdeling van het bruto binnenlands product 2.1 Beschikbaar inkomen, besparingen en vorderingenoverschot of -tekort, ramingen tegen lopende prijzen Reëel beschikbaar inkomen, ramingen tegen prijzen van Productie - en inkomensvormingsrekening 3.1 Bruto toegevoegde waarde / Bruto binnenlands product (B.1g), ramingen tegen lopende prijzen Beloning van werknemers (D.1), ramingen tegen lopende prijzen Bruto toegevoegde waarde (B.1g), ramingen tegen prijzen van Belangrijkste bestedingscomponenten 4.1 Consumptieve bestedingen van de huishoudens (P.3), ramingen tegen lopende prijzen Consumptieve bestedingen van de huishoudens (P.3), ramingen tegen prijzen van Sectorrekeningen 5.1 Totale economie (S.1) Niet -financiële instellingen (S.11) Financiële instellingen (S.12) Overheid (S.13) Huishoudens (S.14) Instellingen zonder winstoogmerk t.b.v. huishoudens (S.15) Buitenland (S.2) Nationale rekeningen ESR 1995 Historische rekeningen 5

6 Conventionele tekens p.m. pro memorie v voorlopig 0 nul, kleiner dan de helft van de gebruikte eenheid n.b. niet beschikbaar 6 Nationale rekeningen ESR 1995 Historische rekeningen

7 Commentaren

8

9 1. INLEIDING In 1998 publiceerde België voor het eerst nationale rekeningen opgesteld volgens het nieuwe Europese systeem van nationale en regionale rekeningen (ESR 1995), vanaf het referentiejaar Tot 1997 waren de rekeningen opgesteld volgens de methodologie ESER De invoering van de nieuwe methodologie ging gepaard met het gebruik van nieuwe gegevensbronnen, zoals het repertorium van de productie-eenheden, de jaarrekeningen van de financiële en niet-financiële vennootschappen, de structurele enquêtes bij de ondernemingen en de gezinsbudgetenquête. De verschillen tussen de volgens het oude (ESER 1979) en het nieuwe systeem (ESR 1995) berekende aggregaten, zoals het bbp, zijn toe te schrijven aan de gewijzigde begrippen of nomenclaturen, alsook aan de wijzigingen in de basisbronnen en compilatiemethodes. Die verschillen komen tot uiting in zowel het peil als de structuur van deze aggregaten 1. Krachtens de Verordening van de Raad van 25 juni 1996 dienen de landen van de Europese Unie historische reeksen te berekenen volgens de methodologie van het ESR De toepassing van deze methodologie voor België voor de jaren 1995 tot 2000 wordt beschreven in de publicatie "Berekeningsmethode voor het bruto binnenlands product en het bruto nationaal inkomen volgens het ESR 1995" 2. Voor de jaren vóór 1995 is het niet mogelijk alle volgens die methodologie ESR 1995 ontwikkelde methodes voor het opstellen van de huidige nationale rekeningen te hanteren. De meeste basisgegevens die worden gebruikt om momenteel de nationale rekeningen op te maken, zijn immers niet beschikbaar voor het verleden Bijgevolg werden verscheidene werkmethodes gecombineerd om lange tijdreeksen van de nationale rekeningen volgens het ESR 1995 te verkrijgen. De methodes en bronnen voor het opstellen van de nationale rekeningen voor de jaren 1995 tot 2000 werden aangewend wanneer de vereiste informatie beschikbaar was. Zo dit niet het geval was, werd gebruik gemaakt van ontwikkelingsindicatoren. Deze indicatoren zijn afkomstig van de bronnen die thans worden gebruikt om de nationale rekeningen op te stellen of van reeksen uit de nationale rekeningen volgens het ESER 1979, zelfs al komen de begrippen en nomenclaturen niet volledig overeen met die van het nieuwe systeem. De voorliggende publicatie bevat drie soorten tabellen. Ten eerste zijn er synthesetabellen. De samenstelling van het bruto nationaal product volgens de drie invalshoeken van de nationale rekeningen en de componenten van het bruto nationaal inkomen, tegen werkelijke en tegen vaste prijzen, bestrijken de periode 1970 tot Ten tweede zijn er tabellen waarbij de toegevoegde waarde en de beloning van de werknemers per tak opgesplitst zijn en waarbij de bestedingen van de huishoudens per product verdeeld zijn. De toegevoegde waarde per bedrijfstak en de beloning van werknemers voor de jaren 1970 tot 1984 evenals de voornaamste categorieën van consumptieve bestedingen van huishoudens voor de jaren 1970 tot 1994 werden geretropoleerd aan de hand van de indicatoren opgetekend in de overeenkomstige reeksen van het ESER De toegevoegde waarde per bedrijfstak en beloningen voor de jaren 1985 tot 1994 werden geretropoleerd op basis van de bronnen die momenteel worden gebruikt om de nationale rekeningen op te stellen. De toegevoegde waarde tegen vaste prijzen werd berekend per bedrijfstak met behulp van de in het ESER 1979 gehanteerde deflatoren. Tenslotte worden de sectorrekeningen gepresenteerd. De sectorrekeningen konden slechts worden geretropoleerd tot 1985, met uitzondering van de rekening van de overheid (S.13), die reeds voordien, vanaf , volgens de methodologie van het ESR 1995 werd opgesteld. De voornaamste informatiebronnen voor de financiële en de niet-financiële ondernemingen zijn immers voor het grootste deel pas vanaf 1985 beschikbaar. Bovendien werd de rekening van de financiële vennootschappen niet verdeeld per subsector. 1 "Nationale Rekeningen, deel 3: Gedetailleerde rekeningen en tabellen 1998", INR, december Beschikbaar op de website van de Nationale Bank van België ( Nationale rekeningen ESR 1995 Historische rekeningen 9

10 2. WERKMETHODE Er wordt een onderscheid gemaakt tussen de periode en de periode , op grond van de beschikbare bronnen en de toegepaste methodes, waarbij deze laatste vooral afhangen van de beschikbare informatie. 2.1 De toegevoegde waarde Periode Voor de periode is de retropolatie van de toegevoegde waarde verricht volgens een eerder mechanische methode. Er werd uitsluitend rekening gehouden met de ontwikkelingen van de reeksen van het ESER 1979 en de structuren van het nieuwe systeem van nationale rekeningen. Enkel de toegevoegde waarde van de overheid werd berekend volgens het ESR De berekening verloopt per bedrijfstak. Vermits de ESER 1979-reeksen werden opgemaakt volgens de NACE70-indeling en de ESR 1995-reeksen volgens NACE Rev. 1, diende voorafgaandelijk een operationele overeenstemmingstabel te worden gemaakt tussen deze twee nomenclaturen. De toegevoegde waarde (tegen basisprijzen) van de ESR 1995-bedrijfstakken wordt geraamd door te veronderstellen dat zij, zowel tegen werkelijke als tegen vaste prijzen, op dezelfde wijze evolueert als de toegevoegde waarde (tegen factorkosten) van de overeenstemmende ESER 1979-bedrijfstakken. Het bbp wordt berekend door de aldus geraamde toegevoegde waarde van de verschillende bedrijfstakken op te tellen, de indirect gemeten diensten van financiële intermediairs (IGDFI) globaal in mindering te brengen en de netto productgebonden belastingen toe te voegen Periode Voor de periode werden twee methodes gehanteerd voor het berekenen van de toegevoegde waarde. Enerzijds werd ze geraamd aan de hand van de opstelling van de sectorrekeningen. Anderzijds werd de automatische retropolatie op basis van de indicatoren van het ESER 1979 verlengd tot Ten slotte werden beide benaderingen vergeleken Retropolatie van de toegevoegde waarde per sector De componenten van de toegevoegde waarde van de overheid (S.13) en van de verzekeringsinstellingen en pensioenfondsen (S.125) werden berekend volgens de methodes en de informatiebronnen gebruikt bij de opstelling van de ESR 1995-rekeningen voor de periode 1995 tot Voor de financiële instellingen met uitzondering van verzekeringsinstellingen en pensioenfondsen werden de productie exclusief IGDFI (P.11 zonder P.119) en het intermediaire verbruik (P.2) geretropoleerd vanuit de nationale rekeningen opgesteld op basis van het ESER 1979 voor de sector "Kredietinstellingen". De afbakening van die instellingen komt immers min of meer overeen met de huidige sectorisatie van de subsectoren "Centrale bank' (S.121)", "Overige monetaire financiële instellingen" (S.122) en "Overige financiële intermediairs met uitzondering van verzekeringsinstellingen en pensioenfondsen" (S.123) van het ESR 1995, terwijl de financiële hulpbedrijven (S.124) daarentegen deel uitmaken van de sector "Niet-financiële vennootschappen en quasi-vennootschappen" in het ESER Het geringe belang van S.124 ten opzichte van de financiële instellingen, met uitzondering van verzekeringsinstellingen en pensioenfondsen, wettigt evenwel niet het gebruik van bijzondere indicatoren voor die subsector. De aan de IGDFI's (P.119) toegeschreven component van de productie werd afzonderlijk geraamd aan de hand van het verloop van de toegerekende productie van de bankdiensten uit het ESER 1979, waarbij er werd op toegezien dat die raming niet uitkwam boven de rentemarge voortgebracht door de "'Overige monetaire financiële instellingen". De retropolatie van de rekening van de instellingen zonder winstoogmerk ten behoeve van huishoudens (S.15) is gebaseerd op de methodologie ontwikkeld in het kader van de ESR 1995-toepassing voor de laatste jaren, waarin de productie wordt berekend als som van de kosten. Bij gebrek aan essentiële basisgegevens voor het verleden, zoals de lonen per institutionele eenheid en de gegevens van de structurele enquête bij de verenigingen, dienden indicatoren te worden gebruikt voor de ontbrekende reeksen. Zo werd het loonverloop van de representatieve bedrijfstakken van de sector (maatschappelijke dienstverlening, opleiding en diverse activiteiten van verenigingen en culturele activiteiten) aangewend om de lonen te ramen. De overige productieelementen werden, net als voor de periode , geraamd aan de hand van een op de loonsom toegepast percentage, dat werd berekend op basis van de resultaten van de structurele enquêtes voor de jongste jaren. Voor de niet-financiële vennootschappen (S.11) en de huishoudens (S.14) was het onmogelijk ramingen van de toegevoegde waarde te verrichten op basis van de voor de periode gehanteerde bronnen en methodes, door het ontbreken van basisgegevens zoals het repertorium van ondernemingen en de resultaten van de structurele enquête. Derhalve werd besloten de ramingen te baseren op indicatoren afgeleid uit de 10 Nationale rekeningen ESR 1995 Historische rekeningen

11 bronnen die de laatste jaren werden gebruikt, zoals de geaggregeerde resultatenrekeningen van de Balanscentrale en de BTW-statistieken. De retropolatie van de productierekening van de nietfinanciële vennootschappen vond plaats op basis van het verloop van enkele rubrieken van de geglobaliseerde resultatenrekening van de Balanscentrale 3, in het bijzonder de rekeningen 70/74 "Bedrijfsopbrengsten" voor de productie (P1), en 60 en 61 "Handelsgoederen, gronden hulpstoffen" en "Diensten en diverse goederen" voor het intermediaire verbruik (P.2). De ontwikkeling van de rekening 72 "Geproduceerde vaste activa" maakte het mogelijk de output voor eigen finaal gebruik (P.12) te ramen. De gegevens van de Balanscentrale werden gecorrigeerd voor de bedrijfstakken groothandel, detailhandel en handel in auto's om er rekening mee te houden dat de productie van handelsactiviteiten wordt geraamd op grond van de handelsmarge. Voor de niet door de Balanscentrale gedekte activiteiten werden ramingen gemaakt op basis van specifieke administratieve bronnen. Zo werd voor de ziekenhuizen gebruik gemaakt van de geglobaliseerde, bij het Ministerie van Volksgezondheid ingediende, jaarrekeningen. De raming van de productie van de zelfstandigen (S.14) berust op gegevens van de BTW, onderverdeeld in tien bedrijfstakken. De resultaten van 1995 werden volgens die nomenclatuur ingedeeld en op de aggregaten van 1995 werden uit BTW-gegevens afgeleide indicatoren voor de ontwikkeling van aankopen en verkopen toegepast. Andere componenten van de productie van de huishoudens ondergingen een speciale verwerking op basis van ad-hocbronnen en op de methode gebruikt voor de periode Het gaat om de productie van huishoudelijke diensten, literaire werken en woondiensten. Hetzelfde geldt voor de reeksen inzake de activiteiten van de landbouwers, geraamd aan de hand van de economische rekeningen van de landbouw, en over reeksen met betrekking tot de activiteiten van managers, geraamd op basis van gegevens van de personenbelasting. De activiteit van de beroepen in verband met gezondheid en maatschappelijke dienstverlening en van de vrije beroepen die niet onderworpen zijn aan de BTW, werd geraamd aan de hand van indicatoren afgeleid uit de nationale rekeningen volgens het ESER De toepassing van die retropolatiemethodes maakte het mogelijk de productierekeningen van de vijf institutionele sectoren te reconstrueren voor de jaren 1985 tot 1994 door ze in overeenstemming te brengen met de methodes en de bronnen gebruikt voor de toepassing van het ESR Die statistiek werd niet gebruikt voor het opstellen van de nationale rekeningen volgens het ESER Retropolatie van de toegevoegde waarde per bedrijfstak Aangezien de retropolaties in het kader van de sectorrekeningen vaak benaderingen zijn 4, werd een alternatieve berekening van de toegevoegde waarde uitgevoerd om te testen in hoeverre de resultaten verschilden naargelang van de gebruikte methode. Dit behelsde een berekening van de toegevoegde waarde per bedrijfstak, door de in het ESER 1979 opgetekende ontwikkeling toe te passen op de toegevoegde waarde per bedrijfstak die werd berekend voor het jaar 1995 (volgens het ESR 1995), naar analogie van de voor de periode toegepaste methode Vergelijking van beide benaderingen Over de periode als geheel leiden beide retropolatiemethodes tot gelijkluidende resultaten inzake de gemiddelde groei van het bbp tegen werkelijke prijzen. Voor sommige jaren worden echter aanzienlijke verschillen opgetekend. Gelet op de inherente zwakke punten van beide berekeningsmethodes werd de voorkeur gegeven aan een tussenoplossing. Daarbij wordt een afweging gemaakt tussen enerzijds de toegevoegde waarde van de niet-financiële vennootschappen en de zelfstandigen opgesteld vanuit sectoraal oogpunt, een benadering die beter overeenstemt met de ESR opvattingen, en anderzijds de toegevoegde waarde die voortvloeit uit de mechanische retropolatie met behulp van de in het ESER 1979 opgetekende ontwikkelingen van de structuur van de toegevoegde waarde per bedrijfstak volgens het ESR 1995 voor het jaar Die afweging werd gemaakt teneinde de breuken in de reeksen, in 1985 en 1995, die voortvloeiden uit het gebruik van verschillende bronnen en retropolatiemethodes, te beperken. 2.2 De bestedingen Het bbp berekend volgens de productiemethode (tegen werkelijke en vaste prijzen) moet gelijk zijn aan de som van de verschillende bestedingscategorieën: consumptieve bestedingen, bruto-investeringen in vaste activa, veranderingen in voorraden, netto aankopen van kostbaarheden (edelstenen, niet-monetair goud, antiquiteiten, kunstobjecten,...) en netto-uitvoer. De consumptie van de overheid is berekend volgens de ESR 1995-methodologie vanaf De aan de hand van ESR 1995-bronnen berekende indicatoren kunnen niet worden gecorrigeerd voor de verschillen tussen de definities van de ESR 1995-begrippen en de overeenstemmende administratieve aggregaten bij gebrek aan een structurele enquête voor de jaren vóór Voorts is het onmogelijk de activiteit te ramen van vennootschappen die geen jaarrekening neerleggen bij de Balanscentrale, omdat er geen repertorium bestaat aan de hand waarvan die vennootschappen kunnen worden geïdentificeerd. Nationale rekeningen ESR 1995 Historische rekeningen 11

12 Aangezien de consumptie van de IZW's t.b.v. huishoudens gelijk is aan hun niet-marktproductie, werd ze bij de berekening van de toegevoegde waarde geraamd voor de periode Daar deze reeks niet bestond in de volgens het ESER 1979 opgestelde nationale rekeningen, werd het bedrag van 1985 geretropoleerd tot 1970 op basis van de ontwikkeling van de particuliere consumptie van de huishoudens. De consumptie van de gezinnen werd bepaald aan de hand van de ontwikkelingen in de ESER 1979-reeksen. Er vond een correctie plaats om rekening te houden met het methodologische verschil tussen het ESER 1979 en het ESR 1995 met betrekking tot de tegemoetkoming van de overheid voor geneeskundige verzorging. De bruto-investeringen van de overheid zijn ontleend aan de rekening van de overheidssector. De investeringen van de gezinnen voor huisvesting zijn overgenomen uit de nationale rekeningen opgesteld op basis van het ESER De bruto-investeringen van de ondernemingen werden geraamd aan de hand van de ontwikkelingen in de volgens het ESER 1979 opgestelde nationale rekeningen. De veranderingen in voorraden vertonen hetzelfde profiel als de reeks berekend op basis van het ESER 1979 (zie 2.3.8). Vanaf het jaar 1980 bestaan er invoer- en uitvoerreeksen die berekend zijn volgens het ESR Om de gegevens voor de periode samen te stellen, werd het verloop van de reeksen van het ESER 1979 gebruikt, zowel tegen werkelijke als tegen vaste prijzen. 2.3 De rekeningen van de sectoren Beloning van werknemers (D.1) De beloning van werknemers van de sectoren van de verzekeringsinstellingen en pensioenfondsen, de overheid en het buitenland werd geraamd aan de hand van dezelfde methodologie en dezelfde basisgegevens als voor de periode De beloning van de werknemers van de sector van de IZW's werd opgesteld op basis van een door het Nationaal Instituut voor de Statistiek verstrekte indicator van de loonontwikkeling in de niet-markttakken van de economie. In de sector van de financiële instellingen exclusief verzekeringen werd de beloning van de werknemers individueel geraamd per subsector op basis van specifieke boekhoudkundige basisgegevens zoals de jaarrekening van de Nationale Bank van België en de boekhoudschema's van de kredietinstellingen. De raming van de door niet-financiële vennootschappen betaalde beloning berust op indicatoren ontleend aan de rubriek "personeelskosten" van de geglobaliseerde jaarrekeningen van de Balanscentrale. De beloning uitbetaald door de individuele ondernemers die ingedeeld zijn in de sector huishoudens werd geretropoleerd op basis van indicatoren afgeleid uit de verkorte boekhoudschema's van de Balanscentrale. De beloning voor huishoudelijke diensten, die ongeveer een derde van de door de gezinnen betaalde loonsom uitmaken, werd op dezelfde wijze berekend als voor de periode Het totaal van de door het geheel van institutionele eenheden aan de sociale zekerheid en de particuliere verzekeringsmaatschappijen betaalde sociale bijdragen werd samengesteld aan de hand van basisgegevens afkomstig van de Rijksdienst voor Sociale Zekerheid en de Controledienst der Verzekeringen. Er werden controles uitgevoerd op de ontwikkelingen van de verschillende reeksen en op de bijdragepercentages. Voorts vonden enkele kleinere correcties en arbitrages plaats in de reeksen om de coherentie ervan te verbeteren Niet-productgebonden belastingen en subsidies (D.29-D.39) Het totaal van de niet-productgebonden belastingen en subsidies is overgenomen uit de rekening van de overheid. De verdeling tussen de verschillende sectoren vond plaats volgens dezelfde methodologie die werd gehanteerd voor de periode , op basis van de ESR 1995-methodologie Rente (D.41) De door de sector niet-financiële ondernemingen ontvangen en betaalde rente werd geraamd aan de hand van het verloop van de rubrieken van de bij de Balanscentrale ingediende jaarrekeningen. Bij de raming van de rente werd een onderscheid gemaakt tussen de coördinatiecentra en de andere vennootschappen. In tegenstelling tot de andere niet-financiële vennootschappen geven de activiteiten in het vlak van financiële intermediatie die de coördinatiecentra voor rekening van leden van hun groep verrichten, aanleiding tot omvangrijke positieve rentesaldi. Bovendien kwamen de coördinatiecentra net in de door de retropolatie bestreken periode (1985 tot 1994) tot ontwikkeling, zodat het in aanmerking nemen van het verloop van hun rentestromen voor de raming van de door alle vennootschappen ontvangen en betaalde rente zou geleid hebben tot een overschatting van de door andere vennootschappen dan de coördinatiecentra ontvangen en betaalde rente. De rente ontvangen en betaald door de centrale bank, de monetaire financiële instellingen en de andere financiële instellingen werd geretropoleerd op basis van de ontwikkeling van boekhoudkundige gegevens. De rentestromen van de financiële hulpbedrijven werden geraamd aan de hand van het verloop van de rentestromen van de niet-financiële vennootschappen exclusief coördinatiecentra. De door de verzekeringsinstellingen en de pensioenfondsen ontvangen en betaalde rente is rechtstreeks overgenomen uit de bij de 5 Zie alinea 4 van deel hierboven. 12 Nationale rekeningen ESR 1995 Historische rekeningen

13 Controledienst der Verzekeringen beschikbare geglobaliseerde boekhoudstaten van die instellingen. De rente ontvangen en betaald door de huishoudens, de IZW's t.b.v. huishoudens en het buitenland werd geretropoleerd door rentetarieven toe te passen op de uitstaande tegoeden en verplichtingen uit de financiële rekeningen. Aangezien de som van de door alle sectoren ontvangen en betaalde rente gelijk moet zijn, werd het verkregen bedrag in evenwicht gebracht in de sectoren buitenland en huishoudens Dividenden (D.421) De door de niet-financiële ondernemingen betaalde dividenden zijn ontleend aan de globaliseringen van de Balanscentrale. De door de niet-financiële ondernemingen ontvangen dividenden worden berekend aan de hand van rekening 75 "Financiële opbrengsten" van de geglobaliseerde jaarrekeningen. Dankzij de structurele enquête 1995 kan een vaste coëfficiënt voor de verdeling tussen dividenden en rente worden vastgesteld. Om rekening te houden met de holdings, die niet in de globaliseringen van de Balanscentrale zijn opgenomen, werden de ontvangen en betaalde dividenden verhoogd met een bedrag evenredig aan het aandeel van de holdings in de totale dividenden zoals berekend voor 1995, 1996 en De dividenden betaald en ontvangen door de financiële vennootschappen, andere dan verzekeringsmaatschappijen en pensioenfondsen, werden voor elk van de subsectoren op een verschillende manier geraamd. Voor de centrale bank zijn de gegevens rechtstreeks ontleend aan de jaarverslagen. Voor de kredietinstellingen en de andere financiële instellingen vonden de retropolaties van de ontvangen en betaalde dividenden plaats aan de hand van de volgens het ESER 1979 opgestelde reeksen 6. De gegevens betreffende de verzekeringshulpbedrijven zijn afkomstig van de door de Balanscentrale gemaakte globalisering van de jaarrekeningen van de verzekeringshulpbedrijven. De verwerking stemt overeen met die voor de niet-financiële ondernemingen. Voor de overige financiële hulpbedrijven vond de retropolatie plaats door op de gegevens van 1995 de in de sector niet-financiële vennootschappen verkregen ontwikkelingscoëfficiënten toe te passen. De dividenden van de sector verzekeringsinstellingen en pensioenfondsen, evenals van de overheid, werden berekend aan de hand van de voor de periode gebruikte bronnen en methodes. Bij ontstentenis van een rechtstreekse bron voor de door het buitenland ontvangen en betaalde dividenden, werd een ontwikkelingscoëfficiënt, ontleend aan ramingen op basis van gegevens van de betalingsbalans en de financiële rekeningen, toegepast op de in 1995 berekende bedragen. Het saldo van de betaalde en ontvangen dividenden bepaalt het door de huishoudens ontvangen bedrag aan dividenden Andere inkomens uit beleggingen (D.43, D.44 en D.45) Bij gebrek aan basisgegevens konden de ingehouden winsten op directe buitenlandse investeringen (D.43) niet worden geretropoleerd, wat een breuk in de reeks veroorzaakt. Het inkomen uit vermogen toegerekend aan polishouders (D.44) werd berekend bij de raming van de rekening van de verzekeringsinstellingen, op basis van dezelfde methodologie en dezelfde basisgegevens als voor de periode De inkomens die betrekking hebben op levensverzekeringen werden toegewezen aan de huishoudens. Wat de schadeverzekeringen 7 betreft, werden de bedragen verdeeld tussen de verschillende sectoren naar evenredigheid van de gemiddelde verdeling in de periode In de meeste sectoren zijn de bedragen van de inkomens uit grond en minerale reserves (D.45) zeer gering. De door niet-financiële ondernemingen betaalde en ontvangen inkomens werden geraamd aan de hand van ontwikkelingscoëfficiënten afgeleid uit de structuurenquêtes. De door de huishoudens betaalde inkomens uit gronden zijn afkomstig uit enerzijds de rekening van de overheid en anderzijds, voor de pachtsommen, de economische rekeningen voor de landbouw. De door de huishoudens ontvangen huurgelden worden per saldo berekend Overdrachten (D.5, D.6, D.7, D.8 en D.9) Het totaalbedrag van de belastingen op inkomen (D.5) en de verdeling ervan naar sector werden vastgesteld bij het opstellen van de rekening van de overheid. De sociale premies en uitkeringen (D.6) zijn afkomstig van de rekeningen van de overheid en de verzekeringsinstellingen. Ze werden berekend aan de hand van dezelfde basisgegevens en methodes als voor de periode De netto schadeverzekeringspremies en -uitkeringen (D.71 en D.72) werden geraamd bij de opstelling van de rekening van de verzekeringssector, op basis van de bronnen en methodes die ook werden gebruikt voor de periode Hun verdeling naar sector berust op 6 De reeks R44 bevatte immers de bedragen van de dividenden betaald en ontvangen door de gehele sector van de kredietinstellingen volgens definities conform aan die gehanteerd door het ESR In het ESER 1979 moest het inkomen uit vermogen afkomstig van de reserves van de schadeverzekeringen niet worden berekend. Nationale rekeningen ESR 1995 Historische rekeningen 13

14 verschillende elementen. Wat de overheid betreft, werden de bedragen berekend bij de opstelling van de rekeningen van die sector. De bedragen toegerekend aan de nietfinanciële vennootschappen en de huishoudens steunen op de ontwikkelingen van de overeenkomstige rubrieken uit het ESER Voor de overige sectoren werden de bedragen verdeeld in verhouding tot de gemiddelde verdeling van de periode De overige inkomensoverdrachten (D.7 en D.8) en de kapitaaloverdrachten (D.9) werden volledig berekend met behulp van dezelfde basisgegevens en methodes als voor de periode Verbruik van vaste activa (K.1) en brutoinvesteringen in vaste activa (P.51) De historische reeksen van de bruto-investeringen in en het verbruik van vaste activa per bedrijfstak werden gepubliceerd in januari Door aggregatie van de verschillende bedrijfstakken kunnen de gegevens worden verkregen voor de financiële vennootschappen, de overheid en de IZW's t.b.v. huishoudens. De investeringen en afschrijvingen van de huishoudens hebben voornamelijk betrekking op woningen, waarvoor historische reeksen beschikbaar zijn. De investeringen en afschrijvingen, exclusief woningen, van de huishoudens en de niet-financiële ondernemingen werden verdeeld op basis van de structuur uit Veranderingen in voorraden (P.52) De verandering in de voorraden van de niet-financiële ondernemingen werd berekend aan de hand van de verandering in de voorraden uit de nationale rekeningen geraamd op basis van het ESER De verandering in de voorraden van de huishoudens komt uit de economische rekeningen van de landbouw Saldo aan- en verkopen van niet-geproduceerde niet-financiële activa (K.2) Het saldo van de bedoelde transacties door de overheid werd berekend bij de opstelling van de sectorrekening. Dat van de niet-financiële ondernemingen werd geraamd aan de hand van het verloop van de overeenkomstige rubriek van het ESER De netto aankopen van de huishoudens worden per saldo berekend. 8 Zie "Nationale rekeningen, deel 3: Kapitaalgoederenvoorraad en investeringen ", INR, januari Nationale rekeningen ESR 1995 Historische rekeningen

15 3. COMMENTAAR Hierna volgt een grafiek die het verloop weergeeft van het bbp tegen werkelijke en vaste prijzen en van de bbpdeflator volgens het ESER 1979 en het ESR 1995 voor de periode De twee reeksen leveren vrij gelijklopende ontwikkelingen op: een sterke economische groei in het begin van de jaren zeventig en aan het einde van de jaren tachtig, en drie recessiejaren (1975, 1981 en 1993). Bij de interpretatie van de verschillen, in niveau en verloop, van de belangrijkste aggregaten van het bbp volgens het ESR 1995 enerzijds en het ESER 1979 anderzijds, moet rekening worden gehouden met een aantal elementen, waarvan de belangrijkste hierna volgen: - de aggregaten voor de overheidssector (S.13) werden integraal berekend volgens het ESR 1995, en dit zowel tegen werkelijke als tegen vaste prijzen; - het gebruik van ESR 1995-bronnenmateriaal bij de opmaak van de sectorrekeningen (tot 1985); - de uiteenlopende structuur van het bbp voor het basisjaar (1995) berekend volgens het ESER 1979 en het ESR 1995 (relatief belang van de bedrijfstakken in de toegevoegde waarde, aandeel van de bestedingscomponenten in het bbp, samenstelling van de investeringen en de consumptie naar product) 9. Het is evenwel niet mogelijk deze drie effecten afzonderlijk te kwantificeren. Het verschil in de ontwikkeling van de bbp-deflator is enkel te verklaren door de verschillende structuur van de toegevoegde waarde per bedrijfstak. De voor de retropolatie van de toegevoegde waarde tegen vaste prijzen per bedrijfstak gebruikte deflatoren zijn immers gelijk aan die gehanteerd in het ESER De afwijkingen tussen de voornaamste saldi - exploitatieoverschot, beschikbaar inkomen, besparingen, vorderingenoverschot/tekort - van de sectorrekeningen volgens het ESR 1995 en het ESER 1979 kunnen voor een groot deel worden verklaard door: - het feit dat in het ESR 1995 de toegevoegde waarde van de personenvennootschappen werd geregistreerd in de sector van de niet-financiële ondernemingen, terwijl in het ESER 1979 de toegevoegde waarde van deze eenheden was opgenomen in de sector van de huishoudens; - de nieuwe berekeningsmethodes en bronnen voor de ontvangen en betaalde inkomens uit vermogen. 9 Voor een beschrijving van de belangrijkste verschillen tussen het ESR 1995 en het ESER 1979, zie "Nationale rekeningen, deel 3: Gedetailleerde rekeningen en tabellen 1998", INR, december Nationale rekeningen ESR 1995 Historische rekeningen 15

16 VERGELIJKING VAN HET BBP VOLGENS HET ESER 1979 EN HET ESR 1995 (veranderingspercentages t.o.v. het voorgaande jaar) BBP TEGEN LOPENDE PRIJZEN BBP TEGEN CONSTANTE PRIJZEN BBP-DEFLATOR ESER 1979 ESR Nationale rekeningen ESR 1995 Historische rekeningen

17 Aggregaten en tabellen

18

19 1. Samenstelling van het bruto binnenlands product

20

21 Nationale rekeningen ESR Historische rekeningen 1.1 SAMENSTELLING VAN HET BRUTO BINNENLANDS PRODUCT, RAMINGEN TEGEN LOPENDE PRIJZEN Toegevoegde waarde Output (tegen basisprijzen) (P.1) n.b. n.b. n.b. n.b. n.b. n.b. n.b. n.b. n.b. n.b. Intermediair verbruik (tegen aankoopprijzen) (P.2) n.b. n.b. n.b. n.b. n.b. n.b. n.b. n.b. n.b. n.b. Toegevoegde waarde (tegen basisprijzen) (B.1g) , , , , , , , , , ,7 Productgebonden belastingen (D.21) 3.903, , , , , , , , , ,5 Productgebonden subsidies (D.31) --196, , , , , , , , , ,1 Bruto binnenlands product (B.1g + D.21 + D.31) , , , , , , , , , ,1 Consumptieve bestedingen (P.3) , , , , , , , , , ,6 Consumptieve bestedingen van de gezinnen , , , , , , , , , ,9 Consumptieve bestedingen van de IZW s 365,8 400,5 448,0 509,3 585,2 668,6 751,8 836,6 901,4 992,9 Consumptieve bestedingen van de overheid 5.361, , , , , , , , , ,7 Investeringen (bruto) (P.5) 9.130, , , , , , , , , ,4 Investeringen in vaste activa (bruto) (P.51) 8.203, , , , , , , , , ,0 Veranderingen in voorraden (P.52) 927,0 639,1 214,2 652, , ,7 433,7 614,5 269,4 586,4 Saldo aan- en verkopen van kostbaarheden (P.53) Totaal van de nationale bestedingen , , , , , , , , , ,0 Uitvoer van goederen en diensten (P.6) , , , , , , , , , ,4 Totaal van de finale bestedingen , , , , , , , , , ,4 Invoer van goederen en diensten (P.7) , , , , , , , , , ,4 p.m. Netto-uitvoer van goederen en diensten 775,9 805, , ,8 537,9 188,4 386, , , ,9 Bruto binnenlands product (P.3 + P.5 + P.6 - P.7) , , , , , , , , , ,1 Inkomen Beloning van werknemers (D.1) , , , , , , , , , ,3 Bruto exploitatieoverschot (B.2g) en gemengd inkomen (B.3g) , , , , , , , , , ,9 Belastingen op productie en invoer (D.2) 4.432, , , , , , , , , ,6 Subsidies (D.3) --725, , , , , , , , , ,7 Bruto binnenlands product (D.1 + B.2g + B.3g + D.2 + D.3) , , , , , , , , , ,1 Beloning van werknemers ontvangen uit het buitenland (D.1) 381,8 436,3 498,3 582,6 674,3 770,9 828,0 904,8 942,0 981,7 Beloning van werknemers betaald aan het buitenland (D.1) 29,7 32,2 37,2 44,6 64,5 89,2 109,1 116,5 128,9 131,4 Belastingen op productie en invoer betaald aan het buitenland (D.2) 4,9 156,0 196,9 224,6 274,4 341,0 468,0 581,8 519,7 970,4 Subsidies ontvangen uit het buitenland (D.3) 0, , , , , , , , , ,6 Inkomen uit vermogen ontvangen uit het buitenland (D.4) 877,5 686,7 671,8 793, , , , , , ,5 Inkomen uit vermogen betaald aan het buitenland (D.4) 795,7 654,4 634,6 813, , , , , , ,5 Bruto nationaal inkomen (tegen marktprijzen) , , , , , , , , , ,6 Bron: INR 1

22 2 Nationale rekeningen ESR Historische rekeningen 1.1 SAMENSTELLING VAN HET BRUTO BINNENLANDS PRODUCT, RAMINGEN TEGEN LOPENDE PRIJZEN (VERVOLG) Toegevoegde waarde Output (tegen basisprijzen) (P.1) n.b. n.b. n.b. n.b. n.b , , , , ,8 Intermediair verbruik (tegen aankoopprijzen) (P.2) n.b. n.b. n.b. n.b. n.b , , , , ,2 Toegevoegde waarde (tegen basisprijzen) (B.1g) , , , , , , , , , ,6 Productgebonden belastingen (D.21) , , , , , , , , , ,0 Productgebonden subsidies (D.31) , , , , , , , , , ,5 Bruto binnenlands product (B.1g + D.21 + D.31) , , , , , , , , , ,2 Consumptieve bestedingen (P.3) , , , , , , , , , ,3 Consumptieve bestedingen van de gezinnen , , , , , , , , , ,6 Consumptieve bestedingen van de IZW s 1.086, , , , , , , , , ,2 Consumptieve bestedingen van de overheid , , , , , , , , , ,5 Investeringen (bruto) (P.5) , , , , , , , , , ,0 Investeringen in vaste activa (bruto) (P.51) , , , , , , , , , ,3 Veranderingen in voorraden (P.52) 1.092,3 574,8 906, , , , ,1 273,9 591,7 465,7 Saldo aan- en verkopen van kostbaarheden (P.53) Totaal van de nationale bestedingen , , , , , , , , , ,3 Uitvoer van goederen en diensten (P.6) , , , , , , , , , ,8 Totaal van de finale bestedingen , , , , , , , , , ,1 Invoer van goederen en diensten (P.7) , , , , , , , , , ,0 p.m. Netto-uitvoer van goederen en diensten , , ,0 334,7 612, , , , , ,8 Bruto binnenlands product (P.3 + P.5 + P.6 - P.7) , , , , , , , , , ,2 Inkomen Beloning van werknemers (D.1) , , , , , , , , , ,5 Bruto exploitatieoverschot (B.2g) en gemengd inkomen (B.3g) , , , , , , , , , ,5 Belastingen op productie en invoer (D.2) , , , , , , , , , ,8 Subsidies (D.3) , , , , , , , , , ,7 Bruto binnenlands product (D.1 + B.2g + B.3g + D.2 + D.3) , , , , , , , , , ,2 Beloning van werknemers ontvangen uit het buitenland (D.1) 1.053, , , , , , , , , ,7 Beloning van werknemers betaald aan het buitenland (D.1) 151,2 158,7 166,1 168,6 176,0 183,4 195,8 203,3 220,6 265,2 Belastingen op productie en invoer betaald aan het buitenland (D.2) 1.033, , , , , , , , , ,9 Subsidies ontvangen uit het buitenland (D.3) --592, , , , , , , , , ,0 Inkomen uit vermogen ontvangen uit het buitenland (D.4) 3.488, , , , , , , , , ,8 Inkomen uit vermogen betaald aan het buitenland (D.4) 4.161, , , , , , , , , ,2 Bruto nationaal inkomen (tegen marktprijzen) , , , , , , , , , ,2 Bron: INR

23 Nationale rekeningen ESR Historische rekeningen 1.1 SAMENSTELLING VAN HET BRUTO BINNENLANDS PRODUCT, RAMINGEN TEGEN LOPENDE PRIJZEN (VERVOLG) Toegevoegde waarde Output (tegen basisprijzen) (P.1) , , , , ,0 Intermediair verbruik (tegen aankoopprijzen) (P.2) , , , , ,7 Toegevoegde waarde (tegen basisprijzen) (B.1g) , , , , ,3 Productgebonden belastingen (D.21) , , , , ,0 Productgebonden subsidies (D.31) , , , , ,9 Bruto binnenlands product (B.1g + D.21 + D.31) , , , , ,5 Consumptieve bestedingen (P.3) , , , , ,1 Consumptieve bestedingen van de gezinnen , , , , ,4 Consumptieve bestedingen van de IZW s 1.831, , , , ,8 Consumptieve bestedingen van de overheid , , , , ,9 Investeringen (bruto) (P.5) , , , , ,6 Investeringen in vaste activa (bruto) (P.51) , , , , ,9 Veranderingen in voorraden (P.52) --20,2 148,6 240,1 472, ,8 Saldo aan- en verkopen van kostbaarheden (P.53) Totaal van de nationale bestedingen , , , , ,7 Uitvoer van goederen en diensten (P.6) , , , , ,2 Totaal van de finale bestedingen , , , , ,9 Invoer van goederen en diensten (P.7) , , , , ,5 p.m. Netto-uitvoer van goederen en diensten 3.076, , , , ,7 Bruto binnenlands product (P.3 + P.5 + P.6 - P.7) , , , , ,5 Inkomen Beloning van werknemers (D.1) , , , , ,7 Bruto exploitatieoverschot (B.2g) en gemengd inkomen (B.3g) , , , , ,0 Belastingen op productie en invoer (D.2) , , , , ,7 Subsidies (D.3) , , , , ,0 Bruto binnenlands product (D.1 + B.2g + B.3g + D.2 + D.3) , , , , ,5 Beloning van werknemers ontvangen uit het buitenland (D.1) 2.295, , , , ,4 Beloning van werknemers betaald aan het buitenland (D.1) 304,9 384,2 468,5 513,1 530,5 Belastingen op productie en invoer betaald aan het buitenland (D.2) 2.062, , , , ,6 Subsidies ontvangen uit het buitenland (D.3) , , , , ,4 Inkomen uit vermogen ontvangen uit het buitenland (D.4) , , , , ,8 Inkomen uit vermogen betaald aan het buitenland (D.4) , , , , ,1 Bruto nationaal inkomen (tegen marktprijzen) , , , , ,0 Bron: INR 3

24 4 Nationale rekeningen ESR Historische rekeningen 1.2 SAMENSTELLING VAN HET BRUTO BINNENLANDS PRODUCT, RAMINGEN TEGEN PRIJZEN VAN Toegevoegde waarde Output (tegen basisprijzen) (P.1) n.b. n.b. n.b. n.b. n.b. n.b. n.b. n.b. n.b. n.b. Intermediair verbruik (tegen aankoopprijzen) (P.2) n.b. n.b. n.b. n.b. n.b. n.b. n.b. n.b. n.b. n.b. Toegevoegde waarde (tegen basisprijzen) (B.1g) , , , , , , , , , ,9 Productgebonden belastingen (D.21) , , , , , , , , , ,2 Productgebonden subsidies (D.31) --665, , , , , , , , , ,3 Bruto binnenlands product (B.1g + D.21 + D.31) , , , , , , , , , ,8 Consumptieve bestedingen (P.3) , , , , , , , , , ,2 Consumptieve bestedingen van de gezinnen , , , , , , , , , ,9 Consumptieve bestedingen van de IZW s 1.368, , , , , , , , , ,2 Consumptieve bestedingen van de overheid , , , , , , , , , ,1 Investeringen (bruto) (P.5) , , , , , , , , , ,4 Investeringen in vaste activa (bruto) (P.51) , , , , , , , , , ,5 Veranderingen in voorraden (P.52) 2.388, ,4 863, , , , ,5 782,3 712, ,9 Saldo aan- en verkopen van kostbaarheden (P.53) Totaal van de nationale bestedingen , , , , , , , , , ,6 Uitvoer van goederen en diensten (P.6) , , , , , , , , , ,0 Totaal van de finale bestedingen , , , , , , , , , ,7 Invoer van goederen en diensten (P.7) , , , , , , , , , ,8 p.m. Netto-uitvoer van goederen en diensten 1.730, , , , , , ,6 471,0 --79, ,8 Bruto binnenlands product (P.3 + P.5 + P.6 - P.7) , , , , , , , , , ,8 Bron: INR

25 Nationale rekeningen ESR Historische rekeningen 1.2 SAMENSTELLING VAN HET BRUTO BINNENLANDS PRODUCT, RAMINGEN TEGEN PRIJZEN VAN 1995 (VERVOLG) Toegevoegde waarde Output (tegen basisprijzen) (P.1) n.b. n.b. n.b. n.b. n.b. n.b. n.b. n.b. n.b. n.b. Intermediair verbruik (tegen aankoopprijzen) (P.2) n.b. n.b. n.b. n.b. n.b. n.b. n.b. n.b. n.b. n.b. Toegevoegde waarde (tegen basisprijzen) (B.1g) , , , , , , , , , ,1 Productgebonden belastingen (D.21) , , , , , , , , , ,8 Productgebonden subsidies (D.31) , , , , , , , , , ,5 Bruto binnenlands product (B.1g + D.21 + D.31) , , , , , , , , , ,5 Consumptieve bestedingen (P.3) , , , , , , , , , ,5 Consumptieve bestedingen van de gezinnen , , , , , , , , , ,1 Consumptieve bestedingen van de IZW s 1.982, , , , , , , , , ,0 Consumptieve bestedingen van de overheid , , , , , , , , , ,3 Investeringen (bruto) (P.5) , , , , , , , , , ,1 Investeringen in vaste activa (bruto) (P.51) , , , , , , , , , ,5 Veranderingen in voorraden (P.52) 1.811,6 973,9 130, , , , ,9 498, ,0 414,6 Saldo aan- en verkopen van kostbaarheden (P.53) Totaal van de nationale bestedingen , , , , , , , , , ,5 Uitvoer van goederen en diensten (P.6) , , , , , , , , , ,3 Totaal van de finale bestedingen , , , , , , , , , ,9 Invoer van goederen en diensten (P.7) , , , , , , , , , ,4 p.m. Netto-uitvoer van goederen en diensten --597, , , , , , , , , ,9 Bruto binnenlands product (P.3 + P.5 + P.6 - P.7) , , , , , , , , , ,5 Bron: INR 5