Inhoudsopgave. Inhoudelijk verslag. Jaarrekening Bijlagen. Verslag Raad van Toezicht 3 Kengetallen 5 Voorwoord 7

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Inhoudsopgave. Inhoudelijk verslag. Jaarrekening 2013. Bijlagen. Verslag Raad van Toezicht 3 Kengetallen 5 Voorwoord 7"

Transcriptie

1 JAARVERSLAG 2013

2 Inhoudsopgave Verslag Raad van Toezicht 3 Kengetallen 5 Voorwoord 7 Inhoudelijk verslag 1 Missie en strategie 9 2 Onderzoek & Valorisatie 10 3 Onderwijs 22 4 Bestuur en organisatie 39 5 Personeel en bedrijfsvoering 43 6 Vooruitzichten naar 2014 en volgende jaren 46 Jaarrekening 2013 Balans 52 Staat van baten en lasten 53 Kasstroomoverzicht 54 Toelichting financieel resultaat 55 Kengetallen 56 Toelichting op de balans en de staat van baten en lasten 57 Overige gegevens 78 Bijlagen 1 Lijst van publicaties 82 2 Congressen, seminars en presentaties 93 3 Bijzondere leerstoelen 94 4 Begroting Prestatieafspraak 96 1

3 2

4 Verslag raad van toezicht Het bestuur van de Stichting Universiteit voor Humanistiek houdt overeenkomstig artikel 9 van de statuten van de stichting als raad van toezicht controle en toezicht op de instelling. De raad neemt bij zijn optreden de regels in de Code goed bestuur universiteiten (2013) in acht en heeft geconstateerd dat het college van bestuur dat ook doet. De raad is in 2013 vijf keer bijeen geweest. Voorafgaande aan elke vergadering met het college van bestuur komt hij in eigen kring bijeen. In het verslagjaar heeft de raad van toezicht invulling gegeven aan zijn vaste taken, zoals het bespreken en goedkeuren van de jaarlijkse begroting en het instellingsjaarverslag. Er is geconstateerd dat de rijksbijdrage rechtmatig is verworven en doelmatig en rechtmatig is aangewend. Daarbij zijn aanwijzingen van de accountant in acht genomen. De raad heeft tot zijn tevredenheid vastgesteld dat de door het college van bestuur genomen maatregelen om het financiële tekort terug te dringen effect beginnen te sorteren. In vervolg op een aanbestedingstraject heeft de raad per 1 januari 2014 voor een periode van 3 jaar een nieuwe accountant benoemd. De raad heeft veel aandacht geschonken aan het volgen van de implementatie van de in 2012 in gang gezette reorganisatie van de universiteit. Ontwikkelingen in verband daarmee zijn kritisch gevolgd. De raad heeft daarbij uitvoerig aandacht besteed aan de zorgen van medewerkers die haar langs informele weg bereikten. In de zomer heeft een tussenevaluatie van het reorganisatieproces plaatsgevonden. De raad heeft vastgesteld dat de uitvoering van de reorganisatie volgens plan verloopt en dat de eerste onrust begon te zakken. Gedurende het verdere implementatieproces blijft het college van bestuur de raad periodiek op de hoogte houden van de ontwikkelingen en de te nemen vervolgstappen. Ook het hooglerarenbeleid, het beleid m.b.t. eigen b.v. s van medewerkers en de samenwerking met enkele externe partners zijn onderwerp van bespreking geweest. In het najaar heeft de raad met het college van bestuur van gedachten gewisseld over de hoofdlijnen van een nieuw strategisch plan dat begin 2014 is vastgesteld. De raad heeft ingestemd met de oprichting van de Stichting Universiteitsfonds Universiteit voor Humanistiek en heeft besloten ook ten aanzien van deze stichting als raad van toezicht te gaan optreden. De raad bespreekt ieder kwartaal de financiële resultaten en andere kengetallen van de universiteit, waaronder die t.a.v. de voortgang van het werk aan de tussen het ministerie van OCW en de universiteit overeengekomen prestatieafspraken. In 2013 heeft de raad een remuneratiecommissie ingesteld. De hoofdlijnen van het remuneratiebeleid ten aanzien van de leden van het college van bestuur zijn neergelegd in een brief die op 29 juni 2012 door het Netwerk van Levensbeschouwelijke Universiteiten aan de minister is gezonden en de remuneratie van het college valt binnen de kaders van die brief. In 2013 is een geactualiseerd declaratieprotocol vastgesteld De raad feliciteert de organisatie met de goed verlopen onderwijsvisitatie die in juni van het verslagjaar heeft plaatsgevonden en met het inmiddels door de NVAO genomen besluit inzake de hernieuwde accreditatie van de opleidingen van de universiteit. Hij dankt de medewerkers die door hun niet aflatende inzet dit resultaat mogelijk hebben gemaakt. 3

5 De raad heeft in het najaar zijn eigen functioneren geëvalueerd. Hij is van oordeel dat hij in zijn optreden het principe van onafhankelijkheid steeds heeft geëerbiedigd. Daarnaast heeft hij een aantal verbeterpunten voor zichzelf geformuleerd die in de loop van 2014 zullen worden geïmplementeerd. In 2014 vertrekken wegens het verstrijken van hun zittingstermijnen drie van de vijf leden van de raad van toezicht. De raad heeft de werving en selectie van de kandidaten voor de vrijgekomen functies voorbereidt. Het profiel van de leden van de raad van toezicht is marginaal aangepast en de procedure voor de opvolging van de aftredende leden is op een aantal punten bijgesteld. Op 31 december 2013 bestond de raad van toezicht uit de volgende leden: Mw. dr. B.E. van Vucht Tijssen (voorzitter) Dhr. drs. M.J.A.M. Wijnhoven (portefeuillehouder financiën) Mw. dr. J. Leest Dhr. mr. dr. R.G. Louw Dhr. drs. J.J. Dijkstra Mw. dr. B.E. van Vucht Tijssen Voorzitter van de raad van toezicht 4

6 Kengetallen Eerstejaars studenten Bachelor Humanistiek* Master Humanistiek Master Zorgethiek en Beleid Premaster traject Hum Premaster nvt nvt nvt traject ZeB * instroom volgens definitie NVAO-volledig cohort 1 Studentenpopulatie per 1 oktober Bachelor Humanistiek Master Humanistiek Master Zorgethiek en Beleid Premaster traject Hum Premaster traject ZeB nvt nvt nvt Rendementen per 31 december 2013 (aantallen) Bachelor Humanistiek Master Humanistiek Master Zorgethiek en Beleid Premaster traject Hum Premaster 9 traject ZeB Bron: instellingsadministratie 1 Het betreft hier het totaal aantal inschrijvingen in het eerste jaar van de opleiding op 1 oktober, met uitsluiting van studenten die in het betreffende jaar aan twee of meer opleidingen in het Hoger Onderwijs zijn ingeschreven. 5

7 Financiële basisgegevens (bedragen x 1000 ) Baten totaal wv. rijksbijdrage Lasten totaal wv. personeel in dienst Resultaat exploitatie wv. fin baten & lasten Balans totaal Eigen vermogen Liquide middelen Solvabiliteitspercentage Current ratio 1,3 0,9 0,9 0,7 0,6 Bron: instellingsadministratie Personeelsbezetting ultimo jaar FTE 59* Bron: instellingsadministratie * inclusief Bijzonder Hoogleraren, Student-assistenten en gedetacheerden 6

8 Voorwoord De wijsheid dat een mens om stevig te staan twee benen nodig heeft, wordt toegeschreven aan Sigmund Freud. Hij noemde het ene been liefde, het andere been werk. In lijn daarmee staat de Universiteit voor Humanistiek stevig op twee andere benen; onderwijs en onderzoek. Voor beiden is evenveel aandacht, beiden zijn stevig in balans. De universiteit heeft 2013 dan ook met tevredenheid afgesloten. De reorganisatie in 2012, heeft zij achter zich gelaten. Op basis van haar eigen profiel is zij een nieuwe weg ingeslagen, vol vertrouwen in haar kracht om de gestelde doelen voor onderwijs, onderzoek en, daarmee samenhangend, de valorisatie van beiden te verwezenlijken. Onderwijs In 2013 is de universiteit wederom gegroeid in studentenaantallen. Aankomende bachelor- en masterstudenten Humanistiek weten ons steeds vaker te vinden en ook de eenjarige masteropleiding Zorgethiek en Beleid, die in 2013 van start ging, trok veel studenten. De Universiteit voor Humanistiek is een aantrekkelijke universiteit voor studenten. Tijdens het accreditatieproces van de humanistiekopleiding werd opnieuw duidelijk hoeveel de universiteit haar studenten te bieden heeft. Kleinschalig onderwijs met nadruk op maximale academische en persoonlijke groei, in een sfeer die uitnodigt tot zelfontplooiing. Het grootste compliment over het onderwijs kwam dit jaar niet van onze eigen studenten, maar van het visitatiepanel. De studenten brachten ons, ook in 2013, weer zeer hoog in de top van de NSE-enquête en daar zijn we heel erg trots op. Hoog eindigen in de belangrijkste studentenenquête is geweldig, jaar na jaar in de top eindigen is een uitdaging, die we graag steeds opnieuw aangaan. Voor mij persoonlijk kwam het grootste compliment van het visitatiepanel toe zij stelden dat de Universiteit voor Humanistiek doet aan practice what it preaches. Het denken over onderwijs en het vormgeven van het onderwijs is congruent met onze eigen missie. De universiteit probeert een kleine humane samenleving te zijn waarin iedereen de kans krijgt een zinvol leven te leiden. Inmiddels is de onderwijsvisitatie afgerond, met voor de universiteit zeer bevredigend resultaat. Onderzoek Op het terrein van onderzoek heeft de universiteit belangrijke stappen gezet. In 2013 zochten wij opnieuw de delicate balans voor ons wetenschappelijk onderzoek tussen het zoeken van de dialoog met het wetenschappelijke publiek van academische peers via internationale publicaties in high ranking tijdschriften en de valorisatie van het academische onderzoek door het werk ook toegankelijk te maken voor een breed publiek van professionals. Voor de Universiteit voor Humanistiek is dat laatste een belangrijke voorwaarde voor het uitdragen van haar missie. In dit jaarverslag kunt u lezen hoe dat ons ook dit jaar weer gelukt is. In 2014 volgt de onderzoeksaccreditatie. In 2013 schreven we daarvoor de zelfevaluatie. Wij zien 2014 vol vertrouwen tegemoet. Dankwoord Nu 2013 wordt afgesloten wil ik graag iedereen bedanken die dit jaar heeft bijgedragen aan het werk van onze universiteit. Allereerst de leden van de raad van toezicht die in de nieuwe governance structuren op professionele wijze hun weg vinden en bijdragen aan het verder groeien en bloeien van onze universiteit. Ook dank ik alle externe academische en professionele partners in het bijzonder de leden van de werkveldoverleggen en de partnerorganisaties binnen de Humanistische Alliantie voor hun bijdragen aan onze universiteit. En tenslotte bedank ik natuurlijk alle collega s en studenten voor hun betrokkenheid bij de universiteit en hun creatieve en deskundige inzet. De Universiteit voor Humanistiek bestaat bij gratie van al deze mensen, zij is al deze mensen. Prof. dr. Gerty Lensvelt-Mulders Rector en voorzitter van het college van bestuur 7

9 Inhoudelijk verslag 8

10 1 De Universiteit voor Humanistiek: missie en strategie Missie De Universiteit voor Humanistiek realiseert vanuit haar humanistische inspiratie kwalitatief hoogstaand wetenschappelijk onderzoek en onderwijs en draagt daarmee bij aan een humane en duurzame samenleving waarin alle mensen een zinvol leven kunnen leiden. Strategie De universiteit heeft zich in haar strategisch plan voor de periode een aantal doelen gesteld, waar in 2013 op de volgende manier aan is gewerkt: De universiteit blijft haar levensbeschouwelijke identiteit ontwikkelen en uitdragen. Onderwijs en onderzoek worden vormgegeven op basis van principes die uit de missie van de universiteit zijn afgeleid. Ook is de universiteit zowel intern als met externe partners in gesprek over de plaats van levensbeschouwing en levensbeschouwelijke universiteiten in de 21ste-eeuwse samenleving. Wetenschappelijk onderzoek is de basis voor onderwijs en valorisatie. In het najaar van 2012 werd de aansturing van het onderzoek ondergebracht in drie leerstoelgroepen. In 2013 is het onderzoeksprogramma van deze drie nieuwe leerstoelgroepen verder vormgegeven, en werden de onderzoekslijnen van de afgeronde projecten hierin geïntegreerd. De visitatiecommissie oordeelde zeer positief over het profiel en de kwaliteit van de bachelor en master Humanistiek. Ook is er een succesvolle start gemaakt met de nieuwe master Zorgethiek en Beleid, die goed aansluit bij de missie van de universiteit. Het onderwijs van de universiteit werd niet alleen door de visitatiecommissie positief geëvalueerd, maar ook door haar eigen studenten. De reorganisatie, die er mede op gericht was beter toegerust te zijn om de zelfstandige positie van de universiteit te kunnen waarborgen, is afgerond. De studenteninstroom is gegroeid, zowel voor de bachelor als de masteropleidingen. Dit vertaalt zich op termijn in een hogere rijksbijdrage en direct al hogere inkomsten aan collegegeld. Met OCW is in 2012 een prestatieafspraak afgesloten. In 2013 was het monitorsysteem kwantitatieve doelstellingen voor deze prestatieafspraak operationeel. Er is een vruchtbare samenwerking met de andere levensbeschouwelijke universiteiten, en met andere universiteiten, VSNU en het ministerie van OCW. In 2013 is voor de periode van 2014 tot 2017 een nieuw strategisch plan geschreven, dat begin 2014 is vastgesteld. Het plan bouwt voort op (de evaluatie van) het reorganisatieplan, de prestatieafspraak, en de balans die is opgemaakt ten aanzien van de leidende doelen uit het eerdere strategisch plan Op grond daarvan is geconcludeerd dat de universiteit de komende jaren voor vier grote uitdagingen staat. De hoofddoelstellingen van het strategisch beleid zijn: versterking van het wetenschappelijk profiel van de universiteit, versterking van de internationalisering van onderwijs en onderzoek, op een voor de universiteit aanvaardbare schaal, versterking van de arbeidsmarktpositie voor afgestudeerde studenten, het voortbestaan van de organisatie als zelfstandige universiteit. 9

11 2 Onderzoek en valorisatie In het najaar van 2012 is de onderzoekorganisatie opnieuw ingericht. De primaire processen worden nu uitgevoerd in drie leerstoelgroepen: Culturele Dynamiek, Zorg en Welzijn, en Grondslagen en Methoden, elk onder leiding van een voorzitter. De leerstoelgroepen dragen integrale verantwoordelijkheid voor onderwijs, onderzoek en valorisatie in hun onderlinge samenhang. In 2013 werd het onderzoek van de eerdere projecten Burgerschap in een interculturele samenleving, Goed ouder worden, Geestelijke weerbaarheid en humanisme en Normatieve professionalisering ondergebracht in de programma s van de drie leerstoelgroepen. In het programma van de leerstoelgroep Zorg en Welzijn is ook het onderzoek opgenomen van onderzoekers van de onderzoeksgroep Zorgethiek en Beleid, die in 2012 zijn overgestapt van Tilburg University naar de Universiteit voor Humanistiek. Het onderzoek van de leerstoelgroepen is in 2013 geconcentreerd op humanisme en de fundamenten van de humanistiek én twee belangrijke Europese Grand Challenges, te weten: Inclusive, Innovative and Reflective Societies en Health, Demographic Change and Wellbeing. In dit hoofdstuk volgt een korte beschrijving van de drie programma s met enkele voorbeelden van publicaties en samenwerkingsverbanden met zowel academische als maatschappelijke partners. Voor een totaaloverzicht van publicaties verwijzen we naar bijlage 1 bij dit jaarverslag. Presentaties, debatten en symposia die het afgelopen jaar plaats vonden op de Universiteit voor Humanistiek, zijn opgenomen in bijlage 2. Na een overzicht van kengetallen volgt een aparte paragraaf over valorisatie, zoals uitgevoerd door het praktijkcentrum Zingeving & Professie. Het hoofdstuk wordt afgesloten met een kort overzicht van de stand van zaken ten aanzien van de prestatieafspraken betreffende onderzoek en valorisatie. 10

12 Leerstoelgroep Culturele Dynamiek Cultuur omvat niet alleen (uitingen van) tradities en erfgoed maar ook wat mensen hopen en verlangen en waarnaar zij streven. Zo bezien behoort cultuur tot de kern van de humanistiek waarin het immers draait om het streven naar humanisering en zingeving. De leerstoelgroep hanteert een interdisciplinair perspectief waarin ethische, religieuze, sociaal politiek en esthetische vragen worden gecombineerd vanuit Educatie studies, Kritische organisatiestudies en Globaliseringsstudies. Het onderzoek van de leerstoelgroep richt zich op de ontwikkeling van de ethiek en esthetiek van normatieve professionalisering en de ontwikkeling van de ethiek en esthetiek van humanisme in de context van globalisering. Hierbij worden ethiek en esthetiek altijd begrepen in hun relatie tot sociaal politieke en levensbeschouwelijke vraagstukken. De groep wil daarmee een bijdrage leveren aan de Europese Grand Challenge Inclusive, Innovative and Reflective Societies. Het Kosmopolis Institute werd in 2004 opgericht in samenwerking met het Humanistisch instituut voor ontwikkelingssamenwerking (Hivos). Het instituut concentreert zich op onderwijs, training en onderzoek op het gebied van kosmopolitische dimensies van humanisme in een globaliserende wereld. Het instituut ressorteert sinds september 2012 onder de leerstoelgroep Culturele Dynamiek. Het kennisprogramma van het instituut over Pluralism is eind 2013 afgerond. Hoogtepunten in 2013 (1) Een driedelige podcast serie over pluralisme en duurzame ontwikkeling, in samenwerking met bijzonder hoogleraar Guido Ruivenkamp; (2) de 10e internationale 'Pluralism and Development' zomerschool in Bangalore, India; (3) een uitwisselingsprogramma met eerstejaars Bachelor studenten van de University of the Free State in Zuid Afrika; (4) het faciliteren van drie workshops in het internationale 'Open for Change' event in Rotterdam als afsluiting van het Pluralisme Kennisprogramma dat in samenwerking met Hivos tot stand is gebracht. In het onderzoek van de groep zijn centrale onderzoekslijnen uit de eerdere onderzoeksprojecten Burgerschap in een interculturele samenleving en Normatieve professionalisering voortgezet. De groep werkt samen met verschillende nationale en internationale academische partners, zoals de Nijmegen School of Management (Radboud University), de School of Management University of Leicester, partners in het door de Universiteit gecoördineerde netwerk Education for Democratic Intercultural Education, het Centre for the Study of Culture and Society (Bangalor, India), de National Law University (Delhi, India), the University of the Free State (Bloemfontein), het Pieter Gillis Centre (Universiteit Antwerpen), de Faculteit Theologie van de Vrije Universiteit, het Centre for Religion and Conflict (Universiteit Groningen), en de Social Science Research Council in New York. Belangrijke maatschappelijke partners waren in 2013: Hivos, HVO, MVO Nederland, Fontys, De Baak, de Stichting Goed Werk en de Politieacademie en School voor Politieleiderschap. 11

13 Sleutelpublicaties, in 2013 verschenen: Groot, I. de, Goodson, I. & Veugelers, W.M.M.H. (2013). Dutch adolescents narratives of their citizenship efficacy: Hypothetically, I could have an Impact. Educational Review, (ISSN ). Kaulingfreks, F. & Kaulingfreks, R.G.A. (2013). Open-access communism. Business Ethics: A European Review, 22 (4), Academische vieringen Suárez Müller, F. (2013). Towards a synthesis of humanisms in a cosmopolitan age. Literature and Theology. An International Journal of Religion, Theory and Culture, (ISSN ). Kate, L. ten (2013). De dood staat op. Naar een seculier opstandingsverhaal een onderzoek met Jean-Luc Nancy. Tijdschrift voor theologie, (ISSN ), I-2013, De volgende onderzoekers uit de leerstoelgroep ontvingen in 2013 expliciet erkenning voor hun werk: Dr. L. ten Kate: uitgenodigd als visiting scholar aan het Queens College, Cambridge University (Erasmus Teaching Programme); Prof. dr. H. Kunneman: Emile Verhaeren Chair ( ), Free University Brussels, Faculty of Humanities Dr. C. Suransky: was gastdocent aan het Institute for Reconciliation and Social Justice, University of the Free State, South Africa Prof. dr. W. Veugelers: uitgenodigd (en aanvaard) als lid van het Programmeer Advisory Committee van International Civic and Citizenship Study (ICCS) Leerstoelgroep Zorg en Welzijn De leerstoelgroep Zorg en Welzijn concentreert haar onderzoek op geestelijke begeleiding en zorgethiek. Op het gebied van geestelijke begeleiding wordt vooral onderzoek gedaan naar de ontwikkeling van nieuwe vormen en methoden van geestelijke begeleiding in onder andere de zorg, bij Defensie en bij Justitie. Drie thema s staan centraal: de ontwikkeling van een nieuw theoretisch raamwerk waarin moderne levensbeschouwingen kunnen worden benoemd en onderzocht; die de ontwikkeling van vormen van interdisciplinaire samenwerking tussen verschillende institutionele contexten; en het doen van onderzoek naar (de ontwikkeling) van good practices in het geestelijk werk. Op het gebied van zorgethiek wordt vooral empirisch en Dies Natalis 2013: Humanistiek 3.0 Humanistiek heeft de toekomst. Daar zijn we van overtuigd. De drie leerstoel groepen zijn daarom volop bezig met het ontwikkelen van nieuw onderzoek. Dat kan alleen in samenspraak met de praktijk. Op onze 24e verjaardag op 29 januari 2013 gingen onze onderzoekers in gesprek met die praktijk. Wat vinden ze van onze plannen? Houden we ons bezig met de juiste vragen? Hoe kunnen we elkaar versterken? Hoogleraren prof. dr. H. Alma (Culturele Dynamiek), prof. dr. C. Leget (Zorg en Welzijn) en prof. dr. P. Derkx (Grondslagen & Methoden) presenteerden hun leerstoelgroep. Daarna wisselden leden van de leerstoelgroepen kennis en ervaring uit met ruim 150 deelnemers in de workshops Zorgethiek als uitdaging, Rituelen en geestelijke begeleiding, Veerkracht door inspiratie, en Culturele dynamiek. Humanistiek 3.0 wil zich richten op afstemming, integratie en samenwerking. Dan krijgt kennis betekenis. Ook werd op de Dies de Leo Polak Scriptieprijs uitgereikt aan Elize de Mul en Gauwain van Kooten Niekerk. Elize de Mul, afgestudeerd aan de Erasmus Universiteit Rotterdam, ontving de eerste prijs voor de scriptie Dansen met een plastic zak. Gauwain van Kooten won de tweede prijs voor zijn scriptie Kijk! Een zoektocht naar transformatie van jongeren door films, geschreven als student aan de Radboud Universiteit Nijmegen. filosofisch onderzoek gedaan naar humanisering in de gezondheidszorg. Het onderzoek richt zich met name op de kennis van patiënten en hun familie, tot nu toe een ondergewaardeerde bron van kennis. Ook wil de groep kritisch inzicht verwerven in de praktijk theorie en de betekenis van begrippen als actor en verantwoordelijkheid, waarbij de huidige complexiteit van de zorg in beschouwing wordt genomen. 12

14 De leerstoelgroep wil met dit onderzoek een bijdrage leveren aan twee belangrijke Europese Grand Challenges. Het onderzoek op het gebied van geestelijke begeleiding zal bijdragen aan het thema Inclusive, Innovative and Reflective Societies en het onderzoek naar zorgethiek aan de Europese uitdaging op het gebied van Health, Demographic Change and Wellbeing. Belangrijke wetenschappelijke partners op het gebied van onderzoek naar geestelijke begeleiding zijn onderzoeksgroepen van de Radboud Universiteit, de Universiteit Groningen, de Vrije Universiteit, de Universiteit Utrecht en de Universiteit Leiden. Voor zorgethiek zijn belangrijke partners onderzoeksgroepen Ethiek aan Universiteit Utrecht, de Universiteit van Amsterdam, het RadboudUMC, en het VUmc. Europese partners zijn het King s College in London, de University Clinic in Munich, het Department of General Medicine of the Catholic University of Leuven, de Sheffield Teaching Hospitals (for Spiritual Counselling Sciences), het Centre for Biomedical Ethics and Law (CBMER) of the Catholic University of Leuven, de Social work faculty at the Baden- Württemberg Cooperative State University Stuttgart, de Philosophical-Theological University of Vallendar (Koblenz), het Center for Medical Ethics, Institute of Health and Society, Faculty of Medicine, University of Oslo, de University Bordeaux Montaigne, de University of Illinois en de University of Georgia. Het Humanistisch Verbond is een belangrijke maatschappelijke partner voor het onderzoek naar geestelijke begeleiding. Voor het onderzoek naar zorgethiek is dat het Elizabeth Ziekenhuis in Tilburg. In 2013 is bovendien gewerkt aan de voorbereiding van samenwerkingsrelaties met instellingen in Nederland en Duitsland die zijn gespecialiseerd in de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking. Sleutelpublicaties, in 2013 verschenen: M. van der Zande, A. Baart, F. Vosman, Ethical sensitivity in practice: finding tacit moral knowing, Journal of Advanced Nursing, vol. 70, issue 1, 68 76, January 2014, published online Leget, C.J.W. (2013). Analyzing dignity: a perspective from the ethics of care. Medicine, Health Care and Philosophy, 16: (ISSN ). Olthuis, G., Prins, C.J., Smits, M-J., Pas, H. van de, Bierens, J.J. & Baart, A.J. (2013). Matters of Concern: A Qualitative Study of Emergency Care From the Perspective of Patients. Annals of Emergency Medicine, (ISSN ), Olthuis, G., Leget, C.J.W. & Grypdonck, M. (2013). Why shared decision making is not good enough: lessons from patients. Journal of Medical Ethics, (ISSN ). Academische vieringen Opening Academisch Jaar: De patiënt centraal Nederland Zorgland stelt in toenemende mate de patiënt centraal. Maar hoe doe je dat eigenlijk, als elke patiënt weer anders is, en ons zorgsysteem steeds ingewikkelder wordt? De master Zorgethiek en Beleid, waarin de nadruk ligt op relationele afstemming, ging in september 2013 van start aan de Universiteit voor Humanistiek. Dat werd maandagmiddag 2 september gevierd met een Opening van het Academisch Jaar over zorgpraktijken. Met een keynote van prof. dr. Bart Berden, hoogleraar ziekenhuisbeleid aan Tilburg University en bestuursvoorzitter van het Elisabeth TweeSteden Ziekenhuis in Tilburg. Welke rol kan de patiënt spelen bij het aanpakken van de opgaven die aan de zorg worden gesteld? Columns werden uitgesproken door masterstudenten Zorgethiek en Beleid Sara Naghib en Jeannet van der Kamp, net afgestudeerd in de master. Naghib is arts op de Intensive Care Kinderen (ICK) van het Erasmus Medisch Centrum. In een hightech omgeving neemt ze dagelijks beslissingen over patiënten wier leven afhankelijk is van apparatuur. Wat kun je dan doen om de zorgen van patiënten te blijven opsporen? Van der Kamp verdiepte zich in de zorgformule van de Amerikaanse Fred Lee, voormalig ziekenhuisbestuurder en medewerker van Disney University: Hoe zit dat met de relatie tussen zorgverleners en patiënten? 13

15 Het J.P. van Praag Instituut werd in 2009 opgericht door de Universiteit voor Humanistiek en het Humanistisch Archief. Het legt zich toe op de bestudering van de geschiedenis van het humanisme in Nederland. Er lopen vier promotieprojecten van Elise van Alphen, Wouter Kuijlman, Rudy Schreijnders en Vincent Stolk. G. J. Teunissen, M.A. Visse, T. A. Abma. (2013). Struggling between Strength and Vulnerability: a Patients Counter Story. Health Care Analysis, Doi /s Anbeek, C.W. & Alma, H. (2013). Worldviewing competence for narrative interreligious dialogue: a Humanist Contribution to Spiritual Care. In D.S. Schipani (ed), Multifaith Views in Spiritual Care. Kitchener, Ontario: Pandorapress, pp Op 28 juni werd samen met de Tilburg School of Theology een studiedag voor staf, studenten en andere geïnteresseerden georganiseerd over Geestelijke weerbaarheid tussen humanisme en religie. Leerstoelgroep Grondslagen en Methoden De leerstoelgroep Grondslagen en Methoden doet onderzoek naar de humanistische traditie als zingevingkader en focust daarbij op het thema goed ouder worden. Bovendien wordt systematisch onderzocht welke onderzoeksmethoden het meest geschikt zijn voor de humanistiek. De groep wil daarmee niet alleen onderzoek doen naar humanisme en de fundamenten van de humanistiek, maar ook een specifiek humanistieke bijdrage leveren aan de Europese Grand Challenge Health, Demographic Change and Wellbeing. De leerstoelgroep heeft in 2013 het onderzoek naar centrale thema s uit de onderzoeksprojecten Goed ouder worden en Geestelijke weerbaarheid en humanisme op vruchtbare wijze geïntegreerd in haar programma. Belangrijke nationale en internationale wetenschappelijke partners zijn het Institute for Humanist Studies in Washington D.C, het Institute on Aging van de University of Wisconsin in Madison (dat wordt geleid door prof. dr. Carol D. Ryff, die begin 2014 van de universiteit een eredoctoraat in ontvangst nam), en met het Department of Psychology, Health and Technology van de universiteit Twente. Belangrijke maatschappelijke partners zijn het Humanistisch Verbond, Humanitas en het Exptertisenetwerk Levensvragen en ouderen. In 2013 werd het boek Ageing, Meaning and Social Structure gepubliceerd. Beide in de titel van dit boek aangeduide perspectieven op ouder worden, worden zowel theoretisch doordacht als in case studies onderzocht. Het boek is het resultaat van jarenlange samenwerking met de onderzoeksgroep Social Gerontology van de University of Keele die werd geleid door Chris Phillipson. De Gerontological Society of America heeft prof. dr. J. Baars verkozen tot winnaar van de Theoretical Development in Social Gerontology Award. Hij kreeg de onderscheiding voor zijn paper 'Aging, Autonomy and Justice'. De prijs is op 22 november 2013 in New Orleans uitgereikt. 14

16 Sleutelpublicaties, in 2013 verschenen: Derkx, P.H.J.M. (2013). Humanism as a Meaning Frame. In A.B. Pinn (Ed.), What Is Humanism and Why Does It Matter?, Studies in Humanist Thought and Praxis, pp Durham, UK: Acumen (ISBN ) Baars, J., Dohmen, L.J.M.C., Grenier, A. & Phillipson, Chr. (Eds.). (2013). Ageing, Meaning and Social Structure. Connecting Critical and Humanistic Gerontology. Bristol: Policy Press (ISBN ) Vaart, W. van der, Glasner, T.J. & Belli, R.F. (2014). (accepted for publication). Tailoring data collection methods to hard-to-examine populations: the use of life events as recall aids in survey research. International Journal of Social Science and Humanity Studies (ISSN ). 15

17 Onderzoekscholen Stafleden participeren in The Netherlands School for Advanced Studies in Theology and Religion (NOSTER), het Huizinga Instituut, onderzoekschool voor cultuurgeschiedenis, en de Interuniversitaire Onderzoekschool Psychometrie en Sociometrie (IOPS). Onderzoeksvisitatie In 2013 startte de voorbereiding op de onderzoeksvisitatie in In overleg met de QANU is een internationale commissie samengesteld. De beoordeling betreft de periode 2008 t/m Ter voorbereiding op het bezoek van de commissie (in juni 2014) werd in 2013 een uitgebreide zelfstudie opgesteld. Wetenschappelijke integriteit In 2013 zijn geen klachten voorgelegd aan de commissie wetenschappelijke integriteit. De universiteit heeft grote delen van het door de VSNU overeengekomen preventiebeleid geïmplementeerd. De klachtenregeling is in 2013 aangepast conform het nieuwe landelijk overeengekomen model waarmee de rol van de vertrouwenspersoon duidelijker wordt onderscheiden van die van de commissie die formele klachten behandelt. De universiteit heeft daartoe samen met partners in het Netwerk Levensbeschouwelijke Universiteiten een commissie wetenschappelijke integriteit gevormd. De formalisering van de aansluiting bij het Landelijke Orgaan Wetenschappelijke Integriteit van de KNAW is voorbereid. Deze is in januari 2014 gerealiseerd. Ten slotte wordt nieuw in dienst tredend wetenschappelijk personeel gevraagd individueel een verklaring omtrent de wetenschappelijke integriteit van het eigen onderzoek te tekenen. Promoties en promovendi Eind 2013 waren aan de universiteit 123 actieve promovendi geregistreerd waarvan het onderzoeksvoorstel door het college voor promoties is goedgekeurd. De meeste promovendi zijn buitenpromovendi. De universiteit heeft vijf promovendi in dienst. In 2013 nam ruim de helft van alle promovendi deel aan het opleidingsprogramma van de graduate school waarmee de universiteit in 2010 is gestart. (Zie hoofdstuk 3 over onderwijs.) In 2013 zijn zes buitenpromovendi en twee werknemerpromovendi aan de universiteit gepromoveerd. Actieve promovendi per graduate school Overig Totaal Werknemerpromovendi 5 5 Buitenpromovendi Totaal Het verder aflopen van het PhD programma Meaning in Organisation (geëindigd in 2011) zorgt voor een aanzienlijke afname van het aantal promovendi. 16

18 Kengetallen onderzoek Totaal per Gemiddelde onderzoekstijd 3 Wetenschappelijk personeel (WP) 25,52 FTE 8,54 FTE Bijzonder hoogleraren (BHL) 2,40 FTE 1,09 FTE Promovendi in dienst (P) 4,20 FTE 3,02 FTE Totaal 32,12 FTE 12,65 FTE Internationaal Totaal Dissertaties 5 8 Wetenschappelijke publicaties Artikelen in gerefereerde tijdschriften Artikelen in gerefereerde proceedings Wetenschappelijk personeel Bijzonder hoogleraren Promovendi Totaal 4 Int 5 Totaal Int Totaal Int Totaal Int Totaal Artikelen in proceedings Artikelen in bundels Monografieën Overige resultaten Wetenschappelijk personeel Bijzonder hoogleraren Promovendi Totaal 3 Int Totaal Int Totaal Int Totaal Int Totaal Bundels Themanummers tijdschriften Oraties Recensies Verantwoording prestatieafspraak onderzoek De belangrijkste onderdelen van de met betrekking tot onderzoek gemaakte prestatieafspraak zijn de verwerving van wetenschappelijke prijzen en beurzen (1), de verwerving van inkomsten uit de tweede geldstroom (2), het publiceren van artikelen in internationale gerefereerde tijdschriften (4) en het aantal dissertaties (8). Voor de verwerving van prijzen en beurzen werd in 2013 gericht ingezet op de vernieuwingsimpuls. Net als in 2012 zijn in 2013 twee aanvragen ingediend die helaas allebei zijn afgewezen. Aan prof. dr. J. Baars is door de Gerontological Society een prijs toegekend. 2 Momentopname per van totale omvang staf (onderwijs, onderzoek en overig) 3 Gemiddelde onderzoekstijd over heel 2013 en gecorrigeerd voor ziekte. 4 Totalen zijn ontdubbeld. 5 Internationaal. 17

19 Het is in 2013 nog niet voldoende gelukt om inkomsten te verwerven uit de tweede en de derde geldstroom. In 2013 zijn 11 van de 12 vooraanvragen afgewezen. Van de 13 ingediende volledige aanvragen zijn er 5 gehonoreerd. Het gaat in één geval om een bij de Europese Unie ingediende aanvraag en in vier gevallen om bij verschillende fondsen ingediende aanvragen. Alle bij NWO ingediende aanvragen (8) zijn in 2013 afgewezen. De universiteit blijft de komende jaren inzetten op het verwerven van meer middelen uit de tweede en derde geldstroom. Daarover is overleg gevoerd met vertegenwoordigers van NWO. Het aantal artikelen in internationaal gerefereerde wetenschappelijke tijdschriften is in 2013 licht toegenomen. De outputplanning voor 2014 ziet er op dit punt vooralsnog beter uit. De voorzitters van de leerstoelgroepen sturen met nog meer nadruk op de realisatie van de voor 2015 geformuleerde doelstelling. Prestatieafspraken Wetenschappelijke prijzen en beurzen 2. Deelname aan onderzoeksnetwerken 3. Onderzoeksinkomsten uit competitieve subsidieprogramma s 4. Artikelen in internationale gerefereerde tijdschriften per 1 FTE (alleen WP 8 ) 5. Artikelen in Nederlandstalige gerefereerde tijdschriften per 1 FTE (alleen WP) 6. Monografieën per 1 FTE Bundels per 1 FTE art. in bundels per 1 FTE (alleen WP) 7. Congresbijdragen in proceedings (alleen WP) 8. Dissertaties (per 1 FTE WP) 1 prijs - 1 prijs 2 aanvragen VI (afgewezen) 1 beurs i.h.k.v. de VI ,6 % 7 0,3% 0,4% 1,1% 2,6 2,1 2,4 3 0,3 0 0,5 0,25 0,35 0,6 0,4 2,8 0,1 0,6 1,4 0,1 0,3 1,6 0,5-0,7 0,3-0,5 2,5-2,7 0,6 0,7 0,3 0,6-0,8 1,0 0,8 1,0 1,25 6 Sommige cijfers zijn gecorrigeerd na het tot stand komen van de prestatieafspraak. Zie bijlage 5 voor een verantwoording. 7 Als percentage van de totale inkomsten. 8 Hier is steeds alleen de input (in gemiddelde onderzoekstijd per kalenderjaar) en de output van het wetenschappelijk personeel geteld. Input en output van promovendi zijn buiten beschouwing gelaten. 18

20 Valorisatie Het praktijkcentrum Zingeving & Professie De universiteit heeft haar derde geldstroom activiteiten ondergebracht in het praktijkcentrum Zingeving & Professie. De missie van dit praktijkcentrum is bij te dragen aan processen van zingeving en humanisering in beroepspraktijken en organisaties. Dit doet het centrum door middel van trainingen, programma s, workshops, theater, conferenties, coaching en opdrachtonderzoek. Trainingen en programma s In 2013 verzorgde het praktijkcentrum twee trainingen op het gebied van kwalitatieve onderzoeksmethoden: de training Atlas.ti, een inleiding (op basis van open inschrijvingen) en de training kwalitatief Interviewen (in company aan het UMC). De trainingen werden gevolgd door onderzoekers van Nederlandse universiteiten en hogescholen, ziekenhuizen en gemeentes. Ook organiseerde het praktijkcentrum de nieuwe vijfdaagse masterclasses kritische organisatiefilosofie en het tweedaagse inspiratieprogramma Ondernemen met bezieling met deelnemers van o.a. Amphia Ziekenhuis, CVO Zuidwest-Fryslân, Hanze Hogeschool, Humanitas, Ministerie Binnenlandse Zaken en Radboud Universiteit Nijmegen. De tweedaagse training motiverende gespreksvoering werd in company verzorgd bij Zorggroep Lelie. Tenslotte is er de eendaagse in company training Didactische Vaardigheden voor het Humanistisch Vormings Onderwijs verzorgd. Lezingen, colleges en workshops Medewerkers van de universiteit verzorgden via het praktijkcentrum lezingen, colleges en workshops in opdracht van onder meer AOG School of Management, Erasmus Medisch Centrum, Haimé Consult, Humanitas Academie, Instituut Toegepaste Haptonomie, Leger de Heils, Marnix College, Netwerk Palliatieve Zorg, Stichting Leerhuizen, Stichting Presentie, Stichting Psychiatrie & Filosofie, SIOO, Thara Organisatieontwikkeling en Utrechts Platform Levensbeschouwing en Religie. Ook verzorgden zij acht colleges in het kader van de Humanistiek 3.0 Collegereeks, die zo n 250 deelnemers hebben gevolgd. Coaching Het praktijkcentrum begeleidde individuele coaching- en supervisietrajecten voor medewerkers van Maastricht UMC en Ziekenhuis Rijnstate. Opdrachtonderzoek Dr. W. van der Vaart verwierf in samenwerking met Zingeving & Professie opdrachtonderzoek bij Vilans ten behoeve van het Expertisenetwerk Levensvragen. Het onderzoek betrof het leveren van een bijdrage aan de zorgstandaard omgaan met levensvragen. Conferenties en symposia In 2013 organiseerde het praktijkcentrum de diesviering Humanistiek 3.0 voor ca. 130 deelnemers. Het centrum organiseerde samen met prof. dr. H. Kunneman het symposium Normatieve professionaliteit, voor ca. 90 deelnemers. Met prof. dr. C. Leget heeft het praktijkcentrum het symposium Lijden, medicatie of meditatie georganiseerd met ongeveer 160 deelnemers. 19

21 Toetstheater Het Toetstheater is een groep trainer acteurs waarmee het praktijkcentrum samenwerkt. Zij spelen casuïstiek uit met regieaanwijzingen uit het publiek. Het Toetstheater verzorgt voorstellingen in zorgorganisaties. In 2013 heeft het centrum 34 opdrachten van zorgorganisaties verworven en uitgevoerd. Het Toetstheater verzorgde optredens bij ASVZ, Bartimeus, Carante Groep, Cello Zorg, CNV Publieke zaken, Esdege Reigersdaal, Karel de Grote Hogeschool, Land van Horne, Leveste Care, Ministerie van Justitie, Triade, Tweesteden ziekenhuis, VWS, Vitalis en Hogeschool Windesheim. Kengetallen valorisatie Vakpublicaties WP BHL P totaal Artikelen in tijdschriften Artikelen in proceedings Artikelen in bundels Monografieën Rapporten Populariserende publicaties WP BHL P Totaal Artikelen in tijdschriften Artikelen in proceedings Bijdragen in week- of dagbladen Monografieën Artikelen in bundels Overige resultaten tbv professionals en een breder publiek WP BHL P Totaal Bundels Recensies

22 Prestatieafspraak valorisatie De inkomsten uit contractonderwijs zijn in 2013 verder toegenomen. Dat is vooral te danken aan het toenemend aantal deelnemers aan het programma van de graduate school. In 2013 zijn de inkomsten uit contractonderzoek gedaald naar het niveau van We hebben op dat punt het gestelde doel niet gehaald Verankering valorisatie Minimaal 2,5% publieke middelen onderzoek wordt aan valorisatie besteed 2. Beroepsgerichte publicaties per 1 FTE (alleen WP 10 ) % van totaal aantal publicaties populariserende publicaties per 1FTE (alleen WP) % van totaal aantal publicaties 6,1 44,2% 1,9 14,7% 5,9 43,1% 1,8 12,8% 3. Inkomsten uit contractonderwijs 5,2% 5,5% 5,7% 7,5% 4. Inkomsten uit onderzoekscontracten met 2,9% 3,5% 2,9% 5% Nederlandse bedrijfsleven of overheid 5. Externe afstudeeropdrachten 0% 3,4% 0% 5% 6. Leerstoelen (mede)gefinancierd door het 19% 29% 31,2% max. 30% bedrijfsleven of stichtingen (FTE BHL als percentage van totaal FTE HL) Omvang Technology Transfer Unit 2% 0% 6,9% 5% 8. Programma s voor continue professionele ontwikkeling per 1 FTE WP 12 1,7 1,4 1,4 3 25%-45% publicaties is beroepsgericht of populariserend 9 Sommige cijfers zijn gecorrigeerd na het tot stand komen van de prestatieafspraak. Zie bijlage 5 voor een verantwoording. 10 Hier is steeds alleen de input (in gemiddelde onderzoekstijd per kalenderjaar) en de output van het wetenschappelijk personeel geteld. Input en output van bijzonder hoogleraren en promovendi zijn buiten beschouwing gelaten. 11 Momentopname per Totale taakstelling WP (onderwijs, onderzoek, overig) exclusief promovendi en bijzonder hoogleraren. Momentopname per

23 3 Onderwijs In 2013 is de visitatie van de bachelor- en masteropleiding Humanistiek goed verlopen. Daarnaast ging in september de éénjarige masteropleiding zorgethiek en beleid van start, waarvoor zich veel studenten aanmeldden. Vanwege deze master werd de opleidingscommissie uitgebreid met twee leden. In 2013 veranderde de examencommissie volledig van samenstelling. Zij scherpte het vrijstellingenbeleid aan en hield een interne audit over de masterscripties. De universiteit verwierf het charter voor het nieuwe Erasmusplusprogramma van de Europese Commissie. Tot slot oordeelden de studenten opnieuw positief over de bachelor en master Humanistiek in de Nationale Studentenenquête. In dit hoofdstuk volgt een korte beschrijving van de belangrijkste ontwikkelingen op het gebied van onderwijs in Daar waar het past, is de afzonderlijke prestatieafspraak op het gebied van onderwijs apart vermeld. In verband met deze afspraak is de definiëring van de kengetallen met ingang van het jaarverslag 2012 aangescherpt. De gepresenteerde cijfers over het bachelor onderwijs zijn doorgaans gebaseerd op de NVAO definitie volledig cohort, waardoor ze afwijken van cijfers uit eerdere jaarverslagen. Het onderwijs aan de Universiteit voor Humanistiek Het reguliere onderwijs aan de universiteit bestaat vanaf september 2013 uit de bachelor humanistiek (eerste cyclus) en de driejarige master humanistiek en de éénjarige master zorgethiek en beleid (tweede cyclus). Centraal in de opleidingen staat de vorming van professionals, die op academisch niveau worden toegerust voor de omgang met existentiële en ethische vragen in hun beroepspraktijk. Daarnaast biedt de universiteit een premaster programma aan met deels gescheiden trajecten naar de master Humanistiek en de master zorgethiek en beleid. In de derde cyclus verzorgt de universiteit onderwijs voor en begeleiding van promovendi in de graduate school. Prestatieafspraak Streefwaarde Student-stafratio voor de bachelor en master Humanistiek tezamen en vanaf 2013 inclusief ZeB 1: : 13 1:14,6 1:15 tot 1:20 Bachelor Humanistiek In de brede bachelor humanistiek, die sinds september 2012 cohortsgewijs wordt vernieuwd, worden studenten multidisciplinair opgeleid in de geesteswetenschappen en de sociale wetenschappen vanuit een humanistische inspiratie. Het onderwijs is modulair ingericht met onderdelen van 7.5 ECTS, om de studeerbaarheid en ook de doceerbaarheid te bevorderen. De bachelor bereidt gerichter voor op uitstroom naar de arbeidsmarkt en de vrije keuzeruimte is teruggebracht van 28 ECTS naar 15 ECTS. Daarnaast is een extra curriculair programma van 15 ECTS beoogd voor studenten die meer willen en kunnen. 13 Wijkt af van de in de prestatieafspraak vermelde waarde. Zie bijlage 5 Prestatieafspraak. 22

24 Prestatieafspraak Streefwaarde Kwaliteit en excellentie: Percentage studenten met meer dan 180 ECTS Geen waarde berekend 15% 85% (18%) 10% 9. Maatregelen: onderwijs in bachelor door hoogleraren 6. Maatregelen: onderwijsintensiteit (aantal contacturen in bachelor 1) 35% % (35%) 15 25% ,2 12 Het grootste deel van de in 2013 extra behaalde studiepunten betreft zogenaamde afrondings -EC van extern gevolgde vakken. 18% van de in 2013 afgestudeerde bachelorstudenten heeft meer dan 4 EC extra behaald. Het ophogen van de contacturen in bachelorjaar 1 zal in 2014 en 2015 worden gerealiseerd. Instroom en populatie Instroom naar geslacht / gemiddelde leeftijd (NVAO-definitie volledig cohort) Jaar Totaal Stijging / daling Man Vrouw Gemiddelde leeftijd % 24 29% 60 71% 20,7 jaar ,6% 17 24% 54 76% 19,9 jaar ,7% 22 29% 54 71% 20,6 jaar ,1% 15 27% 41 73% 20,4 jaar De instroom in de bachelor vertoont een stijgende lijn. De gemiddelde leeftijd van de eerstejaars studenten ligt iets boven de 20 jaar. Voor de totale studentenpopulatie van de bachelor is de manvrouwverhouding 29% - 71%. Instroom naar vooropleiding (NVAO-definitie volledig cohort) Jaar VWO Propedeuse HBO Toelatingsonderzoek Overig % 21% 2% 5% % 11% 4% 3% % 14% 7% 3% % 14% 7% 2% 14 Abusievelijk is er een foutief percentage in de prestatieafspraak opgenomen. Zie daarover verder bijlage 5 Prestatieafspraak. 15 Idem. 23

25 Het percentage eerstejaars studenten met een VWO-diploma is in 2013 afgenomen, maar in absolute aantallen is zelfs een lichte stijging te zien ten opzichte van het niveau van de afgelopen jaren. De instroom van eerstejaars studenten met een HBO-propedeusediploma is in 2013 relatief sterk gestegen. Wettelijk geeft een HBO-propedeuse vanaf studiejaar geen recht meer op toelating tot een WO-bachelor. Dat de universiteit in tegenstelling tot andere instellingen geen beperkingen heeft gesteld aan deze instroom, zal hoogstwaarschijnlijk aan deze stijging hebben bijgedragen. Percentage bachelorstudenten dat langer dan N+1 jaar is ingeschreven op Jaar Inschrijvingen 4 jaar of minder Langer dan 4 jaar % 12 5% % 8 4% Het percentage langstudeerders is iets gestegen, maar nog steeds laag. Studiesucces: uitval Uitval per cohort (NVAO-definitie volledig cohort) Cohort Uitval in eerste jaar Uitval in 2 de en 3 de jaar % % (3%) % 7% % 8% % 4% De uitval na één jaar lijkt zich te stabiliseren op 25%, waarbij de cohorten 2009 en 2010 a-typisch zijn. Prestatieafspraak 2011 N = N = N = 48 Streefwaarde Studiesucces: uitval (1cHO) Cohort 2010: Cohort 2011: Cohort 2012: Cohort 2015: 11.1% 23.4% 29,2% 25% 3. Studiesucces: switch Nvt Nvt Nvt Nvt 24

26 Studiesucces: rendement Uitgereikte diploma s per kalenderjaar Jaar Aantal Het aantal bachelorafgestudeerden in 2013 is gedaald ten opzichte van de afgelopen jaren. Dit komt omdat in vorige jaren studenten versneld zijn afgestudeerd vanwege de langstudeerdersregeling. Rendement cumulatief (NVAO-definitie volledig cohort ) na 3 jaar na 4 jaar na 5 jaar 6+ jaar % 40% 48% 62% % 58% 80% 83% % 53% 68% 68% % 89% 98% % 67% % Vanwege het lage aantal studenten kunnen percentages fluctueren, maar de rendementen na drie jaar vertonen wel een stijgende lijn. Hetzelfde geldt voor het rendement na vier jaar (N+1). De rendementen worden berekend voor de herinschrijvers na het eerste jaar. Prestatieafspraak Streefwaarde Studiesucces: bachelorrendement N+1 (1cHO) Cohort 2006: 56,7% Cohort 2007: 61,5% Cohort 2008: 91,7% (Cohort 2009: 76,7%) Cohort 2011: 75% Master Humanistiek In de organisatie van het masteronderwijs streeft de universiteit naar de juiste balans tussen een financieel gezond programma, het goed bedienen van de arbeidsmarkt en het handhaven van excellente kwaliteit via kleinschalig onderwijs op hoog niveau. Het nieuwe programma dat van start is gegaan in 2012 bestaat uit de volgende onderdelen: 15 gezamenlijke modules van 7.5 EC, drie keuzemodules die ook buiten de universiteit kunnen worden gevolgd en een stage en scriptie van elk 22.5 EC. Met de invoering van het nieuwe programma is het profiel van de allround humanisticus aangescherpt. Met een focus op levensbeschouwing en training in waardeoriëntatie wordt de masterstudent geschoold 25

27 in het professioneel begeleiden van vragen, processen en praktijken van zingeving en humanisering, zowel op individueel als op institutioneel niveau. De humanisticus kan werkzaam zijn in de traditionele geestelijke verzorging, maar zijn of haar kwaliteiten ook inzetten in onderwijs en educatie, maatschappelijke, bestuurlijke en bedrijfsorganisaties, en wetenschappelijk onderzoek. Inmiddels hebben afgestudeerden van de universiteit een goede reputatie in deze professionele contexten. Officiële externe erkenning is er door de accreditatie van de masteropleiding door de Vereniging van Geestelijk Verzorgers in Zorginstellingen (VGVZ), de eerstegraads onderwijsbevoegdheid Humanistisch Vormingsonderwijs (HVO), en de bevoegd verklaring van ambtsdragers door het Humanistisch Verbond. Instroom en populatie Instroom naar geslacht / gemiddelde leeftijd 16 Jaar Totaal Stijging / daling Man Vrouw Gemiddelde leeftijd % 7 19% 29 81% 23,8 jaar % 9 26% 25 74% 25,2 jaar % 14 27% 37 73% 25,8 jaar % 10 24% 32 76% 29,7 jaar De universiteit streeft er naar de instroom van de master tot 2015 te stabiliseren op gemiddeld 35 studenten. Instroom naar vooropleiding Jaar Omvang Bachelor Premaster % 12 33% % 14 41% % 17 33% % 18 43% De premaster blijft een belangrijke toeleverancier voor de studentenpopulatie van de master. Percentage masterstudenten dat langer dan N+1 jaar is ingeschreven op Jaar Inschrijvingen 4 jaar of minder Langer dan 4 jaar % 31 17% % 23 14% 16 Meegeteld zijn alle studenten die in het collegejaar zijn gestart met de opleiding (inclusief tussentijdse inschrijvingen). 26

Inhoudsopgave. Verslag raad van toezicht 1 Kengetallen 3 Voorwoord 5. Inhoudelijk verslag. 1 Missie en strategie 6. 2 Onderzoek en valorisatie 7

Inhoudsopgave. Verslag raad van toezicht 1 Kengetallen 3 Voorwoord 5. Inhoudelijk verslag. 1 Missie en strategie 6. 2 Onderzoek en valorisatie 7 JAARVERSLAG 2014 Inhoudsopgave Verslag raad van toezicht 1 Kengetallen 3 Voorwoord 5 Inhoudelijk verslag 1 Missie en strategie 6 2 Onderzoek en valorisatie 7 3 Onderwijs 19 4 Bestuur en organisatie 37

Nadere informatie

Kerncijfers. Onderwijs. Onderzoek [ 6 ]

Kerncijfers. Onderwijs. Onderzoek [ 6 ] [ 6 ] Kerncijfers Onderwijs Studenten 2010/2011 2011/2012 2012/2013 2013/2014 2014/2015 Instroom propedeuse bachelor 3.857 4.153 4.541 5.222 4.937 Deelnemers excellentie 7,2% 6,3% 6,0% 7,9% 10,4% Contacturen

Nadere informatie

Aanvraagformulier nieuwe opleiding. Basisgegevens. Contactpersoon/contactpersonen Postbus GG Amsterdam

Aanvraagformulier nieuwe opleiding. Basisgegevens. Contactpersoon/contactpersonen Postbus GG Amsterdam Aanvraagformulier nieuwe opleiding Basisgegevens Naam instelling(en) Contactpersoon/contactpersonen Universiteit van Amsterdam Postbus 19268 1000 GG Amsterdam Contactgegevens Naam opleiding Internationale

Nadere informatie

Basisgegevens opleidingsbeoordelingen Indicatoren en definities. 19 februari 2015

Basisgegevens opleidingsbeoordelingen Indicatoren en definities. 19 februari 2015 Basisgegevens opleidingsbeoordelingen Indicatoren en definities 19 februari 2015 Inhoud 1 Inleiding 3 2 Basisgegevens hbo-bacheloropleidingen 4 2.1 Voltijd hbo-ba 4 2.2 Deeltijd en duaal hbo-ba 5 3 Basisgegevens

Nadere informatie

Samenvatting aanvraag

Samenvatting aanvraag Samenvatting aanvraag Algemeen Soort aanvraag (kruis aan wat van toepassing Nieuwe opleiding is): Nieuw Ad programma Nieuwe hbo master Nieuwe joint degree 1 Verplaatsing bestaande opleiding Nevenvestiging

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2012 2013 33 400 VIII Vaststelling van de begrotingsstaten van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (VIII) voor het jaar 2013 Nr. 132 BRIEF

Nadere informatie

GEMEENSCHAPPELIJKE REGELING ONDERZOEKSCHOOL Huizinga Instituut 2012-2016

GEMEENSCHAPPELIJKE REGELING ONDERZOEKSCHOOL Huizinga Instituut 2012-2016 De Colleges van Bestuur van: GEMEENSCHAPPELIJKE REGELING ONDERZOEKSCHOOL Huizinga Instituut 2012-2016 de Erasmus Universiteit Rotterdam; de Radboud Universiteit Nijmegen; de Rijksuniversiteit Groningen;

Nadere informatie

Faculteit der Filosofie, Theologie en Religiewetenschappen ONDERWIJS- EN EXAMENREGELING FFTR 2014-2015

Faculteit der Filosofie, Theologie en Religiewetenschappen ONDERWIJS- EN EXAMENREGELING FFTR 2014-2015 Faculteit der Filosofie, Theologie en Religiewetenschappen ONDERWIJS- EN EXAMENREGELING FFTR 2014-2015 Deel 2 Opleidingsspecifiek deel: Master Theologie Deze onderwijs- en examenregeling (OER-FFTR) treedt

Nadere informatie

Handleiding Honours Programma Wiskunde

Handleiding Honours Programma Wiskunde Handleiding Honours Programma Wiskunde Deze handleiding beschrijft inhoud en organisatie van het honours programma (HP) van de bacheloropleiding Wiskunde en Wiskunde en Toepassingen aan de Universiteit

Nadere informatie

g r a d u a t e s c h o o l UNIVERSITEIT VOOR HUMANISTIEK

g r a d u a t e s c h o o l UNIVERSITEIT VOOR HUMANISTIEK g r a d u a t e s c h o o l UNIVERSITEIT VOOR HUMANISTIEK De Graduate School van de Universiteit voor Humanistiek (UvH) biedt een vierjarige promotieopleiding, die uitmondt in een wetenschappelijk proefschrift

Nadere informatie

Het Interuniversitair Centrum voor Onderwijswetenschappen De periode nader bekeken

Het Interuniversitair Centrum voor Onderwijswetenschappen De periode nader bekeken Het Interuniversitair Centrum voor Onderwijswetenschappen De periode 2006-2011 nader bekeken Jos Beishuizen Diana Dolmans Jan van Driel Iwan Wopereis Jeroen van Merriënboer Onderwijs Research Dagen 2012,

Nadere informatie

ONDERWIJS- EN EXAMENREGELING. Faculteit der Filosofie, Theologie en Religiewetenschappen

ONDERWIJS- EN EXAMENREGELING. Faculteit der Filosofie, Theologie en Religiewetenschappen ONDERWIJS- EN EXAMENREGELING 2016-2017 Faculteit der Filosofie, Theologie en Religiewetenschappen Master Filosofie () Deze onderwijs- en examenregeling (OER-FFTR) treedt in werking op 1 september 2016.

Nadere informatie

Inhoudsopgave. Inhoudelijk verslag. Jaarrekening. Bijlagen. Verslag Raad van Toezicht 3 Kengetallen 5 Voorwoord 7

Inhoudsopgave. Inhoudelijk verslag. Jaarrekening. Bijlagen. Verslag Raad van Toezicht 3 Kengetallen 5 Voorwoord 7 JAARVERSLAG 2012 Inhoudsopgave Verslag Raad van Toezicht 3 Kengetallen 5 Voorwoord 7 Inhoudelijk verslag 1 Missie en strategie 9 2 Onderzoek 11 3 Onderwijs 25 4 Bestuur en organisatie 40 5 Personeel en

Nadere informatie

Datum 2 april 2013 Betreft Beleidsreactie op de evaluatie van de islam- en imamopleidingen in Nederland

Datum 2 april 2013 Betreft Beleidsreactie op de evaluatie van de islam- en imamopleidingen in Nederland a 1 > Retouradres Postbus 16375 2500 BJ Den Haag De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA Den Haag Rijnstraat 50 Den Haag Postbus 16375 2500 BJ Den Haag www.rijksoverheid.nl

Nadere informatie

Opleidingsspecifiek deel MA Religie en theologie. toelatingseisen opleiding

Opleidingsspecifiek deel MA Religie en theologie. toelatingseisen opleiding Opleidingsspecifiek deel Art.2.1 toelatingseisen opleiding 1. Toelaatbaar tot de opleiding is de bezitter van een Nederlands of een buitenlands diploma van hoger onderwijs, die aantoont te beschikken over

Nadere informatie

Deze brochure schetst de onderwijsvisie van onze universiteit op hoofdlijnen. De doelen die horen bij die visie kunnen we alleen samen bereiken.

Deze brochure schetst de onderwijsvisie van onze universiteit op hoofdlijnen. De doelen die horen bij die visie kunnen we alleen samen bereiken. ONDERWIJSVISIE OP HO OFDLIJNEN Geachte collega s, 1 Deze brochure schetst de onderwijsvisie van onze universiteit op hoofdlijnen. De doelen die horen bij die visie kunnen we alleen samen bereiken. We

Nadere informatie

ONDERWIJS- EN EXAMENREGELING. Faculteit der Filosofie, Theologie en Religiewetenschappen

ONDERWIJS- EN EXAMENREGELING. Faculteit der Filosofie, Theologie en Religiewetenschappen ONDERWIJS- EN EXAMENREGELING 2016-2017 Faculteit der Filosofie, Theologie en Religiewetenschappen Master Filosofie (120 EC) Deze onderwijs- en examenregeling (OER-FFTR) treedt in werking op 1 september

Nadere informatie

Strategisch plan 2014-2017. Universiteit voor Humanistiek

Strategisch plan 2014-2017. Universiteit voor Humanistiek Strategisch plan 2014-2017 Universiteit voor Humanistiek Inhoudsopgave 1. Missie 2 1 2. Waarden en doelstellingen 2 3. Versterking wetenschappelijk profiel 4 4. Versterking internationalisering onderwijs

Nadere informatie

Formulier 31-05-2012. 1. Persoonlijke gegevens

Formulier 31-05-2012. 1. Persoonlijke gegevens Nederlandse Onderzoekschool voor Theologie en Religiewetenschap Netherlands School for Advanced Studies in Theology and Religion (NOSTER) Aanmeldingsformulier promovendi Promovendi die verbonden zijn aan

Nadere informatie

Overwegende dat KOMEN HET VOLGENDE OVEREEN: Artikel 1. Begripsbepalingen

Overwegende dat KOMEN HET VOLGENDE OVEREEN: Artikel 1. Begripsbepalingen Archeologie, het Bestuur van de Faculteit Campus Den Haag, het Bestuur van de Faculteit der Geesteswetenschappen, het Bestuur van de Faculteit der Rechtsgeleerdheid, het Bestuur van de Faculteit der Sociale

Nadere informatie

BESTUURSKUNDE BESTUREN VAN VEILIGHEID

BESTUURSKUNDE BESTUREN VAN VEILIGHEID BESTUURSKUNDE BESTUREN VAN VEILIGHEID BESTUURSKUNDE: BESTUREN VAN VEILIGHEID > Een unieke combinatie van algemene bestuurskundevakken en vakken die zich toeleggen op het besturen van veiligheid; algemene

Nadere informatie

Understanding Society

Understanding Society Understanding Society Understanding Society Onze onderwijsprogramma s voor excellente en ambitieuze studenten Joop Vianen Conferentie Studiesucces in het hoger onderwijs 3 maart 2010 Onze onderwijsprogramma

Nadere informatie

ONDERWIJS- EN EXAMENREGELING. Faculteit der Filosofie, Theologie en Religiewetenschappen. Deel 2 (Opleidingsspecifiek deel)

ONDERWIJS- EN EXAMENREGELING. Faculteit der Filosofie, Theologie en Religiewetenschappen. Deel 2 (Opleidingsspecifiek deel) ONDERWIJS- EN EXAMENREGELING 2016-2017 Faculteit der Filosofie, Theologie en Religiewetenschappen Deel 2 (Opleidingsspecifiek deel) Deze onderwijs- en examenregeling (OER-FFTR) treedt in werking op 1 september

Nadere informatie

Naar transparanter hoger onderwijs. Het Nederlandse Nationale Kwalificatieraamwerk

Naar transparanter hoger onderwijs. Het Nederlandse Nationale Kwalificatieraamwerk Naar transparanter hoger onderwijs Het Nederlandse Nationale Kwalificatieraamwerk Samenvatting van het Nederlandse Nationale Kwalificatieraamwerk hoger onderwijs Toegang vanuit [1] Eerste cyclus Tweede

Nadere informatie

Eindadvies Theologische Universiteit Apeldoorn 24 oktober 2016

Eindadvies Theologische Universiteit Apeldoorn 24 oktober 2016 Eindadvies Theologische Universiteit Apeldoorn 24 oktober 2016 1. Inleiding De Reviewcommissie (hierna commissie) heeft kennisgenomen van: de prestatieafspraak zoals vastgelegd in de beschikking van 3

Nadere informatie

Onderwijs; verplichte indicatoren

Onderwijs; verplichte indicatoren RC schets: overzicht van gebruikte indicatoren en bronnen Onderwijs; verplichte indicatoren Kwaliteit /excellentie: Studentenoordeel over de opleiding in het algemeen Studentenoordeel over de opleiding

Nadere informatie

Investeren in kwaliteit Kansrijk op arbeidsmarkt. Onderzoek met impact. Hbo als emancipatiemotor. Hbo in vogelvlucht. #hbocijfers

Investeren in kwaliteit Kansrijk op arbeidsmarkt. Onderzoek met impact. Hbo als emancipatiemotor. Hbo in vogelvlucht. #hbocijfers Investeren in kwaliteit Kansrijk op arbeidsmarkt Hbo als emancipatiemotor Onderzoek met impact Hbo in vogelvlucht #hbocijfers Februari 2018 Hbo als emancipatiemotor 453.354 Ingeschreven studenten in studiejaar

Nadere informatie

Richtlijn beoordeling onderzoeksmasters vanaf 1 september 2015. 23 april 2015

Richtlijn beoordeling onderzoeksmasters vanaf 1 september 2015. 23 april 2015 Richtlijn beoordeling onderzoeksmasters vanaf 1 september 2015 23 april 2015 Parkstraat 28 Postbus 85498 2508 CD Den Haag P.O. Box 85498 2508 CD The Hague The Netherlands T +31 (0)70 312 2300 info@nvao.net

Nadere informatie

Premasterprogramma Psychologie 11 maart 2016. Jan van Rooij Serena Verdonk Margot Starkenburg

Premasterprogramma Psychologie 11 maart 2016. Jan van Rooij Serena Verdonk Margot Starkenburg Premasterprogramma Psychologie 11 maart 2016 Jan van Rooij Serena Verdonk Margot Starkenburg huishoudelijke mededelingen - voorlichting duurt tot 12.00 uur - 12.15 13.00 in deze zaal: Plan your master

Nadere informatie

Bijlage Onderwijs- en Examenregeling (OER) Master Programma van Pedagogische Wetenschappen. Faculteit der Gedrags- en Maatschappijwetenschappen

Bijlage Onderwijs- en Examenregeling (OER) Master Programma van Pedagogische Wetenschappen. Faculteit der Gedrags- en Maatschappijwetenschappen Bijlage Onderwijs- en Examenregeling (OER) Master Programma van Pedagogische Wetenschappen Faculteit der Gedrags- en Maatschappijwetenschappen 2016-2017 Paragraaf 1 Algemene bepalingen Artikel 1.1 Doel

Nadere informatie

Cijfermatige achtergrondinformatie ten behoeve van Slotconferentie HO-tour

Cijfermatige achtergrondinformatie ten behoeve van Slotconferentie HO-tour Cijfermatige achtergrondinformatie ten behoeve van Slotconferentie HO-tour In deze bijlage zijn feiten en cijfers opgenomen over het hoger onderwijs die illustratief kunnen zijn voor de discussies in de

Nadere informatie

d.d. 30 juni 2011 Overzicht Bestuurlijke Informatie voor Bilateraal Overleg 2011 Faculteit Wiskunde en Informatica

d.d. 30 juni 2011 Overzicht Bestuurlijke Informatie voor Bilateraal Overleg 2011 Faculteit Wiskunde en Informatica d.d. 3 juni Overzicht Bestuurlijke Informatie voor Bilateraal Overleg Faculteit Wiskunde en Informatica Inhoudsopgave Onderwijs - Faculteit Wiskunde en Informatica Nr Pag Titel Toelichting 3 Aantal Bachelorstudenten

Nadere informatie

mastertrack Governance & Law in Digital Society

mastertrack Governance & Law in Digital Society Bijlage 2 Samenvatting aanvraag nevenvestiging mastertrack Governance & Law in Digital Society Faculteit Rechtsgeleerdheid Campus Fryslân 1 Opmerking vooraf Mocht u de voorkeur geven aan openbaarmaking

Nadere informatie

Onderwijs Onderzoekschool Politieke Geschiedenis

Onderwijs Onderzoekschool Politieke Geschiedenis Onderwijs Onderzoekschool Politieke Geschiedenis Voor promovendi en Research Masters 2012 2013 Onderzoekschool Politieke Geschiedenis 1 1. De Onderzoekschool Politieke Geschiedenis De Onderzoekschool Politieke

Nadere informatie

ONDERWIJS- EN EXAMENREGELING. Faculteit der Filosofie, Theologie en Religiewetenschappen. Deel 2 (Opleidingsspecifiek deel)

ONDERWIJS- EN EXAMENREGELING. Faculteit der Filosofie, Theologie en Religiewetenschappen. Deel 2 (Opleidingsspecifiek deel) ONDERWIJS- EN EXAMENREGELING 2016-2017 Faculteit der Filosofie, Theologie en Religiewetenschappen Deel 2 (Opleidingsspecifiek deel) Bachelor Religiewetenschappen Deze onderwijs- en examenregeling (OER-FFTR)

Nadere informatie

Rapportage Duurzame Geesteswetenschappen

Rapportage Duurzame Geesteswetenschappen Rapportage Duurzame Geesteswetenschappen Universiteit Faculteit(en) Decaan Rapportage tot en met 2014 Datum van indiening Contactpersoon Rapportage Duurzame Geesteswetenschappen Blad1 Nadere toelichting

Nadere informatie

Feiten en cijfers. Studentenaantallen in het hoger beroepsonderwijs. februari 2010

Feiten en cijfers. Studentenaantallen in het hoger beroepsonderwijs. februari 2010 Feiten en cijfers Studentenaantallen in het hoger beroepsonderwijs februari 2010 1 Feiten en cijfers Studentenaantallen in het hoger beroepsonderwijs Inleiding Deze factsheet geeft informatie over het

Nadere informatie

FACULTEIT DER NATUURWETENSCHAPPEN, WISKUNDE EN INFORMATICA. ONDERWIJS- EN EXAMENREGELING Masterschool Life and Earth Sciences studiejaar 2008-2009

FACULTEIT DER NATUURWETENSCHAPPEN, WISKUNDE EN INFORMATICA. ONDERWIJS- EN EXAMENREGELING Masterschool Life and Earth Sciences studiejaar 2008-2009 UNIVERSITEIT VAN AMSTERDAM FACULTEIT DER NATUURWETENSCHAPPEN, WISKUNDE EN INFORMATICA ONDERWIJS- EN EXAMENREGELING Masterschool Life and Earth Sciences studiejaar 2008-2009 DE MASTEROPLEIDING BIOMEDICAL

Nadere informatie

ONDERWIJS- EN EXAMENREGELING. Faculteit der Filosofie, Theologie en Religiewetenschappen. Bachelor Religiewetenschappen

ONDERWIJS- EN EXAMENREGELING. Faculteit der Filosofie, Theologie en Religiewetenschappen. Bachelor Religiewetenschappen ONDERWIJS- EN EXAMENREGELING 2015-2016 Faculteit der Filosofie, Theologie en Religiewetenschappen Deel 2 (Opleidingsspecifiek deel) Bachelor Religiewetenschappen Deze onderwijs- en examenregeling (OER-FFTR)

Nadere informatie

Onderwijs 2011-2012. Onderzoekschool Politieke Geschiedenis. Onderzoekschool Politieke Geschiedenis 1

Onderwijs 2011-2012. Onderzoekschool Politieke Geschiedenis. Onderzoekschool Politieke Geschiedenis 1 Onderwijs Onderzoekschool Politieke Geschiedenis 2011-2012 Onderzoekschool Politieke Geschiedenis 1 1. Inleiding en samenvatting De Onderzoekschool Politieke Geschiedenis (OPG) biedt in het academisch

Nadere informatie

Chinese borden Universiteiten in en uit balans

Chinese borden Universiteiten in en uit balans Chinese borden Universiteiten in en uit balans 15-03-2016, Science in Transition conferentie Barend van der Meulen, Elizabeth Koier, Edwin Horlings 2 Universiteiten uit en in balans Barend van der Meulen

Nadere informatie

Titel in het Engels: Administrative Law Publiekrecht, sectie Bestuursrecht (in oprichting)

Titel in het Engels: Administrative Law Publiekrecht, sectie Bestuursrecht (in oprichting) Structuurrapport Leerstoel Bestuursrecht 1 Algemene informatie Titel: Bestuursrecht Titel in het Engels: Administrative Law Afdeling: Publiekrecht, sectie Bestuursrecht (in oprichting) Omvang: 1.0 fte

Nadere informatie

Feiten en cijfers. Studentenaantallen in het hoger beroepsonderwijs. februari 2009

Feiten en cijfers. Studentenaantallen in het hoger beroepsonderwijs. februari 2009 Feiten en cijfers Studentenaantallen in het hoger beroepsonderwijs februari 2009 1 Feiten en cijfers Studentenaantallen in het hoger beroepsonderwijs Inleiding Deze factsheet geeft informatie over het

Nadere informatie

BESTUURSKUNDE BESTUREN VAN ZORGVERNIEUWING

BESTUURSKUNDE BESTUREN VAN ZORGVERNIEUWING BESTUURSKUNDE BESTUREN VAN ZORGVERNIEUWING EEN NIEUWE MASTERRICHTING DIE IEDEREEN AANGAAT 2 Faculteit der Sociale Wetenschappen BESTUURSKUNDE: BESTUREN VAN ZORGVERNIEUWING > Een unieke combinatie van algemene

Nadere informatie

Feiten en cijfers. Afgestudeerden en uitvallers in het hoger beroepsonderwijs. Mei 2015

Feiten en cijfers. Afgestudeerden en uitvallers in het hoger beroepsonderwijs. Mei 2015 Feiten en cijfers Afgestudeerden en uitvallers in het hoger beroepsonderwijs Mei 2015 Feiten en cijfers 2 Inleiding Op 19 mei 2015 hebben de hogescholen hun strategische agenda #hbo2025: wendbaar & weerbaar1

Nadere informatie

Positieve psychologie & Zingeving

Positieve psychologie & Zingeving Positieve psychologie & Zingeving Studiebijeenkomst KSGV Vrijdag 29 maart 2019, 13.00-17.00 uur Auditorium Catharijneconvent (Lange Nieuwstraat 38 te Utrecht) Informatie en aanmelding: www.ksgv.nl ksgv@ksgv.nl

Nadere informatie

BELEIDSPLAN. Brederodestraat 104 4 1054 VG Amsterdam Nederland. www.stichtingopen.nl info@stichtingopen.nl Rabobank: NL44RABO0143176986

BELEIDSPLAN. Brederodestraat 104 4 1054 VG Amsterdam Nederland. www.stichtingopen.nl info@stichtingopen.nl Rabobank: NL44RABO0143176986 BELEIDSPLAN Brederodestraat 104 4 1054 VG Amsterdam Nederland www.stichtingopen.nl info@stichtingopen.nl Rabobank: NL44RABO0143176986 BELEIDSPLAN STICHTING OPEN 1 1. INLEIDING Voor u ligt het beleidsplan

Nadere informatie

Feiten en cijfers. Studentenaantallen in het hoger beroepsonderwijs

Feiten en cijfers. Studentenaantallen in het hoger beroepsonderwijs Feiten en cijfers Studentenaantallen in het hoger beroepsonderwijs 2010 1 Feiten en cijfers Studentenaantallen in het hoger beroepsonderwijs 2010 Ten opzichte van 2009 is de instroom stabiel: -0,3 procent

Nadere informatie

Handleiding Honours Programma Wiskunde

Handleiding Honours Programma Wiskunde VERSIE - 13 maart 2017 Handleiding Honours Programma Wiskunde Deze handleiding beschrijft inhoud en organisatie van het honours programma (HP) van de bacheloropleiding Wiskunde en Wiskunde en Toepassingen

Nadere informatie

GERONTOLOOG WORDEN MASTER OF SCIENCE

GERONTOLOOG WORDEN MASTER OF SCIENCE GERONTOLOOG WORDEN MASTER OF SCIENCE Behaal een academisch diploma. Ontwikkel uw loopbaan als gerontoloog U bent nu net afgestudeerde bachelor of enige tijd werkzaam als zorgverstrekker in een ziekenhuis,

Nadere informatie

Master of Science in het Sociaal Werk en Sociaal Beleid. Faculteit Sociale Wetenschappen

Master of Science in het Sociaal Werk en Sociaal Beleid. Faculteit Sociale Wetenschappen Master of Science in het Sociaal Werk en Sociaal Beleid Faculteit Sociale Wetenschappen Inhoud & achtergrond Sociaal Werk & Sociaal Beleid Internationale definitie van sociaal werk: Social work is a practice-based

Nadere informatie

Handleiding Honours Programma Wiskunde

Handleiding Honours Programma Wiskunde Handleiding Honours Programma Wiskunde Deze handleiding beschrijft inhoud en organisatie van het honours programma (HP) van de bacheloropleiding Wiskunde en Wiskunde en Toepassingen aan de Universiteit

Nadere informatie

Samenwerking Erasmus School of Economics en de Erasmus School of Law

Samenwerking Erasmus School of Economics en de Erasmus School of Law Erasmus School of Law Samenwerking Erasmus School of Economics en de Erasmus School of Law Masteropleidingen Fiscale Economie en Fiscaal Recht Nieuwe specialisatie Indirecte Belastingen per academisch

Nadere informatie

Eindrapport Stimulering beveiliging

Eindrapport Stimulering beveiliging indi-2009-12-024 Eindrapport Stimulering beveiliging Project : SURFworks Projectjaar : 2009 Projectmanager : Maurice van den Akker Auteur(s) : Maurice van den Akker Opleverdatum : december 2009 Versie

Nadere informatie

KENNISCENTRUM CREATE-IT, FACULTEIT DIGITALE MEDIA EN CREATIEVE INDUSTRIE

KENNISCENTRUM CREATE-IT, FACULTEIT DIGITALE MEDIA EN CREATIEVE INDUSTRIE KENNISCENTRUM CREATE-IT, FACULTEIT DIGITALE MEDIA EN CREATIEVE INDUSTRIE ONDERZOEK: JAARVERSLAG 2015 CREATE-IT/FDMCI April 2016 1 INHOUDSOPGAVE Inleiding... 3 1. Onderzoeksinput... 5 2. Producten van onderzoek...

Nadere informatie

Expertisecentrum E-QUAL. Inhuldiging E-QUAL leerstoelen

Expertisecentrum E-QUAL. Inhuldiging E-QUAL leerstoelen Expertisecentrum E-QUAL Inhuldiging E-QUAL leerstoelen 20 november 2014 Expertisecentrum E-QUAL URL: fmw.hogent.be/e-qual Coördinator: dr. Jessica De Maeyer Opgericht in de loop van het AJ 2011-2012 Is

Nadere informatie

OPLEIDINGSPRESENTATIE MANON TE VAARWERK STUDIEADVISEUR

OPLEIDINGSPRESENTATIE MANON TE VAARWERK STUDIEADVISEUR OPLEIDINGSPRESENTATIE MANON TE VAARWERK STUDIEADVISEUR TEST JE PSYCHOLOGISCHE KENNIS! Door te (nep)lachen voel je je gelukkiger WAAR NIET WAAR TEST JE PSYCHOLOGISCHE KENNIS! Bij een ongeluk is iemand het

Nadere informatie

Samenvatting aanvraag. Bijlage 8

Samenvatting aanvraag. Bijlage 8 Samenvatting aanvraag Bijlage 8 Samenvatting aanvraag Algemeen Soort aanvraag (kruis aan wat van toepassing is): X Nieuwe opleiding Nieuw Ad programma Nieuwe hbo master Nieuwe joint degree 1 Verplaatsing

Nadere informatie

Voor het programma van de opleiding gelden geen aanvullende toelatingsvoorwaarden.

Voor het programma van de opleiding gelden geen aanvullende toelatingsvoorwaarden. Opleidingsspecifiek deel Art.2.1 toelatingseisen opleiding Toelaatbaar tot de opleiding is de bezitter van een Nederlands of een buitenlands diploma van hoger onderwijs die aantoont te beschikken over

Nadere informatie

Concept Beoordelingskader voor het bijzondere kenmerk residentieel onderwijs

Concept Beoordelingskader voor het bijzondere kenmerk residentieel onderwijs Concept Beoordelingskader voor het bijzondere kenmerk residentieel onderwijs 2 december 2008 Inhoud 1 Inleiding 3 2 Beoordelingskader 4 pagina 2 1 Inleiding Dit beoordelingskader bevat een aantal facetten

Nadere informatie

2. Selectie van studenten geschiedt op basis van een oordeel over de volgende kerncompetenties van belangstellenden:

2. Selectie van studenten geschiedt op basis van een oordeel over de volgende kerncompetenties van belangstellenden: Opleidingsspecifieke deel OER, 2017-2018 Opleiding / programma: Theologie en Religiewetenschappen Programma: Religie en Samenleving Artikel Tekst 2.1 Toelatingseisen opleiding 1. Voor toelating tot de

Nadere informatie

Opleiding / programma: Filosofie - Philosophy / Wijsbegeerte (dicht sinds 1 september 2016), Applied Ethics (see English EER)

Opleiding / programma: Filosofie - Philosophy / Wijsbegeerte (dicht sinds 1 september 2016), Applied Ethics (see English EER) Opleidingsspecifieke deel OER, 2017-2018 Opleiding / programma: Filosofie - Philosophy / Wijsbegeerte (dicht sinds 1 september 2016), Applied Ethics (see English EER) Artikel Tekst 2.1 Toelatingseisen

Nadere informatie

Opleiding / programma: Filosofie - Philosophy / Wijsbegeerte (dicht per 1 september 2016), Applied Ethics (see English EER)

Opleiding / programma: Filosofie - Philosophy / Wijsbegeerte (dicht per 1 september 2016), Applied Ethics (see English EER) Opleidingsspecifieke deel OER, 2016-2017 Opleiding / programma: Filosofie - Philosophy / Wijsbegeerte (dicht per 1 september 2016), Applied Ethics (see English EER) Artikel Tekst 2.1 Toelatingseisen opleiding

Nadere informatie

BESTUURSKUNDE BESTUREN VAN VEILIGHEID

BESTUURSKUNDE BESTUREN VAN VEILIGHEID BESTUURSKUNDE BESTUREN VAN VEILIGHEID BESTUURSKUNDE: BESTUREN VAN VEILIGHEID > Een unieke combinatie van algemene bestuurskundevakken en vakken die zich toeleggen op het besturen van veiligheid; algemene

Nadere informatie

Opleidingsspecifieke deel OER, Opleiding / programma: BA Liberal Arts and Sciences

Opleidingsspecifieke deel OER, Opleiding / programma: BA Liberal Arts and Sciences Opleidingsspecifieke deel OER, 2017-2018 Opleiding / programma: Artikel Tekst 2.3 Colloquium doctum Het toelatingsonderzoek, bedoeld in art. 7.29 van de wet, heeft betrekking op de volgende vakken op het

Nadere informatie

Profiel leden Stichtingsbestuur, Algemeen

Profiel leden Stichtingsbestuur, Algemeen MEMO Aan: Van: Voorzitter Stichtingsbestuur Legal Affairs Datum: 28 maart 2014 Onderwerp: Profielschetsen SB, Concept 3 Voor de invulling van de toezichthoudende functie van het Stichtingsbestuur van TiU

Nadere informatie

Inhoudsopgave. Verslag van raad van toezicht 2. Voorwoord 5. Kengetallen 6. Inhoudelijk verslag. 1 Het jaar 2015 in hoofdlijnen 8

Inhoudsopgave. Verslag van raad van toezicht 2. Voorwoord 5. Kengetallen 6. Inhoudelijk verslag. 1 Het jaar 2015 in hoofdlijnen 8 JAARVERSLAG 2015 Inhoudsopgave Verslag van raad van toezicht 2 Voorwoord 5 Kengetallen 6 Inhoudelijk verslag 1 Het jaar 2015 in hoofdlijnen 8 2 Prestatieafspraak 11 3 Onderzoek en valorisatie 16 4 Onderwijs

Nadere informatie

ONDERWIJS- EN EXAMENREGELING. Faculteit der Filosofie, Theologe en Religiewetenschappen. Deel 2 (opleidingsspecifiek deel): Bachelor Theologie

ONDERWIJS- EN EXAMENREGELING. Faculteit der Filosofie, Theologe en Religiewetenschappen. Deel 2 (opleidingsspecifiek deel): Bachelor Theologie ONDERWIJS- EN EXAMENREGELING 2016-2017 Faculteit der Filosofie, Theologe en Religiewetenschappen Deel 2 (opleidingsspecifiek deel): Deze onderwijs- en examenregeling (OER-FFTR) treedt in werking op 1 september

Nadere informatie

Studeren in Nederland

Studeren in Nederland Studeren in Nederland Annekee de Jager Kaj Temme Nederlandse Ambassade Brussel Leuven, 27 oktober 2015 Inhoud 1. Nederland 2. Waarom studeren in Nederland? 3. Onderwijs in Nederland 4. Nederlandse studentensteden

Nadere informatie

Palliative care in an aging society Palliatieve zorg in een ouder wordende samenleving. 3rd Amsterdam Symposium on Palliative Care

Palliative care in an aging society Palliatieve zorg in een ouder wordende samenleving. 3rd Amsterdam Symposium on Palliative Care 3rd Amsterdam Symposium on Palliative Care Palliative care in an aging society Palliatieve zorg in een ouder wordende samenleving Dinsdag 8 oktober 2013 Auditorium Vrije Universiteit Amsterdam Palliative

Nadere informatie

Onderwijs- en Examenregeling (OER) Masterprogramma van Pedagogische Wetenschappen. Faculteit der Gedrags- en Maatschappijwetenschappen

Onderwijs- en Examenregeling (OER) Masterprogramma van Pedagogische Wetenschappen. Faculteit der Gedrags- en Maatschappijwetenschappen Onderwijs- en Examenregeling (OER) Masterprogramma van Pedagogische Wetenschappen Faculteit der Gedrags- en Maatschappijwetenschappen 2018-2019 Bijlage: het programma Paragraaf 1 Algemene bepalingen Artikel

Nadere informatie

Regie 3.0. een stap verder... Een serie masterclasses om bibliotheken in transitie te ondersteunen met allianties, transitiemanagement en geldstromen.

Regie 3.0. een stap verder... Een serie masterclasses om bibliotheken in transitie te ondersteunen met allianties, transitiemanagement en geldstromen. Regie 3.0 een stap verder... Een serie masterclasses om bibliotheken in transitie te ondersteunen met allianties, transitiemanagement en geldstromen. Regie 3.0 een stap verder... Een serie masterclasses

Nadere informatie

Onderwijs in Kaart 2018 Cijfermatige onderwijsontwikkelingen in Noord-Brabant HBO

Onderwijs in Kaart 2018 Cijfermatige onderwijsontwikkelingen in Noord-Brabant HBO Onderwijs in Kaart 2018 Cijfermatige onderwijsontwikkelingen in Noord-Brabant HBO 1 - Onderwijs in Kaart 2018-hbo.docx - 16-6-2017 Transvorm Inhoud 1. Inleiding... 3 2. Hbo Gezondheidszorg en Sociale Studies

Nadere informatie

BREED Geïntegreerd Interdisciplinair INNOVATIEF

BREED Geïntegreerd Interdisciplinair INNOVATIEF De Faculteit der Geesteswetenschappen van de UvA BREED Geïntegreerd Interdisciplinair INNOVATIEF Geesteswetenschappen Geesteswetenschappen in Amsterdam 1 Voorbeelden van structurele samenwerkingsverbanden

Nadere informatie

Macrodoelmatigheidsdossier BSc Business Analytics AANVRAAGFORMULIER NIEUWE OPLEIDING. 1. Basisgegevens. Tongersestraat LM Maastricht

Macrodoelmatigheidsdossier BSc Business Analytics AANVRAAGFORMULIER NIEUWE OPLEIDING. 1. Basisgegevens. Tongersestraat LM Maastricht AANVRAAGFORMULIER NIEUWE OPLEIDING 1. Basisgegevens Naam instelling(en) Contactgegevens Universiteit Maastricht School of Business and Economics Tongersestraat 53 6211 LM Maastricht 1 Naam Internationale

Nadere informatie

4. De bezitter van het diploma van de bacheloropleiding Liberal Arts & Sciences van de

4. De bezitter van het diploma van de bacheloropleiding Liberal Arts & Sciences van de Opleidingsspecifieke deel OER, 2015-2016 Opleiding / programma: Mediastudies/ Film- en televisiewetenschap; Nieuwe media en digitale cultuur Artikel Tekst 2.1 Toelatingseisen opleiding Alle studenten die

Nadere informatie

Format samenvatting aanvraag. Opmerking vooraf

Format samenvatting aanvraag. Opmerking vooraf Format samenvatting aanvraag Opmerking vooraf Mocht u de voorkeur geven aan openbaarmaking van de gehele aanvraag in plaats van uitsluitend onderstaande samenvatting dan kunt u dat kenbaar maken bij het

Nadere informatie

Europese toppositie voor Management onderzoek van Erasmus Universiteit Rotterdam

Europese toppositie voor Management onderzoek van Erasmus Universiteit Rotterdam Persbericht Europese toppositie voor Management onderzoek van Erasmus Universiteit Rotterdam Belang van managementonderzoek In een onlangs verschenen rapport*) van de Rijksuniversiteit Leiden is de kwaliteit

Nadere informatie

Dubbeltalent gezocht. VUmc Zigma Zij-Instroomprogramma Geneeskunde Master Amsterdam

Dubbeltalent gezocht. VUmc Zigma Zij-Instroomprogramma Geneeskunde Master Amsterdam Dubbeltalent gezocht VUmc Zigma 2019-2020 Zij-Instroomprogramma Geneeskunde Master Amsterdam De opleiding Ben je een talentvolle student met interesse in en ervaring met wetenschap pelijk onderzoek? Misschien

Nadere informatie

BESTUURSKUNDE BESTUREN VAN MAATSCHAPPELIJKE ORGANSIATIES

BESTUURSKUNDE BESTUREN VAN MAATSCHAPPELIJKE ORGANSIATIES BESTUURSKUNDE BESTUREN VAN MAATSCHAPPELIJKE ORGANSIATIES 2 Faculteit der Sociale Wetenschappen BESTUURSKUNDE: BESTUREN VAN MAATSCHAPPELIJKE ORGANISATIES > Combinatie van algemene bestuurskundige kennis

Nadere informatie

Opleiding / programma: BA Liberal Arts and Sciences. Artikel Tekst 2.3 Colloquium doctum

Opleiding / programma: BA Liberal Arts and Sciences. Artikel Tekst 2.3 Colloquium doctum Opleidingsspecifieke deel OER, 2018-2019 Opleiding / programma: Artikel Tekst 2.3 Colloquium doctum Het toelatingsonderzoek, bedoeld in art. 7.29 van de wet, heeft betrekking op de volgende vakken op het

Nadere informatie

Beleidsplan 2013-2015. Universiteitsfonds Universiteit voor Humanistiek

Beleidsplan 2013-2015. Universiteitsfonds Universiteit voor Humanistiek Beleidsplan 2013-2015 Universiteitsfonds Universiteit voor Humanistiek Beleidsplan Universiteitsfonds Universiteit voor Humanistiek 2013-2015 Vastgesteld in de bestuursvergadering van 30 augustus 2013

Nadere informatie

Universiteit Leiden. John Kroes 12 mei 2017

Universiteit Leiden. John Kroes 12 mei 2017 Universiteit Leiden John Kroes 12 mei 2017 In Leiden en Den Haag Leiden Nederland Amsterdam Den Haag Eerste Universiteit van Nederland Opgericht door Willem van Oranje in 1575 Als beloning voor verzet

Nadere informatie

Men komt in aanmerking voor toelating tot het programma Kunstgeschiedenis indien men aantoont te beschikken over de volgende competenties:

Men komt in aanmerking voor toelating tot het programma Kunstgeschiedenis indien men aantoont te beschikken over de volgende competenties: Opleidingsspecifieke deel OER, 2016-2017 De opleiding Kunst- en cultuurwetenschappen Arts and Culture bestaat uit de programma s: Kunstgeschiedenis Gender Studies (see English EER) Arts & Society (voorheen

Nadere informatie

GEMEENSCHAPPELIJKE REGELING ONDERZOEKSCHOOL OIKOS

GEMEENSCHAPPELIJKE REGELING ONDERZOEKSCHOOL OIKOS De Colleges van Bestuur van: GEMEENSCHAPPELIJKE REGELING ONDERZOEKSCHOOL OIKOS 2017-2021 de Radboud Universiteit Nijmegen; de Rijksuniversiteit Groningen; de Universiteit Leiden; de Universiteit Utrecht;

Nadere informatie

Feiten en cijfers. Afgestudeerden en uitvallers

Feiten en cijfers. Afgestudeerden en uitvallers Feiten en cijfers Afgestudeerden en uitvallers April 2017 Inhoud 1 Het algemene beeld 2 2 Start van de studie: uitvallers 4 3 Start van de studie: wisselaars 5 4 Afsluiting van de studie: studiesucces

Nadere informatie

Hoger onderwijs MEEKIJKEN OP HET DASH BOARD. Drie hogescholen en hun visualisaties

Hoger onderwijs MEEKIJKEN OP HET DASH BOARD. Drie hogescholen en hun visualisaties TH MA 5-14 Vernieuwingen Datarubriek in de praktijk MEEKIJKEN OP HET DASH BOARD Drie hogescholen en hun visualisaties Deze bijdrage kwam tot stand onder redactie van Reinout van Brakel met medewerking

Nadere informatie

Conferentie Promoveren en promotietrajecten. VU Amsterdam, 15 mei 2013

Conferentie Promoveren en promotietrajecten. VU Amsterdam, 15 mei 2013 Conferentie Promoveren en promotietrajecten VU Amsterdam, 15 mei 2013 Heden en toekomst van promoveren Prof. Martin Kropff, rector Wageningen University Promoveren: wat is onveranderd? Kern: het (leren)

Nadere informatie

Factsheet. Instroom hbo toegenomen, lichte groei aantal inschrijvingen en aantal gediplomeerden neemt gestaag toe.

Factsheet. Instroom hbo toegenomen, lichte groei aantal inschrijvingen en aantal gediplomeerden neemt gestaag toe. 30 januari 2017 Feiten & Cijfers Instroom hbo toegenomen, lichte groei aantal inschrijvingen en aantal gediplomeerden neemt gestaag toe. Het aantal beginnende studenten in het hbo is in 2016-17 gegroeid

Nadere informatie

Handreiking bij het beoordelingskader voor het bijzonder kenmerk Kleinschalig en intensief onderwijs

Handreiking bij het beoordelingskader voor het bijzonder kenmerk Kleinschalig en intensief onderwijs Handreiking bij het beoordelingskader voor het bijzonder kenmerk Kleinschalig en intensief onderwijs 12 november 2012 Inhoudsopgave 1 Inleiding 3 2 Handreiking voor specifieke invulling van de standaarden

Nadere informatie

7 januari Beste Collega s en studenten,

7 januari Beste Collega s en studenten, 7 januari 2014 Beste Collega s en studenten, Voor ons ligt 2014, een heel nieuw jaar om te besteden aan onderzoek en onderwijs aan ontwikkeling van kennis en aan delen van kennis met elkaar en met de ons

Nadere informatie

Pre-masterprogramma. Negen masterspecialisaties

Pre-masterprogramma. Negen masterspecialisaties Pre-masterprogramma Maakt u plannen voor een masteropleiding Psychologie? Heeft u een afgeronde vierjarige hbo-opleiding of een driejarige bachelor wo-opleiding? Dan kan, voor sommigen van u, het eenjarige

Nadere informatie

Feiten en cijfers. Afgestudeerden en uitvallers in het hoger beroepsonderwijs. April 2016

Feiten en cijfers. Afgestudeerden en uitvallers in het hoger beroepsonderwijs. April 2016 Feiten en cijfers Afgestudeerden en uitvallers in het hoger beroepsonderwijs April 2016 Feiten en cijfers 2 Het algemene beeld Start van de studie uitval en wisselaars Tal van inspanningen bij hogescholen

Nadere informatie

Rede Opening Academisch Jaar Maandag 2 september 2013 Universiteit voor Humanistiek Prof. dr. Gerty Lensvelt-Mulders, rector

Rede Opening Academisch Jaar Maandag 2 september 2013 Universiteit voor Humanistiek Prof. dr. Gerty Lensvelt-Mulders, rector Rede Opening Academisch Jaar Maandag 2 september 2013 Universiteit voor Humanistiek Prof. dr. Gerty Lensvelt-Mulders, rector Welkom op deze feestelijke opening van het academisch jaar 2013-2014. Een speciaal

Nadere informatie

Statistiek rooms-katholieke theologische opleidingen 2007

Statistiek rooms-katholieke theologische opleidingen 2007 Statistiek rooms-katholieke theologische opleidingen 2007 De studentenaantallen in het studiejaar 2006/2007 Rapport nr. 563 oktober 2007 Jolanda Massaar- Remmerswaal dr. Ton Bernts KASKI onderzoek en advies

Nadere informatie

Wijziging van de Regeling nadere vooropleidingseisen hoger onderwijs 2007 in verband met vervanging van de bijlagen

Wijziging van de Regeling nadere vooropleidingseisen hoger onderwijs 2007 in verband met vervanging van de bijlagen Algemeen Verbindend Voorschrift Betreft de onderwijssector(en) Voortgezet onderwijs Hoger onderwijs en Wetenschappelijk onderzoek Informatie CFI/ICO vo 079-3232.444 bvh 079-3232.666 Wijziging van de Regeling

Nadere informatie

Ontwikkelingen in het hoger onderwijs. Ontwikkelingen in het hoger onderwijs. Ontwikkelingen in het hoger onderwijs

Ontwikkelingen in het hoger onderwijs. Ontwikkelingen in het hoger onderwijs. Ontwikkelingen in het hoger onderwijs Ontwikkelingen in het hoger onderwijs Presentatie Heideheeren Leuven, 1425 17 februari 2010 Ontwikkelingen in het hoger onderwijs Leiden, 1575 Ontwikkelingen in het hoger onderwijs Bologna, 1088 Ontwikkelingen

Nadere informatie

De Gespecialiseerde Professional

De Gespecialiseerde Professional Top Talent Programma Excellentietraject: Facility Management F-MEX De Gespecialiseerde Professional Academie: HBS Saxion University of Applied Science Auteur: Benedicte de Vries Datum: 13-07-2015 1 Programma:

Nadere informatie

STRATAEGOS CONSULTING

STRATAEGOS CONSULTING STRATAEGOS CONSULTING EXECUTIE CONSULTING STRATAEGOS.COM WELKOM EXECUTIE CONSULTING WELKOM BIJ STRATAEGOS CONSULTING Strataegos Consulting is een strategie consultancy met speciale focus op strategie executie.

Nadere informatie

HET WERK EN DE LEERBEHOEFTEN VAN LERARENOPLEIDERS

HET WERK EN DE LEERBEHOEFTEN VAN LERARENOPLEIDERS HET WERK EN DE LEERBEHOEFTEN VAN LERARENOPLEIDERS VELONCONGRES 2017 J.J.DENGERINK@VU.NL 1 LERARENOPLEIDERS UIT Noorwegen NTNU Trondheim Engeland UEL London Schotland U Aberdeen Ierland U Limerick Vlaanderen

Nadere informatie