INSTRUKSIES: 1. Beantwoord ALLE vrae. 2. Skryf netjies en leesbaar. 3. Nommer die vrae soos wat dit op die vraestel genommer is.

Transcriptie

1 GEOGRAFIE: TEORIE DATUM: 14 JUNIE 2016 VRAESTEL 1 TYD: 2 URE GRAAD 10 TOTAAL: 140 INSTRUKSIES: 1. Beantwoord ALLE vrae. 2. Skryf netjies en leesbaar. 3. Nommer die vrae soos wat dit op die vraestel genommer is. KLIMATOLOGIE: VRAAG 1: 1.1 Pas die beskrywing in KOLOM A by die term in KOLOM B: KOLOM A KOLOM B Verandering van samestelling vanaf n A Termometer vloeistof na n gas Klimaat wat ervaar word by die kus B Inversie gebiede Instrument waarmee temperatuur C Maritime gemeet word Inkomende sonlig radiasie. D Insolasie Proses waar temperatuur vermeerder met n toename in hoogte. 1.2 Dui aan of die volgende stellings WAAR of VALS is.. E Evaporasie (5X1)(5) Lyne op n kaart wat plekke met dieselfde hoeveelheid reënval verbind word Isohete genoem Sout, stof en rook is higroskopiese partikels waarop waterdamp kondenseer Konveksie reën word veroorsaak deur lug wat teen die berg opbeweeg Landbriese is winde wat vanaf die see na die land waai Die naam van die seestroom wat aan die oostekant van Suid-Afrika vloei is die Mosambiek seestroom (5X1)(5) [10] 1

2 1.3 Verwys nd die onderstaande tabel, wat in n plaaslike koerant gepubliseer was. Dit wys die hoogste en laagste temperature in verskillende stede in Suid-Afrika op 15 Maart Die temperature is in grade Celsius. Die temperatuur omvang is die verskil in grade tussen die minimum en maksimum temperature. STAD MAKSIMUM MINIMUM TEMPERATURE ( C) TEMPERATURE ( C) Pretoria 25 5 Bloemfontein 23 2 Kaapstad Durban Noem die stad wat die grootste temperatuur omvang gehad het In watter provinsie is die stad wat die grootste omvang het? Vergelyk die temperatuur omvang van Pretoria en Durban op die gegewe dag. (2x2)(4) Verduidelik hoekom daar so groot verskil is in die temperatuur omvang tussen Pretoria en Durban. (2x2)(4) [12] 2

3 1.4 Verwys na Figuur 1.4, die Sinoptiese weerkaart, hieronder en beantwoord die volgende vrae. Die datum is 6 Junie C A B Kaapstad Wat word die lyne wat plekke met dieselfde lugdruk op n sinoptiese weerkaart genoem? Hoeveel is die isobariese interval op die sinoptiese weerkaart? Identifiseer die seisoen wat op die sinoptiese weerkaart aangedui word. (Winter of somer) Identifiseer 2 redes vanaf die kaart hoekom jy die seisoen gekies het. (2x2)(4) A is n kuslaagdruk wat by die kus vorm. Voorspel of n landbries of seebries op die betrokke dag sal waai teen 14:00 toe die kaart geteken was? Noem die weersisteem waarvan kouefront B n deel van is. (Tropiese sikloon or Middelbreedte sikloon) Dui die naam van die hoogdruksel by C aan. 3

4 1.5 Verwys na Figuur 1.5 wat die struktuur van die atmosfeer en die lae van die aarde aandui, en beantwoord die vrae wat volg: [16] FIGUUR Definieer die atmosfeer Watter gas kom die meeste in die atmosfeer voor? (Stikstof, Suurstof of Argon) Verskaf die name van die lae wat tussen die Troposfeer en Stratosfeer gevind word Noem TWEE lae waar daar n toename in temperatuur is soos wat die hoogte toeneem. (2X2)(4) Verskaf n rede hoekom die temperatuur vermeerder in die Stratosfeer? Hoekom verkies lang-afstand vlugte om in die laer gedeeltes van die Stratosfeer te vlieg? Bespreek die verhouding tussen hoogte en lugdruk Net soos n baarmoeder, wat lewe beskerm en voed, is die atmosfeer n onsigbare ballon wat die Aarde beskerm. (Tony Carnie World Summit) Skryf n paragraaf waarin jy VIER redes bespreek oor hoekom die Troposfeer belangrik is. (4x2)(8) [24] 4

5 1.6 Sommige oorsake van Aardverwarming is dat daar te veel koolstofdioksied vanaf fabrieke sowel as koolstofmonoksied vanaf motorvoertuie, wat in die atmosfeer vrygestel word en in die atmosfeer vasgevang woord. Die langgolwe van aardradiasie kan dus nie ontsnap nie en maak dan die temperature warmer elke jaar Skryf n paragraaf waarin jy enige VIER effekte/gevolge verduidelik van Aardverwarming. (Antwoord mag NIE puntsgewys beantwoord word NIE) (4x2)(8) AFDELING B:GEOMORFOLOGIE VRAAG 2 KORTVRAE: 2.1 PLOOIING Verwys na FIGUUR 2.1 wat die verskillende plooie en plooistrukture aantoon. Vir vrae tot skryf die vraag nommer en die korrekte word VANAF DIE DIAGRAM langs dit, bv Plooiarm. [8] Kies jou antwoord vanaf die byskrifte gegee in Figuur 2.1 hieronder. FIGUUR 2.1 5

6 2.1.1 Saamdrukkende kragte is gelyk en redelik sterk aan albei kante Een kant van die plooiing word oorgedruk na die anderkant Term wat gebruik word vir die op-plooi gedeelte Term wat gebruik word vir die af-plooi gedeelte Die kant van of n op-plooi of n af-plooi. (5x1)(5) 2.2 INTERNESTRUKTUUR VAN DIE AARDE Bestudeer die illustrasie FIGUUR 2.2 van die interne struktuur van die aarde, en beantwoord die vrae wat volg. FIGURE 2.2 FIGUUR Kors 4. Binnekern Gee die naam van die laag by Gee die naam van die laag by Watter laag in die aarde bestaan uit SIAL en SIMA? Identifiseer die laag van die aarde wat in n semi-vloeibare toestand is. 6

7 2.2.5 Watter laag ervaar die warmste temperature en die hoogste druk? (5x1)(5) [10] 2.3 VULKANIESE VERSKYNSEL EN GESTEENTES Stollingsintrusie is gesteentes wat vorm vanaf magma wat afgekoel het binne-in die Aardkors. FIGUUR 2.3 dui die stollingsintrusie aan. Beantwoord die vrae wat volg. Lawa vloei A Lakkoliet Pyp Batoliet B C FIGURE 2.3 FIGUUR Benoem die Stollingsintrusies by A, B en C onderskeidelik. (3X2)(6) Wat verstaan jy onder ekstrusiewe stollingsverskynsels Skryf n paragraaf waarin jy duidelik onderskei tussen Stollings-, Sedimentêre- en Metamorfiese gesteentes. (4x2)(8) [16] 2.4 PLAATTEKTONIEK Lees die onderstaande uittreksel en gebruik FIGUUR 2.4 voordat die vrae beantwoord word. Na n groot hoveelheid navorsing gedoen was om bewyse te vind dat kontinentale drywing bestaan en dat die oseaanvloer verskuif, was daar nog n teorie begin naamlik plaattektoniek. Daar was vinning ontdek dat die oseaan se vloer verdeel kan word in n klompie plate. Oor die algemeen word die plate aan beide kante gegrens deur n konstruktiewe plaatgrens, en aan die teenoorgestelde kant n destruktiewe plaatgrens en op die oorblywende plate deur verskuiwing. Hierdie plate beweeg konstant en die kontinente word meegesleur. FIGUUR 2.4 is n wêreldkaart wat die oseaan- en kontinentale plate aandui. 7

8 Noord- Amerikaanse Plaat Eurasiese Plaat Stilleoseaan Plaat Nasca Plaat Suid- Amerikaanse plaat Afrika Plaat Indo-Autraliese plaat Antarktiese plaat FIGURE 2.4 FIGUUR Is die gemeenskaplike grens tussen die Suid-Amerikaanse plaat en die Afrika plaat n konstruktiewe of destruktiewe grens? Gee EEN rede vir jou antwoord. (2X2)(4) Hoekom word plooiberge langs die weskus van meeste kontinente aangetref? (1X2)(2) Wat was die naam wat Alfred Wegener vir die een groot super-kontinent gegee het, voordat die kontinente opgebreek het? Beskryf enige TWEE bewyse wat wetenskaplikes gebruik om te bewys dat die kontinente van Afrika, Antarktika en Suid-Amerika op n stadium vas was aanmekaar. (2x2)(4) Aardbewings word gewoonlik ook by die plaatgrense aangetref. Wat is die naam van die verskuiwingsplaat in Kalifornië waarop Los Angeles en San Fransisco gevind word? [14] 8

9 2.5 PLOOIING EN VERSKUIWING Die diagram, FIGUUR 2.5A en B, illustreer die landvorme wat ontwikkel by verskillende plaatgrense. Bestudeer die diagram hieronder en beantwoord al die vrae wat daarop volg: Plaat grense FIGUUR 2.5 A B Identifiseer die twee korsplate wat in Diagram A teen mekaar bots en die plooiberge vorm. (2x1)(2) Vind daar konvergenise of divergensie in die bostaande diagram B plaas? Klassifiseer die twee plaatgrense by A en B as destruktiewe of konstruktiewe plate onderskeidelik. (2x2)(4) By watter plaatgrense, A of B, sal verskuiwing plaasvind? Differensieer tussen plooiing en verskuiwing. (2x2)(4) [14] 2.6 AARDBEWINGS: Verwys na FIGUUR 2.6 A, B en C voordat jy die vrae beantwoord. FIGUUR A wys hoe die plate beweeg in vergelyking met mekaar om n aardbewing te vorm, terwyl FIGUUR B die skade aantoon wat deur n aardbewing veroorsaak word. FIGUUR C wys hoe n Tsunami vorm. 9

10 FIGURE 2.6 FIGUUR 2.6 A B Episentrum Fokus Skade agv Aardbewing Opwaartse golf C Kors Verskuiwingslyn Mantel Identifiseer die tipe verskuiwing wat hier plaasvind. (1x2) (2) Onderskei tussen die FOKUS en EPISENTRUM van n aardbewing. (2x2)(4) Direk na die aardbewing het die owerhede n tsunami waarskuwing uitgestuur. Verduidelik wat met die woord Tsunami bedoel word Skryf n paragraaf waarin jy die effek/gevolge van n aardbewing bespreek. (4x2)(8) [16] TOTAAL: 70 GROOT TOTAAL: