Wisselexpositieruimte

Transcriptie

1 2010

2 Inhoud Inleiding 3 2 Tentoonstellingen 5 Wisselexpositieruimte 5 Seizoen Voetbal tijdens de Tweede Wereldoorlog 5 Liefde in oorlogstijd 5 Entreehal 7 Fritz Behrendt. Getekend door de oorlog 7 Srebrenica-Potocari. Kunstwerken van Jehanne van Woerkom 7 Wally van Hall. Bankier van het verzet 7 Reizende tentoonstellingen 9 3 Kindermuseum 11 Verbouwingsplannen 11 Inhoudelijke ontwikkeling 13 Fondsenwerving 13 4 Collectie & bibliotheek 15 Acquisitie en aanwinsten 15 Behoud en ontsluiting 17 Raadpleging en uitlening 17 5 Educatie & inburgering 19 Groepsbezoek 19 Speciale educatieve programma s en samenwerking 21 6 Nieuwe media 23 Website 23 Multimediatours 23 Social Media 25 7 Evenementen 27 Lezingen en discussies 27 NIOD-lezingen 27 Anton de Kom-lezing 27 Geuzenpenningbijeenkomst 27 Sobiborbijeenkomst 29 Specifieke evenementen in Jubileum 29 Evenementen van derden 29 Collectieve evenementen 31 8 Publiek, marketing & PR 35 Bezoekers 35 Marketing en PR 37 Relaties 39 9 Organisatie 41 Bestuur 41 Personeel 41 Huisvesting en faciliteiten 45 Vriendenstichting 45 Financiën 47 Bijlagen 51 Bestuur 51 Nevenfuncties directie en bestuur 51 Personeel 51 Comité van Aanbeveling 52 Bestuur Stichting Vrienden & Vriendinnen 52 Commissies/klankbordgroepen 52 Vrijwilligers 52 Algemene bijdragen 53 Bijdragen voor het kindermuseum 53 Bijdragen voor projecten in Colofon 54 1

3 In 2010 vierde het Verzetsmuseum op 19 november, precies 25 jaar na de opening in de Lekstraat, zijn jubileum. Het jaar werd bekroond met een recordaantal van bezoekers. De toename was vooral te danken aan de individuele bezoekers. Het groepsbezoek vanuit het onderwijs stabiliseerde in 2010 met scholieren. Opnieuw moest het museum veel groepen afwijzen vanwege capaciteitsgebrek. Succesvol was de wisseltentoonstelling Wally van Hall. Bankier van het verzet, die voor jongeren werd voorzien van een digitaal stripverhaal. Het museum organiseerde deze tentoonstelling als aanvulling op een nieuw monument voor Walraven van Hall, dat op 3 september bij De Nederlandsche Bank in Amsterdam werd onthuld. Ook organiseerde het museum in tevens het 65 ste herdenkingsjaar van de bevrijding - relatief veel goed bezochte lezingen en debatten. Op collectiegebied werd in 2010 een mijlpaal bereikt doordat de database met de complete collectieregistratie online kwam, als resultaat van een registratie- en digitaliseringsproject waar ruim twee jaar aan is gewerkt in het kader van het programma Erfgoed van de Oorlog van het ministerie van VWS. In 2010 kreeg het museum een nieuwe bestuursvoorzitter: Hans Blom, oud-directeur van het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie. Hij kreeg meteen veel te doen vanwege de voorgenomen uitbreiding met een kindermuseum. Om tegemoet te komen aan bezwaren van omwonenden op de uitbreiding met verdieping, werden in 2010 alternatieven onderzocht, die helaas onhaalbaar bleken. Na aanpassing van het ontwerp werd de uitbreiding met verdieping in september in het bestemmingsplan mogelijk gemaakt dankzij een amendement van de stadsdeelraad. Het inhoudelijke plan voor het kindermuseum werd in mei vastgesteld en zeer positief beoordeeld door de deskundigen in de klankbordgroep en de subsidiegevers. 2 Kunstwerken van Jehanne van Woerkom gaven in de tentoonstelling Srebrenica-Potocari een indringend beeld van de jaarlijkse herbegraving van de in massagraven gevonden slachtoffers van de val van Srebrenica. De tentoonstelling hield vijftien jaar na dato de herinnering levend aan deze aangrijpende gebeurtenis en gaf inzicht in de langdurige gevolgen in het gebied. Op organisatorisch gebied waren er in 2010 hindernissen, vooral door uitval van de administrateur als gevolg van ziekte. Ook bleek in 2010 definitief dat de in 2008 in het kader van het Kunstenplan aangevraagde structurele vastgoedbijdrage niet zou worden toegekend omdat het gemeentelijke budget is besteed aan achterstallig onderhoud van cultuurpanden. Het museum kreeg aan het eind van het jaar uit dit budget wél een grote eenmalige bijdrage toegekend voor noodzakelijke onderhoudswerkzaamheden. Met inmiddels moeilijke tijden voor de cultuursector voor de boeg en een aanhoudend krappe structurele financiële basis, zijn de vooruitzichten voor de uitbreiding van het Verzetsmuseum met een kinderafdeling niet zonder meer rooskleurig. Maar dat er behoefte is aan een kindermuseum blijkt in het museum bijna dagelijks, en zoals ook tijdens het jubileum uitgebreid is gememoreerd het Verzetsmuseum is er altijd goed in geslaagd om op een zwakke financiële basis een sterk museum op te bouwen. 3

4 Opening van de tentoonstelling Wally van Hall. Bankier van het verzet op 3 september, aansluitend op de onthulling bij De Nederlandsche Bank van een nieuw monument voor deze belangrijke, en bij grote publiek onbekende, verzetsheld. Walraven van Hall, die begin 1945 werd gefusilleerd, bracht miljoenen bijeen om het verzet te financieren. De tentoonstelling was de grootste publiekstrekker in De tentoonstelling Seizoen Voetbal tijdens de Tweede Wereldoorlog trok veel nieuwe bezoekers, vooral vaders met zonen en grootvaders met kleinzonen. Wisselexpositieruimte In de wisselexpositieruimte heeft het museum in 2010 twee tentoonstellingen geëxposeerd: Seizoen Voetbal tijdens de Tweede Wereldoorlog (tot 16 mei) In Seizoen is het voetbal in beeld gebracht als voorbeeld van het gewone leven dat tijdens de bezetting doorging, terwijl oorlogs geweld, schaarste, jodenvervolging, arbeidsinzet en de hongerwinter ingrijpende gevolgen hadden. Elf tentoonstellingsthema s werden elk geïntro duceerd door een prominente persoon uit de hedendaagse voetbalwereld, zoals Foppe de Haan, Ruud Gullit en Miralem Sulejmani. In 2010 trok de tentoonstelling ruim scholieren en een redelijk aantal individuele bezoekers. Dat de tentoonstelling een typisch mannenonderwerp bood, bleek een nadeel voor de werving van gezinnen en schoolgroepen, maar toch trok de tentoonstelling veel nieuwe bezoekers, vooral vaders met zonen en grootvaders met kleinzonen. Het reactieboek staat vol steunbetuigingen aan hedendaagse voetbalclubs in kinderhandschrift, naast simpele korte complimenten als: Ik vond het fet cool, Het voetbalspel was heel leerzaam en leuk, Ik vind dit museum introosand en voetbal is mijn hoby. Boris, 8 jaar, erg leuk, leerzaam maar ook met spelletjes. Zo denken wij goed aan de dingen, die we nu allemaal hebben. Sinni. Door dit moet je beseffen hoe goed je het nu allemaal hebt. Moeder Anjet V. schreef over de tentoonstelling op de recensie-website Yelp: Tijdens de WK bezocht ik het museum met mijn zoon en was het thema voetballen tijdens de oorlog. Je zag foto s van voetballende mannen, maar je hoorde ook een luchtalarm. De voetbal bestond uit een opgeblazen varkensblaas, hetgeen enorme indruk op mijn zoon maakte. Ook kon hij met een digitale bal schieten. Door bepaalde punten in het doel te raken, kreeg je informatie over voetballen in de oorlog gepresenteerd, lekker eigentijds interactief dus! Liefde in oorlogstijd (vanaf 3 juni) Liefde in oorlogstijd is een door het Bevrijdingsmuseum in Groesbeek geproduceerde tentoonstelling die door het Verzetsmuseum is aangepast en uitgebreid met filmfragmenten. In halfronde expositiedragers, met daarbinnen intieme zitjes, werden aan de hand van persoonlijke verhalen verschillende vormen van de liefde in oorlogstijd belicht, zoals liefde in de onderduik en de kampen, liefde voor de vijand, homoseksuele liefde en de betaalde liefde. Op 3 juni werd de tentoonstelling feestelijk geopend door Hella de Jonge, die geëmotioneerd inging op het aangrijpende liefdesverhaal van haar ouders tijdens de oorlog. Historica Steffie van den Oord belichtte het thema in de historische context en singer/songwriter Ro Halfide verzorgde een muzikale afsluiting. 5

5 Liefde in oorlogstijd met intieme zitjes in halfronde expositiedragers, waar kon worden geluisterd naar bijzondere verhalen over liefde in oorlogstijd, zoals liefde in de onderduik en de kampen, liefde voor de vijand en de betaalde liefde. Zowel de publiciteit als de bezoekersaantallen waren voor deze in Groesbeek zeer succesvolle tentoonstelling wat teleurstellend. De bezoekers waren wel enthousiast, getuige de vele reacties in het gastenboek: Na onze bezoeken aan Kamp Vught en Sachsenhausen zijn we vandaag onder de indruk. Liefde overwint alles. Knap dat dit zo naar boven is gehaald voor deze tentoonstelling. (Sjors van Orsouw en Sanne vd Wijst) De Liefde in oorlogstijd gaf mij een uitvoerig beeld. Hoe menselijk was en is de Liefde. Een mooie tentoonstelling! (Tinie Jannie Dammes) Entreehal Jehanne van Woerkom maakte over de jaarlijkse herbegraving in Potocari van de in massagraven gevonden slachtoffers. De tentoonstelling startte met een aangrijpende openingsbijeenkomst waarin Alan Tieger, aanklager van het Internationaal Strafhof in Den Haag en zoon van een Auschwitzoverlevende, inging op de moeizame vervolging van de daders. Wally van Hall. Bankier van het verzet (vanaf 3 september) De opzienbarendste nieuwe expositie van het Verzetsmuseum in 2010 was gewijd aan de zeer belangrijke en bij het grote publiek toch onbekende verzetsman Walraven van Hall ( ), die miljoenen bijeenbracht om het verzet in Nederland te financieren. 6 Tekening van de bekende cartoonist Fritz Behrendt uit zijn schoolperiode in de bezettingsjaren. Het museum stelde een tentoonstelling samen van alle tekeningen die Behrendt maakte over de bezetting. Veel werk uit zijn schooltijd werd voor het eerst openbaar gemaakt. De entreehal bood in 2010 ruimte aan drie tentoonstellingen: Fritz Behrendt. getekend Door de oorlog (t/m 27 juni) De politieke tekenaar Fritz Behrendt ( ) besloot op de Kunstnijverheidsschool zijn talent in te zetten voor de strijd tegen onrecht en terreur. In 2009 stelde het museum een tentoonstelling samen waarin de tekeningen die Behrendt tijdens en na de oorlog over de bezettingstijd maakte bijeen zijn gebracht. Ook in 2010 werd de tentoonstelling nog goed bekeken en gewaardeerd, al trok deze niet veel specifieke bezoekers meer. Voordat de tentoonstelling werd ontmanteld, werd een onderdeel van de website over Behrendts tekeningen vervaardigd. Srebrenica-Potocari. kunstwerken van Jehanne van Woerkom (2 juli t/m 22 augustus) In juli 2010 was het vijftien jaar geleden dat de door Nederlandse militairen beschermde enclave Srebrenica door Servische militairen werd overvallen. Het Verzetsmuseum besteedde aandacht aan deze dramatische gebeurtenis, door een expositie van de indringende kunstwerken die Met deze expositie en de bijbehorende educatieve website sloot het museum aan bij de initiatiefnemers tot de oprichting van een monument voor Walraven van Hall. Dankzij een ruimhartige bijdrage van het Kollewijn fonds kon freelance historicus Wim de Bell worden aangesteld voor de samenstelling en productie. De vruchtbare samenwerking met De Bell resulteerde in de website met een digitaal stripverhaal over Wally van Hall, getekend door Joost Hölscher, en een introductiefilm met de bekende Klokhuis-presentator Jeroen Kramer. De tentoonstelling werd met monumentale panelen vormgegeven door atelier Van Gog. Bij binnenkomst van het museum zagen de bezoekers Walraven van Hall in een manshoge historische filmprojectie op zich aflopen. Aan de hand van authentieke documenten en een groot schema gaf het centrale deel van de tentoonstelling inzicht in de complexe geldtransacties van Van Halls Nationaal Steunfonds. Familiefilmpjes en foto s gaven een beeld van Wally s leven als vader, en de tentoonstelling werd afgesloten met een onderdeel over Van Halls executie, de oprichting van het monument en een groot paneel met de namen van alle 84 tijdens de oorlog omgekomen medewerkers van het Nationaal Steunfonds. 7

6 8 Op 3 juni werd de tentoonstelling Liefde in oorlogstijd feestelijk geopend door Hella de Jonge, die geëmotioneerd inging op het aangrijpende liefdesverhaal van haar ouders tijdens de oorlog. Haar man Freek de Jonge stond haar bij. De gecombineerde onthulling van het monument/opening van de tentoonstelling, die het museum organiseerde met de Stichting Monument Walraven van Hall en het stadsdeel Centrum, was zeer geslaagd. Na een ontvangst in De Nederlandsche Bank sprak onder meer burgemeester Eberhard van der Laan bij het monument de bezoekers toe, waarna ruim 300 genodigden met bussen naar het Verzetsmuseum reden voor een zeer geanimeerde openingsbijeenkomst, met een presentatie van de educatieve website, een kunsthistorische toelichting op het monument en een toespraak door Wally s zoon Aad van Hall. De tentoonstelling kreeg veel publiciteit en was voor het Verzetsmuseum de best lopende tentoonstelling van Een van de talrijke bezoekers was de oudste kleindochter van Walraven van Hall: Verdriet en trots bij het zien van de speciale tentoonstelling over grootvader. Hem zien bewegen op de filmpjes maakt hem van verzetsheld tot mens. ( ) Het museum geeft hem een prachtig eerbetoon met een spannend strip verhaal, lieve familiefoto s en duidelijke uitleg van zijn toch zeer ingewikkelde verzetswerk. Laat een ieder zich hierbij bedenken dat je ieder moment in je leven je eigen keuzes moet maken en je jezelf niet moet laten mee slepen door de waan van de dag (Mary-Ann Kamps-Jongenelen, geboren 1963, ) Jessica Durlacher scheef in Hollands Diep: De expositie over deze verzetsheld is speels, educatief en visueel, en geeft je in korte tijd een hoop kennis mee. Mijn kinderen zou ik er beslist mee naartoe nemen als ik nu in Nederland woonde. Reizende exposities In 2010 waren er ook weer buiten het eigen pand tentoonstellingen van het Verzetsmuseum te zien. Seizoen Voetbal tijdens de Tweede Wereldoorlog werd overgenomen door het Liberty Park in Overloon en was daar geëxposeerd van eind mei tot 1 oktober. Zoals de voorgaande jaren trok het Verzetsmuseum, in samenwerking met het SIO (Surinaams Inspraak Orgaan), weer de wijken in met een reizende variant van de tentoonstelling Wereldoorlog in de West over Suriname en de Nederlandse Antillen tijdens de Tweede Wereldoorlog. In mei 2010 was deze te zien in de openbare bibliotheek in Amsterdam Zuidoost. Vrijwel alle basisscholen uit het stadsdeel hebben de tentoonstelling bezocht. Om inzicht te krijgen in het bereik van deze tentoonstelling werd in februari met het SIO een evaluatie uitgevoerd, waaruit bleek dat de belangstelling en het enthousiasme voor deze reizende expositie in de afgelopen jaren veel groter waren dan het museum had verwacht. 9 Door onder meer een digitaal stripverhaal met pop-ups en een Klokhuis-achtige film was de expositie over Wally van Hall, zoals Jessica Durlacher scheef in Hollands Diep, speels, educatief en visueel.

7 10 Schets van het kindermuseum ontworpen door architect Hans Ruijssenaars. Om tegemoet te komen aan bezwaren van omwonenden werd het dak verlaagd en kreeg het een gebogen, met mossedum begroeid dak. De benedenruimte van ca. 300 m 2 wordt tentoonstellingsruimte. Op de verdieping met veel lichtinval komen kantoren, een ontvangstruimte voor schoolgroepen en een ruimte voor het team van vrijwillige museumdocenten, dat door de uitbreiding ook aanzienlijk zal worden uitgebreid. Verbouwingsplannen Bij een inspraakbijeenkomst in november 2009 was gebleken dat er bij de omwonenden meer bezwaren waren tegen de geplande verdieping op het kindermuseum dan aanvankelijk het geval leek. In 2010 zocht het museum daarom naar alternatieven. Er werd geïnformeerd naar andere panden in de buurt en de mogelijkheid tot aankoop van de gehele garage werd opnieuw nagegaan. De aankoop van het aan het kindermuseumperceel grenzende pand van de Duisenbergschool aan de Henri Polaklaan bood een zeer aantrekkelijk alternatief. Er werden verbouwingsschetsen gemaakt en er werd onderhandeld over de aankoop. Helaas werd er zo n hoog bedrag gevraagd dat deze mogelijkheid moest vervallen. Er was gedurende het jaar regelmatig contact met de omwonenden over de uitbreidingsplannen en na de verkiezingen in maart ook met de nieuwe raadsleden van stadsdeel Centrum. Om tegemoet te komen aan bezwaren van omwonenden werd het plan van architect Hans Ruijssenaars aangepast. De mogelijkheid om in een tweede fase een laag deel van het dak van het huidige museum te verhogen werd verlaten; het dak van het kindermuseum werd lager en kreeg een gebogen vorm. Op 10 juni en 21 september waren er in het museum openbare bijeenkomsten voor de omwonenden en deelraadsleden en -bestuurders. De aanpassingen van het oorspronkelijke ontwerp, de resultaten van het onderzoek naar de alternatieven en van bezonnings- en hemelfactor- en gevelreflectiestudies werden hierbij gepresenteerd. De bijeenkomsten waren aanleiding voor de stadsdeelraad om op 28 september de uitbreiding met verdieping bij amendement op te nemen in het nieuwe bestemmingsplan voor de Oostelijke binnenstad. Belangrijke bouwkwesties waren in 2010 voorts het onderzoek naar een oplossing voor de nooduitgang, die werd gevonden dankzij de zeer coöperatieve opstelling van het Leger des Heils dat een naast het kindermuseum gelegen pand in gebruik heeft. Met overbuur Artis en stadsdeel Centrum werd overlegd over mogelijk in gezamenlijkheid toe te passen Warmte Koude Opslag voor de opwekking van duurzame energie. In november werd het definitieve ontwerp voor het kindermuseum door het bestuur vastgesteld. Begin december werd het ontwerp ingediend ten behoeve van het voortraject voor verkrijging van een omgevingsvergunning. Vanwege verwachte beroepsprocedures, en onzekerheid over de fondsenwerving, zijn verschillende scenario s uitgewerkt voor de voltooiing van het bouwtraject. 11

8 Inhoudelijke ontwikkeling Fondsenwerving Uit de veelheid aan ontwikkelde inhoudelijke ideeën werd in mei 2010 een samenhangend plan opgesteld. Het werd zeer positief beoordeeld door de interne en externe klankbordgroep en door de belangrijkste subsidiegevers. Naar aanleiding van de klankbordgroepbijeenkomsten werd de gedachtevorming over de kinderverhalen als dragers van het museum verhaal verder uitgewerkt. Vanwege de te verwachten ontwikkelingen van de bouwplannen werd besloten de geplande opening van het kinder museum uit te stellen tot april 2013, een datum die in de meeste scenario s haalbaar is. Na de vaststelling van het inhoudelijke plan werd een vormgevings bureau gezocht. Zeven bureaus gaven een presentatie. De samenwerking met het geselecteerde bureau liep echter in de beginfase spaak doordat de twee contactpersonen uit het bedrijf stapten. Na heroverweging van de andere kandidaten werd besloten de selectieprocedure in 2011 voort te zetten. In 2010 verwierf het museum voor de uitbreiding met het kindermuseum talrijke bedragen variërend van 25 tot euro van particulieren en kleine fondsen. Een overzicht van alle fondsen die een bijdrage hebben toegezegd is achter in dit verslag opgenomen. Veelbelovende aanvragen voor grote bijdragen konden in 2010 helaas nog niet worden verzilverd. Omdat er alternatieve bouwplannen in onderzoek waren, moest de al in 2009 voorbereide aanvraag bij het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO) worden uitgesteld tot het einde van het jaar. De aanvraag bij de provincie Noord-Holland in het kader van de TWINH moest worden opgeschort vanwege de eis dat de vergunningen rond zijn. Ook andere veelbelovende contacten met mogelijk grotere subsidiegevers leverden in 2010 nog geen resultaat. Er werd in 2010 een start gemaakt met de tijdrovende fondsenwerving bij bedrijven door oprichting van een bestuurscommissie fondsen werving, waarin oud-accountant Jan van Muiswinkel als eerste zitting nam. Om eventueel het bouwproject in afwachting van nadere fondsen werving in 2011 te kunnen starten werd een hypothecaire financiële regeling getroffen. Alle subsidiegevers werden in halfjaarlijkse tussenrapportages geïnformeerd over de voortgang van het project. Met een aantal subsidie gevers werd, met succes, overlegd over oplossingen om termijngebonden 12 Museumdocent Gerard van Rossum met scholieren bij het Auschwitzmonument. Ongeveer 15% van de bijna scholieren die het museum in 2010 ontving, maakte een begeleide buurtwandeling. Het verlicht de druk op de beschikbare museumruimte, en heeft vooral voor groepen uit Amsterdam een belangrijke toegevoegde waarde. sub sidies voor het project te behouden. Een overzicht van alle subsidiegevers is opgenomen in de bijlagen. 13

9 14 De vermommingsbril van Hannie Schaft werd in 2010 uitgeleend aan het Museon in Den Haag, waar de bekendste Nederlandse verzetsheldin postuum een onderscheiding kreeg voor haar minder bekende verzetswerk: de hulp aan vervolgde joden. Op de achtergrond Hannie s verzetspartners, de zussen Truus Menger-Oversteegen en Freddy Dekker-Oversteegen. Acquisitie en aanwinsten Voor de bibliotheek ontving het museum in 2010 weer verscheidene nieuwe titels dankzij schenkingen van diverse uitgevers. Ook de collectie van authentiek materiaal breidde zich weer uit door vele schenkingen. Waardevolle aanwinsten waren bijvoorbeeld de particuliere archieven van de Surinaamse verzetsman Albert Wittenberg en die van de Engelandvaarder en geheim agent Sep Postma, die beiden de oorlog niet hebben overleefd. Bijzonder waren ook een stukje van de bebloede trui die Gerrit van der Veen droeg toen hij werd gefusilleerd, en van een heel andere orde een ingenieus apparaat voor de stroomopwekking van een verstopte radio gemaakt van fiets- en naaimachineonderdelen. Voor twee opmerkelijke schenkingen kreeg het museum in 2010 publiciteit. De Amsterdamse en Noord-Hollandse televisiezenders besteedden aandacht aan de schenking van een dagboekje van een getuige van de laatste executie van een verzetsvrouw in de nacht van 4 op 5 mei In de schrijvende pers verschenen veel korte berichten over door de geallieerden voor dropping in bezet gebied gemaakte degelpers. Om de precieze achtergrond van dit bijzondere drukpersje te achterhalen werd gecorrespondeerd met specialisten uit de hele wereld. Er kwam opheldering over de fabricage, maar niet over de context waarin het apparaat in Nederland terecht is gekomen. De door de gezamenlijke oorlogs- en verzetsmusea gevoerde Niet weggooien-actie vond in jaar na de bevrijding plaats in het kader van de Trein van de Vrijheid, een lustrumevenement georganiseerd door het Nationaal Comité 4 en 5 mei. In 2010 ontving het Verzetsmuseum in totaal 87 schenkingen van collectie een even hoog aantal als in Vele jaren daarvoor lag het aantal rond de 100 schenkingen; de lang voorspelde afname van het aantal schenkingen heeft zich daarmee gestabiliseerd. Ook interviews met directbetrokkenen behoren tot de collectie van het museum. Een in 2009 met steun van het VSBfonds gestart interviewproject werd in 2010 afgerond. In totaal werden 15 interviews op genomen door freelancer Alex Bakker met een professionele camera man. Fragmenten uit de interviews zijn geplaatst op de website van het museum. 15

10 Behoud en ontsluiting Raadpleging en uitlening In 2010 werd de volledige collectieregistratie van het museum raadpleegbaar via de website van het museum, als afsluiting van en kroon op een ruim twee jaar durend registratie- en digitaliseringproject. De digitalisering van de belangrijkste particuliere archieven werd aan het begin van het jaar afgerond. In mei werd de collectie via internet toegankelijk en in de loop van het jaar is er gewerkt aan doorvoering van verbeteringen en zijn er digitale beelden aan de beschrijvingen toegevoegd. De digitaliseringoperatie was ook aanleiding om de standplaatsregistratie nauwkeurig na te lopen en kloppend te maken. De collectieregistratie en -digitalisering waren mogelijk dankzij bijdragen in het kader van het programma Erfgoed van de Oorlog van het ministerie van VWS. Tijdens de feestelijke afsluiting van dit programma op 16 september werd het project van het Verzetsmuseum Amsterdam als één van twaalf voorbeeldprojecten gepresenteerd in de introductievideo. De raadpleegbaarheid van de collectie van het museum werd in 2010 aanmerkelijk verbeterd door de digitale catalogus op het internet. Er werd weinig ruchtbaarheid aan gegeven om het effect af te wachten, en de procedures voor de serviceverlening werden afgebakend vanwege een mogelijke toename van de serviceverzoeken. De resultaten waren zeer positief. De digitale collectie werd meer dan 200 keer per maand geraadpleegd. Het aantal mensen dat vervolgens in het museum de collectie nader wilde bestuderen nam slechts in geringe mate toe. Er werden onderzoekers ontvangen die werkten aan een artikel over Rosa Boekdrukker, een documentaire over de Vrije Groepen Amsterdam, een artikel over de katholieke verzetsgroep van de Vredeskerk in Amsterdam, een biografie over de dichter en verzetsman Jan Elburg en diverse universitaire scripties. Bruiklenen uit de collectie werden in 2010 beschikbaar gesteld voor een expositie in de Oosterkerk over de hongerwinter, de eerder genoemde Trein van de Vrijheid en een expositie over de Haagse spionagegroep Packard in het Haags Historisch Museum. De vermommingsbril van Hannie Schaft werd uitgeleend aan het Museon in Den Haag. Via de online verzameling met foto s uit de Tweede Wereldoorlog van diverse collectiebeherende instellingen, werden tientallen foto s van het Verzetsmuseum gepubliceerd. 16 De jaarlijkse collectiewervingsactie Niet Weggooien! van de samenwerkende herinneringscentra en musea over de Tweede Wereldoorlog, vond in 2010 plaats in de Vrijheidstrein, georganiseerd dor het Nationaal Comité 4 en 5 mei. Op 18 april namen het Joods Historisch Museum en het Verzetsmuseum in de trein op station Haarlem collectie in ontvangst. De vooral door vrijwilligers gerunde, kleine, gespecialiseerde bibliotheek van het museum wordt langzamerhand door geïnteresseerden ontdekt. Ook het NIOD verwijst specifieke onderzoekers steeds vaker door naar de Verzetsmuseumblibliotheek, die voorzien is van een uitgebreide en goed geordende knipselverzameling. In 2010 werden 39 bezoekers ontvangen: studenten en scholieren die werken aan een scriptie, na bestaanden die informatie zoeken over hun familieleden en onderzoekers die werken aan een boek of artikel. Voorts werden ruim 500 telefonisch of per ontvangen informatieverzoeken door de bibliotheekmedewerkers behandeld. 17

11 18 Leerlingen aan het werk met een onderzoeksopdracht in het museum. Museumbezoek aan de hand van een opdracht is het meest populair bij zowel het basisonderwijs als het voortgezet onderwijs. De opdrachtenboekjes waren in 2010 aan herziening en herdruk toe. De nieuwe opdracht voor jongere leerlingen werd aan het eind van het jaar in gebruik genomen. Het Verzetsmuseum participeerde in een educatief pilotprogramma voor 9- tot 13-jarigen in stadsdeel Slotervaart. Het werd afgesloten met de ontvangst van de deelnemers in het museum, die er onder meer les kregen van toenmalig stadsdeelvoorzitter Marcouch. Groepsbezoek Het ontvangen van schoolgroepen is en blijft een belangrijke kerntaak van het Verzetsmuseum. In 2010 werden er scholieren ontvangen, een iets lager aantal dan in het voorgaande jaar. Het bezoek vanuit het basisonderwijs nam af van in 2009 tot in 2010, wat te verklaren is door het wegvallen van de voorstellingen die De Verhalenman de afgelopen tien jaar in het museum gaf, en door de aard van de wisseltentoonstellingen, die in 2010 minder geschikt waren voor de ontvangst van schoolgroepen dan de voorgaande jaren. Ongeveer 7% van de leerlingen (1.168) bezocht in 2010 een van de wisseltentoonstellingen (vooral Seizoen 40-45); bijna 15% (2238 leerlingen) maakte een begeleide buurtwandeling. Daarnaast zijn er veel klassen die na of voor het museumbezoek zelfstandig de buurtwandeling lopen; de routebeschrijving is beschikbaar via de website. De overige leerlingen bezochten de vaste opstelling en kregen er een rondleiding of voerden een onderzoeksopdracht uit; de opdracht is het meest populair bij zowel het basisonderwijs als het voortgezet onderwijs. Van de scholen die het museum bezochten, kwam ruim 18% uit Amsterdam, 43% uit de rest van Noord-Holland en 31% uit de rest van Nederland. Ruim 8% van de schoolgroepen kwam uit het buitenland. De jongere leerlingen komen veel vaker uit Amsterdam of de directe omgeving; de oudere leerlingen komen vaker van verder weg. Van de basisschoolleerlingen kwam in % uit Amsterdam. Er is de laatste jaren een duidelijke stijging waarneembaar van het aantal leerlingen uit het buitenland. In 2010 heeft het museum groepen leerlingen ontvangen uit Argentinië, België, Canada, Colombia, Denemarken, Duitsland, Engeland, Frankrijk, Griekenland, Spanje, de Verenigde Staten en Zwitserland. Aan het eind van het jaar werd een enquête gehouden onder scholen om hun tevredenheid over het museumbezoek te onderzoeken. De uitkomst gaf aanleiding tot doorvoering van enkele verbeteringen, maar was overwegend positief : De hele organisatie van jullie uit is goed geregeld. Lieve meedenkende mensen, dit begint absoluut al met het aanvragen van de reserveringen. Enthousiaste museumdocenten, leuk, zeer aardig naar de begeleiding en leerlingen toe! (docent Saenredam College) Sterk punt van de website is dat je kunt zien wanneer er ruimte vrij is om te reserveren. Sterk punt bij de ontvangst is de film die als opwarmer gebruikt wordt om in de sfeer te komen. (docent Almere College) De feedback van de docenten werd ook verwerkt in de vernieuwing van de schriftelijke onderzoeks opdrachten, die aan herdruk en herziening toe waren. De nieuwe opdracht voor jongere leerlingen werd aan het eind van het jaar met succes in gebruik genomen. De vernieuwde opdracht voor de oudere leerlingen werd op het eind van het jaar getest. Het museum is er in 2010 weer in geslaagd om het team van ruim veertig vrijwillige, goedgeschoolde museumdocenten op peil te houden. Het is een gemêleerde groep met onder meer (vervroegd) gepensio- 19

12 20 neerden en studenten. Onder de laatste groep is er vanzelfsprekend verloop, maar het lukte weer goed om onder meer via de website nieuwe museumdocenten aan te trekken. Binnen de nieuwe opleidingsgroepen bevonden zich in 2010 relatief veel geschikte en enthousiaste docenten. Ook voor het complete team organiseerde het museum diverse bijscholings bijeenkomsten. Verder werden weer vijf nieuwsbrieven voor de museum docenten uitgebracht. Op de veel geraadpleegde blog voor museum docenten werden 77 berichten geplaatst. Met enige moeite is het in 2010 ook weer gelukt om de boekingen van het groepsbezoek in goede banen te leiden. De vrijwilliger voor de boeking van groepsbezoek nam afscheid in het najaar; een voormalige stagiaire nam het werk tijdelijk waar; later werden twee museum docenten voor dit intensieve vrijwilligerswerk opgeleid en ingezet. Speciale educatieve programma s en samenwerking Vanaf 2007 biedt het Verzetsmuseum in het kader van het museale samenwerkingsverband in Amsterdam Stad en Taal, een programma voor inburgeraars. Alle deelnemende musea kampten in 2010, net als in het voorgaande jaar, met een sterk afnemend aantal deelnemers doordat het inburgeringstraject vrijwel geen ruimte meer biedt voor excursies. Het inburgeringsprogramma in het Verzetsmuseum, Bezet en Bevrijd, werd in 2010 door slechts 7 groepen van in totaal 73 personen doorlopen. De Stad en Taal-musea deden in nauwe samenwerking met de gemeente pogingen om het tij te keren. Er werd een enquête onder de taalaanbieders gehouden en een voorlichtingsfilm over de Stad en Taal-programma s gemaakt. Ook werd getracht om door een beleidswijziging de Stad en Taal-programma s als een verplicht onderdeel in het inburgerings traject op te nemen. Aan het eind van het jaar was hierover nog geen uitsluitsel. Sinds 2004 heeft het Verzetsmuseum ook een speciaal programma voor de groepen probleemjongeren die werkervaring opdoen via de Stichting Herstelling. Een gesprek met een concentratiekampoverlevende is hierin een centraal onderdeel. Al jaren is het aantal groepen dat het museum in dit kader bezoekt laag. In 2010 bezocht één Herstelling-groep van 14 jongeren het museum. Een educatief pilotprogramma van stadsdeel Slotervaart werd op 24 februari afgesloten met de ontvangst van een groep 9- tot 13-jarige deelnemers in het Verzetsmuseum. Ze kregen een rondleiding, een les door stadsdeelvoorzitter Ahmed Marcouch, en gingen in gesprek met een joods onderduikkind en een kind van een gefusilleerde Februaristaker. Als vervolg op een studiereis voor docenten naar Yad Vashem in Israël nam de coördinator groepsbezoek van het museum zitting in het Platform Educatie WOII en Sjoa, dat is geïnitieerd door het Centrum Informatie en Documentatie Israël (CIDI). In het Verzetsmuseum werd een terugkomdag voor de deelnemers aan de studiereis gehouden. Op 28 november vond er in het museum een bijeenkomst voor docenten plaats over lesgeven over de Holocaust aan zwarte scholen. Thema: wat als het Midden- Oosten inbreekt in de les? Sprekers waren Jaïr Stranders (filosoof, theatermaker en docent), Harun Güven, (docent Hogeschool Utrecht, ouddocent zwarte school), Daniel Rozenga (docent Yad Vashem) en Chantal Suissa Runne (projectmanager en trainer Stichting Interculturele Alliantie). Veel museum docenten van het Verzetsmuseum namen deel aan deze instructieve bijeenkomst. Uiteraard nam het Verzetsmuseum weer deel aan de gebruikelijke educatieve samenwerkingverbanden zoals de Mocca Cultuureducatie Dag (met een presentatie van het educatieve aanbod voor de scholen in Amsterdam) en aan de jaarlijkse Kunstschooldag, die in 2010 in het Verzetsmuseum werd bezocht door 184 leerlingen uit groep 8. 21

13 Website Multimediatours 22 Naast de museumwebsite ont wikkelde het museum in 2010 de educatieve site met ondermeer een digitaal stripverhaal getekend door Joost Hölscher. werd in 2010 voorzien van Duits-, Spaansen Franstalige onderdelen. In 2010 werd de collectie van het Verzetsmuseum raadpleegbaar gemaakt via het internet als resultaat van een registratie- en digitaliseringsproject waar ruim twee jaar aan is gewerkt in het kader van het programma Erfgoed van de Oorlog van het ministerie van VWS. Steeds meer bezoekers bereiden zich voor op een bezoek aan het Verzetsmuseum via de website van het museum. De uitgebreide en informatieve website wordt getuige de enthousiaste reacties ook veelvuldig geraadpleegd als een bron van informatie over de Tweede Wereldoorlog door mensen die het museum niet bezoeken. Na een aantal jaren van technische problemen heeft de website in 2010 het gehele jaar door stabiel gefunctioneerd. Het bijwerken verliep zonder veel problemen. Het aantal unieke bezoekers nam toe van in 2009 tot in In totaal werd de website keer bezocht, wat een aanzienlijke toename is ten opzichte van de bezoeken in Naast de al bestaande Engelstalige site kwam aan het begin van het jaar ook een Duits- en Spaanstalige website online. In augustus werd, tegelijk met de multimediatour in die taal, een Franstalige site online gebracht. De Engelstalige site die ook het meest uitgebreid is kreeg van de niet-nederlandstalige onderdelen verreweg de meeste bezoekers. Voorts scoort de Duitstalige website opmerkelijk goed, terwijl het museum maar heel weinig Duitse bezoekers krijgt. Naar aanleiding van de wisseltentoonstellingen werden er onderdelen aan de website toegevoegd over voetbal in oorlogstijd en Fritz Behrendt. Er werd gelinkt naar de in opdracht van het Verzetsmuseum gemaakte en beheerde website Sinds 2006 beschikt het Verzetsmuseum over multimediatours via handheld-computers, ofwel PDA s. Ze bieden de individuele bezoekers een rondleiding, ontsluiten het tweetalige museum ook in andere talen en bevatten een aantrekkelijk, interactief programma voor kinderen. Het Verzetsmuseum, dat voorop liep met de experimentele ontwikkeling van de PDA-programma s, die dan ook door vele collega s werden geraadpleegd en bejubeld, kreeg in 2010 te maken met de wet van de remmende voorsprong. Het bedrijf dat de PDA s technisch heeft ontwikkeld en onderhoudt, GuideID, besloot te stoppen met de ontwikkeling van PDA-programma s ten gunste van audio-programma s voor de Podcatcher. Omdat de PDA-programma s met afbeeldingen en filmpjes daar niet op kunnen worden overgezet, besloot het museum de door bezoekers zeer gewaardeerde tours zo lang mogelijk in gebruik te houden. GuideID garandeerde dat het museum nog vele jaren voort zal kunnen door kapotte apparaten te vervangen door afgeschafte exemplaren van andere musea. De PDA s die van begin af aan te kampen hadden met technische mankementen kregen in 2010 ook weer herhaaldelijk te maken met storingen en defecten, die zo veel mogelijk intern zijn gerepareerd. Over het aantal keer dat de tours zijn uitgeleend, zijn voor 2010 helaas geen betrouwbare cijfers doordat de tellingen die het systeem zelf bij hoort te houden vanaf juni onregelmatig zijn geregistreerd. Op basis 23

14 van de beschikbare gegevens lijkt het gebruik ten opzichte van 2009 met bijna 4000 gebruikers licht te zijn toegenomen. Het gebruik van de kindertours is licht gestegen, dat van de Engelse en Nederlandse tours wat teruggelopen en dat van de Spaanse en Duitse tour licht toegenomen. Van de medio 2010 in gebruik genomen Franse tour is geen betrouwbare schatting te maken. Over de kindertour scheef Saskia F. op de recensie-website Yelp: Het Verzetsmuseum zit vol met mooie, heldhaftige, verdrietige en ongelofelijke verhalen. ( ) Het gegeven oorlog en wat dat inhoud wordt op heel veel verschillende manieren uitgelegd. Een mooi voorbeeld is bijvoorbeeld de multimediatour waarin je zelf beslissende keuzes moet maken aan de hand van filmpjes en verhalen ( ). Social Media In 2010 maakte het museum een bescheiden start met de actieve profilering via de sociale media met een eigen Facebookpagina. Het nog beperkte aantal volgers steeg gestaag. Het museum plaatst sinds enkele jaren informatieve filmpjes die zijn gemaakt voor tentoonstellingen of evenementen zowel op de eigen website als op YouTube. Eind 2010 waren er 29 filmpjes van het Verzetsmuseum op YouTube te zien, waarvan de interviews met joodse onderduikkinderen het meest worden bekeken en van commentaar voorzien. Ook hebben tientallen bezoekers die zelf filmopnames hebben gemaakt van een tentoonstelling of evenement in het Verzetsmuseum hun filmpjes op YouTube geplaatst. Op de sociale netwerken met aanbevelingen van gebruikers, zoals Trip Advisor en Yelp verschijnen zeer regelmatig positieve recensies over het Verzetsmuseum. Op Trip Advisor werd in 2010 bijvoorbeeld over het Verzetsmuseum geschreven: Superb, informative and worthwhile Good chronological overview of the Dutch resistance during WWII. Chilling statements, informative displays, don t forget to put this museum on your to do list! In my five-and-counting years of travel I can count on one hand the number of museum that I have literally lost track of time while touring and this is 24 Een van de aanwinsten voor de collectie in 2010: een verstopte radio waarvoor de stroom werd opgewekt met fiets- en naai machineonderdelen. In 2010 ontving het museum 87 schenkingen van collectie. one of them. An excellent experience and one that demands many repeat visits. Op Yelp scheef Floor R.: Het Verzetsmuseum is een ideaal museum om iets te leren over de 2e Wereldoorlog en het verzet toentertijd. Het is een leuk interactief museum voor jong en oud. Vooral voor kinderen zou ik dit museum zeer aanraden. ( ) Zelf kun je ook door luikjes kijken, geluiden beluisteren, films kijken en dergelijke die een museum nou net even interessanter maken dan er alleen doorheen te kunnen wandelen. 25

15 Harry Mulisch op 20 april 2010 in het Verzetsmuseum. Hij zou later dat jaar overlijden. Mulisch werd, met Henk Hofland geïnterviewd door Hans Goedkoop in het kader van de bijeenkomstenserie die het Verzetsmuseum jaarlijks organiseert met het NIOD, het Historisch Nieuwsblad en de NTR/VPRO. Tekst foto nog aanleveren De NIOD-lezingen hadden in 2010 onder het overkoepelende thema Helden en schurken anders dan voorheen per bijeenkomst meerdere sprekers van naam en werden zeer goed bezocht. Lezingen, discussies en filmvertoningen In 2010 was er veel aandacht voor de evenementen die het museum organiseerde. Vooral de lezingen over historische thema s werden in dit 65 ste herdenkingsjaar van de bevrijding zeer goed bezocht. NIOD-lezingen De lezingenserie die het Verzetsmuseum jaarlijks organiseert met het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie (NIOD) had in 2010 het overkoepelende thema Helden en schurken. Anders dan voorheen waren er per programma meerdere sprekers van naam. Naast de vaste samenwerkingspartners NIOD en het Historisch Nieuwsblad, was dit jaar ook de NTR/VPRO bij de organisatie betrokken. Het programma werd door flyers, persberichten, advertenties in het Historisch Nieuwsblad en items op GeschiedenisTV onder de aandacht gebracht. Vrijwel alle lezingen waren uitverkocht: 19 januari sprak Ad van Liempt met Sytze van der Zee en Paul Brilman over de op sporing van collaborateurs na de oorlog; 16 februari bespraken Arie van der Zwan en Guus Meershoek onder leiding van Jos Palm de rol van de politie; 16 maart discussieerden Chris van der Heijden, Hans Blom, Jolande Withuis en Marjan Schwegman met Frans Smits over grijs ; 20 april sprak Hans Goedkoop met Harry Mulisch en Henk Hofland over hun oorlogsjaren. Jan Blokker moest vanwege zijn slechte gezondheid helaas verstek laten gaan. De serie werd in mei afgesloten met een preview door Gerard Nijssen van filmfragmenten die zijn ontdekt in het kader van het project Oorlog in blik van het ministerie van VWS. Het digitale themakanaal Geschiedenis24 maakte opnames van de bijeenkomst met Mulisch en Hofland en programmeerde die in mei. Vanwege de overweldigende belangstelling voor de bijeenkomst over grijs maakte het museum filmopnames van deze bijeenkomst voor vertoning op de websites van het museum en de partners. Anton de Kom-lezing De jaarlijkse Anton de Kom-lezing, waarin het thema van het Verzetsmuseum wordt verbonden met de actualiteit, vond plaats op 18 februari. Naast de vaste samenwerkingspartner Art.1 participeerde dit jaar ook het dagblad Trouw als mediapartner. Cabaretier Freek de Jonge hield voor een uitverkochte zaal een indrukwekkende lezing over maatschappelijke verantwoordelijkheid. Na de lezing sprak schrijfster en juriste Naema Tahir met hem door over het onderwerp. Geuzenpenningbijeenkomst Elk jaar organiseert het museum een bijeenkomst met de laureaat van de Geuzenpenning, een prestigieuze onderscheiding voor mensen of organisaties die zich verzetten tegen onrecht, die is genoemd naar de eerste verzetsgroep in Nederland tijdens de bezetting. Dit jaar sprak op 14 maart de Oegandese laureaat Betty Bigombe met journalist en Afrika-specialist 27

16 28 De Oegandese Betty Bigombe wordt door het museum rondgeleid door directeur Liesbeth van der Horst. Bigombe kreeg in 2010 de Geuzenpenning uitgereikt, een onderscheiding voor mensen of organisaties die zich hebben ingezet voor de democratie of tegen dictatuur, discriminatie en racisme, genoemd naar de eerste verzetsgroep in Nederland tijdens de bezetting. Jaarlijks organiseert het Verzetsmuseum met Stichting Geuzenverzet een debat met de laureaat. Bestuursvoorzitter Hans Blom sprak op de ochtend van het jubileum de v rienden toe. Harm Ede Botje. Publiciteit via Facebook en Amnesty International bracht een klein maar zeer betrokken publiek naar het museum. Sobiborbijeenkomst Op 14 oktober, de herdenkingsdag van de opstand in het vernietigingskamp Sobibor, organiseerde het Verzetsmuseum weer een bijeenkomst in samenwerking met de Stichting Sobibor. Het was dit jaar een bijzonder programma over de vervolging van gehandicapten, opgeluisterd met een muzikaal optreden van een groep verstandelijk gehandicapten van de zorginstelling Scorlewald. Specifieke bijeenkomsten in 2010 Naast deze jaarlijks terugkerende evenementen organiseerde het museum een aantal specifieke bijeenkomsten in 2010: Als randprogramma bij Liefde in Oorlogstijd gaf schrijfster Steffie van den Oord op 26 september een uitverkochte lezing exclusief voor Stadspashouders. Aanvullend werd elke zondagmiddag de documentaire Westerbork Girl vertoond in de gehoorzaal. Als randprogramma bij Srebrenica-Potocari werden rond de herdenkingsdag van de val van Srebrenica op 10 en 11 juli drie documentaires vertoond. Als vooraankondiging voor de tentoonstelling presenteerde op 12 mei Jehanne van Woerkom haar boek Hij is niet gekomen. Document Srebrenica voor Edis, waarbij demissionair wethouder Marijke Vos het eerste exemplaar in ontvangst nam. In het kader van de herdenking van de Japanse capitulatie in Nederlandsch-Indië werd in het weekend van 14 en 15 augustus de documentaire Soldaat voor Ambon over Erik Hazelhoff Roelfzema gratis vertoond voor museumbezoekers. Jubileum Het belangrijkste evenement in 2010 was ongetwijfeld de zeer geslaagde viering van het 25-jarig bestaan van het museum op 19 november. Voor de donateurs van de Vriendenstichting was er in het museum een programma in de ochtend, waar onder meer voorzitter Hans Blom sprak over zijn persoonlijke betrokkenheid bij de oorlog. s Middags was er een bijeenkomst voor externe relaties in de Koningszaal van Artis over het verleden en de toekomst van het Verzetsmuseum. Margriet Eshuijs en Maarten Peters verzorgden een muzikaal intermezzo. Ook werden er filmbeelden getoond van het museum vanaf de oprichting. Voor beide bijeenkomsten was direct overweldigend veel belangstelling, waardoor vele belangstellenden moesten worden teleurgesteld. s Avonds was er een buffet voor (oud)medewerkers, bestuursleden en vrijwilligers. In het middagprogramma spraken directeur Liesbeth van der Horst, burgemeester Eberhard van der Laan, Tweede Kamerlid Ahmed Marcouch en sociologe Jolande Withuis. De lezing van Withuis over de geschiedenis van het museum in historisch perspectief, wekte, door enkele opmerkingen over de aard en professionaliteit van het museum in de beginjaren, beroering bij een kleine groep betrokkenen uit die jaren. De meeste aanwezigen hadden waardering voor de kritische terugblik op het verleden van het museum. Evenementen van derden In 2010 werd de gehoorzaal van het Verzetsmuseum meer dan de voorgaande jaren verhuurd of beschikbaar gesteld voor bijeenkomsten van derden over aan het museum gelieerde onderwerpen. Zo organiseerden het Podium Kwakoe, Een Ander Joods Geluid, History Channel, de Vereniging Kinderen van Verzetsdeelnemers, het Centrum voor Holocaust en Genocidestudies, het CIDI en het tijdschrift Ons Amsterdam evenementen in het Verzetsmuseum. Bijzondere bijeenkomsten waren een presentatie van een boek over de verzetsman Tony van Rentergem en een marathon van getuigenissen op 4 mei die via internet live bekeken kon worden, georganiseerd door het Centraal Joods Overleg. Een herdenkingsbijeenkomst van het Palestina Comité gaf aanleiding tot een kritische reactie uit joodse hoek. Bijzonder goed bezocht werd een reeks cultuurhistorische cursussen georganiseerd door Beliën & Van Tol Stadsverkenningen. 29

17 30 Trouwen voor één N8 was één van de geslaagde onderdelen van het programma tijdens de Museumnacht geïnspireerd op de tentoonstelling Liefde in oorlogstijd. Collectieve evenementen Zoals in voorgaande jaren nam het Verzetsmuseum ook in 2010 weer deel aan tal van collectieve evenementen. 27 januari Holocaust Memorial Day. Helaas kon het museum dit keer niet deelnemen aan het vijfjaarlijkse project Namen Lezen, dat in 2010 alleen in het Herinneringscentrum Kamp Westerbork plaatsvond. Het museum nam deel met de vertoning van documentaires over voetbal in oorlogstijd. 4 en 5 april Museumweekend met gratis openstelling en rondleidingen leverde zoals voorgaande jaren weinig extra bezoekers op. 4/5 meiviering: voor de Trein van de Vrijheid die het Nationaal Comité 4 en 5 mei organiseerde voorafgaand aan de 65ste Bevrijdingsdag, werkte het Verzetsmuseum mee aan de samenstelling van de expositie in de trein. Op 18 april verzorgden het Verzetsmuseum en het Joods Historisch Museum een uitgebreid programma in de trein op station Haarlem. Het Verzetsmuseum vertoonde films en liet enkele vervolgden en verzetsmensen interviewen door Hanneke Groenteman en Pauline Broekema. De gebruikelijke gratis avondopenstelling na de herdenking op 4 mei was weer zeer geslaagd. 6 juni Dag van de Amsterdamse geschiedenis met een lezing over de geschiedenis van gebouw Plancius door Karel Warmenhoven. 23 en 25 augustus bood het Verzetsmuseum een internationaal congres van historici een redelijk bezochte avondopenstelling en een ontvangst met inleiding door de directeur. 28 en 29 augustus was de Amsterdamse Uitmarkt succesvol met een stand ingericht rondom het thema Liefde. 2 oktober was het museum met een stand vertegenwoordigd op de Gemeentedag in het Amsterdamse Stadhuis. 17 oktober verzorgde Annejet van der Zijl in het kader van de Week van de Geschiedenis een goed bezochte en speciaal op het museum toegesneden lezing naar aanleiding van haar publicatie Bernhard, een verborgen geschiedenis. 7 november nam het museum weer deel aan de Amsterdamse Museumn8 met diverse liefdes-acts rondom de tentoonstelling Liefde in Oorlogstijd: een waarzegster, trouwen voor één n8, speeddaten, optredens van de zangeres Nynke Laverman en rondleidingen door de expositie. Het was een sfeervol en met 2884 veelal jonge bezoekers succesvol evenement. De nieuwe pachter van Plancius werkte actief mee met een bar voor prosecco en bruidstaart in de gehoorzaal en verbouwde zijn restaurant tot een disco. 31

18 25-jarig jubileum

19 In 2010 had het museum meer buitenlandse bezoekers dan ooit. Zoals de afgelopen jaren bleek reisgidsenschrijver Rick Steves de belangrijkste ambssadeur voor het museum. 34 Bezoekers Het recordaantal van bezoekers in 2010 is een toename van 12% ten opzichte van de ongeveer bezoekers die het Verzetsmuseum vrij constant vanaf 2007 heeft ontvangen. De toename is geheel toe te schrijven aan de individuele bezoekers. Extra publiciteit in dit dubbele jubileum jaar (65 jaar bevrijding en 25 jaar Verzetsmuseum) zal een positief effect hebben gehad, zoals ook het weer toegenomen aantal buitenlandse toeristen in de stad. Voorts heeft de belangstelling voor het relatief grote aantal lezingen in het museum bijgedragen aan het succes. Het museum houdt maandelijks gedurende een week een enquête onder de individuele bezoekers. In combinatie met de verschillende categorieën bezoekers die het kassasysteem registreert, heeft het museum een redelijk goed beeld van het profiel van de bezoekers. De trend naar verjonging van de bezoekers die zich de afgelopen jaren voordeed heeft zich in 2010 voortgezet. Slechts 12% van de bezoekers was ouder dan 65 jaar; een record van 25% van de bezoekers was jonger dan 25 jaar. Onder de jonge bezoekers bevonden zich veel houders van een Cultureel Jongeren Paspoort. In lijn met de landelijke trend nam ook het aantal bezoekers met een Museumkaart toe. Het aantal bezoekers met een Amsterdam Pass bleef gelijk. Bijna 89% van de ondervraagden bezocht het museum voor het eerst; bij 11% betrof het herhalingsbezoek. Wat betreft de herkomst van de bezoekers is er sprake van een forse stijging van het aantal bezoekers uit het buitenland. In 2009 had het museum met 62% relatief weinig buitenlandse bezoekers, in 2010 lag het aantal met 70% weer hoog, en zelfs hoger dan ooit. Advertenties in de luchtvaartbladen en de nieuwe website-onderdelen in het Frans, Duits en Spaans hebben daar mogelijk aan bijgedragen. Van de buitenlandse bezoekers is bijna de helft afkomstig uit de Engelssprekende landen. De overige bezoekers komen uit een grote variatie aan landen van overal ter wereld. Opvallend was het hoge aantal Spaanse bezoekers in april en augustus. In die maanden maakten zij 12% en 14% uit van de buitenlandse bezoekers. De bezoekers kennen het museum in toenemende mate via websites, maar de reisgidsen worden nog altijd het meest (door ruim 24%) genoemd als bron van informatie over het museum. Zoals de afgelopen jaren bleek ook in 2010 reisgidsenschrijver Rick Steves de belangrijkste ambassadeur van het museum. Bezoekersaantallen 2010 Individuele bezoekers Groepsbezoek volwassenen en bezoekers evenementen Groepsbezoek basisonderwijs Groepsbezoek voortgezet onderwijs Totaal

20 36 5 mei: een affichecampagne van het Amsterdamse 4/5 mei comité vestigt de aandacht van voorbijgangers op de diverse locaties waar bevrijdingsdag wordt gevierd. Marketing en PR De herziening van de huisstijl van het museum, in 2009 in gang gezet, is in 2010 vrijwel afgerond, al zijn nog niet alle producten in de nieuwe stijl in gebruik genomen. De website van het museum werd in 2010 uitgebreid met anderstalige onderdelen. Een herziening en actualisering van het adressen- en genodigdenbestand werd voorbereid. Het museum trok in 2010 weer succesvol de aandacht van de pers met opmerkelijke schenkingen van collectie, de talrijke evenementen en de tentoonstellingen. Liefde in Oorlogstijd kreeg onder andere aandacht op Opiumradio en in De Telegraaf. Twee televisiejournaals, bijna alle landelijke kranten en vele tijdschriften besteedden uitgebreid aandacht aan het nieuwe monument, de tentoonstelling en de website over Walraven van Hall. Het Historisch Nieuwsblad merkte op dat het monument bij de Nederlandsche Bank het eerste in Nederland is waarop expliciet naar een website wordt verwezen. De Volkskrant besteedde aandacht aan het 25-jarig jubileum van het museum door publicatie van de lezing van Jolande Withuis, waarop door twee oud-medewerkers met een omvangrijk artikel werd gereageerd. Het museum kon in 2010 in beperkte mate ook gebruik maken van betaalde publiciteit. Aan het begin van het jaar hingen er affiches in de stad van de tentoonstelling Seizoen en de verlenging van deze tentoonstelling werd door enkele advertenties onder de aandacht gebracht. Voor de tentoonstelling Liefde in oorlogstijd werd ook een affiche vervaardigd, en een Uitflits voor de Amsterdamse televisiezender AT5. Voor de tentoonstelling Srebrenica-Potacari werd een klein affiche verspreid in het culturele- en cafécircuit. Een affiche annex wervingsfolder voor de tentoonstelling Wally van Hall werd onder meer huis-aan-huis verspreid onder de omwonenden van het nieuwe monument. Voor deze tentoonstelling werd geadverteerd in onder meer de Geschiedeniskrant en Ons Amsterdam. Het gezinspubliek werd geïnformeerd over de vaste opstelling in onder meer National Geographic Junior, de Museumgids en de Margriet. In het kader van het jubileum blikte het Verzetsmuseum in een paginagrote advertentie in het Historisch Nieuwsblad terug op de vele succesvolle wisselexposities van de afgelopen 25 jaar. Zoals in de voorgaande jaren maakte het museum in 2010 ook weer gebruik van kortingsacties, georganiseerd met uiteenlopende partners. Voor de tentoonstelling Seizoen waren er kortingsacties voor Stadpas houders, Museumkaarthouders en lezers van de Uitkrant. Ook waren er aanbiedingen voor amateurvoetbalclubs. De lezing van Steffie van den Oord over Liefde in oorlogstijd was exclusief toegankelijk voor houders van een Stadspas. Voor alle genodigden van het jubileum werd een succesvolle uitwisselings-kortingsactie georganiseerd met De Nederlandse Opera. Voorts nam het museum deel aan een pilot met vouchers voor gratis bezoek van gezinnen die de Nederlandse Museum Vereniging organiseerde op verzoek van de landelijke overheid. Met een thematische route door de vaste opstelling deed het museum mee aan de evenementen die het Amsterdams Toerisme en Congresbureau (ATCB) in dit jaar van Sail Amsterdam organiseerde rondom het thema Water. Ook was het museum weer actief betrokken bij het samenwerkingsverband van 18 culturele instellingen in de Oostelijke binnenstad De Plantage. De Plantage kreeg in 2010 een nieuwe website en nieuwe brochures en folders in vier talen. Ze werden op 18 juni feestelijk gepresenteerd op het VOC-schip De Amsterdam. Een actie met aanbiedingen van alle De Plantage-instellingen verspreid via pakken Hollandia Matzes was matig succesvol. Er werden plannen gemaakt om De Plantage in de toekomst specifiek als duurzame wijk onder de aandacht te brengen. Het Verzetsmuseum werd specifiek onder de aandacht gebracht van de Engelssprekende toeristen door redactionele en betaalde stukken in specifiek op hen gerichte media, waaronder Holland Herald van de KLM, United Airlines Hemispheres, Rush On en de Tourist Guide van het Gemeente Vervoerbedrijf. Voorts ontdekten vooral Engelssprekende 37