Vlinders in West-Friesland 2003

Transcriptie

1 afdeling Hoorn/West-Friesland

2 Index pagina 1 Inleiding 3 2 Voorgeschiedenis 4 3 Verloop project 4 4 Resultaat Argusvlinder Atalanta Boomblauwtje Citroenvlinder Dagpauwoog Distelvlinder Gehakkelde aurelia Groot koolwitje Hooibeestje Icarusblauwtje Klein geaderd witje Klein koolwitje Kleine vos Kleine vuurvlinder Landkaartje Oranjetipje Zwartsprietdikkopje Overige en 25 5 Vergelijking van de resultaten 26 6 Handreiking voor vlindervriendelijk beheer 28 7 Literatuur & Nuttige adressen 30 8 Bijlage Weeroverzicht Algemene informatie over de KNNV 35 Voorplaat: KLEINE VOS (Aglais urticae), terug van weggeweest - P.L.J. Schoenmakers Colofon: Eindredactie Samenstelling Afbeeldingen Opmaak : Egbert Baars : KNNV vlinderwerkgroep : Vlinderstichting : Egbert Baars Uitgave van : KNNV afdeling Hoorn/West-Friesland Datum : 2004 Nummer : HN/01RAP Secretariaat : Yellowlaan 24, 1695 HV Blokker, telefoon: (0229) hoorn@knnv.nl Website : KNNV afd. Hoorn/West-Friesland De tekst uit deze uitgave mag niet worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotocopie, microfilm of op welke wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de KNNV afd. Hoorn/West-Friesland 2

3 1 Inleiding Het project Vlinders in West-Friesland is georganiseerd door de KNNV, vereniging voor veldbiologie, afdeling Hoorn/West-Friesland. Het doel van onze vereniging is het bevorderen van natuurstudie, natuurbescherming en natuurbeleving. Het project begon in 2002 en loopt tot Doel van het vlinderproject Het doel van dit vlinderproject is de verspreiding en biologie van 17 vlinderen die in ons waarnemingsgebied voorkomen beter te leren kennen. Dit leidt hopelijk tot een beter begrip van de eisen die deze vlinders stellen aan hun leefomgeving. Het voorkomen van vlinders zegt daarom iets over de kwaliteit van ons leefmilieu. Het resultaat van het project stelt ons in staat om sneller te beoordelen waar die leefomgeving wordt bedreigd of kan worden verbeterd. Financiering Het totale project is uit eigen middelen gefinancierd. Leeswijzer In hoofdstuk 2 is de voorgeschiedenis van het project weergegeven. In hoofdstuk 3 staat het verloop van het project. In hoofdstuk 4 zijn de resultaten weergegeven. In hoofdstuk 5 staat een vergelijking van de rersultaten. In hoofdstuk 6 is aangegeven hoe het beheer ten gunste van vlinders kan worden uitgevoerd. Hoofdstuk 7 bevat een overzicht van de gebruikte literatuur en nuttige adressen. In de bijlage treft u het weeroverzicht van 2003 en algemene informatie over de KNNV afdeling Hoorn/West-Friesland aan. Waarnemingsgebied KNNV afd. Hoorn/West-Friesland 3

4 2 Voorgeschiedenis Start Sinds 1998 is binnen de KNNV afdeling Hoorn/West-Friesland een vlinderwerkgroep actief. Na het verzamelen van losse waarnemingen en het lopen van enkele telroutes groeide de behoefte aan een overzicht, een totaalbeeld, van het voorkomen van dagvlinders in ons hele werkgebied. Zo is in 2000 bij de vlinderwerkgroep het idee ontstaan om een vlinderproject op te zetten waar het grote publiek aan mee zou kunnen werken. Het bestuur stond achter het idee en verzocht de vlinderwerkgroep het project verder uit te werken. Vlinderkaart en waarnemingsformulier Eind 2001 zijn we gestart met het ontwerpen van de vlinderkaart en het waarnemingsformulier. Via de Vlinderstichting heeft de werkgroep de beschikking gekregen over mooie afbeeldingen, die kosteloos voor dit project gebruikt mochten worden. Bij een aantal drukkerijen werd een kostenopgave aangevraagd. Na goedkeuring van het bestuur is er aan één van de drukkerijen opdracht gegeven om vlinderkaarten te drukken. In 2003 zijn er wederom vlinderkaarten gedrukt, hiervan zijn er verspreid. Verspreiding De kaarten zijn via bibliotheken, VVV's en tuincentra aan het publiek aangeboden. De instanties waar de KNNV de kaarten heeft aangeboden waren enthousiast en de belangstelling van het publiek was wederom groot. Daarnaast is er ruim aandacht aan het project besteed in de locale pers en radio en op onze eigen website ( 3 Verloop project Zoals al aangegeven was de belangstelling voor de vlinderkaart enorm en de reacties waren heel leuk. De direct benaderde mensen wilden allemaal wel meedoen aan het project en zouden de waarnemingsformulieren dan ook invullen. Uiteindelijk hebben er 120 (tegen 171 in 2002) mensen gereageerd (zie kaartje op pagina 6). Via de post en zijn deze ingevulde waarnemingsformulieren ingeleverd of binnengekomen. Deze reacties varieerden van een enkele waarneming tot aan honderden, van maand tot maand bijgehouden, waarnemingen. GEELSPRIETDIKKOPJE P.L.J. Schoenmakers 4

5 4 Resultaten Voordat we het resultaat van 2003 weergeven willen we eerst alle mensen bedanken die hebben meegewerkt in het tweede jaar van het vlinderproject. Ondanks het feit dat er minder mensen meegewerkt hebben waren er veel meldingen van dag- en nachtvlinders. Ook de medewerking van bibliotheken, de plaatselijke en de regionale pers heeft bijgedragen tot een ongekend hoog aantal vlindermeldingen. Ook Jan Nanne uit Hensbroek willen wij danken voor het beschikbaar stellen van de weergegevens. De vlinderwerkgroep heeft haar steentje bijgedragen door de excursies te houden op de z.g. witte vlekken zoals in de polders Het Grootslag. Bij de vlinderexcursies werkte het weer volop mee. Egbert Baars heeft gewoonte getrouw het project op de KNNV website aangekondigd. Het vlinderproject staat hier uitvoerig beschreven met de uitwerking van de gegevens van 2002 en Iedereen kan hier ook de invulformulieren ophalen. Mede door Egbert's enorme inzet kunnen we dit jaar opnieuw van een succes spreken. Dag vlinders? De Vlinderstichting zet zich in voor het behoud van de vlinders. Stort uw gift op postgiro of word donateur ( 22,00). Voor het te laat is... Bel Workshop en excursies In Scharwoude (Suyderbraeck) is een vlinderworkshop gehouden o.l.v. Jan Marbus en Henny van der Groep. Door de enthousiaste reacties is er besloten om in 2004 opnieuw een workshop te houden. Vermoedelijk heeft de nachtvlinderexcursie bijgedragen tot een hoger aantal meldingen van nachtvlinders dan vorig jaar. Omdat nachtvlinders niet eenvoudig te determineren zijn zal er in 2004 weer een avondexcursie worden georganiseerd. De cijfers Er zijn in totaal vlinders doorgegeven. Hieruit blijkt dat er enthousiast op het project is gereageerd. Naast de 17 en van de vlinderkaart zijn en nog 14 dagvlinderen en 78 nachtvlinderen gemeld. Van de 17 gevraagde en zijn er bij elkaar gezien. In de onderstaande tabel staan de waarnemingen van de 17 dagvlinderen van maand tot maand weergegeven. 1 Argusvlinder Atalanta Boomblauwtje Citroenvlinder Dagpauwoog Distelvlinder Gehakkelde aurelia Groot koolwitje Hooibeestje Icarusblauwtje Klein geaderd witje Klein koolwitje Kleine vos Kleine vuurvlinder Landkaartje Oranjetipje Zwartsprietdikkopje totaal totaal 5

6 Op het bovenstaande kaartje zie je de lokaties van de waarnemers over de jaren 2002 (driehoek omlaag) en 2003 (driehoek omhoog). 6

7 Hieronder zijn de 17 verschillende en in een grafiek weergegeven Vlinderen Argusvlinder Atalanta Boomblauwtje Citroenvlinder Dagpauwoog Distelvlinder Gehakkelde aurelia Groot koolwitje Hooibeestje Icarusblauwtje Klein geaderd witje Klein koolwitje Kleine vos Kleine vuurvlinder Landkaartje Oranjetipje Zwartsprietdikkopje Aantallen per (de van boven naar beneden genoemde en zijn van links naar rechts weergegeven) In de onderstaande tabel staat de eerste en de laatste datum waarop de 17 vlinderen zijn waargenomen. Daarnaast staat de datum waarop de meeste vlinders van een zijn gezien en het aantal op die dag. vroegste Argusvlinder Atalanta Boomblauwtje Citroenvlinder Dagpauwoog Distelvlinder Gehakkelde aurelia Groot koolwitje Hooibeestje Icarusblauwtje Klein geaderd witje Klein koolwitje Kleine vos Kleine vuurvlinder Landkaartje Oranjetipje Zwartsprietdikkopje laatste hoogste aantal NB. Voor de eenduidigheid is, bij de grafieken in de paragrafen 4.1 t/m 4.17, gekozen om langs de x-as steeds dezelfde maanden aan te houden ( t/m ), en voor de duidelijkheid 7 verschillende schalen voor de aantallen op de y-as n.l. 2000, 1000, 500, 250, 150, 100 en 50. 7

8 4.1 Argusvlinder (Lasiommata megera) totaal Argusvlinder Verspreiding van de ARGUSVLINDER (hoe donkerder de stip hoe meer waarnemingen) Argusvlinder Aantallen per maand (de van boven naar beneden genoemde maanden zijn van links naar rechts weergegeven) 8

9 4.2 Atalanta (Vanessa atalanta) totaal Atalanta Verspreiding van de ATALANTA (hoe donkerder de stip hoe meer waarnemingen) Atalanta Aantallen per maand (de van boven naar beneden genoemde maanden zijn van links naar rechts weergegeven) 9

10 4.3 Boomblauwtje (Celastrina argiolus) totaal Boomblauwtje Verspreiding van het BOOMBLAUWTJE (hoe donkerder de stip hoe meer waarnemingen) Boomblauwtje Aantallen per maand (de van boven naar beneden genoemde maanden zijn van links naar rechts weergegeven) 10

11 4.4 Citroenvlinder (Gonepteryx rhamni) totaal Citroenvlinder Verspreiding van de CITROENVLINDER (hoe donkerder de stip hoe meer waarnemingen) Citroenvlinder Aantallen per maand (de van boven naar beneden genoemde maanden zijn van links naar rechts weergegeven) 11

12 4.5 Dagpauwoog (Inachis io) totaal Dagpauwoog Verspreiding van de DAGPAUWOOG (hoe donkerder de stip hoe meer waarnemingen) Dagpauwoog Aantallen per maand (de van boven naar beneden genoemde maanden zijn van links naar rechts weergegeven) 12

13 4.6 Distelvlinder (Vanessa cardui) totaal Distelvlinder Verspreiding van de DISTELVLINDER (hoe donkerder de stip hoe meer waarnemingen) Distelvlinder Aantallen per maand (de van boven naar beneden genoemde maanden zijn van links naar rechts weergegeven) 13

14 4.7 Gehakkelde aurelia (Polygonia c-album) totaal Gehakkelde aurelia Verspreiding van de GEHAKKELDE AURELIA (hoe donkerder de stip hoe meer waarnemingen) Gehakkelde aurelia Aantallen per maand (de van boven naar beneden genoemde maanden zijn van links naar rechts weergegeven) 14

15 4.8 Groot koolwitje (Pieris brassicae) totaal Groot koolwitje Verspreiding van het GROOT KOOLWITJE (hoe donkerder de stip hoe meer waarnemingen) Groot koolwitje Aantallen per maand (de van boven naar beneden genoemde maanden zijn van links naar rechts weergegeven) 15

16 4.9 Hooibeestje (Coenonympha pamphilus) totaal Hooibeestje Verspreiding van het HOOIBEESTJE (hoe donkerder de stip hoe meer waarnemingen) 50 0 Hooibeestje Aantallen per maand (de van boven naar beneden genoemde maanden zijn van links naar rechts weergegeven) 16

17 4.10 Icarusblauwtje (Polyommatus icarus) totaal Icarusblauwtje Verspreiding van het ICARUSBLAUWTJE (hoe donkerder de stip hoe meer waarnemingen) Icarusblauwtje Aantallen per maand (de van boven naar beneden genoemde maanden zijn van links naar rechts weergegeven) 17

18 4.11 Klein geaderd witje (Pieris napi) totaal Klein geaderd witje Verspreiding van het KLEIN GEADERD WITJE (hoe donkerder de stip hoe meer waarnemingen) Klein geaderd witje Aantallen per maand (de van boven naar beneden genoemde maanden zijn van links naar rechts weergegeven) 18

19 4.12 Klein koolwitje (Pieris rapae) totaal Klein koolwitje Verspreiding van het KLEIN KOOLWITJE (hoe donkerder de stip hoe meer waarnemingen) Klein koolwitje Aantallen per maand (de van boven naar beneden genoemde maanden zijn van links naar rechts weergegeven) 19

20 4.13 Kleine vos (Aglais urticae) totaal Kleine vos Verspreiding van de KLEINE VOS (hoe donkerder de stip hoe meer waarnemingen) Klein geaderd witje Aantallen per maand (de van boven naar beneden genoemde maanden zijn van links naar rechts weergegeven) 20

21 4.14 Kleine vuurvlinder (Lycaena phlaeas) totaal Kleine vuurvlinder Verspreiding van de KLEINE VUURVLINDER (hoe donkerder de stip hoe meer waarnemingen) Kleine vuurvlinder Aantallen per maand (de van boven naar beneden genoemde maanden zijn van links naar rechts weergegeven) 21

22 4.15 Landkaartje (Araschnia levana) totaal Landkaartje Verspreiding van het LANDKAARTJE (hoe donkerder de stip hoe meer waarnemingen) Landkaartje Aantallen per maand (de van boven naar beneden genoemde maanden zijn van links naar rechts weergegeven) 22

23 4.16 Oranjetipje (Anthocharis cardamines) totaal Oranjetipje Verspreiding van het ORANJETIPJE (hoe donkerder de stip hoe meer waarnemingen) 50 0 Oranjetipje Aantallen per maand (de van boven naar beneden genoemde maanden zijn van links naar rechts weergegeven) 23

24 4.17 Zwartsprietdikkopje (Thymelicus lineola) totaal Zwartsprietdikkopje Verspreiding van het ZWARTSPRIETDIKKOPJE (hoe donkerder de stip hoe meer waarnemingen) Zwartsprietdikkopje Aantallen per maand (de van boven naar beneden genoemde maanden zijn van links naar rechts weergegeven) 24

25 4.18 Overige en Naast de 17 op de vlinderkaart aangegeven en zijn er nog verschillende andere dagen nachtvlinderen doorgegeven. In de onderstaande tabellen zijn deze weergegeven Dagvlinders Bont zandoogje 7 Bruin blauwtje 48 Bruin zandoogje 5 Geelsprietdikkopje 1 Gele luzernevlinder 23 Groentje 2 Groot dikkopje 3 Grote parelmoervlinder 1 Keizersmantel 1 Kleine ijsvogelvlinder 2 Kleine parelmoervlinder 16 Koevinkje 3 Koninginnepage 3 Oranje luzernevlinder 143 Resedawitje GROENTJE (Callophrys rubi) Nachtvlinders Nachtvlinders SINT JACOBSVLINDER (Tyria jacobaeae) KLEINE PARELMOERVLINDER (Issoria lathonia) GAMMA-UIL (Autographa gamma) MUNTVLINDER (Pyrausta aurata) Agaatvlinder 9 Kleverspanner 25 Agriphila tristella 4 Koper vlinder, glansuil 3 Alsophila aescularia 1 Koperuil 1 Anjermot 5 Kroosvlindertje 3 Appelwespvlinder 1 Lieveling 81 Aspitates Gilvaria 3 Ligusterpijlstaart 1 Bastaardhoornrups 7 Lindepijlstaart 1 Bontebessespanner 20 Lomaspilis marginata 2 Brandnetelmot 19 Lycia zonaria 1 Bruine snuituil 4 Meekrapvlinder 179 Cabera pusaria 11 Muntvlinder 848 Camptogramma bilineata 4 Mythimna 1 Chloroclysta truncata 1 Nomophila noctuella 42 Chrysoteuchia culmella 277 Piramidevlinder 10 Crambus pratella 55 Plakker 2 Dromedaris 1 Platyptilla gonodactyla 3 Earias clorana 1 Pleuroptya ruralis 99 Eilema griseola 2 Pyrausta aurata 16 Elignodonta ziczac 1 Pyrausta purpuralis 44 Elophila nymphaeata 1 Roesje 6 Eulithis mellinata 1 Rood weeskind 17 Eupithecia centaureata 5 Roodbandbeervlinder 12 Eupithecia succentaureat 1 Scoparia arundinata 8 Eurrhypara coronata 1 Semiothisa clathrata 47 Eurrhypara coronata 9 Spinselmotjes 50 Gamma-uil Stippelmot 790 Glasvleugelpijlstaart 2 Tauvlinder 23 Grasuil 2 Taxusmeter 1 Grote appelbladroller 1 Tienuursvlinder 3 Grote beervlinder 4 Tijgervlinder 1 Hagedoornvlinder 4 Waldstrobandspanner 1 Harlekijn 6 Waterleliemot 4 Huismoeder 36 Windepijlstaart 1 Hypena proboscidalis 1 Witvlakvlinder 1 Kameeltje 1 Xanthorhoe fluctuata 12 Kleine beer 2 Xanthorhoe montanata 13 Kleine hermelijn 1 Zomervlinder 2 Kleine wintervlinder 1 Zwarte c-uil 4 Kleine zomervlinder

26 5 Vergelijking van de resultaten Opnieuw was het weer een belangrijke invloedrijke factor. Het hele jaar door is het prachtig droog warm weer geweest. Dit heeft invloed gehad op de resultaten, want het weer is uitnodigend geweest om naar buiten te gaan. En het aantal waarnemingen is hoog. Dat was opvallend in de maanden,, en waar het aantal vlinders gestaag omhoog gaat. Het is echter in die periode ook vakantie en de mensen hebben meer tijd. In totaal zijn er van alle en vlinders meer waarnemingen gedaan. Alleen het BOOMBLAUWTJE is achteruitgegaan 901 in 2002 en 596 in Het ORANJETIPJE bleef ongeveer hetzelfde: 5 in 2002 en 7 in En het ICARUSBLAUWTJE was opvallend toegenomen van 98 in 2002 naar 844 in Recordbreker in de maand en over het hele jaar is het KLEINE KOOLWITJE. Overigens net zoals in Er was zelfs hier geen -dipje te bekennen. Verheugend is de toename van de KLEINE VOS met waarnemingen tegen in Nu maar afwachten of dit wil doorzetten. ATALANTA en DISTELVLINDER de koplopers van vorig jaar staan in 2003 hoog in de lijst. In totaal zijn er dagvlinders waargenomen Naast de 17 en van de vlinderkaart zijn er nog 15 andere dagen waargenomen, waaronder tamelijke bijzondere zoals het BONT ZANDOOGJE, BRUIN ZANDOOGJE, GELE- en ORANJE LUZERNEVLINDER, RESEDAWITJE, KLEINE PARELMOERVLINDER en KONINGINNEPAGE. In totaal zijn er 264 doorgegeven. Onder de 77 en nachtvlinders bevonden zich veel GAMMA-UILTJES (7.001). Ook de MEEKRAP of KOLIBRIEVLINDER werd verheugend veel waargenomen (179). En bijzonder waren de meldingen van de AGAATVLINDER, BRUINE SNUITUIL, GLASVLEUGELPIJLSTAART, WINDE- en LINDEPIJLSTAART. Door de GAMMA-UILTJES komen de nachtvlinders op een totaal van vlinders Witte vlekken Ondanks dat er dit jaar extra aandacht is besteed aan de gebieden waar in 2002 weinig vlinders zijn waargenomen, blijven er nog steeds witte vlekken op de kaart over. De overgebleven lege plekken zijn onder andere te vinden in de Zeevang, gemeente Opmeer, gemeente Wester-Koggenland, Schermer en Ursem (zie kaart op pagina 27). Klimaat Door klimaatwijziging (geleidelijke stijging van de temperatuur) is het mogelijk dat er op termijn andere vlinderen in de regio verschijnen. Temperatuurgrafiek (bron (KNMI) Tot slot Conclusies zijn uit twee jaar niet te trekken, het blijft bij vergelijkingen. Het buitengewone mooie weer zorgde ongetwijfeld voor een uitstekend resultaat waarvan we alleen maar mogen hopen dat dit de komende jaren doorzet. ORANJE LUZERNEVLINDER P.L.J. Schoenmakers 26

27 Op het bovenstaande kaartje zijn de waarnemingen van het KLEINE KOOLWITJE over de jaren 2002 (rondje) en 2003 (driehoekje) te zien. Dit geeft een goed beeld van de plaatsen waar we nog geen waarnemingen van vlinder hebben: de zogenaamde witte vlekken. 27

28 6 Handreiking voor vlindervriendelijk beheer Niet alleen heeft een nat, koud en winderig jaar invloed op de overlevingskansen van de vlinder. De biotoop is minstens net zo belangrijk. Aan het weer kunnen we gelukkig niet veel doen maar wel aan de leefomgeving voor de vlinder. Waar moet op gelet worden? In ieder geval kunnen beheerders voorwaarden scheppen voor een geschikte vlinderbiotoop. Daarbij moet men zich realiseren dat vlinders een ingewikkelde levenscyclus hebben. Bovendien heeft elke vlinder een voorkeur voor een bepaalde leefomgeving. Je kunt deze gebieden onderscheiden in: a. grazige gebieden (HOOIBEESTJE, ZWART- en GEELSPRIETDIKKOPJE, ARGUSVLINDER); b. kruidig milieu (ORANJETIP, KLEIN GEADERD WITJE, BRUIN BLAUWTJE, ICARUSBLAUWTJE); c. struweel en bosranden (GEHAKKELDE AURELIA, LANDKAARTJE, CITROENVLINDER). Zij zetten hun eieren af in het gras of op bladeren van kruiden, struiken en bomen. Elke beheersactiviteit zoals maaien of dunnen, kan de ontwikkeling van ei tot vlinder schaden. Belangrijk voor de vlinder en zijn ontwikkeling zijn de volgende punten. Maai- en snoeibeheer Gefaseerd maaien waarbij een deel ongemaaid blijft en de maaitijden aangepast worden kunnen vernietiging voorkomen van eieren, cocons, rupsen en vlinders. Het is zelfs aanbevelingswaardig om te overwegen een terrein of grasveld een jaar met rust te laten. Optimaal zou het zijn wanneer het maaisel afgevoerd kan worden waardoor er een meer gevarieerde plantengroei kan ontstaan. Dit is van belang voor verschillende vlinderen. Wanneer niet alles in één keer gesnoeid wordt in een plantsoen of tuin krijgen diverse insectenen meer kans om hun levenscyclus te voltooien. Microklimaat Het creëren van een microklimaat draagt bij tot de ontwikkeling van rups tot vlinder. Vooral het winderige en iets koudere klimaat in onze regio bezorgt de vlinder extra problemen. De vlinder gedijt het beste op beschutte nectarrijke plekken. Zonnewarmte en luchtvochtigheid scheppen goede voorwaarden voor de vlinder en zijn ontwikkeling. Bij de afdeling groenvoorzieningen in steden en op het platteland zou men zich kunnen inzetten om beschutte plekken te creëren bijv. door onderbrekingen te maken in rechte lijnen in de beplanting zodat er windluwe nissen ontstaan. Ook houtwallen en heggen breken de wind en bieden voldoende beschutting. BRUIN BLAUWTJE P.L.J. Schoenmakers 28

29 Voedselbronnen De vlinders houden van nectarplanten. Nectar is het voornaamste voedsel voor de vlinders. Een gevarieerd aanbod van bloeiende planten is nodig om de diverse en van vlinders in stand te houden. Rupsen daarentegen prefereren een waardplant zoals, BRANDNETEL, KLIMOP, HULST, SPORKEHOUT of KARDINAALSMUTS en diverse grasen. Structuur Tijdens de trek, of bij hun speurtocht naar voedsel en bij territoriumbepaling oriënteren vlinders zich op de structuur van het landschap. Daarbij maken ze gebruik van bloeiende slootkanten, akkerranden en wegbermen. We kunnen de overlevingskansen van vlinders dus vergroten door meer bloemrijke wegbermen aan te leggen. Dit is te realiseren door het inzaaien van zaadmengsels. Het resultaat is letterlijk aantrekkelijk voor mens en dier. Bedreiging Tot slot: vermesting, verontreiniging, verzuring, verdroging, versnippering en intensivering van het agrarisch grondgebruik zijn levensbedreigend voor vlinders. Chemische bestrijding van onkruiden in wegbermen, onder struiken en bomen is dodelijk voor de insectenwereld waaronder de vlinder. Wij hopen dat beheerders en tuineigenaren door het lezen van dit advies meer kansen zullen scheppen voor de flora- en fauna in onze regio. KONINGINNEPAGE P.L.J. Schoenmakers 29

30 7 Literatuur & Nuttige adressen Literatuur Dagvlinders in beeld, Frank Bos e.a., 2000, KNNV Uitgeverij, ISBN: Veldgids Dagvlinders, Wijnhoff e.a., 1999, KNNV Uitgeverij, ISBN: Praktisch natuurbeheer, Vlinders en Libellen, Dick Groenedijk e.a., 2001, KNNV Uitgeverij, ISBN: Vlinders in de tuin, Inge van Halder e.a., 2001, KNNV Uitgeverij, ISBN: Weeroverzicht Hensbroek 2003, Jan Nanne, Woudrustlaan 33, Hensbroek Adressen KNNV afdeling Hoorn/West-Friesland p.a. Yellowlaan 24, 1695 HV Blokker, tel.: (0229) , hoorn@knnv.nl, website: KNNV afdeling Hoorn/West-Friesland Vlinderwerkgroep coordinator: Henny van der Groep, Yellowlaan 24, 1695 HV Blokker, tel.: (0229) , hoorn@knnv.nl, website: KNNV - vereniging voor veldbiologie Postbus 19320, 3501 DH Utrecht tel.: (030) , bureau@knnv.nl, website: KNNV - Landelijke Insectenwerkgroep secretaris: A. v.d. Veen, Karveel 51-61, 8242 XE Lelystad, tel.: (0320) , avdveen@cuci.nl OASE, stichting ter bevordering van natuurlijke tuinen, parken en plantsoenen Kloosterstraat 5a, 6641 KW Beuningen tel. en fax: (024) De Vlinderstichting Postbus 506, 6700 AM Wageningen tel.: (0317) , info@vlinderstichting.nl website: KLEINE VUURVLINDER P.L.J. Schoenmakers 30

31 8 Bijlage 8.1 Weeroverzicht 8.2 Algemene informatie over de KNNV KLEINE PARELMOERVLINDER P.L.J. Schoenmakers 31

32 8.1 Het weer van 2003 in Hensbroek, door Jan Nanne 2003 dagen regen temp. luchtdruk maand totaal gem. gem. januari neerslag 14 28,5 3, , ,4 2 3,2 13,5 1,3 0 5,5 1,5 0 1, ,7 temp.hoog 9,5 9,6 4,2-0,4 1 0,3-1,2-3,4-4,4-2 1,2 4,4 8,4 8,8 8,2 8,4 4,2 6,6 7,2 8 9,2 7,5 7,6 7,8 7,5 7,7 9,7 9,8 6,2 2,3 0,2 4,97 temp.laag -1,6 6, ,2-7,2-6 -9,2-7,4-8, ,6 6,2 5,5 3,2 1,5 2,4 5,6 5,6 5,2 5,6-0, ,2 5,2 3,4 0,6-1,8 1,02 luchtdruk ,83 windrichting zo3 zw>o no2 no3 zw2 no4 o1 ono2 ono1 ozo2 zw2 zw2 zw5 wzw5 wzw6 w3 z5 zw2 z5 z6 zo2 w2 nnw4 w1 zw4 zw3 w5 nw7 nw5 w>no no neerslag 6 3 3, ,5 0,3 0 0, ,9 temp.hoog -1,4 4,6 5,4 5,6 6,2 3,3 6,4 8,2 6,4 5,8 1,2-1,3 1,2 2,6-0,2 0,3 1,4-0,3 2,8 3,6 5,8 6,2 10,6 11,2 9, ,6 14,2 5,06 temp.laag -5,4-1,4 2,4 1 1,2-2,5 1,6 5,6 5,2-0,6-2,8-2,3 4,7-5,3-3,2-3,5-6, ,2-5 -4,2-3,2-0,2-1,4-3,6-0,2 2,8-1,43 luchtdruk ,30 windrichting zzo4 zw4 w4 wnw5 nnw3 zzo2 zw2 zzw2 zo1 ozo1 zo1 o2 o2 ono2 ono4 o2 ono2 o4 o4 o3 ozo2 o2 o1 ozo1 o1 o2 o2 z neerslag 2 2, , , temp.hoog 12,8 9,4 12,6 9,6 12,8 7,4 8,8 8,5 10,6 11,2 11,2 8,5 9,4 10,7 10,5 13,4 8,6 13,4 8 7, ,2 16, ,56 15,8 17,8 18,9 11,7 12,4 11,48 temp.laag 5,2 6 1,6 0,2 7,7 5,6-0,4 4,8 7,2 7,4 8,2 6,6 3,4-1,3 0,8-1 -0, ,8 1,8-1 -1,2 1,8 3,2 2,2 4 4,2 4,4 4,2 4,2 3,04 luchtdruk ,53 windrichting z2 wnw2 nw1 zo3 zw2 wnw3 z5 w6 wzw6 zw5 zw4 n5 n2 no2 o2 zo1 n3 no1 n2 nw1 o3 o2 o1 zw2 no1 no1 no1 ozo1 nw2 nw3 nw neerslag , ,4 temp.hoog 10,8 9 9,2 11,8 11,5 10,6 8 8,8 8,2 8,3 11,8 13,5 17,2 19, ,8 21,4 17,6 12,6 16,4 24, ,3 21,2 23, , ,21 temp.laag 0,2 4,4 3,5 1,2 5,6 4,5-2 -2,6 4,4-1,5 1-0,3 0,8 6,8 6,7 7 4,6 4,2 4,4 4,4 6,6 9,6 4,4 3,8 9,8 11,2 9,4 9,4 11,2 7,2 4,66 luchtdruk ,72 windrichting zw6 nnw5 nnw5 zw3 wnw5 no4 no3 n2 n3 nw2 wzw3 o1 o3 ozo4 ozo2 ono2 ono3 no4 ono5 o3 zo2 nw2 n3 o2 ozo2 zw>n2zw5 z3 zw5 z>w neerslag 2,8 5,2 4, , , , ,5 0 0,5 6, ,2 1,8 4,5 3, ,4 temp.hoog 14,5 19,4 15, ,9 15,4 18,6 18,8 16,7 18,2 19,6 16,2 13,8 14, ,9 18, ,4 17,4 16,5 15,5 16,4 20,2 21,4 23,7 25,5 26,7 25,5 18,19 temp.laag 9,5 8 8,6 7,8 12,4 10,4 4,4 14,8 8,4 7,9 8,4 10,4 8,2 8,2 6,8 4, ,2 10,6 9,8 9,7 11,5 12,3 10,8 10,2 16,6 7,7 9,3 10,4 13,1 12,5 9,85 luchtdruk ,17 windrichting zw5 zo5 w7 zzo4 w3 nw2 nw1 z>nw2n1 w2 zo>w zw4 w3 wnw5 nw1 o1 z2 zw5 z1 zw5 w2 zzw3 zw5 z1 wnw1 nw1 no1 ono2 ono2 no2 no neerslag 0 1,8 0 12, , , ,3 temp.hoog 28 28,6 24,1 27,4 19, ,4 23,6 20,1 23,8 21, ,2 22,4 23,6 23,1 24,4 23, ,8 23,6 27,4 20,4 21,6 23,2 26,8 21,6 23,6 18,6 23,23 temp.laag 13 12,6 12,2 17,2 14,1 9,4 15,1 13,4 13,2 11,8 12,8 10,5 9,2 13,4 10,2 11,2 13,3 15,4 16,2 13, ,8 12,6 9,8 9,4 12,4 16,8 10,8 11,5 12,69 luchtdruk ,86 windrichting ozo1 zo>w zo1 o2>z wzw3 zzw3 zw3 z>w2 zw4 zo2 z2 nw2 nw2 no2 nw2 no2 o2 wnw3 wzw4 nw4 nnw2 zo2 wnw5 nw4 nno2 o2 o2 w2 no1 o neerslag ,5 1,5 2 2, , temp.hoog 20 17,8 18,6 16,6 17,8 19, ,3 21,9 27,3 23,4 22, ,1 30,4 32, ,6 28,8 26,8 24,6 25, ,6 22, ,4 23,2 25,8 23,71 temp.laag 13 14,4 13,4 13,7 13,8 14 9,6 10,3 15,7 10,4 10,9 11,3 10,3 12, ,5 17,2 17,8 14,5 18,4 13,4 13,8 13,2 16,3 14,2 15,2 17, ,3 17,7 12,8 14,05 luchtdruk ,00 windrichting zw4 w5 wnw4 wnw4 w2 w2 w1 w3 n2 zo>zwzw4 nw1 no2 o3 ono3 o2 zzw4 wzw3 zo1 zo1 z1 zw4 wzw3 zw4 zzo2 zw2 wnw4 wzw2 z2 z2 zw neerslag , , ,8 0, ,8 temp.hoog 25, , ,6 30,1 32,6 27,8 23,6 27,7 30,3 32, ,2 23,1 23, ,6 22, ,4 20,4 24, , ,4 20,8 19,9 24,37 temp.laag 15,2 17, ,8 14,4 15,6 18,6 18,6 18,6 17,7 18,5 18,6 19,4 16,6 14,2 11,4 11,3 16,8 17,6 11,8 10,8 16, ,8 16, ,8 13, ,2 11,6 15,34 luchtdruk ,30 windrichting w2 zw2 no2 ono2 no2 o2 zo1 nw1 w2 z>nw zo1 zw3 nw3 nw4 nnw2 no2 o2 w2 w2 w2 z>w2 zw4 w2 n1 ono1 nnw2 nw2 n1 nno2 nw4 nw neerslag 4,3 1, ,9 0 1, ,7 1, ,5 3, ,5 3,5 5,4 0 64,4 temp.hoog 19,4 20,4 20,8 22,4 23, ,6 19,8 19,8 14, ,8 21,1 22, ,6 25,6 25,6 23,4 24, ,2 14,5 17,2 18,4 18, ,6 17,2 17,6 20,45 temp.laag 10,8 10,7 8 8,4 9,8 14,2 9,6 10,2 11,2 9,6 10,4 11,4 7,2 7,4 7,8 9,2 10,6 10,6 13,6 15,8 14,8 14,4 10,8 6,6 5,2 6 8,8 7,6 10,2 6,2 9,90 luchtdruk ,38 windrichting nw4 nnw2 n2 o1 o2 zw3 zo1 nw2 nw2 no2 w2 nnw3 no1 ono1 ozo1 zw1 zo1 zw2 zw2 z2 zw2 wzw5 nw6 w1 zo2 zw3 w1 o2 n2 zo neerslag , , ,5 5, ,8 8 91,9 temp.hoog 16,7 18,2 19,1 14,4 13,6 14,6 10,6 14,4 15,4 46, ,4 12, ,7 11,3 11,4 12,4 9,8 10 8,6 7,4 9,2 10,4 9,4 8,6 9,2 8,4 11, ,20 temp.laag 6 9,2 10,4 9 6,1 6,4 6,6 9,2 11,1 14,5 11,4 4 4,3 5,1 1,7 1,3 1,7-1,2 0,6 2,7 1,8 0,8 0,3-2,5 1,4 3,4-2,8-1 -0,8 2,4 4,8 4,13 luchtdruk ,10 windrichting ono3 o2 no>w nw4 nnw1 nw6 nw8 nw6 w2 w5 w1 o2 o3 o4 o3 o3 ono3 o2 o1 nno3 ono2 ono4 o2 z>n1 wnw3 ono1 ozo1 z2 z3 z1 o>z neerslag ,6 2,5 1,4 0 1,2 1, ,7 72,1 temp.hoog 11,8 10,6 12,8 13,8 11, ,3 9,2 11,6 3,6 6,7 12,2 10,2 11,2 8,4 10, ,2 10,8 9,6 12, ,2 10 9,6 9,4 4,8 7,6 10,10 temp.laag 4,6 5,6 5,8 6,2 8 2,6 3,3 3,5 2 4,8 2,6 0,6 5 6,2 7,2 5,2 6,2 9,2 11,5 9,6 8,8 8,8 8,8 6,8 2,2 6,2 2,6 0 1,2 4 5,30 luchtdruk ,52 windrichting zw2 zzw6 zw6 w2 o2 o2 o5 o5 ozo2 no1 o3 zo2 w>z2 zo4 zw5 w1 zw2 wzw3 wzw4 zw3 z2 zzo2 no1 no5 w1 zzo6 w1 zw1 zo5 z december neerslag ,5 1,8 29 4,5 1,6 0, , ,3 0,2 119,2 temp.hoog ,8 6, ,2 1,4 1,9 3 3,4 7,4 11,6 9,6 8,2 8,2 7,7 5,6 7,2 8,5 10,2 4 4,2 7,4 9,3 9,4 6,8 5,4 6 3,8 2,2 6,59 temp.laag ,8 5,3 0,4-3,3-4,7-3,8-4,2-3,2-0,2 3 5,5 2,6 3,6 4,4-1,9-1,8 1 4, ,8 6,8 6 5,5 2,8 2,8 0,6-2,5 1,69 luchtdruk ,50 windrichting o2 o2 no3 no4 zw2 no5 o2 o2 no1 z2 zzw4 n>zo2zw7 wnw4 nw7 nw2 zzw2 zzo1 wzw1 zw4 w9 nnw4 z2 z2 wzw5 zw5 zzo4 nnw4 w3 n1 o2 JAARTOTAAL NEERSLAG 731,1 Temperatuur in graden celcius, neerslag in mm. 32

33 gemiddelde hoogste tempratuur per maand 30,00 25,00 20,00 15, ,00 5,00 0,00 jan feb mrt apr jun jul aug sep okt nov dec gemiddelde laagste tempratuur per maand 20,00 15,00 10,00 200c ,00 0,00 3j a nfe bmr j t m b f p 3ia 3iu jil gft sor ask vfd neerslag per maand 160,00 140,00 120,00 100,00 80,00 60, ,00 20,00 0,00 jan feb mrt apr jun jul aug sep okt nov dec 33

34 gemiddelde luchtdruk per maand 1025, , , , , ,00 995,00 jan feb mrt apr jun jul aug sep okt nov dec TAUVLINDER (Aglia tau) 34

35 8.2 Algemene informatie over de KNNV De Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging, kortweg KNNV, is een landelijke vereniging die werd opgericht in 1901 mede door de bekende Jac. P. Thijsse. De vereniging telt ongeveer leden en ruim 50 afdelingen, waaronder de afdeling Hoorn/West-Friesland. De doelstellingen van de KNNV zijn het bestuderen, beleven en beschermen van natuur en landschap door middel van cursussen, excursies, lezingen, groepsweekenden e.d. Cursussen Regelmatig zijn er cursussen over diverse onderwerpen, bijv. vogels kijken, planten determineren, ecologisch tuinieren. Excursies Er worden twee keer per maand excursies naar natuurgebieden in de omgeving gehouden. Het is een goede mogelijkheid om meer te weten te komen van de natuur dicht bij huis. Terreinbeheer De KNNV'ers brengen natuurbescherming ook daadwerkelijk in praktijk door enkele natuurgebiedjes (i.s.m. SBB) te beheren. Al meer dan 10 jaar wordt er door de KNNVafdeling op het Landje van Naber gewerkt. Lezingen Elke wintermaand organiseert onze afdeling een lezingavond in de oefenzaal van de Hoornse Harmonie aan de Achterstraat in Hoorn. Werkgroepen Wil je wat dieper graven dan kun je terecht bij een werkgroep, zoals de vogelwerkgroep, de plantenwerkgroep en de vlinderwerkgroep, ieder met een eigen programma en onder deskundige leiding. Vogelwerkgroep De vogelwerkgroep is heel actief en houdt zich o.a. bezig met weidevogelbescherming en vogeltellingen. Al meer dan 10 jaar worden broedende HUISZWALUWEN geïnventariseerd, en zijn er maandelijkse simultaantellingen in De Zeevang. Je kunt in deze werkgroep je vogelkennis vergroten. Plantenwerkgroep De plantenliefhebbers brengen de flora van West-Friesland in kaart, o.a. muurplanten en oevervegetaties. In de winter wordt de kennis die in het veld is opgedaan weer opgefrist tijdens de werkgroepsavonden. Vlinderwerkgroep De vlinderwerkgroep heeft speciale aandacht voor vlinders en libellen. Er wordt onderzoek verricht naar de aanwezigheid van deze insecten in bepaalde gebieden, zoals parken en bermen. Groepsweekenden Onze KNNV-afdeling organiseert jaarlijks een groepsweekend en een zomerkamp binnen Nederland in interessante natuurgebieden om daar ter plekke vogels, planten, vlinders, kortom de natuur te bekijken. 35

36 De Hoornbloem Het natuur & milieu informatiecentrum van onze afdeling heet De Hoornbloem. Hier is allerlei informatie en materiaal verkrijgbaar zoals: boeken, brochures, raamstickers, nestkastjes, zakjes zaad en wilde planten in potjes. Ook worden hier de werkgroepavonden gehouden. De Hoornbloem is gevestigd aan de Dorpsstraat 10A te Zwaag. Heb je belangstelling? Ben je graag buiten? Wil je bezig zijn met de natuur? Meld je dan aan als lid van de KNNV Je krijgt dan ook zes keer per jaar het landelijke blad Natura toegestuurd en vier keer per jaar ons afdelingsblad Het Hoornblad, waarin al onze activiteiten staan vermeld. Het is DE manier om kennis te maken met de natuur en mee te werken aan de bescherming en het behoud van de natuur. Lidmaatschap Het kost je slechts 23,40 per jaar voor één persoon, of samen met één of meerdere gezinsleden 29,65 per jaar. GROTE BEERVLINDER (Arctia caja) 36