methodologie... Van YouTube tot YouPorn... Van jong naar oud... 1.De homo digitalis Pubertijd = mobilitijd?...

Transcriptie

1

2 inhoud... voorwoord... methodologie... hoe zijn we te werk gegaan? 1.De homo digitalis... over welk media-arsenaal beschikken kinderen en jongeren? 2. Pubertijd = mobilitijd?... gebruiken kinderen en jongeren altijd en overal media? hoofdstuk x: blablabla inhoud 2 Van YouTube tot YouPorn... wat zijn de favoriete websites van kinderen en jongeren? 3. De mythe van de digital natives... zijn kinderen en jongeren echte computerexperten? 4. Sociale media? Vind ik leuk!... welke sociale netwerken zijn populair bij kinderen en jongeren? 5. Sharing is caring... hoe gaan kinderen en jongeren om met privacy online? 6. Nieuwe media heeft zijn prijs... hoe betalen kinderen en jongeren voor al die nieuwe media? Van jong naar oud... conclusies en aanbevelingen... colofon...

3 Jeugdwerkers informeren over hoe kinderen en jongeren met nieuwe vormen van media omgaan: het is sinds 2006 de missie van Apestaartjaren en daar breien we in 2012 graag een vervolg aan. Graffiti Jeugddienst en Jeugdwerknet voeren om de twee jaar een grootschalig onderzoek naar mediabezit, -gebruik en attitudes tegenover media bij kinderen en jongeren. Gebruik deze cijfers in uw tijdschrift, ledenblad, wetenschappelijke artikels... Steek uw collega s, leidingsploeg of andere leerkrachten aan om samen met kinderen en jongeren de kansen van nieuwe media optimaal te benutten. Dit onderzoek spitst zich toe op 4 grote speerpunten. Deze topics stelden we op in overleg met de onderzoeksgroep MICT van de UGent en op basis van vragen die we kregen op onze helpdesk, tijdens vormingen en studiedagen. In de vorige onderzoeken benaderden we het mediagebruik steeds vanuit het mediatoestel: wat doen jongeren met welk toestel? Anno 2012 maakt de opmars van multifunctionele toestellen deze insteek irrelevant. Voor dit onderzoek vertrokken we vanuit de acties in plaats van het toestel: welke toestellen gebruiken jongeren voor welk doel? Ondertussen zien we een ware mobiele revolutie opsteken. Met je gsm online gaan, was eind 2009 enkel voor the happy few, maar vandaag zijn smartphones en tablets stilaan ingeburgerd. In dit rapport gaan we na welke impact dat heeft op de manier waarop jongeren met media omgaan. En zijn jongeren computerwizards zoals de pers ons voorhoudt? We hebben getracht om de mediacompetenties van de zogenaamde digital natives in kaart te brengen. Ten slotte staan we stil bij de kinderen en jongeren die in een sociaal-economisch kwetsbare gezinssituatie leven (7% uit deze steekproef). Hinken deze jongeren achterop nu (dure) multimediatoestellen onze maatschappij steeds meer domineren? Of is een smartphone een statussymbool waar ze (te) veel geld aan uitgeven? Heel wat vragen waarmee we worden geconfronteerd. We hopen jullie in de komende 38 pagina s te informeren, inspireren en enthousiasmeren om met nieuwe vormen van media aan de slag te gaan. veel leesplezier! hoofdstuk voorwoord x: blablabla 3 voorwoord

4 methodologie hoe zijn we te werk gegaan? 4 Kinderen (9-12 jaar) Van november 2011 tot maart 2012 trokken Jeugdwerknet en Graffiti Jeugddienst naar 9 Oost-Vlaamse lagere scholen met een papieren enquête. We kozen voor een mix van Gentse stadsscholen (Sint- Pieters, Sint-Laurent en Sint- Paulus), scholen in een minder grootstedelijke omgeving zoals Zele (Pius X), Deinze (Onze-Lieve- Vrouw) en Eeklo (De Meidoorn) en dorpsscholen in Laarne (De Windwijzer), Nukerke en Maarke- Kerkem (De Kleine Reus). In totaal vulden 286 kinderen tussen 9 en 12 jaar de enquête in, waarvan 139 meisjes en 145 jongens. In maart 2012 gingen we dieper in op de onderzoeksresultaten tijdens 3 focusgroepen. We waren te gast bij KSJ Laarne (2x10 respondenten) en in het vijfde leerjaar van basisschool Sint-Barbara in Gent (1x22 respondenten) en peilden er naar de mening van de kinderen. Enkele van hun uitspraken vind je in dit rapport terug ter illustratie van de cijfers. De verwerking van het cijfermateriaal gebeurde door Marijke De Veirman, laatstejaarsstudente communicatiewetenschappen aan de UGent, onder begeleiding van de onderzoeksgroep MICT van de UGent. Verdeling van de jongeren over de verschillende graden en opleidingsniveaus a-stroom b-stroom aso tso bso methodologie hoe zijn we te werk gegaan? m v m v m v m v m v totaal 1ste jaar e jaar e graad e graad totaal Focusgroep met kinderen bij KSJ Laarne

5 Jongeren (12-18 jaar) In het najaar 2011 werden 1495 Vlaamse jongeren tussen 12 en 18 jaar in 12 middelbare scholen in Oudenaarde, Gent, Wetteren, Lokeren en Melle bevraagd via een online enquête. De onderzoeksgroep MICT van de Universiteit van Gent verwerkte het cijfermateriaal en corrigeerde het staal aan de hand van de officiële cijfers van het Vlaamse Ministerie voor Onderwijs. Door middel van wegingscoëfficiënten op de variabelen geslacht, opleidingstype en leerjaar/graad blijft de socio-demografische representativiteit voor Vlaanderen gegarandeerd voor de totale steekproef. Aanvullend op de online bevraging namen studenten uit de opleiding communicatiewetenschappen van de UGent van februari tot april 2012 dertig face-to-face diepteinterviews af van jongeren die de online vragenlijst hadden ingevuld. Voor de selectie van deze groep jongeren hielden we rekening met de mate waarin de jongeren gecontroleerd worden door en communiceren met hun ouders over hun sociale mediagebruik. Deze diepte-interviews hadden als doel ons meer inzicht te verschaffen in hoe de mediaconsumptie van de tieners georganiseerd is binnen het gezin. Hun uitspraken gebruiken we eveneens ter illustratie van het cijfermateriaal. Gebruikt materiaal tijdens face-to-faceinterviews met 30 jongeren Bijzondere aandacht gaat in dit rapport uit naar socioeconomisch kwetsbare jongeren (SKJ). We spreken van socioeconomisch kwetsbare jongeren, wanneer deze voldoen aan volgende selectiecriteria: gezinnen waarvan beide ouders economisch inactief zijn (huisman, langdurig ziek, werkloos, arbeidsongeschikt, overleden, of student) of eenoudergezinnen met economische inactiviteit van de ouder waarbij men woont. Op die manier komen we tot een selectie van 7% van de steekproef. We hebben ervoor gekozen om de resultaten van de kinderen en de jongeren niet in aparte hoofdstukken te behandelen, maar onze bevindingen gespreid in elk hoofdstuk aan bod te laten komen. We zullen evenwel de cijfers van beide onderzoeken niet mengen en consequent van kinderen (9-12 jaar) en jongeren (12-18 jaar) spreken als we cijfermateriaal bespreken. Wanneer namen geciteerd worden uit de interviews en focusgroepen, zijn dat om privacyredenen niet de echte namen van de kinderen en jongeren. methodologie hoe zijn we te werk gegaan? 5

6 1. de homo digitalis over welk media-arsenaal beschikken jongeren? 6 over welk media-arsenaal beschikken jongeren? Ik ga soms op de computer beneden. Mijn ouders zitten in de living en kunnen wel meekijken, maar ze houden zich daar niet mee bezig. Maar liefst zit ik boven, want daar heb ik meer privé. Pedro (15 jaar, TSO) Ik krijg volgend jaar voor mijn lentefeest een gsm. Nu moet ik nog wat wachten, want zo n gsm is gevaarlijk voor je hersenen als die nog in ontwikkeling zijn. Marijke (11 jaar)

7 Minder televisie en mp3, meer computer en gsm Elke twee jaar onderzoeken we voor de Apestaartjaren studiedag hoe groot het media-arsenaal is bij jongeren in de middelbare school (12-18 jaar). Dat laat ons toe om de onderzoeken uit 2008, 2010 en 2012 op een rijtje te zetten en daar conclusies uit te trekken. Bijna alle gezinnen van de bevraagde jongeren beschikken thuis over een televisietoestel, een computer en een internetaansluiting. Wel daalt het aantal jongeren met een tvtoestel op de eigen kamer van bijna de helft tot slechts een derde. Anderzijds heeft nu 61% van de jongeren een computer op hun kamer (tegenover 42% in 2008). Het is een duidelijke indicatie dat jongeren vaker hun computer gebruiken om naar films, series, YouTubefilmpjes... te kijken in plaats van hun televisietoestel. Een gelijkaardige trend valt op voor het dalend bezit van mp3- spelers (van 85% in 2010 naar 61% in 2012). Deze daling valt deels te verklaren door een nieuwe generatie gsm s en smartphones die die functie overnemen. Mediabezit bij jongeren televisie thuis 100% 99% 99% televisie op de kamer 39% 46% 32% gsm 93% 97% 98% mp3-speler - 85% 61% gametoestel (EXCL. COMPUTER EN GSM) 72% 89% 85% tablet % computer thuis 98% 97% 99% computer op de kamer 42% 43% 61% internet thuis 95% 94% 99% 1. de homo digitalis over welk media-arsenaal beschikken jongeren? 7

8 1. de homo digitalis over welk media-arsenaal beschikken jongeren? 8 Welk toestel hebben jongeren de afgelopen week gebruikt om een bepaalde actie uit te voeren? surfen muziek/radio beluisteren video bekijken chatten en smsen telefoneren social networking televisie 4% 34% 73% 2% 2% 1% 1% 2% - computer 87% 76% 68% 76% 73% 8% 14% 76% 55% vaste gameconsole mobiele gameconsole mobiele mediaplayer Legende: gsm 33% 56% 23% 18% 14% 86% 75% 29% 33% 13% 11% 14% 6% 3% 2% 1% 6% 57% 8% 10% 7% 5% 2% 1% 2% 4% 45% 15% 47% 19% 10% 9% 5% 4% 13% 22% tablet 13% 11% 10% 8% 8% 3% 3% 10% 11% minder dan 10% 10-19% 20-29% 30-39% 40-50% Meer dan 50% gamen

9 Multifunctionele toestellen De tijd dat een gsm enkel gebruikt werd om te bellen en een computer enkel om te surfen is duidelijk al lang voorbij. Uit de tabel hiernaast leiden we twee belangrijke dingen af. Enerzijds wordt er voor bepaalde activiteiten een waaier aan toestellen gebruikt. Anderzijds zijn sommige toestellen zeer multifunctioneel geworden. Jongeren besteden heel wat tijd aan hun mediagebruik. Op een doordeweekse dag gaan jongeren gemiddeld twee uur televisie kijken, een uur gamen, twee uur surfen, 71 sms jes versturen en twee keer telefoneren. Dit alles kan alleen wanneer jongeren media combineren. Echt multitasken (= twee dingen op hetzelfde ogenblik met evenveel aandacht doen) kun je dat niet noemen. Het gaat veeleer om snel switchen tussen verschillende media. En dan biedt een multifunctioneel toestel heel wat mogelijkheden. Video kijken doen jongeren bijvoorbeeld niet enkel op het televisietoestel (73%). Koning televisie krijgt serieuze concurrentie van de computer (68%). Een meerderheid van de bevraagde jongeren gebruikt daarvoor het internet: 83% van de jongeren downloadt soms een film of videobestand, en 63% van de jongeren bekijkt videobeelden online zonder ze te downloaden (streaming). Muziek luisteren doe je ook niet enkel met je mobiele mediaplayer (47%). Met de computer (76%) en de gsm (56%) gebeurt het zelfs vaker. Dat gamen een uitermate populaire activiteit is bij jongeren, wisten we al. De jongeren uit de steekproef gamen gemiddeld ongeveer een uur per dag. Er zijn wel grote verschillen tussen meisjes en jongens. Meisjes gamen wekelijks 68 minuten minder dan jongens. Jongeren gamen niet uitsluitend op een gameconsole. Ze gebruiken hiervoor ook geregeld de computer (55%) en de gsm (33%). De computer en de gsm zijn toestellen die door jongeren multifunctioneel ingezet worden (zie aantal donkergekleurde cellen in de tabel hiernaast). Dat zijn niet toevallig de meest persoonlijke toestellen. 89% van de jongeren deelt zijn gsm nooit met anderen. Als er een laptop in huis is, is dat in 53% van de gevallen een persoonlijke laptop voor de jongere. 18% heeft een eigen vaste computer. De verklaring waarom zoveel jongeren de laptop gebruiken om verschillende media-activiteiten uit te voeren? Zo kunnen ze met hun eigen toestellen kiezen wat ze doen en ze ontsnappen aan de controle van hun ouders. 1. de homo digitalis over welk media-arsenaal beschikken jongeren? 9

10 1. de homo digitalis over welk media-arsenaal beschikken jongeren? 10 Mediabezit bij kinderen televisie thuis 100% 98,6% televisie op de kamer 29,1% 32,8% gsm 53,8% 54,4% mp3-speler - 65,3% computer thuis 97% 99% eigen computer 34,7% 38,7% internettoegang 96% 97,5% spelconsole 83,9% 75% Mediagebruik bij kinderen De overstap van de lagere school naar de middelbare school is een scharniermoment qua mediabezit. Slechts de helft van de bevraagde kinderen (54,4%) uit het onderzoek in de lagere school heeft al een gsm, tegenover 98% in de middelbare school. Tijdens de focusgroepen kwam verschillende keren naar voren dat een gsm iets is dat je krijgt voor je plechtige communie of lentefeest. Bij kinderen zien we evenwel niet dezelfde evolutie als bij jongeren bij video kijken en muziek beluisteren. Het bezit van een televisietoestel op de kamer (32,8%) en een eigen computer (38,7%) verschilt nauwelijks met de cijfers van het Apestaartjarenonderzoek uit % luistert naar muziek en 28,8% naar de radio met zijn gsm. Betekent dat dat de mp3- speler ook bij kinderen stilaan op zijn retour is? Verre van: 65,3% van de bevraagde kinderen heeft er een. En ook dit toestel gebruiken ze voor meer dan enkel muziek luisteren: 31,9% kijkt er ook filmpjes op, 34,6% speelt er spelletjes op en 13% bekijkt er websites mee. Ook opmerkelijk: bij de helft (49,7%) van de kinderen met een mp3-speler begrenzen de ouders het geluidsvolume.

11 Fototoestel Hoe smart is een smartphone? 92% Agendafunctie 92% Bluetooth-functie 92% Videocamera 91% FM radio-functie 86% Mp3-speler 85% Kan op internet 81% Kan MMS versturen 80% Kan apps installeren Naast de computer is ook de gsm een toestel waarop verschillende van bovengenoemde media-activiteiten kunnen uitgevoerd worden (zie aantal donkergekleurde cellen in tabel 2). De nieuwe generatie gsm s moeten verschillende functies kunnen combineren. Een grote meerderheid van de jongeren kan met zijn gsm ook foto s nemen (92%), agenda beheren (92%), radio (86%) of muziek (85%) beluisteren. 32% heeft een gsm met GPSfunctie en 44% kan apps installeren. Over surfen met je gsm hebben we het in hoofdstuk 2. 44% GPS 32% Sms en Bellen Foto s nemen Muziek beluisteren Spelletjes spelen Wekkerfunctie Video kijken Radio luisteren Profielpagina aanpassen Websites raadplegen en Chatten op tv Wat doen kinderen allemaal met hun gsm? 72% 85,6% 78,5% 78,4% 68,2% 74,5% 70,1% 68% 55,1% 67,3% 48,6% 52,9% 36,4% 34,6% 19,6% 28,8% 14% 24,2% 8,4% 20,3% 5,6% 15% ,9% ,9% Ook de kinderen (10-12 jaar) die al een gsm hebben, gebruiken die voor verschillende doeleinden. Sms en (85,6%) is een pak populairder dan bellen (78,5%), net als foto s nemen, muziek beluisteren en spelletjes spelen. Dat is trouwens ook de belangrijkste evolutie wanneer we de cijfers vergelijken met die van het Apestaartjaren 3 onderzoek uit Een pak meer jongeren spelen nu spelletjes op hun gsm. Wellicht valt dit te verklaren door de opkomst van de smartphones en de bijhorende apps, waardoor er plots veel geavanceerdere spelletjes op je telefoon geïnstalleerd kunnen worden. 1. de homo digitalis over welk media-arsenaal beschikken jongeren? 11

12 2. Pubertijd gebruiken kinderen en jongeren = mobilitijd? altijd en overal media? 12 gebruiken kinderen en jongeren altijd en overal media? Ik surf op het internet met mijn gsm, maar alleen op het draadloos internet thuis. Tom (12 jaar) Soms ga ik eens met mijn gsm op het internet aleja als ik gratis sessies heb door mijn abonnement. Facebook check ik dan soms tijdens de speeltijd. Sara (14 jaar, A-stroom)

13 Veel mogelijkheden, weinig effectief gebruik In het vorige hoofdstuk zagen we al dat mobiele mediaplayers, gameconsoles, laptops en gsm s wijdverspreid zijn bij jongeren. Door de opkomst van mobiel internet bieden deze toestellen veel mogelijkheden. Maar hoe mobiel zijn jongeren eigenlijk? Als we een smartphone definiëren als een gsm die ook op internet kan, dan mogen we stellen dat 81% van de jongeren uit deze steekproef over een smartphone beschikt. Maar dat betekent daarom niet dat jongeren massaal mobiel online gaan. Er is immers een groot verschil tussen het aantal jongeren dat online kan, en het aantal jongeren dat effectief online gaat met hun smartphone. Slechts 33% van de bevraagde jongeren surfte ook effectief in de maand voor het onderzoek met zijn smartphone, 18% gebruikt zijn toestel om te chatten, 14% om te mailen en 29% voor sociale netwerksites. Toch kunnen we stellen dat mobiel internet (zij het zeer langzaam) aan populariteit wint. In 2010 surfte nog maar 12% mobiel, mailde 5% en gebruikte 11% van de jongeren het voor sociale netwerksites. Mobiel surfen gebeurt overigens niet enkel via smartphones. 15% van alle bevraagde jongeren surft met hun mobiele mediaspelers (zoals de ipod touch), 13% met een tablet en 8% met een mobiele gameconsole (Nintendo DS, PSP...) Ook bij kinderen zit internetten met de gsm in de lift: 20,3% raadpleegt nu websites via de gsm (in 2010 nog maar 8,4%) en 15% stuurt tjes via de gsm (in 2010 slechts 5,6%). De redenen die jongeren geven om mobiel internet niet te gebruiken zijn zeer verscheiden: te duur (45%), te traag (45%), niet nodig (39%), geen bereik (32%) en niet handig (22%). Bij de kinderen werd dit niet bevraagd. gebruiken kinderen en jongeren altijd en overal media? 2. Pubertijd = mobilitijd? 13

14 2. Pubertijd gebruiken kinderen en jongeren = mobilitijd? altijd en overal media? 14 Altijd en overal spelen Gamen is voor veel jongeren het favoriete tijdverdrijf. Sinds enkele jaren zijn de mobiele gameconsoles ook heel populair. 77% van de bevraagde jongeren heeft een vaste gameconsole tegenover 65% met een mobiele gameconsole. Dat betekent niet dat ze die consoles daarom ook constant gebruiken. 55% van de bevraagde jongeren speelde de afgelopen maand op een vaste console, tegenover 43% die op een mobiele console speelde. Bij vaste gameconsoles is er een groot verschil in bezit tussen jongens (84%) en meisjes (70%), terwijl dit verschil voor mobiele gameconsoles bij jongens (68%) en meisjes (63%) veel kleiner is. Persoonlijk en gedeeld bezit van mobiele gameconsoles enkel ik vaste game console 38% 62% mobiele game console 56% 44% gedeeld met anderen van het gezin Een mobiele gameconsole is niet noodzakelijk een strikt persoonlijk toestel. 44% van de jongeren die er een heeft, deelt zijn console met anderen. Deze consoles worden bijgevolg ook ongeveer even vaak in de woonkamer (64%) als in de slaapkamer (59%) gebruikt. In de gehele steekproef staan de gameconsoles bovendien opvallend meer in de slaapkamer van de jongens dan van de meisjes, zowel voor de vaste gameconsole (M: 53% V: 27%) als de mobiele gameconsole (M: 68% V: 53%). Dat gamen meer en meer iets is dat altijd en overal kan, blijkt uit de relatieve populariteit van gamen op de gsm/smartphone (33% op de gehele steekproef), op de mobiele mediaspeler (22%) en op een tablet (11% dat is overigens maar liefst de helft van alle jongeren die thuis een tablet hebben). Welke gameconsole hebben kinderen thuis? nintendo ds 79,4% Bij de kinderen nintendo wii 64,8% vroegen we niet expliciet of ze sony playstation 2 31,8% een mobiele of sony playstation 3 nintendo gameboy sony playstation 1 microsoft xbox360 microsoft xbox nintendo gamecube microsoft xbox kinect 23,6% 19,3% 12,9% 9,4% 6,4% 3,9% 2,3% een vaste console hebben. Aan die kinderen die een gameconsole hebben thuis, vroegen we wel welke console dat was. Ook hier is een mobiele console (Nintendo DS) het populairst. Maar liefst 79,4% van de kinderen heeft er één. Nintendo scoort met de Wii trouwens ook het best bij de vaste gameconsoles. De Playstation van Sony houdt ook nog mooi stand.

15 Waar gebruiken jongeren media? Met de gsm naar de les Als jongeren mobiele toestellen bezitten, worden die dan ook effectief veel buitenshuis gebruikt? Ook daar stellen we grote verschillen vast tussen de verschillende toestellen. De gsm wordt het vaakst buitenshuis gebruikt. Als jongeren moeten wachten (89%) of onderweg zijn (89%) halen ze snel hun mobieltje boven. Opmerkelijker is dat bijna driekwart van de jongeren (73%) hun gsm ook op de speelplaats gebruikt, en bijna de helft (47%) zelfs tijdens de les. Mobiele gameconsoles worden niet alleen minder meegenomen als ik uitga tijdens de les tijdens de speeltijd tijdens het wachten naar school (6% gebruikt ze op de speelplaats), maar ook tijdens het wachten (34%) en onderweg (52%) worden ze voor een mobiel toestel eigenlijk relatief weinig buitenshuis gebruikt. Soms moeten jongeren ook niet noodzakelijk zelf een toestel bezitten om het te kunnen gebruiken. Laptops (84%), mobiele gameconsoles (70%) en tablets (77%) worden ook bij anderen gebruikt. Bij de kinderen vroegen we waar ze naast bij hen thuis zoal online gaan. 26,9% doet dat op school, 40,2% bij een vriend en 9,4% in de bibliotheek. als ik onderweg ben laptop 3% 10% 3% 7% 21% 84% gsm 78% 47% 73% 89% 89% 86% mobiele gameconsole 8% 3% 6% 34% 52% 70% mobiele mediaplayer 22% 18% 36% 83% 90% 56% tablet 10% 6% 9% 41% 56% 77% bij anderen gebruiken kinderen en jongeren altijd en overal media? 2. Pubertijd = mobilitijd? 15

16 van youtube Wat zijn de favoriete websites tot youporn van kinderen en jongeren? 16 Op Facebook heb je veel meer functies bijvoorbeeld om te chatten, gamen of een camgesprek. En het gaat ook veel beter dan Netlog. Remco (12 jaar) De favoriete websites van kinderen (N=286) 1 YouTube Spele.be/nl 81 3 Facebook 80 4 Spelletjes.be/nl 54 5 Windows Live (MSN, Hotmail) 41 6 Funnygames.be/nl 39 7 Ketnet 22 8 Speeleiland 19 9 Habbo Bingel 15 Wat zijn de favoriete websites van kinderen en jongeren? De favoriete websites van jongeren (N=1495) 1 Facebook YouTube Windows Live (MSN, Hotmail) Netlog Smartschool Spele.be/nl Moodle Twitter 97 8 Wikipedia HLN FunnyGames.be/nl Gmail Sporza WeHeartIt Spelletjes.be/nl Tumblr Skype DePiraatBaai PornHub Youporn 19

17 Een overzicht van de favoriete websites van kinderen en jongeren geeft mooi weer wat onze jonge generatie interesseert. YouTube en Facebook zijn met voorsprong de populairste websites bij beide groepen. De meerderheid van hen plaatste deze sites in hun top 3. Facebook is de laatste 2 jaar aan een enorme opmars bezig bij zowel kinderen als jongeren. In het Apestaartjarenonderzoek uit 2010 kreeg Facebook de 5e plaats bij de favoriete websites van kinderen. Bij jongeren stond de site op de derde plaats. Andere sites die enorm aan populariteit winnen bij jongeren, zijn Gmail en Twitter. Gmail schuift op van de 19de naar de 12de plaats. Twitter van de 18de naar de 8ste plaats. Dat betekent niet dat jongeren daarom massaal aan het twitteren zijn geslagen. Je kunt op Twitter immers ook heel veel artiesten, sporters... volgen, zonder dat je zelf een account moet hebben. Slechter nieuws is er voor Netlog. Zij daalden in de ranking van zowel kinderen als jongeren. In 2010 stond Netlog nog op de derde plaats in het lijstje van favoriete websites bij kinderen en de tweede plaats in het lijstje van de jongeren. Nu plaatsten slechts 4 kinderen de site in hun persoonlijke top 3. Bij jongeren zakt Netlog naar de 4e plaats. Ondanks de opmars van Facebook, doet Windows Live (Hotmail en MSN) het nog steeds zeer goed bij kinderen en jongeren. Bij de kinderen klimt Windows Live van de achtste naar de vijfde plaats en bij jongeren nemen de webmail en communityservices van Microsoft de derde plaats in. Kinderen spelen graag en veel. De helft van hun favoriete sites zijn spelletjessites. Uit de focusgroepen bleek bovendien dat veel kinderen een Facebookaccount hebben om social games te kunnen spelen. Ook bij jongeren is online gamen populair. Spelletjessites zoals Spele.nl, Funny Games en Spelletjes.nl duiken ook hier op. Wel nieuw in de lijst is weheartit.com, een website waar je (net als bij Pinterest) leuke, hippe of grappige foto s kunt verzamelen op je profiel. De illegale downloadsite Depiraatbaai.be duikt ook voor het eerst op. En ook het blogplatform Tumblr wint aan populariteit bij jongeren. Opmerkelijk is dat relatief veel jongeren schoolgerelateerde websites in hun top vijf plaatsen. Zo vermeldden ze bijvoorbeeld elektronische leerplatformen zoals Smartschool en Moodle. Ook het relatief hoge aantal verwijzingen naar Wikipedia komt wellicht doordat deze interessant is voor schoolwerk. Ook kinderen gebruiken internet voor schoolwerk. Voornamelijk de speelse oefeningensite Bingel wordt in veel klasjes gebruikt. Verder vermeldden een aantal kinderen hun klasblog als favoriete website. Tot slot kunnen we niet heen om de relatieve populariteit van pornosites bij jongeren. Zowel Pornhub.com als YouPorn.com halen de top 20. Als er geen Ketnet meer is op TV, ga ik naar de Ketnet-website. Kim (10 jaar) wat zijn de favoriete websites van kinderen en jongeren? van Youtube tot YouPorn 17

18 3. de mythe van de digital natives zijn kinderen en jongeren echte computerexperten? hoofdstuk x: blablabla 18 Downloaden is makkelijk, je moet gewoon de stappen volgen. Joeri (12 jaar) zijn kinderen en jongeren echte computerexperten? Mijn papa heeft ook nog een laptop en een tablet. De tablet gebruiken wij ook, maar eigenlijk enkel om eens een spelletje te spelen. M n papa vraagt ook soms om er spelletjes op te zetten, omdat hij dat eens bij een vriend op het werk zag. En hij kan dat niet goed, dus doe ik dat. We spelen vooral Angry Birds! Kathleen (13 jaar, A-stroom)

19 Hoe digivaardig is Generatie Y? De kinderen en jongeren uit ons onderzoek zijn allemaal geboren na Hun generatie wordt vaak benoemd als generatie Y of de digital natives. Ze worden in de media vaak voorgesteld als een generatie die opgegroeid zijn met internet, gsm s en digitale fototoestellen. Ze gaan er bijgevolg dus ook met sprekend gemak mee om, zouden we denken. Maar klopt dat wel? Aan de jongeren uit het secundair onderwijs legden we een heleboel online vaardigheden voor. Daar moesten ze twee dingen mee doen: aangeven hoe vaak ze deze vaardigheden effectief uitvoeren, en inschatten hoe goed ze deze vaardigheden beheersen (los van het feit of ze het ooit gedaan hebben). Weinig jongeren kennen QR-codes. Complexiteit en tijdsinvestering beïnvloeden competenties Het wekt geen verbazing dat jongeren van de activiteiten die ze het vaakst doen (chatten, het weerbericht opzoeken en foto s taggen) ook denken dat ze die het beste kunnen. Wat hier oorzaak en gevolg is, valt moeilijk te achterhalen. Doen ze iets vaker omdat ze het goed kunnen, of kunnen ze iets beter omdat ze het vaak doen? Meer complexe activiteiten zoals bloggen en werken aan een eigen website worden opvallend lager ingeschat dan andere activiteiten (bijvoorbeeld tickets bestellen of een boek online verlengen), ook al doen ze deze activiteiten ongeveer even vaak. Het hangt dus vaak af van de inspanning en tijdsinvestering die er mee gepaard gaat. Het is opvallend dat bijna de helft van de bevraagde jongeren niet wist wat een QR-code inchecken is. Dat is wellicht grotendeels te verklaren door het feit dat slechts 33% van de jongeren effectief surft met hun smartphone. Jongeren tussen 12 en 14 jaar gaan vaker zelf content online plaatsen dan jongeren tussen 16 en 18 jaar: een bericht op een forum plaatsen (54% vs. 42%), YouTube (29% vs. 14%) een blogpost maken (22% vs. 14%) of (zeer opmerkelijk) een tweet posten (22% vs. 14%). Jongeren ouder dan 16 blinken dan weer uit in activiteiten als de trein- of busuren (53%) en het weerbericht (54%) opzoeken. Dit zijn jongeren die al vaker mogen uitgaan of alleen op stap gaan. +16-jarigen gaan het internet dus vaker zijn kinderen en jongeren echte computerexperten? 3. de mythe van de digital natives 19

20 3. de mythe van de zijn kinderen en jongeren echte digital natives computerexperten? 20 gebruiken om hun vrijetijdsbesteding te plannen, terwijl het internet zelf voor -14-jarigen net een vorm van vrijetijdsbesteding is. Er zijn ook verschillen tussen jongens en meisjes: meisjes blijken sterker in sociale vaardigheden zoals chatten (V: 68% vs. M: 58%) of foto s taggen (V: 63% vs. M: 49%), terwijl jongens meer uitblinken in content delen zoals filmpjes opladen op YouTube (M: 27% vs. V: 17%) of een bericht op een forum plaatsen (M: 38% vs. V: 28%). In het volgende hoofdstuk gaan we dieper in op het gebruik van sociale netwerksites. Nieuwe media op school Waar leren jongeren deze digitale vaardigheden? Wellicht niet op school, zo blijkt uit onze cijfers. Een kleine minderheid van de jongeren kreeg het afgelopen half jaar les van een leerkracht die met Facebook, Twitter of Netlog in de les (10%) of na de les (13%) werkte. Slechts 8% van de leerlingen moest voor een opdracht voor school al een YouTubefilmpje online zetten. Er zijn wel verschillen qua opleidingsniveau. Leerkrachten uit het TSO en BSO gebruiken vaker Facebook, Netlog of Twitter in de klas. ASO-leerkrachten leggen het initiatief meer bij hun leerlingen: 23% van de jongeren kreeg al als opdracht een filmpje te maken in de klas en op chatten via instant messaging (vb. msn) het weerbericht opzoeken Online vaardigheden bij jongeren inschatting (max = 5) frequentie (maandelijks of meer) ken ik niet 4,52 63% 2% 4,44 43% 2% een foto taggen 4,31 56% 2% de weg zoeken op bv. google maps of mappy de trein- of busuren online opzoeken een bericht plaatsen op een online forum online tickets bestellen uploaden van eigen filmpjes op youtube online een boek van de bib verlengen 4,28 35% 1% 4,27 38% 2% 3,96 33% 6% 3,87 19% 2% 3,64 22% 6% 3,48 14% 11% een blogpost maken 3,43 20% 10% een tweet posten op twitter 3,19 19% 13% een qr-code scannen 2,90 9% 45% werken aan je eigen website inchecken met bv. four-square of gowalla 2,88 16% 9% 2,80 10% 44%

21 YouTube te posten, slechts 8% van de BSO-leerlingen kreeg het afgelopen half jaar dezelfde taak. Jongeren gaan wel zelf nieuwe media inzetten voor schooltaken en huiswerk. 47% van de ondervraagde jongeren gebruikt Facebook minstens een keer per week voor schoolwerk. Hoe ouder, hoe meer ze aangeven Facebook voor schoolwerk te gebruiken (55% bij -14 jarigen versus 68% bij +16 jarigen). Hetzelfde zien we bij de richting gebeuren: leerlingen uit het ASO communiceren vaker via Facebook over schoolwerk dan hun leeftijdsgenoten uit het TSO en BSO (75% voor ASO-jongeren versus 68% en 53% bij resp. TSO en BSOjongeren). 17% van de leerlingen maakte zelf al een groep of pagina op Facebook of Netlog aan over de les jarigen (26%) doen dit opvallend meer dan jarigen (14%). Toch is het niet Facebook, maar de sms die het meest gebruikt wordt om te overleggen over huiswerk. Maar liefst 62% van de jongeren stuurt minstens elke week een sms over schoolwerk. Jonge tieners doen dit praktisch even vaak als hun oudere schoolgenoten. Wat de richting betreft, tekent het verschil zich ook hier af: 86% ASO-jongeren gebruikt SMS voor hun schoolwerk, tegenover maar 68% en 67% voor TSO en BSOjongeren. Jongeren gebruiken digitale media iets vaker dan de leerkrachten zelf, maar het blijft wel een minderheid van de leerlingen. Digitale media blijft voor hen in de eerste plaats iets voor in de vrije tijd en niet iets om in de les courant te gebruiken. Welke content zetten kinderen online? Bij de kinderen deden we een eenvoudiger onderzoek en vroegen we geen zelfinschatting van hun vaardigheden, maar kunnen we wel conclusies trekken uit wat ze allemaal doen online. In de maand voorafgaand aan het onderzoek gebruikte 78,8% het internet voor huiswerk (34,3% gaf zelfs aan dat ze het elke dag gebruiken om huiswerk op te lossen). We vroegen ook naar de mate waarin kinderen zelf content op het internet delen. Daaruit bleek dat 38,8% de afgelopen maand iets gedeeld had. Meestal gaat het evenwel om vrij eenvoudige acties als comments posten (24,8%) of punten geven aan bijvoorbeeld een filmpje (24,5%). Ook hier scoren geavanceerdere acties als filmpjes online zetten (14,3%) of iets posten op een blog (15,4%) of een forum (18,2%) opmerkelijk lager. een leerkracht gebruikt facebook, twitter of netlog in de les een leerkracht gebruikt facebook, twitter of netlog na de les leerlingen maken zelf een groep of pagina aan op facebook of netlog over de les Gebruik van sociale media op school leerlingen maken een filmpje in de klas en zetten dit op youtube als opdracht van de leerkracht % 10% 9% 11% 13% 12% 14% 14% 17% 14% 14% 26% 8% 10% 7% 8% zijn kinderen en jongeren echte computerexperten? 3. de mythe van de digital natives 21

22 4. sociale media? welke sociale hoofdstuk netwerken x: blablabla zijn vind ik leuk! populair bij kinderen en jongeren? 22 Ik heb 300 vrienden op Facebook. Elke keer dat ik op kamp ga, voeg ik er toe. Bavo (12 jaar) welke sociale netwerken zijn populair bij kinderen en jongeren? Als ik veel op Facebook zit dan zegt mijn broer soms van: ah, gij Facebooker, gij no-lifer. Maar ik trek me daar niets van aan. Mieke (17 jaar, ASO)

23 Op welke websites heb je de afgelopen maand ingelogd met je account? Facebook MSN Youtube Skype Netlog Google+ Twitter Kapaza 2dehands.be Picasa ebay Habbo Tumblr StuBru Myspace Ketnet Hyves Flickr Deviantart 9Lives Blogger Foursquare Garage TV Last.fm Twoo Vimeo Vooruit LinkedIn Noxa 8% 8% 7% 6% 5% 4% 3% 3% 3% 2% 2% 2% 2% 2% 1% 1% 1% 1% 1% 1% 1% 25% 22% 17% 15% 10% 56% Facebook is populairste sociale netwerk 65% Facebook is zo de site waar iedereen op zit. volgens Annelies (14 jaar, A-stroom). Ze zit er niet ver naast: 80% van alle ondervraagde jongeren logde de voorbije maand in op zijn Facebookprofiel. Het is daarmee de populairste sociale netwerksite (SNS). Het eens zo populaire Netlog wordt daarmee definitief van zijn troon gestoren. Amper 22% van alle jongeren gebruikte de voorbije maand een Netlogprofiel. Facebook is hipper dan Netlog, zo blijkt uit de interviews met jongeren. Bovendien vinden ze er meer functies om te chatten, gamen of cammen. Uit het Apestaartjarenonderzoek uit 2010 bleek dat vooral 12 tot 14 jarigen fervente Netloggebruikers zijn. Maar is dat anno 2012 ook nog zo? Van de ondervraagde kinderen tussen 10 en 12 jaar heeft 58% een profielpagina. 11,5 bekroonden 80% Netlog als hun favoriete SNS. Maar toch steekt Facebook er alweer met kop en schouders bovenuit. Bijna 33,2% van de kinderen vindt Facebook de favoriete SNS, gevolgd door 6,5% die een account op Habbo hebben. Hoe jonger, hoe meer kans dan ze een Netlogprofiel hebben. Maar Facebook is nu ook bij hen heer en meester. Naast social netwerksites, scoren ook traditionelere chatapplicaties als MSN (65%) en Skype (25%) goed. 56% van de jongeren heeft een YouTubeaccount waarmee ze de afgelopen maand inlogden. 15% van de jongeren tweeten af en toe, en ook Google+ scoort hier 17% (al gaat het hier wellicht veeleer om hun Google-account waarmee ze moeten inloggen om op YouTube, Picasa, Gmail of Blogger te geraken, waardoor ze ook automatisch ingelogd zijn op hun Google+ profiel). welke sociale netwerken zijn populair bij kinderen en jongeren? 4. sociale media? vind ik leuk! 23

24 4. sociale media? vind ik leuk! welke sociale netwerken zijn populair bij kinderen en jongeren? % 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Accounts voor SNS per leeftijd Windows Live Actieve Facebookgebruikers? 81% van de jongeren met een Facebookprofiel logt minstens een keer per dag in. In tegenstelling tot andere web 2.0 sites, waarop jongeren vooral online content consumeren (denken we maar aan Youtube), gebruiken ze Facebook om te communiceren. Minstens wekelijks stuurt 47% een privébericht en gebruikt 61% van hen de chat van hun favoriete SNS. Het valt op dat meisjes meer bedreven zijn in de basisvaardigheden op hun SNS. 60% meisjes uploadt maandelijks of meer foto s, ten opzichte van 49% jongens. Ook houden iets meer meisjes zich bezig met statusupdates (V: 61% vs. M: 55%) of berichten posten op het profiel van iemand anders (V: 67% vs. M: 59%). Andersom doen jongens vaker meer geavanceerde zaken op hun SNS. Meer jongens zullen een groep of pagina aanmaken (M: 29% vs. V: 18%), vrienden uitnodigen voor een evenement (M: 35% vs. V: 22%) of een link posten (M: 48% vs. V: 36%) Ook in leeftijd zien we opmerkelijke verschillen tussen jarigen en jarigen jarigen nemen meer tijd nemen om de meer complexe mogelijkheden van sociale netwerksites te verkennen. Ze passen ook vaker privacysettings aan en nodigen vaker vrienden uit voor een evenement. Voor basisvaardigheden zien we nauwelijks leeftijdsverschillen. Do you want to be my friend? Confirm or ignore. Met wie zijn kinderen en jongeren bevriend op SNS? Kinderen hebben in hun vriendenlijst vooral vrienden van op school (90%) of van de sportclub, de jeugdbeweging of academie (58%). Broers en zussen zijn ook welkom (60%). Mama en papa als vriend ligt iets gevoeliger, maar scoort toch verrassend hoog: net geen 46% is bevriend met zijn ouders op een SNS. Bijna 1 op 4 is vriend met mensen die ze nog nooit hebben ontmoet. Bij de helft van de kinderen zijn 40 contacten een doorsnee aantal vrienden op hun sociale netwerksite, een kwart van hen pronkt met meer dan 100 vrienden.

25 Met wie zijn jongeren bevriend op Facebook? Voor jongeren mag het iets meer zijn. Meer dan de helft van de jarigen heeft meer dan 200 vrienden op Facebook. Maar zeg niet zomaar vriend tegen je Facebookvriend. Naast goede vrienden en vrienden van vroeger, duiken ook leerlingen van op school en familieleden op in hun vriendenlijst. Meer dan de helft is ook bevriend met hun ouders. 1 op 3 jongeren hebben merken of organisaties als maatje. Opmerkelijk: 1 op 4 jongeren is ook bevriend met leerkrachten vanop school. Ongeveer even veel jongeren voegt ook onbekenden toe. Hoe zit het met de leiding uit de jeugdbeweging of begeleiders uit de sportclub of academie? Als we die jongeren die lid zijn van zo n vereniging eruit lichten, dan stellen we vast dat ze heel veel vrienden die ze daar maken ook toevoegen op Facebook (80-90%). Ook leiding uit jeugdvereniging (79%), speelplein (89%) of jeugdhuis (86%) voegen ze vaak toe. Bij de begeleiders van de sportclub (60%) of academie (38%) gebeurt dat opmerkelijk minder. Jongeren verwijderen soms ook contacten. De belangrijkste reden om te defrienden is omdat men de persoon in kwestie niet kent (43%), omdat men ruzie had (26%) of Percentage jongeren die leerkrachten/leiding of leerlingen/leden uit hun vereniging toevoegen op Facebook leerkrachten/ leiding sportclub 60% 84% kunst- of muziekacademie 38% 81% jeugdvereniging 79% 90% speelpleinwerking 89% 80% jeugdhuis 86% 90% leerlingen/ leden omdat die persoon gewoon niet meer interessant was (24%). Niet alle jongeren hebben dus als doel om zoveel mogelijk vrienden te verzamelen. Integendeel: tijdens de focusgroepen werd honderden vrienden hebben op Facebook een paar keer geassocieerd met geen leven hebben. welke sociale netwerken zijn populair bij kinderen en jongeren? 4. sociale media? vind ik leuk! 25

26 5. sharing is caring hoe gaan hoofdstuk kinderen x: en blablabla jongeren om met privacy online? 26 hoe gaan kinderen en jongeren om met privacy online? Mijn ultimatum voor vrienden op Facebook is dat ik er een keer moet mee gesproken hebben alvorens ik hem/haar toevoeg als vriend. Birgit (17 jaar, ASO)

27 Het kluwen van de privacysettings Jongeren gooien hun hele privéleven te grabbel online. Zo wil de mythe. De cijfers uit dit onderzoek geven evenwel een genuanceerder beeld. Maar liefst 70% vindt het niet oké dat onbekenden alles op hun profielpagina kunnen zien. 82% staat wel degelijk stil met wat een website doet met persoonlijke informatie. En 47% gelooft niet dat persoonlijke informatie goed beschermd is online. De bevraagde jongeren zijn zich dus best bewust van hun online privacy en denken na over welke informatie ze delen. Maar handelen ze hier ook naar op SNS? Ja, zo blijkt: maar weinig jongeren die een Facebookprofiel hebben, delen hun gsm-nummer (3%) of thuisadres (4%) met iedereen. Ook foto s (15%), relatiestatus (20%) en geboortedatum (29%) wordt maar door een minderheid gedeeld met iedereen. Uiteraard moeten we deze cijfers met de nodige omzichtigheid behandelen. Het is namelijk niet ondenkbaar dat een aantal jongeren hier zeer sociaal wenselijk geantwoord hebben. Slechts iets meer dan de helft van de jongeren stelt immers dat hun voor- en achternaam voor iedereen zichtbaar zijn. Dat is vreemd, want je naam is een van de weinige dingen op Facebook die je niet kunt verbergen. Het kan enkel door een pseudoniem te gebruiken of enkele letters aan te passen. Een groot deel van deze jongeren denkt dus dat ze deze informatie beschermen, maar dat is eigenlijk niet zo. Nog maar eens een bewijs dat de privacysettings van SNS voor veel jongeren nog altijd een kluwen zijn? Welke informatie deel je op je Facebookprofiel? Legende: staat er niet op vrienden vrienden van vrienden iedereen voornaam 3% 25% 10% 58% 3% naam 4% 26% 10% 56% 3% geslacht 5% 33% 8% 49% 3% geboortedatum 7% 45% 12% 29% 6% relatiestatus 25% 40% 10% 20% 5% foto s 4% 58% 18% 15% 4% links 26% 42% 9% 13% 9% filmpjes 20% 48% 11% 13% 7% mailadres 36% 41% 5% 10% 6% thuisadres 72% 16% 2% 4% 5% gsm 71% 18% 2% 3% 4% weet ik niet minder dan 10% 10-19% 20-29% 30-39% 40-50% Meer dan 50% 5. sharing is caring hoe gaan kinderen en jongeren om met privacy online? 27

28 5. sharing is caring hoe gaan kinderen en jongeren om met privacy online? 28 Privacysettings en vriendenlijsten Van de bevraagde jongeren met een Facebookprofiel zegt 1 op 3 dat ze in de afgelopen maand hun privacysettings nog aangepast hebben. 20% heeft dit nog nooit gedaan. Je contacten opdelen in lijsten (goede vrienden, familie, jeugdbeweging...) en zo bepalen wie Welke informatie plaatsen kinderen op hun SNS? voornaam 85,5% familienaam 75,6% profielfoto 70,0% foto s die zij leuk vinden 64,6% foto s van zichzelf 60,8% geboortedatum / verjaardag 58,5% hobby s 52,4% woonplaats (stad of gemeente) 43,8% adres 40,9% video s die zij leuk vinden 39,6% video s van zichzelf 22,3% thuisadres (straat, nummer) 16,7% gsm-nummer 8,2% welke inhouden kan zien, is ook niet bijzonder populair. Slechts 27% van de Facebookgebruikers werkt met vriendenlijsten. Jongeren kiezen er dus voor om vrij weinig persoonlijke informatie te delen met een beperkt aantal goede vrienden, in plaats van heel veel privacysettings te gaan gebruiken om ook meer persoonlijke informatie te gaan delen met een specifieke groep Facebookvrienden. Bij kinderen krijgen we een ander verhaal. Een heel aantal kinderen met een profielpagina (58% van de steekproef) deelt persoonlijke informatie met iedereen, zoals bijvoorbeeld hun adres (40,9%), thuisadres (16,7%) en gsmnummer (8,2%). Gelukkig is bijna de helft van de kinderen bevriend met hun ouders. Zij kunnen eventueel een oogje in het zeil houden.

29 Praten over nieuwe media op school en thuis Privacy op sociale netwerksites mag dan wel een veelbesproken zorg zijn, niet alle leerkrachten besteden hieraan aandacht in de klas. Het ASO huppelt hier hopeloos achterop, amper 1 op 10 jongeren kreeg uitleg over privacy-instellingen in de les. De BSO- en TSO-leerkrachten doen het een stuk beter, bij respectievelijk 31% en 44% van de jongeren kwam dit aan bod in de les. Ouders laten hun kroost relatief vrij als het om sociale netwerksites gaat. 61% van de jongeren doet volledig hun eigen zin op hun profielpagina, waar en wanneer ze ook willen. Jongeren praten ook zelden tot nooit met hun ouders over hun doen en laten op sociale netwerksites (57%). Kinderen doen dit wel, 67,5% van de ondervraagde kinderen geeft aan af en toe te praten met zijn of haar ouders over wat zij doen op de computer en op internet. 62,2% van de kinderen begint hier zelf over te babbelen, bij 37,8% vragen de ouders hiernaar. 5. sharing is caring hoe gaan kinderen en jongeren om met privacy online? 29

30 6. nieuwe media heeft zijn Prijs! hoe betalen kinderen en jongeren voor al die nieuwe media? hoofdstuk x: blablabla 30 hoe betalen kinderen en jongeren voor al die nieuwe media? Ik gebruik geen internet op mijn gsm, omdat het volgens mij meer kost voor dat abonnement dan en ik vind dat ook niet echt praktisch. Ik heb dat een keer geprobeerd en dat ging heel traag. Matthew (15 jaar, ASO) De Xbox vroegen we voor Sinterklaas, spelletjes kopen ik en mijn broer zelf. Jonas (11 jaar)

31 Het kind van de rekening? Welk aandeel neemt al die nieuwe media in in de portemonnee van jongeren? Een eigen laptop, gameconsole, smartphone... is niet goedkoop. Uit de cijfers van het Apestaartjaren 4 onderzoek blijkt dat die (vaak hoge) kostprijs wel degelijk het mediagedrag van de jongeren bepaalt. Kinderen uit de lagere school krijgen hun gsm meestal. Slechts 18,2% van de gsm-bezitters betaalde zijn gsm-toestel zelf. 72,4% moet de belkosten ook niet zelf betalen. Van de jongeren uit het middelbaar betaalt nog altijd de helft nooit zijn belkosten. 23% betaalt ze altijd zelf. Gemiddeld betalen jongeren 7,66 euro per maand voor hun belkosten. In 2010 was dat nog 16,09 euro. Een mogelijke verklaring hiervoor is dat 76% van de bevraagde jongeren kan beschikken over gratis SMSbundels. Online berichtendiensten zoals WhatsApp (3%) en Ping (3%) komen nauwelijks van de grond in Vlaanderen. Gsm s en smartphones zijn heel trendgevoelig. In 2010 hadden de meeste jongeren nog een gsm met een cijfertoetsenbord. In 2012 hebben negen op de tien jongeren een gsm hebben met een touchscreen (53%) of een Qwerty/ Azerty-toetsenbord (38%). Een smartphone kopen kost evenwel veel geld voor jongeren. Dat is wellicht ook de voornaamste reden waarom jongeren kiezen voor dezelfde merken: 49% van de jongeren uit de steekproef heeft een gsm van het merk Samsung. 23% heeft een Nokia. Dit zijn niet toevallig de goedkoopste merken op de markt. Duurdere modellen zoals de Blackberry en de iphone zijn veel minder wijdverspreid. hoe betalen kinderen en jongeren voor al die nieuwe media? 6. nieuwe media heeft zijn Prijs! 31

32 6. nieuwe media heeft hoe betalen kinderen en jongeren zijn Prijs! voor al die nieuwe media? 32 Welke kanalen gebruiken jongeren om met de gsm online te gaan? nooit minder dan maandelijks maandelijks wekelijks dagelijks wifi thuis 33% 9% 5% 14% 39% wifi elders 44% 17% 13% 15% 11% hotspot 69% 12% 8% 5% 6% mobiel, via data abonnement 71% 6% 7% 5% 11% mobiel, via gratis sessies 54% 11% 9% 10% 16% mobiel, via herlaadkaart 59% 10% 12% 7% 13% Diezelfde trend merken we ook bij het gebruik van mobiel internet. De jongeren die al online gaan met hun smartphone doen dat in de meerderheid van de gevallen gewoon thuis, op het eigen (gratis) wifi-netwerk (39% dagelijks) of een openbaar wifinetwerk elders (39% maandelijks). Hotspots en (betalende) data-abonnementen worden door de meerderheid van de jongeren nooit gebruikt. Downloaden en streamen in plaats van kopen In het onderzoek gingen we ook na hoe het zit met illegaal (en dus gratis) downloaden van muziek, films, games... 82% van de jongeren uit de steekproef downloadt soms. De meesten (46%) downloaden hun downloads zelf. 5% krijgt uitsluitende downloads van anderen en nog eens 30% doet beide: zelf downloaden, maar ook downloads krijgen van anderen. Het is trouwens niet enkel een zaak van jongeren uit het middelbaar. Ook kinderen downloaden geregeld muziek (78,8%), games (48,6%), software (32,3%), films (34,2%) of series (13%). Vanwaar komen die downloads dan? 22% van de jongeren (12-18 jaar) ontvangt bestanden via Bluetooth. 19% wisselt bestanden uit via een harde schijf of usbstick. Ook doorsturen via MSN (15%), mail (12%) of online file sharing websites als YouSendIt en Rapidshare (4%) zijn in trek. En toch betalen jongeren ook af en toe voor downloads. itunes is daar het populairste platform (21%) voor. 6% koopt soms films of series aan via digitale televisie. Slechts een zeer klein percentage van de bevraagde jongeren koopt via de online stores van Amazon (1%), Android (1%), Playstation (1%) of Apple (1%). Ook via streaming bekijken en beluisteren kinderen en jongeren gratis online content. Van de jongeren streamt 70% muziek en luistert 38% naar de radio via streaming. Ook korte video s (clips) (55%) en langere video s (series en films) worden in 36% van de gevallen online gestreamd. Bij de kinderen (10-12 jaar) hebben we enkel gepolst naar muziek streamen. YouTube (95,3%), Ketnet (23,2%) en studio100 (8,3%) zijn bij hen de populairste platformen.

33 Mediagebruik bij socio-economisch kwetsbare jongeren 7% van de jongeren uit de steekproef kunnen we beschouwen als socio-economisch kwetsbare jongeren (SKJ). Zij hebben het thuis financieel niet breed en dat merken we in eerste instantie in het bezit van gedeelde toestellen. Deze jongeren beschikken thuis minder vaak over een computer, gameconsole, radio, vaste telefoon of tablet. Op het bezit van een televisie en DVD-speler heeft dit geen invloed. Er is ook een significant verschil tussen SKJ en andere jongeren op het vlak van internettoegang thuis: respectievelijk 3% en 0,5% heeft geen internet thuis. Vergelijking mediabezit bij SKJ vs. andere jongeren skj anderen televisie 99% 99% desktop 67% 82% laptop 79% 87% gsm 98% 98% vaste gameconsole 71% 78% mobiele gameconsole 51% 66% mobiele mediaplayer 41% 63% tablet 9% 22% radio/stereo 78% 92% dvd-speler 94% 94% vaste telefoon 43% 76% De socio-economische situatie thuis heeft bij deze jongeren merkwaardig genoeg geen invloed op het bezit van een gsm of smartphone (98%, net zoals het gemiddelde van de gehele steekproef). Er zijn geen substantiële verschillen op het vlak van welk merk gsm ze kopen. Wel hebben SKJ vaker een gsm die online kan (92% versus 81% bij de andere jongeren), MP3-functie (93% versus 87%) en GPS (43% versus 33%). Ook opmerkelijk: SKJ hebben minder vaak een abonnement (22% versus 41%), maar betalen wel vaker via herlaadformule (75% versus 56%). Vergelijking hoe vaak SKJ zelf gsmkosten betalen vs. andere jongeren anderen skj altijd 23% 32% soms 25% 34% nooit 52% 34% SKJ betalen bovendien vaker hun eigen rekeningen (slechts 34% nooit zelf) tegenover 52% van de andere jongeren. SKJ geven bovendien meer uit aan hun gsm per maand (gemiddeld 12,07 versus 7,36). hoe betalen kinderen en jongeren voor al die nieuwe media? 6. nieuwe media heeft zijn Prijs! 33