De Windvaan. ledenblad van De Windvogel. September 2005 jaargang 9 nummer 3. De Amstelmolen is van zijn rotor ontdaan

Transcriptie

1 De Windvaan ledenblad van De Windvogel De Amstelmolen is van zijn rotor ontdaan Zie ook de bijgevoegde uitnodiging voor de ingebruikname van de Amstelvogel op 5 nov. a.s. September 2005 jaargang 9 nummer 3

2 Colofon: De Windvaan is een uitgave van: De Windvogel, coöperatieve vereniging tot collectief bezit van windmolens. Bestuur van De Windvogel: Dick van Elk voorzitter Ans van der Plaats vice-voorzitter Jaap Hoogendoorn secretaris / projecten Arnold Abbema penningmeester Albert-Jan Wagensveld techniek Broos de Groot techniek Arie Groenveld Gijs Termeer PR Molenaars: Harry van den Hooren Gilbert Vandenakker Albert-Jan Wagensveld Broos de Groot Peter van Gemeren Jan Ockhorst Carel Willem de Visser Secretariaat: Jaap Hoogendoorn Fazantendreef ET Bleiswijk tel.: (010) Ledenadministratie: Jan Jennissen Graaf Janstraat CL Zoetermeer Redactie: Arie Groenveld Arnout Verhulst Redactieadres: Arie Groenveld Grutto LP Bodegraven telefoon: redactie@windvogel.nl Kopij voor De Windvaan Kopij kunt u sturen of en naar het redactieadres. De redactie behoudt zich het recht voor plaatsing te weigeren en teksten in te korten. Bezoek ook eens de homepage van De Windvogel: Foto voorblad: Na ruim 13 jaar trouwe dienst is de Amstelmolen op dinsdag 13 september j.l. gedemonteerd. Op de foto is de rotor reeds losgetakeld. 2

3 Inhoud: Van de redactie...4 Nieuws uit de vereniging...4 Van de molenaars...5 Van de penningmeester...7 Project Amstelvogel...7 Projecten rond Waddinxveen...10 Diverse artikelen...11 Verzekeraars bang voor broeikaseffect...11 Minder vogelslachtoffers door windmolens dan aangenomen...11 Oliebedrijf waarschuwt voor einde olietijdperk...13 Koolzaadolie alternatief voor dure benzine...13 Teelt koolzaad voor productie biodiesel stokt vanwege lage prijzen14 Koolzaad versus windturbines...15 Akkoord over privatisering energienetten...17 Waterstof als energiebuffer...18 Kernfusie, een zon op aarde...19 Biogas levert meer km s per hectare dan biodiesel

4 VAN DE REDACTIE Geachte lezers, In deze Windvaan is aandacht besteed aan alternatieve vormen van energie, zoals o.a. biodiesel uit koolzaad en kernfusie. Biodiesel staat momenteel nogal in de belangstelling en ook de overheid wil het gebruik stimuleren. De vraag is echter of het een reële bijdrage kan leveren aan onze nationale energiebehoefte. Een andere energiebron kernfusie staat nog in de kinderschoenen. Voor mij is het nog maar de vraag of men er binnen 50 jaar in zal slagen om de experimenten in het ITERproject te laten uitmonden in een productierijpe energievoorziening. De tijd dringt, want fossiele brandstoffen zijn niet alleen schadelijk voor het milieu, ze worden ook steeds schaarser. Indien u interessante artikelen hebt voor de volgende Windvaan, schroom dan niet de redactie daarvan in kennis te stellen via het e- mailadres: redactie@windvogel.nl of door toezending hiervan aan de redactieadressen. Arie Groenveld NIEUWS UIT DE VERENIGING Fusie in aantocht Op zaterdagmiddag 17 september 2005 hebben de besturen van de Coöperatieve vereniging voor collectief bezit van windmolens Noord Brabant en van De Windvogel hun handtekening gezet onder een document, waarin een samengaan per 1 januari 2006 mogelijk wordt. De ledenvergadering van VCBW Noord Brabant zal op 21 oktober 2005 daarover besluiten. VCBW Noord Brabant heeft momenteel één Lagerwey 15/75 in exploitatie. De coöperatie heeft circa 130 leden. Op korte termijn zullen gesprekken worden gevoerd met de eigenaar van het terrein waar de molen staat, het Hoogheemraadschap Brabantse Delta, om de diverse mogelijkheden aldaar te bespreken. Ingebruikstelling Amstelvogel op 5 november Op zaterdag 5 november a.s. zal de Zie ook het voorlopig programma, windturbine De Amstelvogel in Ouderkerk officieel in gebruik worden toegevoegd. dat als bijlage aan deze Windvaan is gesteld. 4

5 VAN DE MOLENAARS De Amstelmolen te Ouderkerk a/d Amstel Ontvangen informatie van molenaar Carel Willem de Visser Geproduceerde kwh s maand januari februari maart april mei juni juli augustus september 9933 oktober 8792 november 5413 december 6754 totaal De Amstelmolen Op 16 juli j.l. was het dertien jaar geleden dat de Amstelmolen in bedrijf werd gesteld. Gedurende de afgelopen periode heeft hij kwh geproduceerd. Dat is een gemiddelde van kwh/jaar. In deze periode zijn in de nabijheid van de turbine geen dode vogels aangetroffen. Op dinsdag 13 september wordt hij gedemonteerd om plaatst te maken voor de Enercon E-70. De Windvogel te Bodegraven Ontvangen informatie van molenaar Broos de Groot Geproduceerde kwh s maand januari februari maart april mei juni juli augustus september 7230 oktober 4794 november 5890 december 6090 Totaal De Windvogel De malaise in windkracht heeft zich ook bij de Windvogel voorgedaan. In de maanden juni t/m augustus is er 27% minder energie geproduceerd dan in de overeenkomstige periode van Naar verwachting zal de herfstperiode hierin wat verandering brengen, hoewel de opbrengstprognoses voor september gezien de mooie nazomerdagen verre van gunstig zijn. 5

6 De Ooievaar in Den Haag Ontvangen informatie van molenaar Peter van Gemeren Geproduceerde kwh s maand januari februari maart april mei juni juli augustus september oktober november 6310 december 9910 totaal De Ooievaar De Ooievaar staat gezien zijn opbrengsten op een windrijkere locatie dan de andere Lagerwey-turbines. Op circa 2 km van de kust is dat ook niet zo verwonderlijk. Ook zijn er weinig bomen die hierbij een mogelijke verstoring geven. De beschikbaarheid van de Ooievaar was in de afgelopen 3 maanden 100%. De Gouwevogel te Gouda Ontvangen informatie van molenaar Harry van den Hooren Geproduceerde kwh s maand januari februari maart april mei juni juli augustus september oktober november december totaal De Gouwevogel Aan de beschikbaarheid (juni 97%, juli en augustus 100%) heeft het niet gelegen dat De Gouwevogel ondermaats presteerde. De opbrengsten bleken maar resp. 63, 69 en 69 procent van datgene wat gemiddeld genomen mocht worden verwacht. Uit waarnemingen blijkt dat het gemiddelde windaanbod van de laatste 4 jaar onder dat van het langjarig gemiddelde ligt. Hierbij komen we uit op 87% met een negatieve uitschieter in 2003 van 74,6%. 6

7 Van de Penningmeester Eindelijk Vandaag, 6 september 2005, is het dan eindelijk gelukt alle formele beletselen weg te nemen voor het vestigen van een recht van opstal voor onze turbine in Ouder-Amstel. De akte is bij de notaris ondertekend. Onze vrienden bij Groengebied Amstelland, die het perceel, waar wij een deel van gebruiken, in erfpacht hebben van Staatsbosbeheer, hebben alle medewerking verleend. Maar aangezien dat perceel onderdeel uitmaakt van een groter perceel, waar mogelijk nog erfdienstbaarheden voor de gemeente Amsterdam op rusten, moest precies worden uitgezocht wie waarvoor toestemming moest verlenen. Daar is onze notaris in overleg met andere juristen een tijdje mee bezig geweest. Tenslotte is alles piekfijn geregeld. Tot vandaag, want er moest ook nog een bedrag bij de notaris worden gedeponeerd, zonder welk de passering van de acte niet door kon gaan. Dat bedrag werd ons op 5 september gemeld. Laat er nu bij de postbank een storing zijn voor de behandeling van spoedopdrachten! Na veel telefonisch overleg is het dan eindelijk gelukt. Toen het recht van opstal was gevestigd, kon ook de akte voor de hypotheek worden gepasseerd. Dat kon gelukkig in één moeite door. Nu kunnen we van onze hypothecaire lening gebruik maken om onze verplichtingen te voldoen. Gelukkig beschikten wij over voldoende middelen om de lopende verplichtingen te voldoen. Als zich weer een nieuw project aandient kunnen wij weer verder. Uw penningmeester Project Amstelvogel In het juni-nummer van de Windvaan spraken we nog over de Amstelvogel als plan. Het is heel prettig om te kunnen vertellen dat een flink deel van het plan al werkelijkheid is geworden. De start van de uitvoering was maandagavond 11 juli, met het deels afzetten van de lus A2-A9. Dit om de verkeersmaatregelen te plaatsen, die het mogelijk moeten maken, om de vluchtstrook voor 4 maanden geschikt te maken om als De inrit is gerealiseerd 7

8 uit- en inrit naar het bouwterrein te gaan dienen. Vanaf de vluchtstrook is op een zandbed een platenbaan aangelegd tot aan de Middenweg. Daarbij wordt ook nog deels gebruikgemaakt van een niet meer in gebruik zijnde parallelweg. Eigenlijk was de start al eerder op de dag begonnen; een graafmachine was ter plaatse en was begonnen met het verplaatsen van grond en de verharding voor het aan te brengen zandbed op de bouwplaats. De dag erop is de start van het zandtransport, dit om o.a. een nieuwe toegangsdam te maken, een sloot naast het bouwterrein tijdelijk te dempen en natuurlijk om het bouwterrein te verstevigen. In totaal gaat het over ruim 1500 m3 zand en daarna nog enige honderden m3 puingranulaat voor de bovenlaag. De volgende fase is het heien voor de fundering en dat gaat niet geheel volgens planning. De heistelling gaat defect op de vorige klus en dat geeft enige dagen vertraging. De geplande eerste paal van 20 juli wordt vrijdag de 22 e. Dinsdag de 26 e komt het heiwerk klaar en de dag erop vertrekt de heistelling weer. Nu is het de beurt aan de aannemer die de fundering gaat maken. Zijn specialiteit is betonbouw maar voor nogal wat werkzaamheden huurt hij onderaannemers in zoals voor graafwerkzaamheden, bronnering, ijzervlechten en voor de bekisting. Na een flinke regenbui in het weekend van 30 augustus is een deel van de rand aan de bouwput ingestort. Bij elkaar heeft dit een week niet gepland werk opgeleverd. Het zand op de bouwplaats Dat zit geheid Na veel vlechtwerk Na het aanbrengen van mantelbuizen onder de te maken fundering volgt de stort van de werkvloer. 8

9 Nu kan het vlechtwerk beginnen, maar eerst wordt de onderste metalen mastsectie (2 m hoog), die in het fundament moet worden geïntegreerd, in het hart van de fundering gesteld. Vrijdag de 19 e wordt het vlechtwerk gecontroleerd, maar er ontbreekt nog wat zodat er nog niet gestort mag worden. Het storten van de fundering gaat niet in een keer omdat de werkvloer geen 350 m3 beton kan dragen. Daarom wordt er met tussenpozen van 4 dagen in 4 lagen gestort. De eerste laag is 25 augustus gestort en de 3 e laag is nu aan het uitharden. De laatste laag rond de mast is op donderdag 8 september gepland. Vanaf hier schrijf ik weer toekomst, dus wat nog moet gaan gebeuren. Nu gaan er enige zaken parallel lopen. Er wordt verder gewerkt aan de fundering door de bekisting weg te nemen, ballastzand aan te brengen en de grond rond de bouwput weer af te vlakken. De ander taak is het plaatsen van een nood GSMantennestation voor Orange en het verwijderen van de antenne met apparatuur uit de Amstelmolen. Kort hierna zal de fa. Bettink de oude Lagerwey-turbine demonteren en afvoeren hetgeen gepland is op Het gaat door de gewijzigde subsidieregels rond het opmeppen niet meer lukken om tegen aanvaardbare kosten de Amstelmolen in de Be- tuwe te plaatsen. Wat nog moet gebeuren voordat de turbine aangevoerd kan worden, is het graven en aansluiten van 10 kv kabels en het plaatsen van het schakelhuisje; we hebben het nu over de laatste week van septem- De eerste laag beton is gestort ber. Vanaf hier wordt de planning wat minder betrouwbaar. Hijskranen aanvoeren en opbouwen rond 7 oktober. De week erna alle turbine delen aanvoeren, monteren en op hun plaats hijsen. Als er bij het hijsen van de rotor niet te veel wind is kan de hijskraan de week erop weer weg. Afmonteren, testen, aansluiten en proefdraaien, enz komt daarna aan bod. Daarna moet het terrein nog in de gewenste staat worden gebracht, de fundering van de Lagerwey moet nog weg en daarna wordt de Orange GSM-antenne in de mast van de Enercon E-70 geplaatst op ca 15 m hoogte. Als er geen bouwverkeer meer verwacht wordt zal de uit- en inrit naar de snelweg weer worden weggehaald. We zijn nu ongeveer in de laatste week van oktober aangeland. Als alles goed is gegaan, gaan we de windturbine feestelijk in gebruik nemen op zaterdag 5 november aan de Middenweg. Ik hoop op veel belangstelling op deze voor de Windvogel heugelijke en feestelijke dag , Harry van den Hooren 9

10 Projecten rond Waddinxveen (4) Er zijn twee locaties rond Waddinxveen waar windturbines geplaatst kunnen worden: op het Distripark in Waddinxveen en op het Gouwepark net even over de gemeentegrens van Waddinxveen. In het Regionaal Windplan Midden- Holland en het bijbehorende Regionale Windconvenant Midden- Holland, ondertekend op 17 oktober 2002, zijn beide locaties als voorkeurslocatie voor realisatie van windenergie opgenomen. De Windvogel is vanaf het begin betrokken bij de realisatie van windturbines op beide locaties. Bij de gemeente Waddinxveen is er een bouwvergunning aangevraagd door Groenraedt (zie voor nadere info op website voor plaatsing van drie Vestas V90 windturbines op het Distripark gelegen langs de A12. De Vestas V90 turbine heeft een ashoogte van 75 m en een tiprotorhoogte van 120 meter, de daar nu maximum toegestane hoogte. Het Distripark heeft aan Groenraedt dit project gegund; helaas is De Windvogel ondanks eerdere toezeggingen en rapportages over deze locatie niet bij deze gunning betrokken. Positief is dat er duurzame windenergie opgewekt gaat worden in Waddinxveen! Wel is er nog een mogelijkheid tot plaatsing van een windturbine in het verlengde van de drie geplande turbines. Met de opstalrechthouder van deze locatie en de gemeente Waddinxveen zijn besprekingen gaande en is er inmiddels door de Windvogel een bod gedaan op deze locatie. Wel zal, als dit doorgaat, een turbine geplaatst moeten worden die past bij de andere drie, dus waarschijnlijk moet het dan ook een Vestas V90 turbine worden. Op zich is deze turbine zeker niet slecht. De Vestas wordt geleverd door één van de grootste Deense windturbinefabrikanten (recentelijk stond er in de krant dat deze fabrikant de afgelopen twee jaar met financieel verlies heeft moeten afsluiten). Voor de locatie A20/Gouwepark gelden dezelfde uitgangspunten als voor de locatie A12/Distripark, aangezien deze beide locaties in elkaars nabijheid liggen en vanuit een aantal punten in de omgeving gelijktijdig ervaren worden. Afstemming tussen de initiatieven op beide locaties is daarom een vereiste, aldus het CEA-rapport dat over beide locaties gemaakt is. Deze afstemming is er niet geweest, waardoor op het Gouwepark nu turbines geplaatst moeten worden die vergelijkbaar zijn met die van het Distripark. Bij het Gouwepark-project, dat nog in ontwikkeling is, is de Windvogel wel betrokken en heeft een bod uitgebracht op de drie windturbineplaatsen die op dit bedrijvenpark voorzien zijn. Wordt vervolgd. Arnout Verhulst 10

11 Diverse artikelen Verzekeraars bang voor broeikaseffect AMSTERDAM - Klimaatverandering jaagt verzekeraars wereldwijd op kosten. Door de toegenomen kans op tropische stormen, hittegolven en overstromingen zullen verzekeraars op termijn tweederde meer geld kwijt zijn aan dekking. Verzekeringspremies voor huiseigenaren kunnen 60 procent hoger uitvallen. Dat stelt de ABI, de Vereniging van Britse Verzekeraars, in een woensdag verschenen rapport. Om klimaatverandering tegen te gaan, roept de ABI wereldleiders op betere afspraken te maken over de vermindering van CO2-uitstoot. Sinds 1990 deden zich elk jaar jaar ten minste twintig catastrofes voor die door extreme weersomstandigheden werden veroorzaakt. In de twintig jaar daaraan voorafgaand, was dat slechts drie keer het geval. Japan werd tussen 1950 en 2003 gemiddeld 2,6 keer door een tropische cycloon getroffen; in 2004 waren er tien cyclonen, het hoogste aantal van de eeuw. Die veroorzaakten 14 miljard dollar schade, waarvan de helft was verzekerd. Volkskrant, 30 juni 2005 Minder vogelslachtoffers door windmolens dan aangenomen Amsterdam/Zeist - In tegenstelling tot wat wordt aangenomen, maken moderne windmolens nauwelijks meer vogelslachtoffers dan oudere, kleinere exemplaren. Dat blijkt uit onderzoek uitgevoerd in opdracht van energiebedrijf Nuon, in samenwerking met Vogelbescherming Nederland. Het rekenmodel dat tot op heden wordt gebruikt, blijkt voor moderne windturbines in Nederland te veel aanvaringsslachtoffers te voorspellen. Nieuw veldonderzoek bij drie moderne windparken van Nuon wijst uit dat er gemiddeld 28 aanvaringsslachtoffers per jaar per turbine vallen. Dat is ruim drie keer minder dan tot op heden is aangenomen. Uitgaande van zo n windmolens in Nederland betekent dat zo n vogelslachtoffers per jaar. Ter vergelijking: alleen al door het wegverkeer vallen er in Nederland naar schatting zo n 2 miljoen vogelslachtoffers. Verder toont het onderzoek aan dat grote moderne windmolens met een vermogen van meer dan 1,5 MW maar iets meer slachtoffers veroorzaken dan de veel kleinere, vaak gedateerde windmolens van 300 kw. Tegelijkertijd produceren de grote turbines vijf- tot tienmaal méér elektriciteit dan de kleinere molens. 11

12 De uitkomsten van het onderzoek zijn een waardevolle aanvulling op de belangrijkste onderzoeksliteratuur van de afgelopen twintig jaar. Om voor nieuwe windparken de mogelijke effecten op vogels goed in kaart te brengen, hecht Nuon belang aan degelijk onderzoek. Vogelbescherming Nederland wil als expert op het gebied van vogelonderzoek haar kennis over de invloed van windmolens op vogels up-to-date te houden. Vanuit die belangen besloten Nuon en Vogelbescherming Nederland het nieuwe onderzoek te formuleren. Het onderzoek werd gefinancierd door Nuon en uitgevoerd door Bureau Waardenburg en Alterra, twee gespecialiseerde onderzoeksbureaus. Het veldwerk werd verricht bij het Nuon-windpark Jaap Rodenburg in Almere en bij twee Nuonwindparken in Wieringermeer. Over Nuon Nuon is een toonaangevende energieonderneming, die met elektriciteit, gas, warmte en aanvullende diensten meer dan 2 miljoen klanten bedient in met name Nederland, België en Duitsland. De onderneming is actief in productie, handel, transport en levering van (duurzame) energie. Nuon streeft naar evenwichtige groei voor alle belanghebbenden: aandeelhouders, medewerkers, klanten, milieu en maatschappij. De netto omzet in 2004 bedraagt EUR 4,9 miljard. Het aantal medewerkers per eind 2004 bedraagt FTE s. De grootste aandeelhouders van Nuon zijn de provincies Gelderland, Noord-Holland, Friesland en de gemeente Amsterdam. Over Vogelbescherming Nederland Vogelbescherming Nederland zet zich in voor vogels en hun leefgebieden. Vogels zijn een goede graadmeter voor de kwaliteit van natuur en milieu. Handhaving van hun soortenrijkdom onder natuurlijke leefomstandigheden is een essentiële voorwaarde voor het behoud van de biodiversiteit op aarde. Vogelbescherming Nederland is een vereniging met leden en telt zo n 50 medewerkers. De vereniging is de Nederlandse Partner van Bird- Life International die partners telt in inmiddels meer dan 70 landen. Dat maakt BirdLife tot het grootste wereldwijde netwerk voor natuurbescherming , Vogelbescherming, Nuon Een overzicht van het onderzoek is te zien op de site van Vogelbescherming Nederland: Het onderzoeksrapport is te bestellen bij Bureau Waardenburg in Culemborg: 12

13 Oliebedrijf waarschuwt voor einde olietijdperk Oliebedrijf Chevron is een grote campagne begonnen om consumenten en regeringen te waarschuwen voor het nakende einde van het olietijdperk. Volgens het Amerikaanse bedrijf koerst de wereld aan op een energiecrisis en tekort aan energiebronnen. Alleen als er tijdig actie ondernomen wordt, is deze crisis te voorkomen. Voor een topman van een oliebedrijf, gebruikt David Reilly van Chevron opmerkelijk grote woorden om zijn waarschuwing kracht bij te zetten. "We kunnen wachten tot een crisis ons dwingt actie te ondernemen', schreef hij dinsdag in een paginagrote advertentie in de Financial Times. 'Of we kunnen samenwerken en ons de juiste vragen stellen.' Over twintig jaar, zo schrijft hij, is de productie van veel olievelden over haar hoogtepunt heen. Chevron heeft voor zijn campagne website in het leven geroepen om de discussie te voeren. Op de website loopt een teller, die aangeeft hoeveel olievaten de wereld per seconde verbruikt. Het verbruik van olie gaat razendsnel zegt Chevron. In 125 jaar is het eerste biljoen vaten olie verbruikt. Het tweede biljoen is al over dertig jaar op. Volgens Chevron moeten wetenschappers, politici, milieuactivisten en bedrijfsdirecteuren hun krachten bundelen om een nieuw tijdperk van energie te scheppen. Volkskrant, Koolzaadolie alternatief voor dure benzine Rijden op koolzaadolie? Dat kan. Het is veel goedkoper dan diesel en ook nog milieuvriendelijker. Wel moet de motor omgebouwd worden. Dat kost veel geld. DELFZIJL Ik steun liever de boeren dan de OPEC." Huisarts Jan Nikkels uit Zuidwolde (Drenthe) rijdt op koolzaadolie, afkomstig van Groninger akkerbouwers. Hij heeft de motor van zijn VW-bus 2 jaar geleden laten ombouwen en sindsdien beleeft Nikkels aanzienlijk meer plezier aan het autorijden. 0mdat ik weet dat mijn auto niet vervuilt. Het bezorgt me een goed gevoel." Nikkels betrekt zijn brandstof van de Noord- Nederlandse Oliemolen in Delfzijl, de eerste oliemolen van het land waar uit koolzaad autobrandstof wordt geperst. De fabriek, die onlangs door minister Steeman (Landbouw) werd geopend, is een initiatief van een aantal Groninger boeren. Nu zijn er 70 boeren bij het project 13

14 betrokken, die samen 2000 hectare koolzaad verbouwen. De goudgele velden gaven het Groninger land de afgelopen weken een kleurrijk aanblik. Nu is de oogst begonnen. In de fabriekshal in Delfzijl toont directeur Tonny Doornbos van de oliemolen een handvol van de zaadjes. Ze lijken op maanzaadbolletjes, maar dan iets groter. Koolzaadolie is aanzienlijk schoner dan gewone diesel van de pomp. Het geeft de helft minder uitstoot van koolmonoxide en roet. Productie en verbranding van koolzaadolie is ook nog eens een groene kringloop. Want een.koolzaadplant heeft evenveel van het broeikasgas C02 nodig om te groeien, als er C02 vrijkomt uit de uitlaat. De 2,5 miljoen liter koolzaadolie die de Groninger koolzaadvelden jaarlijks opbrengen, levert genoeg brandstof voor 2000 personenauto's. Daarvoor moet wel de auto voor een paar duizend euro worden aangepast. Afvalverwerker Sita heeft vuilnisauto's laten ombouwen en grote transporteurs hebben plannen daarvoor. Ook McDonalds heeft vrachtwagens die op koolzaadolie rijden. Gemeenten vragen bij aanbesteding van huisvuilcontracten nu al om de inzet van schone auto's", zegt Doornbos. Een bedrijf met wagens op biobrandstof maakt meer kans op de opdracht." Meer aandacht voor alternatieve brandstoffen is hard nodig, zegt Doornbos. De productie en verwerkingscapaciteit van de traditionele olielanden zit tegen het maximum aan en de politieke instabiliteit in die landen is groot. Levering van fossiele brandstoffen wordt onbetrouwbaarder", aldus Doornbos. Al zullen de koolzaadvelden dat energieprobleem niet oplossen, want ze kunnen mariaal voorzien in 3 procent van de totale dieselproductie. Het oliemolenproject stuit ook op taaie bureaucratie. De plantaardige olie mag accijnsvrij worden verkocht, maar de hele keten dient wel een accijnsadministratie bij te houden. De vrijstelling van de accijnsheffing loopt bovendien in 2010 af. Die termijn is veel te kort om investeringen op te baseren", vindt Doornbos. Alle omgebouwde auto's dienen daarnaast te worden geregistreerd, want het ministerie van Financiën vreest dat anders particulieren met een tank met koolzaaddiesel in de schuur, de hele buurt van brandstof gaan voorzien. In Duitsland loopt het soepeler. Daar draaien al 250 oliemolens en rijden duizenden auto's op koolzaadolie. Het is geen wonder, meent Doornbos, dat Nederland de Kyoto-doelstellingen, waarin terugdringen van schadelijke uitstoot is afgesproken, niet haalt. Doornbos: Nederland doet er geen moer voor." Rijn en Gouwe, Teelt koolzaad voor productie biodiesel stokt vanwege lage prijzen Het Landbouw Economisch Instituut (LEI) verwacht dat de teelt van koolzaad in Nederland nauwelijks van de grond zal komen. Koolzaad is de 14

15 grondstof voor de productie van biodiesel. De prijzen die boeren voor koolzaad krijgen, liggen echter ver onder die van (winter)tarwe en snijmaïs. Het LEI verwacht dat dit de komende jaren zo zal blijven. In 2004 teelden boeren koolzaad op hectare landbouwgrond, een stijging van 600 hectare ten opzichte van Potentieel is tot hectare in Nederland geschikt voor de koolzaadteelt. Op dit grote areaal zou genoeg biodiesel geproduceerd kunnen worden om 1 procent van de Nederlandse behoefte aan transportbrandstoffen (benzine, diesel en LPG) te dekken. Europese richtlijnen schrijven voor dat in 2010 het dieselaanbod voor 5,75 procent zal bestaan uit biodiesel. In Delfzijl zijn plannen voor de bouw van een koolzaadoliemolen met een capaciteit van 3,5 miljoen liter per jaar. Hiermee kunnen 300 vrachtwagens één jaar lang rijden. Voor de productie hiervan is 2000 hectare landbouwgrond nodig. Als het volledige potentieel aan landbouwgrond in Nederland gebruikt wordt, zal de hieruit geproduceerde olie slechts 3 procent van de totale vraag naar diesel kunnen dekken. Andere Europese landen voeren een actief beleid tot stimulering van de koolzaadteelt. Zo is in Duitsland het areaal koolzaad onder invloed van accijnsvrijstellingen fors uitgebreid. Om de teelt in Nederland aantrekkelijk te maken, moeten de marktprijzen stijgen. Daarnaast pleit het LEI voor betere voorlichting aan boeren, zodat de opbrengst per hectare kan stijgen. Ook zouden belastingvrijstellingen kunnen leiden tot betere prijzen voor de teler. Tot die tijd zullen de biodiesel-fabrieken in Nederland flinke hoeveelheden koolzaad moeten importeren. Bron: Persbericht Landbouw Economisch Instituut, Koolzaad versus windturbines Afgaand op het artikel in de Rijn en Gouwe van 18 juli jl. over Groninger boeren, die koolzaad telen om er koolzaadolie van te persen ben ik nieuwsgierig geworden naar de serieuze toepassing hiervan voor de Nederlandse energievoorziening en heb er wat berekeningen op losgelaten. Wat blijkt: Windturbines van 2 MW leveren per hectare 50 maal zoveel op. Benodigd areaal Voor een auto, die km per jaar rijdt, heb je een hectare nodig om van het hierop geteelde koolzaad de benodigde olie te kunnen produceren. Ervan uitgaand dat de 7 miljoen personenauto s jaarlijks gemiddeld km rijden, zou je een oppervlakte nodig hebben van 7 miljoen hectare oftewel km2. Nederland heeft een oppervlakte 15

16 van km2, waarvan een groot deel uit water bestaat. Stel dat er 5% van de Nederlandse oppervlakte kan worden ingezet voor de teelt van koolzaad, kom je op een netto oppervlakte van ca km2 oftewel hectare. Dat is dan 2,8% van de benodigde hoeveelheid. Hierbij is nog geen rekening gehouden met de benodigde olie voor vrachtauto s. Vergelijking met windturbines Indien we de jaaropbrengst van een 2 Mwatt windturbine eens vergelijken met die van de teelt van koolzaad, komen we tot het volgende vergelijk. Een 2 Mwatt windturbine produceert per jaar ca 4,2 miljoen kwh. Deze hoeveelheid energie komt overeen met de verbrandingsenergie van 4,2 x 10 6 / 9,1 = 0,46 miljoen liter benzine. Met deze hoeveelheid benzine kan een auto bij een verbruik van 1 liter op 15 km ca 15 x 0,46 miljoen = 6,92 miljoen kilometer rijden. Indien we dit getal delen door km komt deze hoeveelheid energie overeen met de opbrengst van 301 hectare koolzaad. We moeten echter rekening houden met het rendement van een verbrandingsmotor van 33%. Indien we ook het rendement van het maken van waterstofgas uit elektriciteit (70%) en het weer omzetten hiervan in bewegingsenergie (60% rendement) bekijken dan is het resulterend rendement 42%. In dat geval zou het aantal benodigde hectares van 301 met een factor 42/33 moeten worden vermenigvuldigd en komen we uit op 383 hectare oftewel een oppervlakte van 1,8 km x 2,12 km. Hierop zou je bij onderlinge afstanden van 300 meter 7 x 8 = 56 windturbines kunnen plaatsen. Door onderlinge beïnvloeding van de turbines kan het totaal rendement met 10 tot 15% afnemen, waardoor de energieopbrengst per oppervlakte uit wind een factor 50 gunstiger is dan die van koolzaad, afgezien nog van de extra benodigde energie voor de productie van de biodieselolie. Kosten Er is in Noord-Nederland een project van start gegaan, waarbij van een bepaalde hoeveelheid koolzaad plantaardige olie wordt gemaakt. Deze wordt gefabriceerd door energiebedrijf Solar Oil Systems, dat tot het jaar 2010 geen accijns hoeft te betalen over de productie van 3,5 miljoen liter plantaardige brandstof per jaar. De kostprijs van PPO (pure plantaardige olie bedraagt 0,63 per liter. Die van Biodiesel is 0,73. Deze kosten zijn nog altijd een factor 2 à 3 hoger dan die van dieselolie. Indien de staat geen accijns heft op deze brandstoffen, kan PPO aan de pomp voor 0,75 worden verkocht. De gebruiker moet dan wel zijn dieselmotor laten ombouwen omdat PPO in tegenstelling tot Biodiesel minder vloeibaar is. Arie Groenveld 16

17 Akkoord over privatisering energienetten Overheden incasseren miljarden Het kabinet is vrijdag akkoord gegaan met de minderheidsprivatisering van de Nederlandse energienetwerken. De aandeelhouders van de energiebedrijven, provincies en gemeenten, kunnen miljarden incasseren. 'Het kabinet vindt minderheidsprivatisering van de netten aanvaardbaar', zegt minister Laurens Jan Brinkhorst van Economische Zaken in een interview met deze krant. Het splitsingswetsvoorstel van Brinkhorst werd gisteren aangenomen door het kabinet en wordt dinsdag naar de Tweede Kamer gestuurd. De regering beraadt zich nog op de vraag of minderheidsprivatisering in de wet moet worden vastgelegd of dat het per ministeriële regeling kan. Nadat de splitsing van de bedrijven uitgevoerd is, uiterlijk twee jaar na inwerkingtreding van de wet, kunnen provincies en gemeenten een minderheidsaandeel in de energienetten verkopen. Dat kan miljarden opleveren. Na splitsing hebben de Nederlandse energiebedrijven volgens EZ een waarde van ongeveer euro 33 mrd. De lagere overheden kunnen daarvan minstens euro 20 mrd te gelde maken. Energiebedrijven als Essent en Nuon zijn fel tegen splitsing. Het kabinet denkt dat door onafhankelijk beheer van de energienetten de concurrentie en de leveringszekerheid beter gewaarborgd zijn. 'Het was een flinke strijd', blikt Brinkhorst terug. 'Maar ik verwacht dat er nu beweging komt. NRE en Intergas laten zien dat splitsing goed kan gaan en dat het waarde toevoegt. De aandeelhouders van de grote energiebedrijven zullen de druk op de bestuurders opvoeren.' Tot op heden heeft Brinkhorst minderheidsprivatisering nooit uitgesloten, maar hij was er niet concreet over. De Raad van State adviseerde EZ zoveel mogelijk de 'contouren' van verder te nemen privatiseringsstappen bekend te maken. EZ liet toen de mogelijkheid van volledige privatisering open, maar dat werd gisteren tijdens het kabinetsberaad ingeperkt tot minderheidsprivatisering. Brinkhorst: 'Ik vind minderheidsprivatisering een verstandige basis voor zo'n belangrijke publieke functie. Dat is haalbaar en houdbaar.' Hij geeft aan dat er voor volledige privatisering moeilijker een politieke meerderheid zou zijn te halen. 'Niet alleen het CDA heeft er moeite mee. Ook andere partijen.' Een meerderheid van de Tweede Kamer steunt het splitsingsvoornemen van Brinkhorst , Het Financieel Dagblad 17

18 Waterstof als energiebuffer Op het Noorse eiland Utsira is in 2004 een project gestart, waarbij m.b.v. een windturbine een tiental huizen zowel van verwarming als van huishoudelijk gebruik van energie wordt voorzien. Bij windoverschot wordt het teveel aan energie opgeslagen in de vorm van waterstof, dat daarna bij windstiltes weer wordt aangesproken. Verbruik Het gemiddelde energiegebruik per huishouding ligt in Noorwegen evenals in Nederland op ca 3500 kwh/jaar. Omdat de stroomtarieven laag zijn, wordt deze energievorm ook aangewend voor verwarming, waardoor het gemiddeld energiegebruik uitkomt op kwh per jaar. De tien deelnemende huishoudens hebben een iets lager gebruik van ca kwh/jaar. Windturbine De windturbine in dit project is een Enercon E40 van 600 kw. Vanwege de windrijke ligging produceert deze E40 per jaar zo n 1,7 miljoen kwh. De opbrengst van de molen is in eerste instantie bestemd voor de 10 huishoudens. Bij een teveel aan elektriciteit wordt in eerste instantie de hoeveelheid waterstof aangevuld en wordt in tweede instantie overtollige energie aan het lichtnet toegevoegd. Productie en opslag van waterstof Met het overschot aan windstroom wordt m.b.v. elektrolyse watermoleculen (H 2 O) opgesplitst in waterstof (H) en zuurstof (O). De waterstof wordt in een gascontainer van 15 m 3 opgeslagen, waarbij het wordt gecomprimeerd bij een druk van 200 atmosfeer. Hiermee kan men voorzien in de energiebehoefte voor maximaal 2 dagen. In de laatste 10 jaar was er hooguit 2 dagen geen wind. Opwekking van elektriciteit uit waterstof Hoewel er tegenwoordig brandstofcellen zijn voor opwekking van elektriciteit uit waterstof en zuurstof heeft men gekozen voor een waterstofverbrandingsmotor met een generator van 55 kw en een brandstofcel van 10 kw. Deze brandstofcel speelt hier dus maar een bijrol. Men heeft primair gekozen voor de goedkope en beproefde technologie van de waterstofmotor i.p.v. de veel duurdere technologie van de brandstofcel. Per kw vermogen is een brandstofcel enkele tientallen keer duurder dan een waterstofmotor. Dit ondanks het geringere rendement van de motor. Rendementen A. Bij de elektrolyse van water met een drukopbouw van 200 bar is het energierendement ca 70%. B. Bij de omzetting van waterstof en zuurstof m.b.v. een brand- 18

19 stofcel in elektriciteit is het rendement ca 60%. C. Een waterstofverbrandingsmotor heeft een rendement van 40%. Bij de combinatie van elektrolyse en de brandstofcel verkrijgt men dus een totaalrendement van 0,7 x 0,6 = 0,42 = 42% oftewel een energieverlies van 58%. Bij de combinatie van elektrolyse en de verbrandingsmotor verkrijgt men een totaalrendement van 0,7 x 0,4 = 0,28 = 28% oftewel een energieverlies van 72%. Projectvoortgang Het project wordt gefinancierd door Norsk Hydro ASA, een internationaal opererende leverancier van energie. Het project is begin 2002 van start gegaan en vanaf midden 2004 operationeel. Het project zal ca 2 tot 3 jaar in bedrijf blijven met het doel om hierbij zoveel mogelijk ervaring op te doen. Daarna zal het waterstofgedeelte worden ontmanteld. Alleen de turbine zal dan nog in bedrijf blijven. Bron:Windnieuws, nummer 3, 2005 Kernfusie, een zon op aarde Sinds de mensheid begrijpt hoe de zon aan haar energie komt, is het een droom geweest om die energiebron op aarde te leren beheersen. Met het kernfusie-experiment ITER wordt de volgende stap gezet. De wereld heeft nieuwe, duurzame energiebronnen nodig. Om ons milieu en klimaat te ontzien, om onafhankelijk te worden van buitenlandse energieleveranties, om de ontwikkeling van onderontwikkelde gebieden in de wereld mogelijk te maken, en om de eindigheid van de olie- en gasvoorraden het hoofd te bieden. Het is bovendien duidelijk dat er niet één magic bullet is die ons energieprobleem gaat oplossen: we zullen het moeten hebben van een mix van duurzame energiebronnen. Kernfusie biedt uitzicht op een schone, veilige en duurzame energiebron, waarvan de brandstoffen voor iedereen ruim beschikbaar zijn. Kernfusie, het proces waarbij lichte atoomkernen samensmelten tot zwaardere, is de energiebron van de zon en de sterren. Om de potentie van kernfusie als energiebron op aarde te onderzoeken, is er sinds eind jaren 50 van de vorige eeuw een wereldwijd onderzoeksprogramma opgezet met als doel om een prototype fusie-elektriciteitscentrale te ontwikkelen die veilig en betrouwbaar is, over ruim voorradige brandstof beschikt, een minimale milieubelasting heeft en economisch rendabel is. De volgende grote stap in dit onderzoeksprogramma is ITER, een experiment dat de technische en wetenschappelijke haalbaarheid van fusie moet aantonen door gedurende langere tijd 500 MW fusievermogen te genereren. 19

20 Het kernfusie-experiment ITER Onderin is een persoon zichtbaar, waaraan de schaal kan worden afgemeten. De partners in het project zijn de Europese Unie, Japan, China, de Russische Federatie, de VS, en Zuid- Korea. India heeft onlangs aangegeven ook mee te willen doen. De bouwkosten van ITER bedragen 4,7 miljard euro over 10 jaar, en een zelfde bedrag is voorzien voor 20 jaar bedrijf. Na een lange politieke strijd tussen Europa en Japan werd op 28 juni van dit jaar besloten dat ITER in Europa gebouwd zal worden, bij het Zuid-Franse Cadarache. De keuze voor Europa is terecht, omdat Europa altijd een leidende rol in het fusie-onderzoek heeft gespeeld. Europa financiert de helft van de kosten, de andere partners dragen elk 10% bij. De eigenschappen van fusie als energiebron zijn gunstig: inherent veilig, voldoende brandstof voor miljoenen jaren energievoorziening, geen broeikasgassen, alleen kortlevend radioactief afval. Een toekomstige fusiecentrale, waarvan een prototype na ITER gebouwd kan worden, zal waarschijnlijk 1000 MW gaan leveren. Kleiner kan om technische redenen niet. Fusie is daarom zeer geschikt als centrale basislast energiebron, naast meer decentrale bronnen als zon, wind en biomassa. De verwachting is dat fusie rond 2040 beschikbaar komt voor de commerciële markt, en daarna op grote schaal kan gaan bijdragen aan de wereldenergievoorziening. In Nederland wordt onderzoek naar kernfusie gedaan bij het FOM- Instituut voor Plasmafysica Rijnhuizen, te Nieuwegein, en bij de NRG in Petten. FOM-Rijnhuizen is op dit moment bezig om het Nederlandse bedrijfsleven te mobiliseren om met een groot project aan ITER deel te nemen. De ervaring leert dat fusieonderzoek ook altijd langzamer kan. Het fusieonderzoek heeft tot nu toe 20

21 ongeveer 15 jaar vertraging opgelopen, vooral omdat tien jaar geleden het klimaatprobleem nog niet bestond en de olie goedkoop was. Dezelfde vertraging geldt natuurlijk voor andere duurzame bronnen. Inmiddels zijn onze energieproblemen zo groot geworden dat er ook in de politiek een gevoel van urgentie ontstaan is. Om te garanderen dat de beloften van duurzame bronnen als zon, wind, biomassa en kernfusie ingelost worden is er nu een committent van de politiek voor een lange termijn nodig. Bovendien zullen de onderzoekers uit de duurzameenergiewereld één front moeten vormen, en samen voldoende onderzoeksgeld zekerstellen. Meer informatie over fusie is te vinden op de site Gegevens auteur: Dr.ir Mark Tiele Westra Wetenschapsvoorlichter FOM-Instituut voor Plasmafysica Rijnhuizen Tel.: Fax.: Biogas levert meer km's per hectare dan biodiesel Biobrandstoffen voor personenauto's en vrachtvervoer staan momenteel sterk in de belangstelling. Daarbij wordt vooral gedacht aan de teelt van koolzaad voor biodiesel. Maar biogas is veel effectiever dan biodiesel is als het om de teelt van energiegewassen gaat. Biogas levert kilometer per hectare akkerland op tegenover kilometer bij biodiesel uit koolzaad. Alleen de nog experimentele techniek om vloeibare brandstof uit biomassa te produceren komt met kilometer per hectare in de buurt van biogas. Dat blijkt uit een publicatie in het blad Neue Energien, het orgaan van het Duitse Bundesverband Erneuerbare Energie. Biogas biedt daarnaast ook voordelen ten aanzien van de handhaving van de Europese norm voor luchtkwaliteit. De emissie van stikstofoxiden en fijn stof is nog lager dan bij de modernste dieselmotoren met roetfilter. Meer informatie is te vinden in het artikel ransport/bio_im_tank.htm op de website van de Stichting Schoner Transport, 25/04/05 21

22 Lid worden? Vul onderstaande bon in en stuur deze op De coöperatieve windmolenvereniging De Windvogel biedt de mogelijkheid om met gelden van haar leden te investeren in duurzame energie. De Windvogel, één van de twintig coöperatieve windmolenverenigingen, heeft in eigen beheer vier windmolens ingezet voor de productie van schone elektriciteit. Eén molen staat in Ouderkerk a/d Amstel, één aan de A-12 nabij het wegrestaurant in Bodegraven, één aan de Oorberlaan, zuid-westzijde van Den Haag en de vierde molen staat aan de Goudkade in Gouda. Andere nieuwe locaties zijn in onderzoek voor plaatsing van molens. Hiervoor zijn veel nieuwe leden nodig. Help mee aan de groei van duurzame energie. Investeer mee in een molen. Stuur onderstaande coupon naar de ledenadministratie van De Windvogel, p.a.: Graaf Janstraat 219, 2713 CL Zoetermeer. LEVEN VAN DE WIND Ja, ik vind duurzame energie belangrijk Ο Ik geef mij op als lid of donateur van de windmolenvereniging en stort op postbankrekening t.n.v. De Windvogel te Reeuwijk een bedrag van: Lid: Inleg 50,- Lening... X 50,-...,- Totaal...,- Naam:... Straat:... Postcode:...Plaats:... Telefoonnummer:... Ο Ik wil eerst meer informatie ontvangen. 22

23 23

24 De Windvogel Ledenadministratie: Graaf Janstraat CL Zoetermeer Tel Secretariaat: Fazantendreef ET Bleiswijk Tel Dit boekje is gemaakt met papier dat is vervaardigd volgens de nieuwste, minst milieubelastende productiemethode, waarbij de kwaliteit een belangrijke plaats inneemt. 24