Radiotherapie. Professor Jean-Philippe Pignol Afdelingshoofd

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Radiotherapie. Professor Jean-Philippe Pignol Afdelingshoofd"

Transcriptie

1 Radiotherapie Met gepaste trots presenteer ik u deze brochure, met daarin slechts een klein greep uit de veelomvattende onderzoeksen onderwijsactiviteiten van de afdeling Radiotherapie van het Erasmus Universitair Medisch Centrum. Toch toont het de grote betrokkenheid en gedrevenheid waarmee alle medewerkers zich inzetten om de behandeling van onze patiënten te verbeteren. Wij zijn gezegend met de ongeëvenaarde hoeveelheid middelen die beschikbaar is in het Erasmus MC en met de verscheidenheid aan hoogstaande bestralingstechnologieën die voorhanden is op onze afdeling. Onze grootste kracht blijft echter ons zeer enthousiaste en toegewijde personeel. De afgelopen jaren heeft onze afdeling verschillende sterke onderzoekslijnen opgezet. Met behulp van een combinatie van hyperthermie en het blokkeren van DNA reparatiemechanismen proberen we de stralingsgevoeligheid van tumoren te verhogen. Ultra nauwkeurige bestralingsrobots, vermindering van het aantal bestralingen en optimalisatie en automatisering van de dosisverdeling helpen om de bijwerkingen van de behandelingen te minimaliseren. Wij streven continue technologische vooruitgang na, zoals met de bouw van het HollandPTC waar, in de context van Medical Delta, de allernieuwste bestralingsmethoden met behulp van protonen wordt onderzocht en toegepast, en met de vorming van een interventie radiotherapie unit, waarin beeldgestuurde en gecombineerde therapieën, zoals hyperthermie en interne bestraling (brachytherapie) mogelijk zijn. Onze ambitie is om uiteindelijk de vernieuwende technologieën in de kliniek toe te passen en te evalueren. Hiertoe gebruiken wij de nieuwste methoden van klinisch onderzoek en werken wij nauw samen met collega s van andere afdelingen binnen het Erasmus MC en Radiotherapie afdelingen in Nederland, Europa en wereldwijd. Professor Jean-Philippe Pignol Afdelingshoofd

2 Shafak Aluwini radiotherapeut-oncoloog Als radiotherapeut-oncoloog ben ik gespecialiseerd in de behandeling van prostaatkanker. In het Prostaatcentrum zuidwest Nederland, een samenwerking tussen het Erasmus MC en het Sint Franciscus Gasthuis, is alle expertise op het gebied van prostaatkanker bij elkaar gebracht. Groot voordeel voor de patiënt is dat hij alle adviezen en diagnostische testen als het nodig is in een enkele sessie kan krijgen. Bovendien verhoogt de samenwerking ons kennisniveau, waardoor wij voor vrijwel alle patiënten behandelingsmogelijkheden hebben. De prostaat ligt in een kwetsbaar gebied, ingeklemd tussen de blaas en de endeldarm en met de urinebuis er dwars doorheen. Wij moeten dus voorzichtig zijn met onze behandelingen om schade aan deze organen te voorkomen. Daarom zoeken wij continu naar nieuwe bestralingsmethoden die effectiever zijn, maar tegelijkertijd minder schadelijk voor het omliggende weefsel. Wij maken bijvoorbeeld gebruik van een methode voor inwendige bestraling, genaamd HDR brachytherapie. Hiertoe worden holle naaldjes ingebracht in de prostaat, waarin een radioactieve iridiumbron gedurende 20 tot 25 minuten inwendig haar dosis afgeeft. Op die manier kan op de plaats van de tumor nog hogere dosis worden gegeven, maar kan gezond weefsel worden gespaard. In onze Probach studie onderzoeken wij het effect van deze therapie op het verminderen bijwerkingen op de korte en lange termijn. Een belangrijke publicatie dit jaar is ons artikel in de Lancet Oncology, waarin wij de eerste resultaten melden van een HYPRO studie waarin we de standaard behandelingscyclus van 39 uitwendige bestralingen vergelijken met een verkorte cyclus van 19 bestralingen. In de eerste 3 maanden zien wij een toename van de bijwerkingen bij de verkorte cyclus, vooral bij de endeldarm. Maar we verwachten dat het effect op de lange termijn is vergelijkbaar is in de twee groepen en dat is uiteindelijk meer relevant dan de korte termijn effecten. Dit soort onderzoek is belangrijk om te bepalen of je patiënten wel of niet een verkorte behandelcyclus moet bieden. Erasmus MC-Radiotherapie : Terugblik op een inspirerend jaar In deze brochure brengen wij u op de hoogte van enkele van de belangrijkste ontwikkelingen op de afdeling Radiotherapie van het Erasmus MC in We stellen u slechts zeven van de ruim driehonderd medewerkers voor, die elk op hun eigen expertisegebied hebben bijgedragen aan de algemene doelstelling van de afdeling: het bieden van effectievere radiotherapeutische behandelingen aan kankerpatiënten met zo weinig mogelijk bijwerkingen. U leest over onderzoek en onderwijs, over protonentherapie en hyperthermie, over de rol van radiotherapeutisch laboranten en over multidisciplinaire aanpak van prostaatkanker en technologische vooruitgang op het gebied van robot gestuurde radiotherapie. Meer dan 5000 patiënten werden het afgelopen jaar behandeld op de afdeling Radiotherapie. Wij zijn er trots op u, ongeacht de reden dat u met de afdeling in aanraking bent gekomen, door middel van deze brochure een overzicht te geven van de geschiedenis, de doelstellingen en de huidige werkzaamheden van de afdeling. 2

3 Geschiedenis Wist u dat reeds in 1914 het Rotterdams Radiotherapeutisch Instituut (RTTI) werd opgericht aan de Bergweg in Rotterdam? De toepassing van (radioactieve) straling ter behandeling van tumoren stond destijds nog in de kinderschoenen. Het was immers pas 20 jaar daarvoor, in 1895, dat de röntgenstralen werden ontdekt en pas in 1898 dat de eerste radioactieve stof, radium, werd geïsoleerd. In 1940 werd radioloog Daniel den Hoed directeur van het RTTI en hij bouwde het instituut uit tot een gerenommeerde kliniek. In 1960 bundelden het RTTI en de Rotterdamse Stichting voor Reumabestrijding de krachten en werd gestart met de bouw van een nieuwe kliniek aan de Groene Hilledijk in Rotterdam-Zuid. Deze in 1965 geopende Dr. Daniel den Hoed Kliniek bevindt zich nog steeds op die locatie, tegenwoordig onder de naam Erasmus MC-Daniel den Hoed Oncologisch Centrum. Begin 2018 zal de kliniek de historische locatie verlaten en haar intrek nemen in de nieuwbouw bij de Centrumlocatie van het Erasmus MC. De grote, lichte en mooi vormgegeven nieuwe afdeling zal ruimte bieden aan de verdere ontwikkeling van innovatieve technologieën voor onderzoek, onderwijs en patiëntenzorg. Martine Franckena radiotherapeut-oncoloog Naast mijn werk als radiotherapeut voor patiënten met gynaecologische of urologische tumoren ben ik medisch coördinator van de hyperthermie. Het effect van bestraling kan ongeveer anderhalf keer worden versterkt door een tumor te verwarmen, zonder dat het de bijwerkingen verergert. Of hyperthermie gebruikt wordt is vooral afhankelijk van de ligging van de tumor. In Rotterdam kunnen we oppervlakkige tumoren, bijvoorbeeld borst- of huidtumoren, verwarmen. Daarnaast hebben we een apparaat om tumoren in het bekken te verwarmen en voor tumoren in het hoofd-hals gebied. Andere tumoren, bijvoorbeeld in de longen of het hoofd, kunnen helaas nog niet worden verwarmd. Daarnaast hangt toepassing af van de gebruikte behandeling. Hyperthermie wordt meestal ingezet in combinatie met bestraling, maar kan ook worden gebruikt bij chemotherapie. Dan moet goed gekeken worden welk middel wordt gebruikt. Bij sommige middelen is het erg effectief, maar andere middelen worden juist onwerkzaam of extra toxisch. Het Erasmus MC kan worden beschouwd als het landelijke expertisecentrum, hoewel hyperthermie ook elders wordt toegepast. In Rotterdam kunnen we echter een patiëntspecifieke planning maken waarmee we tijdens de behandeling inzichtelijk maken hoe we het beste kunnen verwarmen. Bovendien beschikken we hier sinds kort over een speciaal MRI systeem, waarmee we in de MRI scanner kunnen verwarmen. De ingebruikname van dit nieuwe systeem is voor mij de belangrijkste gebeurtenis van het afgelopen jaar. Dit systeem maakt het mogelijk om onderzoek te doen naar de mechanismen die bijdragen aan de effectiviteit van hyperthermie. Er is al aangetoond dat het verwarmen het herstel van DNA schade remt, waardoor de behandeling meer effect heeft. Maar ook verbeterde doorbloeding van de tumor kan een factor zijn die het effect van de behandeling versterkt. Het KWF heeft mij geld gegeven om het onderzoek met de nieuwe MRI scanner op te zetten. 3

4 Claire Wyman nanobioloog Tijdens het bestralen van een tumor wordt het DNA van de tumorcellen beschadigd en dit is waar de cellen dood aan gaan. Nu hebben tumorcellen, net als gezonde cellen, verschillende mechanismen om DNA schade te repareren. In mijn onderzoeksgroep zoeken we uit hoe deze reparatiemechanismen precies werken. Onze kennis kan vervolgens helpen om anti-kanker therapieën, waaronder radiotherapie, te verbeteren. Het repareren van DNA schade in cellen wordt gedaan door eiwitten, hele kleine machines van enkele nanometers groot. Dat is duizendmaal kleiner dan een haar! Om goed te begrijpen hoe deze eiwitten werken willen we zien wat ze doen, maar met een gewone microscoop lukt dat niet. In het Optical Imaging Center van het Erasmus MC hebben we gelukkig speciale microscopen waarmee we foto s en filmpjes kunnen maken van die hele kleine eiwitten in de cel. Fundamenteel onderzoek wordt gedreven door nieuwsgierigheid, zonder van tevoren te weten hoe het kan worden gebruikt voor patiënten. Tegelijkertijd kan dit type onderzoek ook hele verrassende connecties hebben met de kliniek. Zo vonden onderzoekers dat een bepaald reparatie-eiwit kapot ging als de cellen werden opgewarmd. Dat resultaat deed een lichtje branden: er is immers een behandeling tegen kanker waarbij de tumor wordt verwarmd, hyperthermie. En inderdaad bleek de kapotte reparatiemachine een van de verklaringen voor de effectiviteit van hyperthermie. Met de nieuwe kennis kunnen hyperthermiebehandelingen worden geoptimaliseerd. Voor mij was het belangrijkste resultaat dit jaar de publicatie van een onderzoek waarin we met de nieuwste technieken hebben laten zien hoe een specifiek eiwit zich in de cel beweegt. Bedenk dat een brandweerwagen niks kan doen totdat hij op de plaats van het vuur is. Maar hoe beweegt hij zich door het drukke verkeer? Deze vraag kun je ook stellen voor de reparatie-eiwitten. Met een serie grensverleggende experimenten hebben wij nu de bewegingen van het eiwit in kaart gebracht. Patiëntenzorg Wanneer u een kopje koffie drinkt in de koffiecorner van de polikliniek van Erasmus MC-Daniel, kan het u niet ontgaan welk een constant komen en gaan het hier is van patiënten en familieleden. Dat is niet zo gek, want het afgelopen jaar vonden zo n radiotherapeutische behandelingen plaats en het grootste deel daarvan is poliklinisch. Onder de bezielende leiding van een nieuw Canadees afdelingshoofd, professor Jean-Philippe Pignol, die in augustus 2014 het roer overnam, zijn meer dan 300 medewerkers dagelijks in touw om al deze behandelingen mogelijk te maken: specialisten, radiotherapeutisch laboranten, klinisch fysici, verpleegkundigen, secretaresses, technici en vele anderen. Gezamenlijk zorgen zij dat de behandeling voor elke individuele patiënt zo goed mogelijk wordt vormgegeven. Voordat een bestralingsbehandeling wordt uitgevoerd zijn al vele stappen gezet. Sommige stappen zijn voor de patiënt zichtbaar, zoals het bezoek aan een (of meerdere) arts(en) en het maken van een CT-scan. Maar de meeste stappen vinden achter de schermen plaats. Voor het maken van een behandelplan wordt de tumor nauwkeurig ingetekend op CT-beelden en driedimensionaal gereconstrueerd. Vervolgens wordt het effect van de bestraling gesimuleerd met behulp van krachtige computers en wordt de optimale stralingsdosis berekend. 4

5 Joost Nuyttens radiotherapeut In het Erasmus MC behandelen wij verschillende tumoren met de Cyberknife. Dit is een apparaat waarbij een lineaire versneller op een robotarm is bevestigd. De lineaire versneller kan daardoor vrijwel alle kanten op bewegen en de tumor met smalle stralenbundels vanuit verschillende kanten zeer nauwkeurig bestralen. Een groot voordeel is dat de Cyberknife ook met de tumor meebeweegt. Denk bijvoorbeeld aan longtumoren die door de ademhaling van de patiënt steeds van positie veranderen. De computer berekent de beweging van de ademhaling van tevoren, maar kan zich ook tijdens de behandeling aanpassen als de patiënt bijvoorbeeld sneller gaat ademen. Dankzij de nauwkeurigheid en het aanpassende vermogen van de Cyberknife kan de schade aan gezond weefsel sterk worden verminderd. Ook andere typen tumoren kunnen met de Cyberknife worden bestraald. Tumoren in de alvleesklier bewegen ook met de ademhaling mee, maar de positie van de darmen en de maag verandert ook. Die bevinden zich elke dag op een andere plaats, afhankelijk van de vulling en de hoeveelheid gas. Wij doen nu een studie waarin we dagelijks vlak voor de bestraling een scan maken. Het is de bedoeling om in de toekomst de bestraling aan de situatie van die dag aanpassen. Dit maakt de behandeling flexibeler. Op een dag dat de darmen en de maag wat verder van de tumor liggen kan een hogere dosis worden gegeven, wat de totale behandelcyclus mogelijk zou kunnen verkorten of de bijwerkingen zal verminderen. De belangrijkste gebeurtenis van dit jaar is de ingebruikname van een CT-scanner in dezelfde ruimte als de Cyberknife, wat het bestuderen van de exacte dosis in de maag en darmen mogelijk maakt. De tafel waarop de patiënt ligt beweegt van de CT-scanner naar het bestralingsapparaat. De eerste patiënten worden nu behandeld in het kader van een klinische studie en de resultaten zijn veelbelovend. De studie wordt gezamenlijk uitgevoerd door verschillende afdelingen van het Erasmus MC en onderstreept de uitstekende samenwerking. Onderzoek De optimale stralingsdosis is niet altijd de hoogst mogelijk dosis. In het behandelplan wordt geprobeerd zoveel mogelijk tumorcellen te bereiken, maar tegelijkertijd het omliggende weefsel te sparen en de bijwerkingen voor de patiënt tot het minimum te beperken. Om dit mogelijk te maken wordt veel wetenschappelijk onderzoek gedaan en worden regelmatig nieuwe behandelingen toegepast. Bijvoorbeeld stereotactische bestraling waarbij de tumor, die nauwkeurig is gelokaliseerd in de driedimensionale ruimte, vanuit veel verschillende richtingen met smalle stralingsbundels wordt bestraald. De Rotterdamse afdeling Radiotherapie heeft als enige in Nederland de beschikking over robotgestuurde radiotherapietoestellen en gebruikt niet een maar twee Cyberknifes. Deze vrij in de ruimte bewegende robotsystemen vergroten de nauwkeurigheid van de behandeling significant. De tweede Cyberknife is dit jaar in gebruik genomen en heeft als eerste ter wereld een CT-scanner in dezelfde ruimte staan. Ook wordt er intensief onderzoek gedaan naar optimalisatie van inwendige bestralingstechnieken, bijvoorbeeld voor de behandeling van prostaatkanker, naar toepassing en werking van hyperthermie, het lokaal verwarmen van de tumor, en naar de mogelijkheden van protonentherapie. Voor deze laatste vorm van therapie is in mei 2015 gestart met de bouw van het Holland Particle Therapy Centrum, dat voortkomt uit een samenwerking met de TU Delft en de Universiteit Leiden. De arts-onderzoekers van de afdeling Radiotherapie hebben met hun onderzoeken een groot aantal publicaties gerealiseerd in gerenommeerde wetenschappelijke tijdschriften. De beschrijving van de resultaten van een klinische studie naar de bijwerkingen van een verkorte behandelcyclus voor prostaatkanker werd zelfs gepubliceerd in The Lancet Oncology. Bovendien werden verschillende onderzoeksbeurzen aan de afdeling toegekend, die samen enkele miljoenen euro s waard zijn.

6 Marjon de Bruin sectormanager De radiotherapeutisch laboranten zijn betrokken bij bijna alle aspecten van het behandelproces, zowel in de voorbereiding als tijdens de behandeling zelf. Zij maken de CT scans aan het begin van het traject, zijn betrokken bij het opstellen van het bestralingsplan en bedienen de versnellers tijdens de bestralingsbehandeling. De laboranten zijn onderverdeeld in teams en ingedeeld naar type toestel, met aan het hoofd een coördinator die op zijn beurt wordt aangestuurd door mij, de sectormanager. In principe hebben alle laboranten twee werkplekken: een in de voorbereiding en een op een bestralingstoestel. Over de teams heen hebben we aandachtsgebieden gedefinieerd, bijvoorbeeld CT of dosisplanning, zodat we kunnen zorgen dat in alle teams op een vergelijkbare manier wordt gewerkt en dat kennis uitgewisseld wordt. Wanneer we verhuizen naar de centrumlocatie zullen we nog maar een type toestel hebben en zal dus nagedacht moeten worden hoe de teams ingedeeld gaan worden. Eén van de ideeën is om laboranten, net als de artsen, in tumortypes in te gaan delen. Voor mijn eigen werkzaamheden is de komst van het nieuwe afdelingshoofd, Jean-Philippe Pignol, de belangrijkste gebeurtenis. Dankzij de frisse wind die hij over de afdeling laat waaien zijn veel goede veranderingen in gang gezet. Zo zijn we een project gestart dat Stop the beep heet. Een project om het frequente telefoonverkeer tussen laboranten en artsen te verminderen en daarmee rust te creëren op de werkvloer. Hiermee ontstaat bij de artsen meer tijd voor onderzoek, maar komt er hopelijk ook meer ruimte voor de laboranten om zich bezig te houden met onderzoek en zich verder te ontwikkelen. Ik hoop dat dit bijdraagt aan het verhogen van het werkplezier. Daarnaast hebben we verpleegkundigen aangenomen, zodat we geen verpleegkundigen meer hoeven op te roepen van andere afdelingen. Tenslotte gaan we vanaf september van start met een palliatiepoli, waarin een speciaal team de palliatieve patiënten gaat begeleiden. Pignol heeft al deze projecten in gang gezet en de medewerkers de energie gegeven dit op te pakken. Onderwijs Het behandelen van tumoren met de nieuwste radiotherapeutische technieken is een bijzonder specialisme, waarin goed opgeleide professionals van levensbelang zijn. De afdeling Radiotherapie verzorgt dan ook verschillende beroepsopleidingen, onder andere tot radiotherapeut-oncoloog en radiotherapeutisch laborant, en verzorgt het grootste deel van het oncologie onderwijs aan medisch studenten. Maar medewerkers van de afdeling delen hun kennis en ervaring ook tijdens na- of bijscholingscursussen. Dit jaar is gestart met een internationale Cyberknife School, waarin collega s van over de hele wereld leren hoe zij robotgestuurde radiotherapie met de Cyberknife kunnen toepassen. 6

7 Mischa Hoogeman klinisch fysicus Bij het bestralen van tumoren wordt met een CT en soms ook een MRI scan heel precies bepaald waar de tumor zich bevindt. Aan de hand daarvan wordt het behandelgebied vastgesteld, dat eigenlijk altijd groter is dan de tumor. Dat komt ten eerste omdat er tumorcellen kunnen zitten in wat op het oog gezond weefsel lijkt en ten tweede omdat de tumor beweeglijk kan zijn. Veel onderzoek op onze afdeling is erop gericht om deze beweeglijkheid nauwkeurig in kaart te brengen en daarvoor te compenseren, zodat het bestralingsgebied zo klein mogelijk kan zijn. Een van de onderzoeken die we doen is gericht op patiënten met baarmoederhalskanker. Hier hebben zowel de blaas als de endeldarm invloed op de ligging van de tumor, die dus per dag aanzienlijk kan verschillen. Om toch nauwkeurig de tumor te kunnen bestralen maken wij per patiënt voorafgaand aan de behandelcyclus een zogenaamde planbibliotheek, een serie behandelplannen afgestemd op verschillende posities van de tumor. Vlak voor de bestraling maken we een CT-scan en kiezen we uit de bibliotheek het behandelplan dat het beste past: het Plan van Dag. Een uitermate belangrijke stap in 2015 is de start van de bouw van het Holland Particle Therapy Centrum in Delft, waar medio 2017 de eerste patiënten zullen worden behandeld met protonen. Protonentherapie is nu nog niet mogelijk in Nederland, maar heeft een groot voordeel ten opzichte van conventionele radiotherapie met röntgenstraling. Een protonenbundel gaat niet het hele lichaam door, maar stopt op een bepaald moment met dosis afgeven. Hierdoor is het mogelijk de tumor zeer gericht en lokaal te bestralen. Bij protonentherapie is de beeldvorming echter nog veel belangrijker. Als de protonen enkele millimeters eerder of later stoppen, wordt een deel van de tumor niet bestraald of krijgt gezond weefsel de dosis die eigenlijk voor de tumor bedoeld was. 7

8 Manouk Olofsen radiotherapeut-oncoloog/opleider De afdeling Radiotherapie heeft, naast de werkzaamheden in patiëntenzorg en onderzoek, ook een belangrijk pakket aan onderwijstaken. Toen ik hier begon combineerde ik mijn zorgtaken met zowel onderzoek als onderwijs, maar ik vond onderwijs gewoon het allerleukste. Dus coördineer en verzorg ik nu, naast patiëntenzorg, de verschillende vormen van onderwijs binnen de afdeling: de opleiding tot radiotherapeut en het radiotherapie onderwijs voor geneeskundestudenten. Tevens geef ik les aan radiotherapeutisch laboranten en ben ik bij hun opleiding betrokken. De opleiding tot radiotherapeut-oncoloog wordt landelijk vastgesteld. Ik ben zelf intensief betrokken bij onze wetenschappelijke vereniging (NVRO) die de opleiding vormgeeft en de kwaliteit op de verschillende instituten controleert. Dat is niet altijd eenvoudig, want de keuzes van de overheid stroken niet altijd met de dagelijkse praktijk. Zo bepaalt de overheid bijvoorbeeld hoeveel opleidingsplaatsen wij moeten invullen. Helaas heerst er op dit moment grote krapte op de arbeidsmarkt en leiden wij noodgedwongen meer mensen op dan strikt genomen nodig is. Enkele door ons opgeleide specialisten zitten daardoor werkeloos thuis en dat gaat mij als opleider zeer aan het hart. Zo mogelijk proberen we onze arts-assistenten dan ook te stimuleren iets extra s op te pakken naast de opleiding radiotherapie, bijvoorbeeld een bedrijfskundige opleiding of aansluiting te zoeken bij onderzoeksprojecten of onderwijstaken van stafleden, om hun kansen op de arbeidsmarkt te vergroten. De belangrijkste gebeurtenis van dit jaar zou wel eens de komst van Jean-Philippe Pignol kunnen zijn, ons nieuwe afdelingshoofd. De Raad van Bestuur heeft wat mij betreft haar werk goed gedaan. Onze afdeling is altijd een serviceverlenende afdeling geweest met een grote regiofunctie. Dat nam al onze tijd in beslag en ging ten koste van de onderzoekstaken van de specialisten. Jean-Philippe laat ons nu zien dat door werkzaamheden anders te organiseren er wel degelijk tijd vrijgemaakt kan worden voor onderzoek, zonder dat dat ten koste gaat van de patiëntenzorg. Die boodschap geven we nu ook mee aan onze artsen-in-opleiding. Colofon 2015 Afdeling Radiotherapie, Erasmus MC Tekst en eindredactie: Marja Miedema, Erasmus MC Opmaak en portretfoto s: Tom de Vries Lentsch, Erasmus MC Overige beeldmateriaal door: Levien Willemse; Afdeling Radiotherapie; De Jong Gortemaker Algra Print: Virtual Printer, Papendrecht Met dank aan: Olijn Tims, Lijanne Otto-Vollaard, Sanne Blinde, Jaap Jaspers, Renee Rijnsdorp.

Bestraling prostaatkanker

Bestraling prostaatkanker Bestraling prostaatkanker Informatie voor patiënten Zoals u van uw uroloog heeft vernomen, is bij u prostaatkanker ontdekt. Het vooronderzoek heeft gelukkig geen afwijkingen getoond die op uitzaaiingen

Nadere informatie

BESTRALING PROSTAATKANKER

BESTRALING PROSTAATKANKER BESTRALING PROSTAATKANKER 1064 Inleiding Zoals u van uw uroloog heeft vernomen, is bij u prostaatkanker ontdekt. Het voornemen bestaat om uw prostaatkanker te behandelen met een inwendige of uitwendige

Nadere informatie

Patiënteninformatiedossier (PID) PROSTAATKANKER. onderdeel RADIOTHERAPIE. Radiotherapie

Patiënteninformatiedossier (PID) PROSTAATKANKER. onderdeel RADIOTHERAPIE. Radiotherapie Patiënteninformatiedossier (PID) PROSTAATKANKER onderdeel RADIOTHERAPIE PROSTAATKANKER INHOUD Wat is radiotherapie eigenlijk?...3 Uitwendige bestraling...3 Inwendige bestraling...5 Gang van zaken...7 Eerste

Nadere informatie

Cutting-Edge Technology Intracranial en Extracranial Radiation Therapy

Cutting-Edge Technology Intracranial en Extracranial Radiation Therapy 18 mei 2006 Jaarbeurs Utrecht Cutting-Edge Technology Intracranial en Extracranial Radiation Therapy Carla van Soest MANP Verpleegkundig specialist oncologie Flevoziekenhuis Almere Inhoud Radiotherapie

Nadere informatie

De unieke Maastro-behandeling van niet uitgezaaide longkanker

De unieke Maastro-behandeling van niet uitgezaaide longkanker De unieke Maastro-behandeling van niet uitgezaaide longkanker Deze folder is bedoeld voor onze patiënten en de mensen in hun omgeving. Wij willen u graag informeren over onze succesvolle behandelingsmethode

Nadere informatie

Radiotherapie. Inwendige bestraling van de vagina

Radiotherapie. Inwendige bestraling van de vagina Radiotherapie Inwendige bestraling van de vagina Radiotherapie Inleiding Na overleg met u, is door uw radiotherapeut-oncoloog en gynaecoloog besloten u verder te behandelen met inwendige bestraling. Soms

Nadere informatie

De gang van zaken op de afdeling radiotherapie

De gang van zaken op de afdeling radiotherapie Radiotherapie Patiënteninformatie De gang van zaken op de afdeling radiotherapie U ontvangt deze informatie, omdat wij u graag meer vertellen over onze afdeling radiotherapie, de behandelingen die wij

Nadere informatie

De unieke Maastro-behandeling van niet uitgezaaide longkanker

De unieke Maastro-behandeling van niet uitgezaaide longkanker De unieke Maastro-behandeling van niet uitgezaaide longkanker Deze folder is bedoeld voor onze patiënten en de mensen in hun omgeving. Wij willen u graag informeren over onze succesvolle behandelingsmethode

Nadere informatie

Proefpersoneninformatie

Proefpersoneninformatie Proefpersoneninformatie Onderzoek naar veranderingen van de ligging van tumor en organen in de buik gedurende de radiotherapie van baarmoederhals-, schaamlip-, of kanker van de anus(kringspier). Geachte

Nadere informatie

Proefpersoneninformatie

Proefpersoneninformatie Proefpersoneninformatie Onderzoek naar veranderingen in de ligging van tumor en organen in de borstholte gedurende de radiotherapie van slokdarm-, long-, borst- of lymfklierkanker. Geachte mevrouw, meneer,

Nadere informatie

Bestraling ter voorkoming van verkalkingen bij een heupprothese

Bestraling ter voorkoming van verkalkingen bij een heupprothese Bestraling ter voorkoming van verkalkingen bij een heupprothese Doel van de behandeling In overleg met de arts heeft u besloten voor een heupprothese. Na deze operatie kunnen kalkafzettingen ontstaan

Nadere informatie

Radiotherapie. Inwendige bestraling van de baarmoederhals

Radiotherapie. Inwendige bestraling van de baarmoederhals Radiotherapie Inwendige bestraling van de baarmoederhals Radiotherapie Inleiding Na overleg met u, is door uw radiotherapeut-oncoloog en gynaecoloog besloten u verder te behandelen met inwendige bestraling.

Nadere informatie

PATIËNTENINFORMATIE STEREOTACTISCHE RADIOTHERAPIE

PATIËNTENINFORMATIE STEREOTACTISCHE RADIOTHERAPIE PATIËNTENINFORMATIE STEREOTACTISCHE RADIOTHERAPIE STEREOTACTISCE RADIOTHERAPIE Stereotactie Het team stereotactie binnen MAASTRO CLINIC legt zich toe op het behandelen van afwijkingen van het centraal

Nadere informatie

Radiotherapie (brachytherapie) bij de behandeling van kanker in de neus

Radiotherapie (brachytherapie) bij de behandeling van kanker in de neus Radiotherapie (brachytherapie) bij de behandeling van kanker in de neus In deze folder leest u meer over de inwendige radiotherapie (brachybestraling) bij de behandeling van kanker in de neus met behulp

Nadere informatie

INFOBROCHURE Radiotherapie Radiotherapie - Route 980

INFOBROCHURE Radiotherapie Radiotherapie - Route 980 INFOBROCHURE Radiotherapie Radiotherapie - Route 980 JE AFSPRAKEN Simulatie Dag:...... /... /..... Intakegesprek... uur. Simulatie/CT... uur. Nuchter ~ Ja ~ Neen Eerste behandeling Dag:...... /... /........

Nadere informatie

1. Wat is hyperthermie? Waarom hyperthermie? Diepe hyperthermiebehandeling Daniël Den Hoed Kliniek Vervoer 3. 6.

1. Wat is hyperthermie? Waarom hyperthermie? Diepe hyperthermiebehandeling Daniël Den Hoed Kliniek Vervoer 3. 6. Hyperthermie Inhoud 1. Wat is hyperthermie? 2 2. Waarom hyperthermie? 2 3. Diepe hyperthermiebehandeling 2 4. Daniël Den Hoed Kliniek 3 5. Vervoer 3 6. Controles 4 7. Tot slot 4 8. Lijst met gespreksonderwerpen:

Nadere informatie

Radiotherapie is de behandeling van kanker d.m.v. straling. Voor radiotherapie worden verschillende soorten straling gebruikt.

Radiotherapie is de behandeling van kanker d.m.v. straling. Voor radiotherapie worden verschillende soorten straling gebruikt. Werkstuk door een scholier 2052 woorden 22 mei 2001 4,4 31 keer beoordeeld Vak ANW Inleiding Radiotherapeut is een veelzijdig beroep. Je behandelt mensen met kwaadaardige en soms goedaardige gezwellen

Nadere informatie

Behandelwijzer Locatie Deventer. Bestralingsbehandeling. Leverkanker Stereotactische behandeling

Behandelwijzer Locatie Deventer. Bestralingsbehandeling. Leverkanker Stereotactische behandeling Behandelwijzer Locatie Deventer Bestralingsbehandeling Leverkanker Stereotactische behandeling Inhoudsopgave 3.1 Inleiding 3 3.2 Uw eerste bezoek 4 3.3 De voorbereiding 5 3.4 De bestraling 8 3.5 Bijwerkingen

Nadere informatie

2 Wat is radiotherapie 4. 3 Waarom radiotherapie 4. 4 Voorbereiding op de behandeling CT-scan Masker 6. 5 Bestraling 7

2 Wat is radiotherapie 4. 3 Waarom radiotherapie 4. 4 Voorbereiding op de behandeling CT-scan Masker 6. 5 Bestraling 7 Radiotherapie 2 Inhoud Pagina 1 Inleiding 4 2 Wat is radiotherapie 4 3 Waarom radiotherapie 4 4 Voorbereiding op de behandeling 5 4.1 CT-scan 5 4.2 Masker 6 5 Bestraling 7 6 Bijwerkingen 8 6.1 Huidproblemen

Nadere informatie

Radiotherapie voor Gynaecologische tumoren. Dr. Remi A. Nout

Radiotherapie voor Gynaecologische tumoren. Dr. Remi A. Nout Radiotherapie voor Gynaecologische tumoren Dr. Remi A. Nout Radiotherapeut oncoloog LUMC r.a.nout@lumc.nl Overzicht Inleiding radiotherapie Update ontwikkelingen Lopende studies (Na)zorg Focus op cervixcarcinoom

Nadere informatie

Samenvatting SAMENVATTING

Samenvatting SAMENVATTING SAMENVATTING Radiotherapie is één van de primaire behandelmethoden voor kanker. De meest voorkomende vorm van radiotherapie is uitwendige bestraling, waarbij ioniserende straling van buiten het lichaam

Nadere informatie

INFOBROCHURE Radiotherapie bij hersentumoren Radiotherapie - Route 980

INFOBROCHURE Radiotherapie bij hersentumoren Radiotherapie - Route 980 INFOBROCHURE Radiotherapie bij hersentumoren Radiotherapie - Route 980 JE AFSPRAKEN Simulatie Dag:...... /... /..... Gelieve je aan te melden aan de inschrijvingskiosken. Daarna dient u door te gaan naar

Nadere informatie

Radiotherapie. Uitwendige bestraling eventueel met inwendige bestraling bij slokdarmkanker

Radiotherapie. Uitwendige bestraling eventueel met inwendige bestraling bij slokdarmkanker Radiotherapie Uitwendige bestraling eventueel met inwendige bestraling bij slokdarmkanker Radiotherapie Inleiding Na verschillende onderzoeken is bij u slokdarmkanker vastgesteld. De arts die u behandelt,

Nadere informatie

Kanker in het hoofd-halsgebied

Kanker in het hoofd-halsgebied Kanker in het hoofd-halsgebied Afdeling Mond-, Kaak-, Aangezichtschirurgie Deze patiënteninformatie map is eigendom van: Naam: Adres: Postcode: Plaats: Telefoon: 09-2015-6212 Geachte... U heeft een bezoek

Nadere informatie

8.1 Intra Operatieve Radiotherapie (IORT) bij borstkanker

8.1 Intra Operatieve Radiotherapie (IORT) bij borstkanker 8.1 Intra Operatieve Radiotherapie (IORT) bij borstkanker Van uw arts heeft u te horen gekregen dat u in aanmerking komt voor Intra Operatieve Radiotherapie (IORT). In dit hoofdstuk leggen we u in het

Nadere informatie

Kanker in het hoofd-halsgebied

Kanker in het hoofd-halsgebied Kanker in het hoofd-halsgebied Afdeling Keel- Neus- en Oorheelkunde Deze patiënteninformatie map is eigendom van: Naam: Adres: Postcode: Plaats: Telefoon: 10-2015-6094 Geachte... U heeft een bezoek gebracht

Nadere informatie

In f o b r o c h u r e. r a d i o t h e r a p i e. Uw welzijn verdient onze beste zorg

In f o b r o c h u r e. r a d i o t h e r a p i e. Uw welzijn verdient onze beste zorg In f o b r o c h u r e r a d i o t h e r a p i e Campus Rooienberg Uw welzijn verdient onze beste zorg In deze brochure vindt u informatie over de verschillende stappen van uw bestralingsbehandeling.

Nadere informatie

Diepe hyperthermie. Afdeling Radiotherapie. Kanker Instituut

Diepe hyperthermie. Afdeling Radiotherapie. Kanker Instituut Kanker Instituut U heeft van uw behandelend arts gehoord dat u een behandeling met hyperthermie (warmtebehandeling) zult krijgen. Voorafgaand aan de eerste hyperthermie-behandeling heeft u een gesprek

Nadere informatie

Radiotherapie. Inwendige bestraling bij slokdarmkanker

Radiotherapie. Inwendige bestraling bij slokdarmkanker Radiotherapie Inwendige bestraling bij slokdarmkanker Radiotherapie Inleiding Na verschillende onderzoeken is bij u slokdarmkanker vastgesteld. De arts die u behandelt, heeft met u besproken dat inwendige

Nadere informatie

Patiënteninformatiebrief EMBRACE II:

Patiënteninformatiebrief EMBRACE II: Patiënteninformatiebrief EMBRACE II: Patiënteninformatie ten behoeve van een wetenschappelijk onderzoek: EMBRACE-II: Beeld-gestuurde intensiteit gemoduleerde uitwendige radiotherapie en MRI geleide adaptieve

Nadere informatie

Zo` `Ek En` Opleidingen in het LUMC RTL. Toppunt van nauwkeurigheid

Zo` `Ek En` Opleidingen in het LUMC RTL. Toppunt van nauwkeurigheid Zo` `Ek En` RTL Opleidingen in het LUMC Toppunt van nauwkeurigheid RTL, Behandeltherapieën om kanker te bestrijden zijn allemaal gericht op het rigoureus aanpakken van kwaadaardige cellen. Bij radiotherapie

Nadere informatie

Behandeling op de afdeling Radiotherapie; informatie voor tieners

Behandeling op de afdeling Radiotherapie; informatie voor tieners Behandeling op de afdeling Radiotherapie; informatie voor tieners Inleiding In dit boekje lees je over wat je allemaal kunt verwachten als je voor behandeling naar de afdeling radiotherapie komt. Even

Nadere informatie

Behandelingen bij longkanker. inclusief klinische studie immuuntherapie

Behandelingen bij longkanker. inclusief klinische studie immuuntherapie Behandelingen bij longkanker inclusief klinische studie immuuntherapie 1 Longkanker Longkanker is niet één ziekte: er bestaan meerdere vormen van longkanker. In deze brochure bespreken we de twee meest

Nadere informatie

Stereotactische Radiotherapie van de long, organen in de buik of de rug

Stereotactische Radiotherapie van de long, organen in de buik of de rug Stereotactische Radiotherapie van de long, organen in de buik of de rug Informatie voor patiënten F0753-4510 september 2008 Medisch Centrum Haaglanden www.mchaaglanden.nl MCH Antoniushove, Burgemeester

Nadere informatie

Hyperthermie in hoofd-/halsgebied

Hyperthermie in hoofd-/halsgebied Kanker Instituut U heeft van uw behandelend arts gehoord dat u een behandeling met hyperthermie (warmtebehandeling) krijgt. Voorafgaand aan de eerste hyperthermie-behandeling heeft u een gesprek met een

Nadere informatie

Bestraling bij gynaecologische kanker

Bestraling bij gynaecologische kanker Bestraling bij gynaecologische kanker Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op www.asz.nl/brmo. Inleiding De gynaecoloog heeft met u besproken dat u bestraald gaat worden. De bestraling gebeurt

Nadere informatie

Patiënteninformatiedossier (PID) Longkanker (longcarcinoom) onderdeel. Radiotherapie. LONGKANKER Radiotherapie

Patiënteninformatiedossier (PID) Longkanker (longcarcinoom) onderdeel. Radiotherapie. LONGKANKER Radiotherapie Patiënteninformatiedossier (PID) Longkanker (longcarcinoom) onderdeel LONGKANKER INHOUD Wat is radiotherapie eigenlijk?... 3 Gang van zaken... 4 Het eerste bezoek... 4 Vervolgafspraken... 5 Bijwerkingen...

Nadere informatie

Meer weten over RADIOTHERAPIE

Meer weten over RADIOTHERAPIE Meer weten over RADIOTHERAPIE Deze brochure probeert u een beter inzicht te geven in de verschillende stappen van uw bestralingsbehandeling. Als u hier geen antwoord vindt op een vraag, aarzel dan niet

Nadere informatie

Diepe hyperthermie. Afdeling Radiotherapie. Kanker Instituut

Diepe hyperthermie. Afdeling Radiotherapie. Kanker Instituut Kanker Instituut U heeft van uw behandelend arts gehoord dat u een behandeling met hyperthermie (warmtebehandeling) krijgt. Voorafgaand aan de eerste hyperthermie-behandeling heeft u een gesprek met een

Nadere informatie

Palliatieve bestralingsbehandeling

Palliatieve bestralingsbehandeling Kanker Instituut U bent door uw behandelend arts voor een korte palliatieve bestralingsbehandeling naar de Polikliniek Palliatieve Radiotherapie doorverwezen. Het doel van deze bestraling is het verminderen

Nadere informatie

Radiotherapie. Preoperatieve radiotherapie bij endeldarmkanker

Radiotherapie. Preoperatieve radiotherapie bij endeldarmkanker Radiotherapie Preoperatieve radiotherapie bij endeldarmkanker Radiotherapie Inleiding Na verschillende onderzoeken is bij u endeldarmkanker vastgesteld. De arts die u behandelt, heeft met u besproken

Nadere informatie

Stereotactische bestraling bij uitzaaiingen in de wervelkolom

Stereotactische bestraling bij uitzaaiingen in de wervelkolom Stereotactische bestraling bij uitzaaiingen in de wervelkolom In deze folder leest u meer over stereotactische bestraling (radiotherapie) bij de behandeling van uitzaaiingen in de wervelkolom (wervelmetastasen).

Nadere informatie

Radiotherapie Medische Oncologie Chemoradiotherapie gevolgd door chirurgie bij slokdarmkanker

Radiotherapie Medische Oncologie Chemoradiotherapie gevolgd door chirurgie bij slokdarmkanker Radiotherapie Medische Oncologie Chemoradiotherapie gevolgd door chirurgie bij slokdarmkanker Uitwendige bestraling van slokdarmkanker in combinatie met chemotherapie, voorafgaand aan een operatie van

Nadere informatie

Intra-operatieve radiotherapie Eenmalige bestraling bij borstkanker

Intra-operatieve radiotherapie Eenmalige bestraling bij borstkanker Intra-operatieve radiotherapie Eenmalige bestraling bij borstkanker HMC (Haaglanden Medisch Centrum) en het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC) werken intensief samen binnen het Universitair Kankercentrum

Nadere informatie

Uw welzijn verdient onze beste zorg

Uw welzijn verdient onze beste zorg Infobrochure radiotherapie bij hersentumoren Campus Rooienberg Uw welzijn verdient onze beste zorg In deze brochure vindt u informatie over de verschillende stappen van uw bestralingsbehandeling. Tevens

Nadere informatie

Proefpersoneninformatie

Proefpersoneninformatie Proefpersoneninformatie Het optimaliseren van de radiotherapie techniek voor de bestraling van patiënten met slokdarm- of longcarcinoom m.b.v. active breathing controle (ABC). Geachte mevrouw, meneer,

Nadere informatie

Stereotactische Radiotherapie van de hersenen

Stereotactische Radiotherapie van de hersenen Stereotactische Radiotherapie van de hersenen Informatie voor patiënten F0752-4510 september 2008 Medisch Centrum Haaglanden www.mchaaglanden.nl MCH Antoniushove, Burgemeester Banninglaan 1 Postbus 411,

Nadere informatie

Dosisverdeling in OAR door inwendige beweging bij prostaat SBRT. Marjan Faasse

Dosisverdeling in OAR door inwendige beweging bij prostaat SBRT. Marjan Faasse Dosisverdeling in OAR door inwendige beweging bij prostaat SBRT Marjan Faasse Behandeling van prostaatkanker met SBRT Studie naar dosisverdeling in OAR door inwendige beweging Nieuwe ontwikkelingen Behandelmogelijkheden

Nadere informatie

Protonenbestraling: altijd beter? Ruud Wiggenraad Radiotherapeut Haaglanden MC, Leidschendam, Holland PTC (Particle Therapy Center), Delft

Protonenbestraling: altijd beter? Ruud Wiggenraad Radiotherapeut Haaglanden MC, Leidschendam, Holland PTC (Particle Therapy Center), Delft Protonenbestraling: altijd beter? Ruud Wiggenraad Radiotherapeut Haaglanden MC, Leidschendam, Holland PTC (Particle Therapy Center), Delft Inleiding: wat is protonenbestraling? Voordeel van protonenbestraling

Nadere informatie

Stereotactische bestraling van de lever

Stereotactische bestraling van de lever Stereotactische bestraling van de lever In deze folder leest u meer over stereotactische bestraling (radiotherapie) van kwaadaardige afwijkingen in de lever. Deze informatie is een aanvulling op de algemene

Nadere informatie

Oppervlakkige hyperthermie

Oppervlakkige hyperthermie Kanker Instituut Uw heeft van uw behandelend arts gehoord dat u een behandeling met hyperthermie (warmtebehandeling) krijgt. Voorafgaand aan de eerste hyperthermie-behandeling heeft u een gesprek met een

Nadere informatie

PATIËNTENINFORMATIE RADIOCHIRURGIE

PATIËNTENINFORMATIE RADIOCHIRURGIE PATIËNTENINFORMATIE RADIOCHIRURGIE RADIOCHIRURGIE Stereotactie Het team stereotactie binnen MAASTRO CLINIC legt zich toe op het behandelen van afwijkingen van het centraal zenuwstelsel (neurooncologie)

Nadere informatie

Stereotactische radiotherapie voor hersenmetastasen

Stereotactische radiotherapie voor hersenmetastasen Radiotherapie Stereotactische radiotherapie voor hersenmetastasen www.catharinaziekenhuis.nl Patiëntenvoorlichting: patienten.voorlichting@catharinaziekenhuis.nl RTH015 / Stereotactische radiotherapie

Nadere informatie

Belangrijkste punten van deze folder:

Belangrijkste punten van deze folder: Longkanker: wat nu? HMC (Haaglanden Medisch Centrum) en het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC) werken intensief samen binnen het Universitair Kankercentrum Leiden - Den Haag (UKC). De belangrijkste

Nadere informatie

Intra-Operatieve Radiotherapie bij endeldarmkanker

Intra-Operatieve Radiotherapie bij endeldarmkanker Intra-Operatieve Radiotherapie bij endeldarmkanker Deze folder gaat over een eenmalige bestraling tijdens een operatie bij endeldarmkanker. Deze vorm van bestraling heet intra-operatieve radiotherapie

Nadere informatie

Hoge precisie radiotherapie in hoofd- en halsregio. Hoe en waarom?

Hoge precisie radiotherapie in hoofd- en halsregio. Hoe en waarom? Hoge precisie radiotherapie in hoofd- en halsregio. Hoe en waarom? Prof. dr. D. Van den Weyngaert UZA / ZNA Middelheim Symposium Hoofd en Hals kanker - Erica Algemeen Ziekenhuis Campus Geel - 21 september

Nadere informatie

Stereotactische Radiotherapie

Stereotactische Radiotherapie Stereotactische Radiotherapie Bestraling van hersenmetastasen RADIOTHERAPEUTISCH INSTITUUT FRIESLAND Inhoudsopgave Inleiding Inleiding 3 Stereotactische radiotherapie 4 Binnenkort ondergaat u een stereotactische

Nadere informatie

Je bestraling. voor jongeren vanaf 12 jaar en hun ouders

Je bestraling. voor jongeren vanaf 12 jaar en hun ouders Je bestraling voor jongeren vanaf 12 jaar en hun ouders Algemeen nummer UMCG (050) 361 6161 Je kunt hier ook terecht met algemene vragen over het UMCG. Bijvoorbeeld over de bereikbaarheid van het UMCG,

Nadere informatie

Bestraling longen of lever d.m.v. gating Informatie voor patiënten

Bestraling longen of lever d.m.v. gating Informatie voor patiënten Bestraling longen of lever d.m.v. gating Informatie voor patiënten Inhoud Voorwoord... 3 1. Voorbereiding op CT-simulatie... 4 2. De CT-simulatie... 4 3. Voorbereiding op de bestraling... 5 4. De behandeling

Nadere informatie

Stereotactische bestraling van de long

Stereotactische bestraling van de long Stereotactische bestraling van de long In deze folder leest u meer over stereotactische radiotherapie van de long. Deze informatie is een aanvulling op de algemene patiënteninformatie. Doel van de behandeling

Nadere informatie

Oppervlakkige hyperthermie

Oppervlakkige hyperthermie Kanker Instituut Uw heeft van uw behandelend arts gehoord dat u een behandeling met hyperthermie (warmtebehandeling) zult krijgen. Voorafgaand aan de eerste hyperthermie-behandeling heeft u een gesprek

Nadere informatie

8.1 Radiotherapie bij borstkanker

8.1 Radiotherapie bij borstkanker 8.1 Radiotherapie bij borstkanker Uw behandelend chirurg heeft met u besproken dat u in aanmerking komt voor bestraling (radiotherapie). Dit advies is gegeven nadat de uitslagen van het weefselonderzoek

Nadere informatie

RADIOTHERAPIE bij hersenletsels

RADIOTHERAPIE bij hersenletsels RADIOTHERAPIE bij hersenletsels 2 Stereotactische radiochirurgie en stereotactische radiotherapie Via deze brochure proberen we u een zo goed mogelijk beeld te geven van een stereotactische radiochirurgie

Nadere informatie

Behandeling van het oogmelanoom

Behandeling van het oogmelanoom Centrumlocatie Behandeling van het oogmelanoom Op het oncologisch spreekuur van de afdeling Oogheelkunde van het Erasmus MC heeft u het een en ander gehoord over de behandeling van het oogmelanoom. Uw

Nadere informatie

Radiotherapie Medische Oncologie Curatieve chemoradiotherapie

Radiotherapie Medische Oncologie Curatieve chemoradiotherapie Radiotherapie Medische Oncologie Curatieve chemoradiotherapie Uitwendige bestraling van slokdarmkanker in combinatie met chemotherapie Radiotherapie Medische Oncologie Inleiding Na verschillende onderzoeken

Nadere informatie

Brachytherapie van huidtumoren. informatie voor patiënten

Brachytherapie van huidtumoren. informatie voor patiënten Brachytherapie van huidtumoren informatie voor patiënten WAT IS BRACHYTHERAPIE? Brachytherapie is een vorm van radiotherapie waarbij een stralingsbron in het gezwel zelf wordt ingebracht (interstitiële

Nadere informatie

Intra- Operatieve Radiotherapie. Eenmalige bestraling bij borstkanker

Intra- Operatieve Radiotherapie. Eenmalige bestraling bij borstkanker IntraOperatieve Radiotherapie Eenmalige bestraling bij borstkanker Belangrijkste punten van deze folder: U wordt geopereerd voor borstkanker en tijdens de operatie eenmalig inwendig bestraald. De operatie

Nadere informatie

Patiënteninformatie. Ademhalingsgecontroleerde bestraling DIBH

Patiënteninformatie. Ademhalingsgecontroleerde bestraling DIBH Patiënteninformatie Ademhalingsgecontroleerde bestraling DIBH 2 Inleiding Deze brochure biedt u de nodige informatie over ademhalingsgecontroleerde bestraling. U leest hierin meer over deze techniek. Het

Nadere informatie

CROSSFIRE-studie (Alvleesklierkanker) / alvleesklierkanker

CROSSFIRE-studie (Alvleesklierkanker) / alvleesklierkanker CROSSFIRE-studie (Alvleesklierkanker) / alvleesklierkanker Experimenteel onderzoek naar een nieuwe behandeling voor patiënten met alvleesklierkanker waarbij de tumor vanwege de ligging niet door middel

Nadere informatie

RADIOTHERAPIE bij endeldarmkanker

RADIOTHERAPIE bij endeldarmkanker RADIOTHERAPIE bij endeldarmkanker 2 RADIOTHERAPIE bij endeldarmkanker (rectumcarcinoom) Geconfronteerd worden met endeldarmkanker brengt veel vragen en onzekerheden met zich mee. Via deze brochure proberen

Nadere informatie

2014-2015. Antoni van Leeuwenhoek

2014-2015. Antoni van Leeuwenhoek FEITEN & CIJFERs 2014-2015 Antoni van Leeuwenhoek Comprehensive Cancer CentRE Onderzoeksinstituut (Het Nederlands Kanker Instituut) Gespecialiseerde kliniek (Antoni van Leeuwenhoek ziekenhuis) Antoni van

Nadere informatie

Radiotherapie bij (voorstadium van) borstkanker

Radiotherapie bij (voorstadium van) borstkanker Radiotherapie Radiotherapie bij (voorstadium van) borstkanker Inleiding Na verschillende onderzoeken is bij u borstkanker of een voor stadium van borstkanker (DCIS) vastgesteld. U bent voor de bestralingsbehandeling

Nadere informatie

Hyperthermie met MRI. Afdeling Radiotherapie. Kanker Instituut

Hyperthermie met MRI. Afdeling Radiotherapie. Kanker Instituut Kanker Instituut U heeft van uw behandelend arts gehoord dat u een behandeling met hyperthermie (warmtebehandeling) krijgt. Voorafgaand aan de eerste hyperthermie-behandeling heeft u een gesprek met een

Nadere informatie

Vulvakanker. Gynaecologie

Vulvakanker. Gynaecologie Vulvakanker Gynaecologie Inleiding Uw gynaecoloog heeft bij u de diagnose kanker van de uitwendige geslachtsorganen (vulvakanker) gesteld. Ziek zijn, maar zeker ook de diagnose kanker zorgt voor veel angst

Nadere informatie

Inwendige radiotherapie (brachytherapie) bij de behandeling van baarmoederhalskanker

Inwendige radiotherapie (brachytherapie) bij de behandeling van baarmoederhalskanker Inwendige radiotherapie (brachytherapie) bij de behandeling van baarmoederhalskanker In deze folder leest u meer over de inwendige radiotherapie (brachytherapie) bij de behandeling van baarmoederhalskanker.

Nadere informatie

Samen komen we verder. Draag bij aan onderzoek naar kanker, steun stichting VUmc CCA

Samen komen we verder. Draag bij aan onderzoek naar kanker, steun stichting VUmc CCA Samen komen we verder Draag bij aan onderzoek naar kanker, steun stichting VUmc CCA Uw bijdrage zorgt voor vooruitgang Juan Garcia, onderzoeker bij VUmc CCA: Ik studeerde geneeskunde omdat ik mensen wilde

Nadere informatie

behandelingen-bij-borstkanker/

behandelingen-bij-borstkanker/ https://www.isala.nl/patientenfolders/6682-borstkanker-pid-h3- behandelingen-bij-borstkanker/ Borstkanker (PID): H3 Behandelingen bij borstkanker Als borstkanker is vastgesteld, bespreekt een team van

Nadere informatie

Uitwendige bestraling bij prostaatkanker

Uitwendige bestraling bij prostaatkanker Uitwendige bestraling bij prostaatkanker In deze folder leest u meer over radiotherapie (bestraling) bij de behandeling van prostaatkanker. Deze informatie ontvangt u als aanvulling op de algemene informatie

Nadere informatie

OPEN DAG ANTONI VAN LEEUWENHOEK

OPEN DAG ANTONI VAN LEEUWENHOEK PROGRAMMA 6 & 7 OKTOBER OPEN DAG ANTONI VAN LEEUWENHOEK Zaterdag 6 oktober 2018, 10.00 16.00 uur 180239_AVL_ProgrOpenDag_A5.indd 1 27-09-18 12:27 BEGANE GROND Bezoekadres Amsterdam Plesmanlaan 121 (naar

Nadere informatie

RADIOTHERAPIE bij prostaatkanker

RADIOTHERAPIE bij prostaatkanker RADIOTHERAPIE bij prostaatkanker 2 Radiotherapie bij prostaatkanker Geconfronteerd worden met prostaatkanker brengt veel vragen en onzekerheden met zich mee. Via deze brochure proberen we u alvast een

Nadere informatie

RADIOTHERAPIE bij prostaatkanker

RADIOTHERAPIE bij prostaatkanker RADIOTHERAPIE bij prostaatkanker 2 Radiotherapie bij prostaatkanker Geconfronteerd worden met prostaatkanker brengt veel vragen en onzekerheden met zich mee. Via deze brochure proberen we u alvast een

Nadere informatie

Blaaskanker 6 november 2017

Blaaskanker 6 november 2017 Martini Ziekenhuis Groningen Blaaskanker 6 november 2017 Dr. L.F.A. Wymenga, uroloog Inhoud Blaaskanker Oppervlakkig/ niet-spierinvasief blaaskanker Spierinvasief blaaskanker Robot cystectomie Functie

Nadere informatie

Twee high-tech centra voor behandeling kanker op komst

Twee high-tech centra voor behandeling kanker op komst Een kankerpatiënt wordt bestraald in de bestralingsruimte ANP Twee high-tech centra voor behandeling kanker op komst Nederland krijgt in elk geval twee nieuwe centra voor de behandeling van kanker met

Nadere informatie

CT-scan met contrastvloeistof

CT-scan met contrastvloeistof Radiotherapie CT-scan met contrastvloeistof www.catharinaziekenhuis.nl Patiëntenvoorlichting: patienten.voorlichting@catharinaziekenhuis.nl RTH016 / CT-scan met contrastvloeistof / 06-02-2014 2 CT-scan

Nadere informatie

Stereotactische radiotherapie voor stadium I niet-kleincellig longcarcinoom: Uitkomsten op patiënten- en populatieniveau.

Stereotactische radiotherapie voor stadium I niet-kleincellig longcarcinoom: Uitkomsten op patiënten- en populatieniveau. Stereotactic Radiation Therapy for Stage I Non-Small Cell Lung Cancer Nederlandse titel Stereotactische radiotherapie voor stadium I niet-kleincellig longcarcinoom: Uitkomsten op patiënten- en populatieniveau.

Nadere informatie

BRACHYTHERAPIE Jodiumimplantatie bij de behandeling van prostaatkanker

BRACHYTHERAPIE Jodiumimplantatie bij de behandeling van prostaatkanker BRACHYTHERAPIE Jodiumimplantatie bij de behandeling van prostaatkanker INFORMATIEBROCHURE VOOR PATIËNTEN INHOUD Inleiding...4 Prostaatkanker...5 De prostaat...5 Doel van de behandeling...6 Het vaststellen

Nadere informatie

Infoblad. LONGKANKER Behandeling

Infoblad. LONGKANKER Behandeling Infoblad LONGKANKER Behandeling De behandeling van kleincellige longkanker is anders dan de behandeling van niet-kleincellige longkanker. BEHANDELPLAN Uw arts maakt met een aantal andere specialisten een

Nadere informatie

Welkom in het Catharina Kanker Instituut

Welkom in het Catharina Kanker Instituut Catharina Kanker Instituut Welkom in het Catharina Kanker Instituut www.catharinaziekenhuis.nl Patiëntenvoorlichting: patienten.voorlichting@catharinaziekenhuis.nl CKI012 / Welkom in het Catharina Kanker

Nadere informatie

Patiënteninformatiedossier (PID) Longkanker (longcarcinoom) onderdeel. Radiotherapie. LONGKANKER Radiotherapie

Patiënteninformatiedossier (PID) Longkanker (longcarcinoom) onderdeel. Radiotherapie. LONGKANKER Radiotherapie Patiënteninformatiedossier (PID) Longkanker (longcarcinoom) onderdeel LONGKANKER INHOUD Inleiding... 3 Eerste gesprek... 4 Eerste bezoek... 4 Tijdens de behandeling... 5 Nacontrole... 6 Contact... 6 2

Nadere informatie

RADIOTHERAPIE BIJ HERSENTUMOREN. Antoni van Leeuwenhoek

RADIOTHERAPIE BIJ HERSENTUMOREN. Antoni van Leeuwenhoek RADIOTHERAPIE BIJ HERSENTUMOREN Antoni van Leeuwenhoek HOOFDSTUK INHOUD 1 Hoofdstuk 1 Radiotherapie bij hersentumoren 4 Hoofdstuk 2 Voor de behandeling van start gaat 6 Hoofdstuk 3 Uw behandeling in de

Nadere informatie

NKI wil maatwerk bij bestraling

NKI wil maatwerk bij bestraling NKI wil maatwerk bij bestraling Bij bestralingen wordt niet alleen de tumor, maar ook een rand van gezond weefsel intensief bestraald. Dat is om kleine veranderingen in vorm en positie van de tumor op

Nadere informatie

RADIOTHERAPIE bij endeldarmkanker

RADIOTHERAPIE bij endeldarmkanker RADIOTHERAPIE bij endeldarmkanker 2 RADIOTHERAPIE bij endeldarmkanker (rectumcarcinoom) Geconfronteerd worden met endeldarmkanker brengt veel vragen en onzekerheden met zich mee. Via deze brochure proberen

Nadere informatie

Over de NVKF. Richard Kamman, voorzitter. Nederlandse Vereniging voor Klinische Fysica

Over de NVKF. Richard Kamman, voorzitter. Nederlandse Vereniging voor Klinische Fysica Over de NVKF Richard Kamman, voorzitter. Nederlandse Vereniging voor Klinische Fysica NVVK, 13 december 2012 NVKF algemeen Opgericht in 1973, 40 jarig lustrumfeest 2013 Circa 500 leden, 335 geregistreerd

Nadere informatie

Hyperthermie in hoofd-/halsgebied

Hyperthermie in hoofd-/halsgebied Kanker Instituut Uw arts heeft met u besproken dat u een aanvullende behandeling met hyperthermie (=warmtebehandeling) zult krijgen. Het doel van deze brochure is u nader te informeren over deze warmtebehandeling,

Nadere informatie

RADIOTHERAPIE BIJ BOTUITZAAIINGEN

RADIOTHERAPIE BIJ BOTUITZAAIINGEN RADIOTHERAPIE BIJ BOTUITZAAIINGEN Antoni van Leeuwenhoek. Zorg in de kern van kanker. RADIOTHERAPIE BIJ BOTUITZAAIINGEN Door een tumor, of uitzaaiingen hiervan, kunt u klachten als pijn of bloedingen ervaren.

Nadere informatie

Patiënteninformatie PROBACH studie

Patiënteninformatie PROBACH studie Patiënteninformatie PROBACH studie Onderzoek naar de late bijwerkingen van uitwendige radiotherapie of een combinatie van uitwendige en inwendige radiotherapie bij patiënten met Intermediate Risk prostaat

Nadere informatie

De behandelwijzer: Stereotactie schedel Onze website:

De behandelwijzer: Stereotactie schedel Onze website: De behandelwijzer: Stereotactie schedel Onze website: www.mst.nl/radiotherapie PI-010278 versie 0.1 / 24-11-2014 1 Inhoudsopgave Hersenen 3 Uitzaaiingen in de hersenen 4 Het intake gesprek 5 Stereotactische

Nadere informatie