Waardevolle slootkantplanten in het werkgebied van de Utrechtse Venen Een hulpmiddel bij herkenning

Transcriptie

1 Agrarische Natuur- en Landschapsvereniging Waardevolle slootkantplanten in het werkgebied van de Utrechtse Venen Een hulpmiddel bij herkenning

2 Voorwoord Deze brochure wordt uitgegeven voor het project slootkantbeheer ; onderdeel van de agrarische natuur- en landschapsvereniging de Utrechtse Venen. U treft er de plantensoorten aan die bij onze vereniging voor vergoeding in aanmerking komen. Het betreft waardevolle slootkantplanten voor het agrarisch natuurbeheer die u in ons werkgebied kunt aantreffen. Het zijn soorten die de natuurkwaliteit van uw slootkant aanduiden (de zogenaamde indicatorsoorten). De soorten zijn gerangschikt in alfabetische volgorde; dat is wat makkelijker zoeken voor u. We hopen dat deze brochure u zal helpen de plantenrijkdom in uw slootkanten beter te leren herkennen. Uw veldcoördinator, Gerard van Zuijlen Telefoon: Mei 2007

3 Brunel (Prunella vulgaris) Dotterbloem (Caltha palustris) : 10-45cm : mei-herfst : paarsblauw : met name in graslanden met een lage of open grasmat : alle grondsoorten : 15-50cm : maart-juni : geel : drassige graslanden (met name hooilanden), waterkanten, vaak op plaatsen met ijzerhoudend (kwel)water : klei en veen Bijzonderheid : soms in de herfst tweede bloeiperiode Een lage plant met vierkantige stengel en driehoekige bladeren boven aan de steel. De Dotterbloem dankt haar naam aan de dooiergele bloemen. De woorden dotter en dooier hebben namelijk verband met elkaar. De plant kan door zijn grote gele bloemen hele slootkanten kleuren.

4 Echte koekoeksbloem (Lychnis flos-cuculi) Egelboterbloem (Ranunculus flammula) : 30-90cm : mei-juli : rose (soms wit) : vochtige graslanden, waterkanten : zand, loss, krijt, veen, en soms op klei : de bloemen zijn franje-achtig : 10-45cm : juni-oktober : licht goud geel : bladeren zijn langwerpig en niet ingesneden De Echte Koekoeksbloem wordt ook wel Kikkerbloem genoemd. Hij dankt zijn naam aan het schuim dat dikwijls gevonden wordt in bladoksels. Dit schuim staat bekend als koekoeksspuug. In werkelijkheid is dit de afscheiding van de larve van een klein insect (schuimcicade).

5 Ereprijs; verschillende soorten (Veronica species) Gele lis (Iris pseudacorus) : 10-40cm : april-juni : hemelsblauw : vaak op de overgang bos/grasland : zand Bladkleur : cm : mei-juli : geel : wat dof blauw, grijs, groen : waterkanten : zand, löss, krijt, veen Er zijn veel Ereprijssoorten, maar de Gewone ereprijs is de meest voorkomende in slootkanten. Veel bijnamen van de Gele Lis hebben met ooievaars te maken, zoals Ooievaarsbloem en Ooievaarsbrood. Deze verwijzing houdt waarschijnlijk verband met de standplaats van de Gele Lis. Hij groeit namelijk langs waterkanten en sloten, plekken waar ook Ooievaars zich graag ophouden.

6 Grote ratelaar (Rhinanthus angustifolius) Kale jonker (Cirsium palustre) : 10-80cm : mei-oktober : geel : voedselrijke hooilanden en slootkanten : cm : juni-september : roodpaars Deze plant heeft zijn naam te danken aan het ratelen van de zaden in de verdroogde kelk. Er ontstaat een grote verspreiding door Is te verwarren met de Akkerdistel, maar maaimachines. deze heeft een niet gestekelde stengel

7 Kattenstaart (Lythrum salicaria) Knoopkruid (Centaure jacea) : cm : juni-september : roodpaars : vochtige graslanden (met name hooilanden) : alle grondsoorten met uizondering hoogveen en arme zandgrond : stevig 4-6 kantige stengel : 10-70cm, : juni-herfst : roodpaars : schrale graslanden Deze foto is te klein De naam Kattenstaart verwijst naar de Lijkt op de Akkerdistel, maar deze plant langwerpige vorm van de bloem. heeft stekels

8 Moeraskartelblad (Pedicularis palustris) Moerasspirea (Filipendula ulmaria) : 15-50cm : mei-juli : licht paars : schrale, natte slootkanten : cm : juni-augustus : roomwit : drassig grasland (met name hooilanden), waterkanten : leem, loss, rivier- en beekklei, laagveen, voedselrijk zandgrond : aangenaam ruikend, vooral bij warm weer De geurige bloemen van de Moerasspirea werden in vroegere tijden over de grondgestrooid om de kamer geurig te maken

9 Moeraswalstro (Galium palustre) Moeraszoutgras (Triglochin palustris) : max 100cm : mei-september : wit : slootkanten : 15-60cm : mei-augustus : geel-groen : slootkant in licht brake omstandigheden Bijzonderheid : plant verspreid bij kneuzing een geur die aan chloor of carbiet doet denken Een klein laag blijvend en enigszins ruw aanvoelend plantje, dat meestal vlak langs de waterlijn groeit

10 Rolklaver; verschillende soorten (Lotus species) Spaanse ruiter (Cirsium dissectum) : 5-40cm : mei-oktober : goudgeel : droog/matig vochtig grasland, drassige hooiland, waterkant : 20-50cm : juni-juli : paars : komt voor op natte, voedselarme grond : veen, heidevelden De moerasrolklaver is een plant van een natte omgeving. De Smalbladige en Gewone rolklaver, die veel op de Moeras-rolklaver lijken, groeien op droge plaatsen. In hooi is Rolklaver een voedzaam bestanddeel. Moerasrolklaver 18 19

11 Veldlathyrus (Lathyrus pratensis) Vergeet-mij-nietje; verschillende soorten (Myosotis species) : : juni-augustus : geel : niet al te voedselrijke graslanden en slootkanten : 15-45cm : mei-augustus : hemelsblauw : Zomp- en Moeras-vergeet-mij-nietje; natte omgeving, ook in brak milieu Ruw- en Stijf-vergeet-mij-nietje; zonnige, droge en open plaatsen Bijzonderheid : de bloem heeft altijd 5 bloemblaadjes Klimmende plant met een tros van gele bloemen. Moeras-vergeet-mij-nietje 20 21

12 Wateraardbei (Potentilla palustris) Water- en akkermunt (Mentha aquatica/arvensis) : 30-90cm : juni-juli : purperrood : voedselarm veen en in ondiep water : 30-90cm (Akkermunt: cm) : juli-september : roodachtig lila : nat grasland, waterkanten, ook in brak milieu Akkermunt op wat drogere plaatsen : alle soorten : Akkermunt eindigt in de top van de plant in blaadjes en niet in bloemetjes zoals bij Watermunt Beide planten met een sterke pepermuntgeur. Staat op de Nederlandse Rode Lijst van planten. Watermunt 22 23

13 Waternavel (Hydrocotyle vulgaris) Wederik; verschillende soorten (Lysimachia species) : 5-25cm : juli-herfst : wit of roodachtig : slootkanten : bladeren zijn opvallend rond, met stengel in het midden het is een kruipende plant : Moeraswederik 30-60cm - Grote wederik cm : juni-augustus : geel : Moeraswederik: nat grasland, waterkanten Grote wederik: wat drogere plaatsen : zand, leem, laagveen : Moeraswederik: bladeren tegenover elkaar staand, wat roodgekleurde stengel, diepe bladnerven Moeraswederik is bij uitstek een plant van verlandings vegetaties: vegetaties die ontstaan als open water in land verandert, doordat afgestorven planten zich ophopen. Moeraswederik komt dus voor op natte venige plekken in tegenstelling tot de Grote wederik, die meer op een vaste ondergrond groeit. Moeras wederik 24 25

14 Wikke; verschillende soorten (Vicia species) Wilde bertram (Achillea ptarmica) : 8-12cm : juni-september : paars-blauw : slootkanten : klimmende plant met ranken : 30-90cm : juli-september : wit met een vuilwit hartje : vochtige graslanden (met name hooilanden) : laagveen, rivierklei, leem, humusrijk zand, löss Wilde bertram is een soort die in de winter goed tegen stromend water bestand is. De plant wordt dan ook vaak op rivieroevers aangetroffen. Wilde bertram wordt Er zijn diverse soorten Wikke. Maar de wel eens verward met Kamille. Het hartje Vogelwikke (hier afgebeeld) is de meest van de bloem is echter niet zo geel als dat voorkomende in slootkanten. van Kamille

15 tekst Gerard van Zuylen opmaak Christiaan Oussoren vormgeving Koch Studios foto s Jeanne Lauwen, wikipedia en Maarten Koch eindredactie Willeke Peek 28