Vervangt NEN 6743:1991 Ontw. Nederlandse norm. NEN 6743 (ni) Geotechniek - Berekeningsmethode voor funderingen op palen - Drukpalen

Transcriptie

1 Vervangt NEN 6743:1991 Ontw. Dit document mag slechts op een stand-alone PC worden geinstalleerd. Gebruik op een netwerk is alleen. toestaan als een aanvullende licentieovereenkomst voor netwerkgebruik met NEN is afgesloten. This document may only be used on a stand-alone PC. Use in a network is only permitted when a supplementary license agreement for us in a network with NEN has been concluded. Nederlandse norm NEN 6743 (ni) Geotechniek - Berekeningsmethode voor funderingen op palen - Drukpalen Geotechnics - Calculation method for bearing capacity of pile foundation - Compression piles ICS ; december 1991

2 NEN 6743 Normcommissie "Geotechniek" Apart from exceptions provided by the law, nothing from this publication may be duplicated and/or published by means of photocopy, microfilm, storage in computer files or otherwise, which also applies to full or partial processing, without the written consent of the Netherlands Standardization Institute. The Netherlands Standardization Institute shall, with the exclusion of any other beneficiary, collect payments owed by third parties for duplication and/or act in and out of law, where this authority is not transferred or falls by right to the Reproduction Rights Foundation. Auteursrecht voorbehouden. Behoudens uitzondering door de wet gesteld mag zonder schriftelijke toestemming van het Nederlands Normalisatie-instituut niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van fotokopie, microfilm, opslag in computerbestanden of anderszins, hetgeen ook van toepassing is op gehele of gedeeltelijke bewerking. Het Nederlands Normalisatie-instituut is met uitsluiting van ieder ander gerechtigd de door derden verschuldigde vergoedingen voor verveelvoudiging te innen en/of daartoe in en buiten rechte op te treden, voor zover deze bevoegdheid niet is overgedragen e.g. rechtens toekomt aan de Stichting Reprorecht. Although the utmost care has been taken with this publication, errors and omissions cannot be entirely excluded. The Netherlands Standardization Institute and/or the members of the committees therefore accept no liability, not even for direct or indirect damage, occurring due to or in relation with the application of publications issued by the Netherlands Standardization Institute. Hoewel bij deze uitgave de uiterste zorg is nagestreefd, kunnen fouten en onvolledigheden niet geheel worden uitgesloten. Het Nederlands Normalisatie-instituut en/of de leden van de commissies aanvaarden derhalve geen enkele aansprakelijkheid, ook niet voor directe of indirecte schade, ontstaan door of verband houdend met toepassing van door het Nederlands Normalisatie-instituut gepubliceerde uitgaven Nederlands Normalisatie-instituut Postbus 5059, 2600 GB Delft Telefoon (015) , Fax (015)

3 NEN Biz. 3 Inhoud Inleiding 4 1 Onderwerp 5 2 Toepassingsgebied 5 3 Termen en definities 5 4 Grootheden, eenheden en symbolen Eenheden Symbolen 5 5 Bepaling van de maximale draagkracht Algemeen Bepaling van de rekenwaarde van de maximale draagkracht Bepaling van de representatieve waarde van de maximale draagkracht van de fundering 6 6 Bepaling van de rekenwaarde van de zakking van de bovenkant van de fundering Algemeen Bepaling van de rekenwaarde van de zakking i/v 1;c j Bepaling van de rekenwaarde van de zakking W2;d 18 7 Berekening van de representatieve waarde van de maximale negatieve kleefbelasting Algemeen Alleenstaande paal Paalgroep 20 8 Bepaling van de paalkracht ten gevolge van zwelling van de grond 21 Bijlage A - Uitgewerkt voorbeeld van de bepaling van de rekenwaarde van de zakking van het boveneinde van paal (wi ;c j) 23 biz.

4 NEN 6743-Biz. 4 Inleiding Deze norm maakt deel uit van een normenpakket voor bouwconstructies en sluit aan bij NEN 6740:1991 "TGB 1990-Geotechniek. Basiseisen en belastingen" van In deze norm ten behoeve van de toetsing van de uiterste en de bruikbaarheidsgrenstoestanden zijn berekeningsmethoden opgenomen voor de bepaling van de maximale grondmechanische draagkracht en de zakking van de bovenkant van de paalfundering van een bouwconstructie die is gefundeerd op axiaal op druk belaste palen. Voorafgaande aan het bereiken van de maximale grondmechanische draagkracht van op palen gefundeerde elementen treden vanzelfsprekend grote zakkingen en zakkingsverschillen op. Ten gevolge van deze zakkingsverschillen kunnen bezwijkverschijnselen in de draagconstructie van het bouwwerk ontstaan. Voor de toetsing van deze uiterste grenstoestand is het vaststellen van de zakkingsverschillen - uitgedrukt in de relatieve rotatie - onder de rekenwaarden van de belasting en de grondparameters bepalend. Hierbij zijn de betreffende partiele belastings- en materiaalfactoren toegepast op de representatieve waarden. De in de norm opgenomen bepalingsmethode voor de maximale draagkracht is, naast het toepassen ervan in de toetsing van de uiterste grondmechanische grenstoestand, vooral van belang voor de bepaling van de zakking. Daarvoor worden namelijk empirische relaties gebruikt die de zakking koppelen aan de belasting uitgedrukt als percentage van de maximale draagkracht. Bij de toetsing van de bruikbaarheidsgrenstoestand gaat het eveneens om de zakkingen en zakkingsverschillen. Bij de bepaling daarvan zijn voor de grondeigenschappen de partiele belastings- en materiaalfactoren gelijkgesteld aan een. In de norm is verder rekening gehouden met het effect van herverdeling van de belastingen tussen de funderingspunten in samenhang met de stijfheid van de bouwconstructie en met het aantal op het perceel uitgevoerde sonderingen. Ten aanzien van de bepaling van de negatieve kleef geeft de norm aanwijzingen voorde berekening van de maximaal te verwachten waarde van de negatieve kleef. Het kan van belang zijn om, voor de toepassing hiervan, een grondige analyse te maken van de situatie in het betreffende geval teneinde de daarbij te verwachten bovengrenswaarde van de negatieve kleef, te benaderen. De norm is opgesteld door de normsubcommissie "Geotechniek - Funderingstechnieken" en goedgekeurd door de normcommissie "Geotechniek". Titels van vermelde normen en andere publikaties: Normen waarnaar normatief is verwezen: NEN Het Internationale Stelsel van Eenheden (SI) NEN Regels voor het hanteren van het Internationale Stelsel van Eenheden (SI) NEN Grondonderzoek. Statische sondeermethoden NEN Geotechniek classificatie van onverharde grondmonsters NEN Technische grondslagen voor bouwconstructies - TGB Namen en symbolen voor grootheden NEN TGB Geotechniek- Basiseisen en belastingen NEN Technische grondslagen voor bouwconstructies - TGB 1990-Aluminiumconstructies-Basiseisen en basisrekenregels voor overwegend statisch belaste constructies NEN Technische grondslagen voor bouwconstructies- TGB Voorschriften beton - Constructieve eisen en rekenmethoden (VBC 1990) NEN Technische grondslagen voor bouwconstructies - TGB Houtconstructies - Basiseisen - Eisen en bepalingsmethoden NEN Technische grondslagen voor bouwconstructies - TGB Staalconstructies - Basiseisen en basisrekenregels voor overwegend statisch belaste constructies NEN Technische grondslagen voor bouwconstructies - TGB Steenconstructies - Basiseisen en bepalingsmethoden NEN Geotechniek-Het uitvoeren van houten paalfunderingen NEN Geotechniek - Het uitvoeren van funderingen met geprefabiceerde betonnen palen Publikaties waarnaar informatief is verwezen: [1] SBR-publicatienr.149. Richtlijnen voor paalfunderingen. Ontwerpen uitvoeringvan op druk belaste palen ingebracht met grondverdringing. Uitgave Stichting Bouwresearch Rotterdam [2] SBR-publicatie nr.171. Richtlijnen voor avegaarpalen. Ontwerp en uitvoering. Uitgave Stichting Bouwresearch Rotterdam Verwerking correctiebladen: In deze uitgave is verwerkt het correctieblad van september 1993; De tekstdelen, tabellen of figuren waarin de desbetreffende correcties zijn aangebracht zijn gemarkeerd door deze te voorzien van een grijs raster.

5 NEN 6743-Biz. 5 1 Onderwerp Deze norm geeft een methode voor de bepaling van de draagkracht en de zakking van de bovenkant van axiaal op druk belaste paalfunderingen ten behoeve van de toetsing aan de uiterste en de bruikbaarheidsgrenstoestanden. 2 Toepassingsgebied Deze norm is bedoeld om te worden toegepast op alle paalfunderingen waarop statische of quasistatische drukkrachten werken die drukkrachten in de palen veroorzaken. 3 Termen en definities De termen en definities als vermeld in hoofdstuk 3 van NEN 6740:1991 zijn van toepassing en bovendien: 3.1 paal: Element waarvan de lengte ten minste 5 maal de kleinste afmeting van de dwarsdoorsnede van de paalpunt bedraagt. 3.2 paalvoet: Geometrische vorm van het onderste deel van de paal dat al dan niet kan zijn verbreed. 3.3 paalpunt: Onderste volle doorsnede van de paalvoet. 3.4 paalpuntniveaumel niveau in de grond waarop de paalpunt is geplaatst ten opzichte van een referentieniveau. 3.5 maximale puntweerstandskracht: De maximale door de grond uitgeoefende weerstandskracht op de paalpunt bij indringing van de paal in de grond. 3.6 maximale paalschachtwrijving:de maximale door de grond op de paalschacht uitgeoefende wrijvingskracht bij indringing van de paal in de grond. 3.7 paalschacht: Het deel van de paal tussen de paalvoet en de paalkop. 3.8 equivalente paalpuntmiddellijn (D^q) respectievelijk equivalente paalschachtmiddellijn (d m ): De in een berekening te gebruiken waarde voor de paalpuntmiddellijn resp. paalschachtmiddellijn, voor ronde paalpunten resp. paalschachten gelijk aan de grootste buitenmiddellijn; voor rechthoekige paalpunten resp. paalschachten gedefinieerd door: ощ of О щ a b бщ of > eq = 1,13 a Jib/a) is de equivalente paalschachtmiddellijn resp. de equivalente paalpuntmiddellijn; is de kleinste zijde van de grootste dwarsdoorsnede van de paalpunt resp, paalschacht; is de grootste zijde van de grootste dwarsdoorsnede van de paalpunt resp. paalschacht, waarbij b < 1,5 a. 3.9 overconso//o'af/egfraad('oc/?j.'de verhouding tussen de effectieve verticale spanning waaraan de grond op de betreffende diepte is blootgesteld geweest en de heersende effectieve verticale spanning op hetzelfde niveau. 4 Grootheden, eenheden en symbolen 4.1 Eenheden Als, in aanvulling op berekeningen volgens de in deze norm uitgewerkte rekenregels, als onderdeel van de bepalingsmethode nadere berekeningen moeten worden gemaakt, dan moeten de daarin te gebruiken eenheden in overeenstemming zijn met het Internationale Stelsel van Eenheden (SI), zoals vermeld in hoofdstuk 4 (tabel 6, 8 en 9) en bijlage A van NEN 999:1977 en met NEN 1000: Symbolen Als, in aanvulling op berekeningen volgens de in deze norm uitgewerkte rekenregels, als onderdeel van de bepalingsmethode nadere berekeningen zijn gemaakt, dan moeten de daarin te gebruiken namen van grootheden, symbolen en indices in overeenstemming zijn met hoofdstuk 2 van NEN 6701 :1991. Als in een specifiek geval kan worden volstaan met minder indices dan aangegeven in de uitgewerkte rekenregels, dan mag dit aantal worden gereduceerd mits de resulterende symbolen in overeenstemming zijn met hoofdstuk 2 van NEN 6701 :1991. In deze norm zijn direct onder de gegeven formules de symbolen verklaard. 5 Bepaling van de maximale draagkracht 5.1 Algemeen De bepaling van de maximale waarde van de draagkracht van de paalfundering moet zijn gebaseerd op de draagkrachtbepaling volgens Bepaling van de rekenwaarde van de maximale draagkracht De rekenwaarde van de maximale draagkracht van de fundering onder het bouwwerk of delen daarvan moet als volgt zijn bepaald:

6 NEN 6743-Biz. 6 P _ r;fund;max;rep r;fund;max;d Vu F r; f unc j; m ax;d is de rekenwaarde van de maximale draagkracht van de fundering; ^r.fund.max.rep is de representatieve waarde van de maximale draagkracht van de fundering van het beschouwde deel van het bouwwerk, bepaald volgens 5.3; y m;b is de materiaalfactor volgens tabel 3 van 8.9 van NEN 6740: Bepaling van de representatieve waarde van de maximale draagkracht van de fundering Algemeen De representatieve waarde voor de maximale draagkracht van de fundering van een stijf bouwwerk of van een stijf gedeelte daarvan volgens volgt uit: ' r;fund;max;rep = "" ' ' r;max;rep ^r;fund;max;rep is de representatieve waarde van de maximale draagkracht van de fundering van het beschouwde deel van het bouwwerk; M is het aantal palen onder het beschouwde deel van het bouwwerk; ^r;max;rep 's de representatieve waarde van de maximale draagkracht van een paal onder het beschouwde gedeelte van het bouwwerk, bepaald volgens Representatieve waarden voor de maximale draagkracht De representatieve waarde van de maximale draagkracht van een paal uit de fundering moet zijn bepaald volgens of Palen die verdeeld zijn geplaatst onder een stijf bouwwerk of een stijf gedeelte van het bouwwerk Een bouwwerk of gedeelte daarvan mag als stijf worden beschouwd indien aan de hierna volgende voorwaarde is voldaan. Uit de berekening op grond van de toegepaste mechanica volgens 6.2 van NEN 6710:1991, NEN 6760:1991, NEN 6770:1991 of NEN 6790:1991, of volgens van NEN 6720:1991 moet, bij het wegnemen van een funderingselement, zijn gebleken: - de zakking van het punt van de bouwconstructie ter plaatse van het weggenomen funderingselement is kleiner dan of gelijk aan 5 mm, onder invloed van de belasting bij de bruikbaarheidsgrenstoestand volgens van NEN 6702:1991, waarbij de extreme waarden van de veranderlijke belasting gelijk aan nul mogen zijn gesteld. De representatieve waarde van de maximale draagkracht van een paal uit de fundering van een stijf bouwwerk of een gedeelte daarvan moet zijn bepaald met behulp van de volgende formule: waarbij: F M-;max;rep = i=n =1V F S ' 'r;max;gem ' r;max;gem iw /^ ' r;max;i /"=1 ^r;max;rep ' s de representatieve waarde van de maximale draagkracht van een paal; F r;rnax;gem is de gemiddelde waarde van de maximale draagkracht van een paal; F r,max;i ' s de maximale draagkracht voor het gekozen paalpuntniveau uit sondering /, bepaald volgens 5.3.3; Л/ is het aantal sonderingen op het gedeelte van het perceel waarvoor de rekenwaarde van de maximale draagkracht van de palen is vastgesteld, wat voldoet aan 11.6 van NEN 6740:1991; is een factor, afhankelijk van het aantal palen /W(5.3 1) en van /V, bepaald volgens tabel 1.

7 ai a гь NEN 6743-Biz (//Л poer palen funderingselement funderingsbalk palen (in rijen) funderingselement (in de richting loodrecht op de doorsnede bestaat een fundering uit één paal) funderingsbalk palen = funderingselement funderingsplaat palen verdeeld geplaatst funderingselement is één paal DT D 2 D 3 D t D 5 Figuur 1 - Type funderingselementen

8 NEN 6743-Biz. 8 Tabel 1 -Waarden voorç M N > >10 0,75 0,78 0,81 0,82 0,78 0,81 0,84 0,86 0,79 0,83 0,86 0,87 0,80 0,83 0,87 0,88 0,81 0,84 0,87 0,89 0,82 0,86 0,89 0,91 0,83 0,87 0,90 0,92 Toelichting De factor dient, om de capaciteit van het bouwwerk om krachten over te dragen van een punt met een "zwak" funderingselement naar punten met een "sterk" funderingselement en de door het uitvoeren van meer sonderingen verkregen betere kennis van de variabiliteit en de kwaliteiten van de grond, in rekening te brengen. De factor f uit tabel 1 is afgeleid uit een statistische analyse, waarbij een variatiecoëfficiënt is geselecteerd door kalibratie van de huidige praktijk. Als uit het grondmechanisch onderzoek blijkt dat er plaatselijke significante afwijkingen zijn van de diepteligging van de bovenkant en de draagkracht van de laag waaraan de paalvoet zijn draagkracht moet ontlenen, dan wordt aanbevolen de sonderingen in dit gebied als een afzonderlijke groep te beschouwen Palen die verdeeld zijn geplaatst onder een niet-stijf bouwwerk of een gedeelte daarvan De representatieve waarde van de maximale draagkracht van een paal uit de fundering van een niet-stijf bouwwerk of een gedeelte daarvan moet zijn bepaald met behulp van de hierna volgende formules: - Voor Л/< 3: Fr;max;rep = ъ1;л/ ' r;max;min - VOOr N > 3: r r;max;rep = ь1;л/ ' r;max;gem F r;max;rep is de representatieve waarde van de maximale draagkracht van een paal; ^r;max;min ' s de laagste volgens bepaalde waarde van de maximale draagkracht van een paal bij de over het beschouwde deel van de bouwplaats verdeelde sonderingen; Frmax-gem ' s de gemiddelde waarde van de maximale draagkracht van een paal, bepaald volgens ;!i;/v is de factor volgens voor M = 1; N is het aantal sonderingen volgens In het geval van geheide palen is gebruik van de volgende formule toelaatbaar: nvtnax.'rep;/ = 0,75 F r;max; ; waarbij aan de volgende voorwaarden moet zijn voldaan: 1. Het perceel is ten behoeve van het ontwerp van de paalfundering onderverdeeld in aaneensluitende gebieden rondom iedere sondering /. 2. Het slagdiagram over de onderste meter volgens 3.12 van NEN 6741:1991 of 3.9 van NEN 6742:1991 van elke heipaal in een gebied wijkt niet meer dan 35 % af van het slagdiagram over de onderste meter van een paal, op een afstand van ten hoogste 1 m van de sondering in dat gebied. 3. Als aan voorwaarde 2 niet is voldaan (afwijking groter dan 35 %) dan moet F r;max;/ - z 'J n bepaald uit een sondering op een afstand van ten hoogste 1 m van de paal. Ff;max;rep;/ />;max,7 ' s de representatieve waarde van de maximale draagkracht van een paal in het gebied van sondering /; ' s de volgens bepaalde waarde van de maximale draagkracht van een paal uit dein het beschouwde gebied van de bouwplaats gemaakte sondering /. Toelichting NEN 6742:1991 en NEN 6741:1991 geven voor geheide betonpalen, respectievelijk houten palen aanwijzingen voor de uitvoering van het heiwerk en de controle tijdens het heien Bepaling van de maximale draagkracht van een alleenstaande paal op basis van het resultaat van een sondering De maximale draagkracht van de paal bij sondering / moet als volgt zijn bepaald: waarbij: ' r;max;/ = 'r;max;punt;/ + 'r;max;schacht;/ ' r;max;punt;f en = ^puntpr;rnax;puno' ét '*r;m»x;scluk;ht;' "~ '-'р.'эв 1 Pr;max;scbacht;< "* 0 F r;max; / is de maximale draagkracht van de paal bij sondering /'; F r;max;punt;, is de maximale puntweerstandskracht van de paalpunt bij sondering /; ^nmaxjschacht;/ ' s de maximale paalschachtwrijvingskracht bij sondering /;

9 NEN 6743-Biz. 9 /4 punt is de oppervlakte van de paalpunt; Pr;max;punt;/ ' s de maximale puntweerstand bij sondering /, bepaald volgens ; Op;gem îs.de gemiddelde omtrek van het gedeelte van de paalschacht in de laag, waarin de paalvoet is geplaatst; AL is de lengte van het stuk van de paal, waarvoor de paalschachtwrijving is aangenomen, waarbij: - voor het geval dat zich in de grondlagen boven het paalpuntniveau overwegend zand, en verder alleen klei- en siltlagen met sondeerwaarden groter dan 2 MN/m 2, bevinden, geldt dat AL gelijk is aan de gehele paallengte; - voor het geval dat geprefabriceerde palen met verbrede voet zijn toegepast, geldt dat AL niet groter mag zijn aan de lengte van de verbreding van de voet; Pr;max;schacht;/ is de maximale paalschachtwrijving bij sondering /, bepaald volgens ; z de aanduiding van de verticale richting. De draagkracht van een open buispaal moet zijn bepaald door sommatie van de maximale schachtwrijvingskracht op de buiten- en de binnenwand en de maximale draagkracht van de onderrand van de buis. De in rekening gebrachte waarde van de maximale schachtwrijvingskracht op de binnenwand mag de maximale grondmechanische draagkracht van de paalpunt waarbij de grond in de paal een vaste plug vormt, niet overschrijden. Toelichting Voor in de grond vervaardigde palen waarbij, bij het maken van de paal in de grond, het beton of de grout tegen de grond uitvloeit mag, ook bij aanwezigheid van een verbrede voet of voetplaat, paalschachtwrijving over de hiervoor aangegeven lengte AL, in rekening zijn gebracht Bepaling van de maximale puntweerstand De volgende bepalingen gelden voor de paal bij sondering /. De index / is verder weggelaten. De maximale puntweerstand p r; max;punt moet zijn bepaald met de volgende vergelijking: Pr;max;punt 1 /O R l " c '''9 em "c;ll;gem = ' / ^aph s \ ö 9c;lll;gem waarbij voor zand en grind een gereduceerde waarde volgens moet zijn bepaald, Pr;max;punt ' s de maximale puntweerstand; q c; i ;gem is de gemiddelde waarde van de conusweerstanden g C ;z;corr' bepaald volgens over het traject I, dat loopt vanaf het paalpuntniveau tot een niveau dat ten minste 0,7 maal de equivalente middellijn (D eq ) en ten hoogste 4 maal D eq dieper ligt. De onderkant van traject I moet binnen de hiervoor gegeven grenzen zo zijn gekozen dat p r,max;punt minimaal is; Qc;ii;gem is de gemiddelde waarde van de conusweerstanden qr c;z; corr' bepaald volgens over het traject II, dat loopt van de onderkant van traject I naar het paalpuntniveau, waarbij de in rekening te brengen waarde voor de conusweerstand nooit hoger mag zijn dan de eronder liggende waarde; Qc,iii;gem is de gemiddelde waarde van de conusweerstanden g C ;z;corr' bepaald volgens over traject III dat van beneden naar boven wordt doorlopen van paalpuntniveau tot een niveau dat 8 maal de equivalente middellijn (D eq ) hoger ligt, waarbij de evenals bij traject II in rekening te brengen waarde voor de conusweerstand nooit hoger mag zijn dan de eronder liggende waarde, te beginnen met de laagste in rekening gebrachte waar de van de conusweerstand over traject II. Bij avegaarpalen moet dit traject beginnen met een conusweerstand kleiner dan of gelijk aan 2 MN/m 2, tenzij de sondering is uitgevoerd op 1 m afstand van de zijkant van de paal nadat de paal in de grond is gebrachtem is de paalklassefactor, bepaald volgens ; ß is de factor, die de invloed van de paalvoetvorm (figuur 2) in rekening brengt, bepaald volgens ; s is de factor, die de invloed van de vorm van de dwarsdoorsnede van de paalvoet in rekening brengt, bepaald volgens

10 Bestelformulier Stuur naar: NEN Standards Products & Services t.a.v. afdeling Klantenservice Antwoordnummer WB Delft Ja, ik bestel NEN Standards Products & Services Postbus GB Delft Vlinderweg AX Delft T (015) F (015) ex. NEN 6743:1991 nl Geotechniek - Berekeningsmethode voor funderingen op palen - Drukpalen Wilt u deze norm in PDF-formaat? Deze bestelt u eenvoudig via Gratis nieuwsbrieven Wilt u op de hoogte blijven van de laatste ontwikkelingen op het gebied van normen, normalisatie en regelgeving? Neem dan een gratis abonnement op een van onze nieuwsbrieven. Gegevens Bedrijf / Instelling T.a.v. O M O V Klantnummer NEN Uw ordernummer BTW nummer Postbus / Adres Postcode Plaats Telefoon Fax Factuuradres (indien dit afwijkt van bovenstaand adres) Postbus / Adres Postcode Plaats Datum Handtekening Retourneren Fax: (015) klantenservice@nen.nl Post: NEN Standards Products & Services, t.a.v. afdeling Klantenservice Antwoordnummer 10214, 2600 WB Delft (geen postzegel nodig). Voorwaarden De prijzen zijn geldig tot 31 december 2016, tenzij anders aangegeven. Alle prijzen zijn excl. btw, verzend- en handelingskosten en onder voorbehoud bij o.m. ISO- en IEC-normen. Bestelt u via de normshop een pdf, dan betaalt u geen handeling en verzendkosten. Meer informatie: telefoon (015) , dagelijks van 8.30 tot uur. Wijzigingen en typefouten in teksten en prijsinformatie voorbehouden. U kunt onze algemene voorwaarden terugvinden op: Normalisatie: de wereld op één lijn. preview