En verder. Interview Guido van Woerkom Hoofddirecteur ANWB. Interview. Max Moszkowicz jr. Advocaat

Transcriptie

1 inhoud 10 Interview Guido van Woerkom Hoofddirecteur ANWB 20 Interview Max Moszkowicz jr. Advocaat Het smartengeld ligt in Nederland op een te laag niveau Een politieagent mag niet te snel in paniek raken 29 Interview Bart von Bartheld Nederlandse ambassadeur in Libië 14 Artikel Yme Drost De ramp in Libië was voor Nederland de grootste sinds Artikel Kirsten Verdel Gedokter met de dokter 33 Column Bas Eickhout en Bart Staes DSB: en de moraal van het verhaal is... De vervuiler betaalt: oliedom of gezond verstand? En verder 5 Redactioneel 7 Woordje van de voorzitter 8 Een dag uit het leven van 19 Column Aansprakelijkheid, het toppunt bereikt of het topje van de eisberg? Siewert Lindenbergh 24 Artikel Vier uitdagingen in een nieuw decennium van werkgeversaansprakelijkheid Ruben Houweling 36 Interview Sander de Lang Angst voor Amerikaanse toestanden is gebaseerd op waanbeelden 46 Interview Richard Korver Je maakt mij niet wijs dat de overheid het niet wist 50 Boeken en films 53 Nieuws & agenda 54 De rechter door Jesse van Muylwijck Fiat Justitia december JUR_650055_Fiat 1_BW.indd :09

2 Borsboom & Hamm pleit voor jou Borsboom & Hamm stelt niet zomaar hoge eisen. Je krijgt er ook iets voor terug. Wij leiden jou op, bieden een professionele en vriendelijke werkomgeving, leuke collega s, een praktijk op hoog niveau en de mogelijkheid om je snel te specialiseren. Kijk eens op JUR_650055_Fiat 1_BW.indd :09

3 Voorwoord Colofon Fiat Justitia is het verenigingsblad van de Juridische Faculteitsvereniging Rotterdam en verschijnt vijfmaal per jaar. Jaargang 23 Nummer 1 December 2010 Hoofdredacteur Leendert Kloot Redactie Che Brandes-Tuka Liselotte Postma Mark Putting Christiaan Russcher Tatjana van der Sluis Loes Stevens Una Vojinovic Eindredactie Asefeh Abbas Zadeh Lorenzo Favetta Netty van Megen Tina Muller Ontwerp en vormgeving Boom & van Ketel Grafimedia Druk & Lithografie Boom & van Ketel Grafimedia Oplage exemplaren Reacties kunnen naar: Juridische Faculteitsvereniging Rotterdam (JFR) t.a.v. redactie Fiat Justitia Postbus 1738, 3000 DR Rotterdam Internet: hoofdredacteur@jfr.nl 48e Bestuur der Juridische Faculteitsvereniging Rotterdam Karl van de Vijver Voorzitter Simone van Gestel Vicevoorzitter/Secretaris Vincent Reijnen Penningmeester Asefeh Abbas Zadeh Commissaris Interne Betrekkingen Joost Kool Commissaris Externe Betrekkingen Leendert Kloot Hoofdredacteur Fiat Justitia Tina Muller Commissaris Marketing Waarde lezer, Het is geen ondenkbaar scenario dat u tijdens de feestdagen door familie wordt uitgenodigd om bij hen aan te schuiven voor een gezamenlijk diner. Ondanks de korte kerstvakantie die u is gegund en uw ongetwijfeld overvolle rooster, ga ik er vanuit dat u met plezier op de uitnodiging ingaat. Aan de eettafel wijst de gastvrouw uw lieve tante u een plek toe tegenover uw oom. Hij praat enthousiast over zijn goedlopende business, maar hij heeft weinig oog voor zijn studerende neef. Het verbaast u daarom ten zeerste dat uw oom zich plots tot u wendt. Ernstig vertelt hij over een ongeval dat onlangs plaatshad in zijn bedrijf. Zonder dat hij de details uit de doeken doet, kunt u uit uw ooms verhaal opmaken dat er discussie is ontstaan over de hoogte van de schade en de partij die voor de schade moet opdraaien. Oomlief is benieuwd hoe zijn neef erover denkt. Immers, u doet iets met rechten. Hoe reageert u? Enerzijds weet u dat het antwoord op uw ooms vraag meer juridische kennis vereist dan uw oom u wellicht toedicht; anderzijds wilt u uw oom en de nieuwsgierige tafelgenoten niet teleurstellen. U besluit te kiezen voor de gulden middenweg: voorzichtig probeert u een juridische nuance aan te brengen. Uw geïmproviseerde betoog besluit u met de conclusie dat het niet altijd eenvoudig is om een aansprakelijke partij aan te wijzen als er schade is ontstaan. Zware kost voor een diner! Als u één conclusie moet trekken na het lezen van de eerste Fiat Justitia van jaargang 23, dan is het bovenstaande conclusie wel, als u het mij vraagt. Natuurlijk, dat automobilisten voor minimaal 50% van de schade opdraaien als zij buiten hun schuld om een fietser aanrijden, is behoudens uitzonderingen evident. Maar wie was aansprakelijk voor het faillissement van de DSB Bank ruim een jaar geleden? Oprichter Dirk Scheringa, die zijn klanten een poot uitdraaide? Schrijfster Kirsten Verdel betoogt dat de financiële toezichthouder verantwoordelijk is voor de val van de bank. Nog een interessante vraag: wie heeft de dood van Robby tijdens de strandrellen in Hoek van Holland op zijn geweten? De hooligans? Zij kwamen immers niet voor de muziek, maar om een vechtpartij uit te lokken. Advocaat Max Moszkowicz jr. legt in een interview uit dat de aanwezige politie veel valt te verwijten. Zijn vergaande stelling is dat Robby wellicht nog zou leven als de ME zich tijdig had gemeld op het strand. Dat het beantwoorden van de vraag wie aansprakelijk is voor ontstane schade nog lang niet de eindbestemming is van een zaak, bewijst de vliegtuigramp in Tripoli. De luchtvaartmaatschappij erkent verantwoordelijkheid, maar hoe groot is de schade van nabestaanden? Dit is een lastige vraag als er überhaupt geen universeel schadebegrip bestaat. Daar komt bij, dat Amerikaanse advocatenkantoren actief nabestaanden van de vliegramp benaderen om hun een duur contract aan te smeren. Gelukkig kan er soms ook best gelachen worden. Niet alleen tijdens het diner, ook in de letselschadepraktijk. Wat te denken van een chef die een forse schadevergoeding kreeg van zijn werkgever een bekende fastfoodketen omdat hij zich gedwongen voelde alle lekkernijen te proeven? Dan rest mij nog één opmerking. Wanneer deze editie van de Fiat Justitia niet voldoet aan uw hooggespannen verwachtingen, komt u bij mij uit: de hoofdredacteur. Ik hoop uiteraard dat het zover niet komt. Schadeclaims en reacties op mijn vuurdoop kunnen naar hoofdredacteur@jfr.nl of via Twitter Veel leesplezier toegewenst en een smakelijk diner bij uw familie of vrienden! Leendert Kloot Hoofdredacteur Fiat Justitia Fiat Justitia december JUR_650055_Fiat 1_BW.indd :09

4 Master the class Op 14 t/m 16 april krijgen 24 toptalenten de kans zich uit te leven tijdens onze Masterclass. Ben je 3 e - of 4 e jaars rechtenstudent? Wil je advocaat, fiscalist of notaris worden? En kun je een case meesterlijk oplossen? Meld je dan vóór 28 februari 2011 aan via werkenbijnautadutilh.nl. advocaten notarissen BElastingadvisEurs amsterdam Brussel londen luxemburg new York rotterdam room for you JUR_650055_Fiat 1_BW.indd : Adv 210x297 Masterclass.indd :17

5 Voorwoord Met dank aan: Bart von Bartheld, Yme Drost, Bas Eickhout, Ruben Houweling, Richard Korver, Sander de Lang, Siewert Lindenbergh, Max Moszkowicz jr., Bart Staes, Kirsten Verdel, Guido van Woerkom Met dank aan de partners: Ploum Lodder Princen (hoofdsponsor), AKD, Allen & Overy, Boekel de Nerée, Kennedy Van der Laan, Nauta Dutilh, Simmons & Simmons, Stibbe Met dank aan de sponsoren: AKD, Allen & Overy, Banning, BarentsKrans, Boekel de Nerée, Borsboom & Hamm, Kennedy Van der Laan, Nauta Dutilh, Van Traa Adverteren in de Fiat Justitia? Dan kunt u contact opnemen met Joost Kool (comextern@jfr.nl / ) Bereik Fiat Justitia wordt verspreid onder de leden van de Juridische Faculteitsvereniging Rotterdam (JFR), studenten aan de Erasmus Universiteit Rotterdam (EUR) en medewerkers van de Erasmus School of Law (ESL) van de EUR. Daarnaast vindt verspreiding plaats onder verscheidene advocatenkantoren. Lidmaatschap of abonnement Het lidmaatschap van de JFR bedraagt 18 euro per jaar en geldt tot schriftelijke wederopzegging (vóór de maand augustus van het daarop volgende collegejaar). Bij dit bedrag is voor studenten een lidmaatschap van een dispuut naar keuze inbegrepen. Leden ontvangen vijf maal per collegejaar Fiat Justitia thuis. Een abonnement staat ook open voor niet-leden: door overmaking van 18 euro op bankrekening ten name van JFR, Burgemeester Oudlaan 50, 3062 PA Rotterdam. U krijgt Fiat Justitia dan een jaar lang thuisgestuurd. Geachte lezer, Zojuist hebt u de eerste uitgave van hét juridisch studentenmagazine van Nederland opengeslagen, de Fiat Justitia, waar de Juridische Faculteitsvereniging Rotterdam erg trots op is. Uw kersverse hoofdredacteur heeft, met veel zorg en passie én met behulp van zijn uitmuntende commissie, dit pareltje met het centrale thema aansprakelijkheid gecreëerd. Inmiddels is het 48e bestuur zo n vier maanden druk in de weer geweest met het reilen en zeilen van de vereniging. Alle twaalf commissies zijn gevormd en iedereen zet zich hard in om zowel formele als informele activiteiten op poten te zetten. Voor de eerstejaarsstudenten hebben wij bijvoorbeeld in samenwerking met de faculteit al twee activiteiten georganiseerd. Hoewel we goede reacties hebben ontvangen op die activiteiten, zien we toch bij elke activiteit dat bepaalde zaken beter kunnen. Wij werken er dan ook hard aan om de JFR dit collegejaar weer naar een hoger plan te tillen. Zo werken de Meesterweek- en reiscommissie op dit moment aan de paradepaardjes van de JFR: de 21e editie van de Meesterweek en de jaarlijkse Talent Trip. Het thema voor de Meesterweek, die in maart zal plaatsvinden, is inmiddels door de commissie vastgesteld. Om alvast een tipje van de sluier op te lichten: het ondernemerschap zal in de spotlights staan. In de tweede editie van de Fiat Justitia zal meer informatie volgen over dit grootste juridische studentencongres van de Benelux. Na de Meesterweek zal in april een delegatie studenten in het kader van onze Talent Trip naar de Verenigde Staten vertrekken. De steden San Francisco en Los Angeles zullen centraal staan in het onderzoek dat de studenten zullen uitvoeren. Voordat de Talent Trip de oversteek maakt naar de andere kant van de Atlantische Oceaan, neem ik u nog graag mee naar één van de uithoeken van Nederland: West Zeeuws-Vlaanderen. In dit stukje ongerept Nederland heeft ondergetekende namelijk zijn roots. Daar zouden reizigers tegen thuisblijvers zeggen: We zin van t of, wij zijn van huis weg. Dit dialect is niet alleen van toepassing op de Talent Trip; ook op de JFR skireis! Goed, laat ik u niet langer ophouden, zodat u snel de pagina kunt omslaan en u zich kunt verdiepen in de boeiende wereld van aansprakelijkheid. Veel leesplezier toegewenst! Met vriendelijke groet, Karl van de Vijver Voorzitter 48e bestuur der Juridische Faculteitsvereniging Rotterdam Fiat Justitia ISSN Niets uit deze opgave mag worden overgenomen en/of worden vermenigvuldigd zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de redactie. december :17 JUR_650055_Fiat 1_BW.indd :10

6 Een dag uit het leven van... Een gerechtsdeurwaarder Vraag rechtenstudenten naar hun droombaan en de meest genoemde beroepen zullen waarschijnlijk advocaat, officier van justitie, bedrijfsjurist of rechter zijn. Er is echter nog zoveel méér mogelijk na je rechtenstudie. Zo loop ik voor deze rubriek mee met mr. Tanja van der Vlugt, kandidaat-deurwaarder bij GGN Incassospecialisten en Gerechtsdeurwaarders, om te zien hoe een werkdag van een gerechtsdeurwaarder eruitziet. Tekst: Loes Stevens Van tevoren ga ik na wat ik nog weet van een gerechtsdeurwaarder. Wie het vak Burgerlijk Procesrecht heeft gevolgd, weet dat deurwaarders een belangrijke rol hebben in de tenuitvoerlegging van rechterlijke uitspraken. Ook brengen zij dagvaardingen uit en verrichten ontruimingen. Het beroep heeft echter een negatief imago. Het klassieke beeld van een deurwaarder is immers een strenge, meedogenloze persoon die aanklopt bij armlastige mensen om geld te innen. Om negen uur sta ik voor een groot gebouw midden in het centrum van Rotterdam. Na mij te hebben gemeld bij de receptie, word ik opgehaald door Tanja van der Vlugt. Zij beantwoordt in niets aan voorgenoemd beeld van een deurwaarder; Tanja is een vrolijke vrouw die mij enthousiast aan haar collega s voorstelt. Zij werkt als toegevoegd kandidaat-deurwaarder bij GGN. Ze heeft feitelijk dezelfde taken als een gerechtsdeurwaarder, maar mag zich pas officieel zo noemen wanneer zij daartoe bij Koninklijk Besluit wordt benoemd. Tanja legt uit dat die benoeming op twee manieren mogelijk is: Je kunt door middel van een ondernemersplan aantonen dat er behoefte is aan een extra gerechtsdeurwaarder in de regio waar je werkzaam bent, of je zult extra gas moeten geven zodra er een deurwaarder voor je auto loopt. Als er een plek vrijkomt, wordt deze opgevuld door een kandidaat-deurwaarder. In Nederland is namelijk vastgelegd hoeveel gerechtsdeurwaarders er maximaal werkzaam mogen zijn. Voor je als deurwaarder aan de slag kunt, moet je na de rechtenstudie nog een aantal extra vakken volgen aan een speciaal daarvoor in het leven geroepen hbo-opleiding. Dit is ook het traject dat Tanja heeft gevolgd om kandidaat-deurwaarder te worden. Na een uur op kantoor te hebben gezeten, ga ik met Tanja op pad. In de agenda staat allereerst een ontruiming. Wanneer wij bij het betreffende bedrijfspand arriveren, valt direct op hoeveel personen er bij een dergelijke ontruiming aanwezig zijn. Zo moet een hulpofficier van justitie mee om binnen te mogen treden en de belangen van de afwezige bewoner te waarborgen. Daarnaast is een timmerman ter plaatse om het slot open te boren en nieuwe sloten te plaatsen, zodat de (voormalige) bewoner niet meer naar binnen kan. Ook zijn de eigenaar en drie mannen aanwezig die het pand zullen ontruimen en de spullen zullen vernietigen of eventueel opslaan. Tot slot moet dus ook de deurwaarder bij de ontruiming zijn. Deze groep mensen, die elkaar nog kent van de samenwerking bij eerdere ontruimingen, staat te wachten voor het pand, terwijl de timmerman het rolluik voor de deur opent. Het pand wordt doorzocht, waarbij iedereen die binnenkomt zich hardop afvraagt of er al hennep is gevonden. De vele elektriciteitssnoeren, stekkers, stekjes en bouwmateriaal zijn hiervoor een indicatie. De buurvrouw heeft bovendien problemen gehad met haar elektriciteit, wat het vermoeden van een hennepkwekerij groter maakt. Er wordt echter niets gevonden. Tanja bekijkt of er waardevolle spullen aanwezig zijn in het pand waarop beslag kan worden gelegd, maar dit is niet het geval. Het probleem is dat de kopers weten dat je van de spullen af wilt, waardoor ze er niet veel voor zullen betalen. Het zal daarom waarschijnlijk goedkoper zijn de aanwezige spullen te vernietigen in plaats van te verkopen. De tweede ontruiming van de dag is die van een woonhuis. De bewoner is al vertrokken en er ligt enkel rommel in het huis. Vooral de kelder, waarin je alleen via een heel smal trappetje kunt komen, is een puinhoop. Ik heb medelijden met de mannen die dit moeten opruimen. Bij beide ontruimingen vandaag zijn de bewoners al voortijdig uit de panden vertrokken. Ik kan mij echter voorstellen dat het ontruimen heftiger is op het moment dat er nog bewoners aanwezig zijn. Tanja vertelt dat er soms 8 Fiat Justitia december 2010 JUR_650055_Fiat 1_BW.indd :10

7 mannen zijn die thuis de financiën regelen en hun vrouw niet op de hoogte stellen van financiële problemen. Wanneer zo n man afwezig is, wordt de deurwaarder bij een ontruiming geconfronteerd met vrouw en kinderen die niet op de hoogte zijn van het feit dat ze het huis uit moeten. Dat lijken mij erg lastige momenten. Na de ontruimingen gaan wij op pad om exploten bij mensen te bezorgen. Het is middag, dus in het merendeel van de gevallen is er niemand thuis. Het exploot wordt in dat geval in een gesloten envelop in de brievenbus gedaan. Wanneer er echter wel mensen de deur opendoen, valt direct op dat het klassieke beeld van boeman dat ik eerder van de deurwaarder schetste, niet klopt. Tanja legt de mensen namelijk rustig uit wat er aan de hand is en wat voor hen nu de te nemen stappen zijn. Zij vertelt mij dat je nooit moet vergeten dat een deurwaarder een onafhankelijke, openbare ambtenaar is. Je bent dus niet slechts een verlengstuk van je cliënt, maar het is ook je taak mensen uitleg te geven. Wat zij vervolgens met deze informatie doen, is hun zaak, maar ze zijn dan in ieder geval goed geïnformeerd. De stukken zijn tamelijk ingewikkeld geschreven. Het is daarom beter dat de mensen die opendoen, uitleg krijgen over de inhoud en de implicaties van het exploot. Zo spreken wij een jong uitziende vrouw met een flinke huurachterstand. Haar huis zal als gevolg daarvan over twee weken ontruimd worden. Tanja legt haar rustig uit dat de situatie urgent is en dat de vrouw vandaag nog actie moet ondernemen om ontruiming te voorkomen. Het lijkt mij dat deze persoonlijke uitleg duidelijker overkomt dan een juridisch geschreven stuk dat de vrouw later in de middag in haar brievenbus zou vinden. Niet alleen armlastige gezinnen, maar ook studenten worden regelmatig door een deurwaarder bezocht. Het gaat dan vooral om studenten die boetes opgelegd hebben gekregen vanwege fraude met hun ov-kaart, of om afgestudeerden die hun studieschuld niet kunnen terugbetalen. Rond drie uur s middags zijn wij terug bij het kantoor van GGN. Tanja vertelt dat ik nu een doorsnee dag voor een gerechtsdeurwaarder heb meegemaakt. Er zijn niet altijd twee ontruimingen op een dag, maar in plaats daarvan zijn er dan bijvoorbeeld een aantal beslagleggingen gepland. Ook vertelt zij dat ze tijdens haar rechtenstudie advocaat wilde worden, maar dat zij nu niet meer zonder de vrijheid van een deurwaarder zou kunnen. Ik snap na deze dag goed wat zij hiermee bedoelt. Het was immers geen gewone kantoordag. Wij waren een groot deel van de dag buiten of bij de mensen thuis om hen in te lichten over de situatie waarin zij zich bevinden. Ik sluit de dag daarom af met de conclusie dat het beroep van deurwaarder spannender en socialer is dan het beeld dat veel mensen hiervan hebben. december JUR_650055_Fiat 1_BW.indd :10

8 interview Guido van Woerkom Het smartengeld ligt in Nederland op een te laag niveau De Koninklijke Nederlandse Toeristenbond ANWB is vanaf 1883 uitgegroeid van een belangenclub voor fietsers tot de grootste vereniging van Nederland, die volgens de website met een unieke mix van activiteiten de belangen van haar leden behartigt op het gebied van mobiliteit, vakantie en vrije tijd. Fiat Justitia spreekt met de topman van de organisatie: hoofddirecteur Guido van Woerkom. Over de informatievoorziening rond de vliegramp in Tripoli, verkeersaansprakelijkheid en het boetebeleid van de Nederlandse overheid. De ANWB drukt een stevige stempel op het politieke debat, zonder een verlengstuk van de overheid te zijn. Wij vinden ons een maatschappelijke organisatie die breder is dan enkel dienstverlening aan onze leden. Tekst: Leendert Kloot Kunt u ter inleiding een korte schets geven van de werkzaamheden die de ANWB verricht? De ANWB is de grootste vereniging van Nederland. Zo hebben wij hebben door heel Nederland winkels, een grote uitgeverij (voor onder meer het tijdschrift de Kampioen, red.) en mogelijkheden om via ons een vakantie te boeken. Daarnaast heeft de ANWB zes traumahelikopters, die ervoor zorgen dat de traumarts tijdig bij een ongeval aanwezig kan zijn. Tot slot heeft de ANWB een afdeling Rechtshulp. Deze juridische afdeling geeft onze leden advies op de gebieden waar wij actief zijn: enerzijds verkeer en vervoer en anderzijds recreatie en toerisme. Ons internationale netwerk is groot genoeg om eenvoudig bij gespecialiseerde juridische kennis te komen Over welke juridische kwesties krijgt de afdeling Rechtshulp de meeste vragen? Dan moet u denken aan vragen over letselschade bij ongelukken, nieuwe verkeersregels en bijvoorbeeld problemen met de aankoop van een caravan. Ook onderhandelt de ANWB met verschillende organisaties (zoals de Bovag, red.) over consumentenvoorwaarden. Ons doel is ervoor te zorgen dat die voorwaarden goed rekening houden met de belangen van de consument. 10 Fiat Justitia december 2010 JUR_650055_Fiat 1_BW.indd :10

9 De ANWB biedt ook hulp aan leden in het buitenland. Welke hulp kunt u bieden wanneer iemand strandt aan de andere kant van de wereld? De ANWB kan in een dergelijke situatie zogenaamde eerstelijnshulp aanbieden. Wij zijn er voor de eerste vragen als er wat gebeurd is: wat moet ik als eerste doen, en welke rechten en plichten gelden in dit land. Ook kan de ANWB in geval van bijvoorbeeld een aanrijding met een huurauto, contact opnemen met de huurmaatschappij om formaliteiten af te handelen. Afhankelijk van de situatie kunnen wij daarbij gebruikmaken van contactpersonen. Ons internationale netwerk is groot genoeg om eenvoudig bij gespecialiseerde juridische kennis te komen. Gaat het bij internationale juridische problemen enkel om aanrijdingen? Nee. Wij helpen bijvoorbeeld ook groepen vakantiegangers die uit het buitenland een boete ontvangen en het hiermee oneens zijn. Zo hebben honderden Nederlandse toeristen dezelfde soort boetes uit Italië ontvangen, omdat ze met hun auto in een zone hebben gereden waar verkeer tijdens bepaalde dagdelen beperkte toegang had. Het probleem was dat de tekst op het verkeersbord in het Italiaans geschreven was en qua vormgeving en kleuren totaal niet overeenkwam met gelijkwaardige borden in Nederland. In een dergelijke situatie probeert de ANWB drie stappen te nemen: ten eerste proberen wij onze leden te waarschuwen voor die Italiaanse zones; ten tweede geven wij advies hoe mensen die al een boete hebben ontvangen hiertegen bezwaar kunnen maken; tot slot onderhouden wij contact met de Italiaanse overheid en de Europese Commissie om te benadrukken dat verkeersborden zodanig ontworpen moeten zijn dat alle Europese burgers die kunnen begrijpen. Zorg bijvoorbeeld voor een Engelse aanduiding in toeristische steden. Natuurlijk wordt een ieder geacht de wet te kennen, dat is dat is zo n dogma in het recht. Maar de vraag is of dat voor een Nederlander in Italië volledig opgaat. Rechtshulp adviseert om bezwaar te maken, indien daar redenen toe zijn. Dé vraag is of schending van de zorgplicht van de Italiaanse overheid wel een reden kan zijn om te reclameren. Ik ben van mening dat de zorgplicht die op de Italiaanse overheid rust, niet goed ingevuld is. Eén van de verstrekkende gebeurtenissen van 2010 is de vliegramp in de Libische hoofdstad Tripoli. Nabestaanden van de ramp konden vanaf het eerste moment advies inwinnen op de website van de ANWB. Wat kunt u betekenen voor de betrokkenen van zo n ramp? Een vliegramp is buitengewoon ingrijpend voor de nabestaanden van de slachtoffers. Wij wilden hen in de eerste plaats de tijd geven voor rouwverwerking. Direct na de ramp wilden zowel juristen als de vliegtuigmaatschappij zo snel mogelijk de schade afhandelen. Maar de ANWB heeft in overleg met de vliegtuigmaatschappij ervoor gezorgd dat de nabestaanden in het begin met rust werden gelaten. Vervolgens hebben wij in samenwerking met Slachtofferhulp Nederland een aantal bijeenkomsten georganiseerd waar we advies gaven over de doorlooptijd van juridische processen, welke schadevergoeding mogelijk is en welk type advocaten er zijn. Pas wanneer je deze zaken op rijtje zet, kunnen mensen weloverwogen keuzes maken. Zo is de ANWB een informatiebron om keuzes te maken. Geeft de overheid opdracht aan de ANWB om zich als vraagbaak op te werpen? Nee, dat doet de ANWB vanuit zichzelf. Wij vinden ons een maatschappelijke organisatie die breder is dan enkel dienstverlening aan onze leden. Het zit in onze genen om informatie te verstrekken; onze afdeling Rechtshulp dateert al van de negentiende eeuw! Wij werken overigens goed samen met de overheid, ook in het geval van de vliegtuigramp in Tripoli. Er moet een goede balans zijn tussen een strafmaatregel en het effect daarvan De ANWB begeleidt nabestaanden naar verschillende advocaten. Kunnen zij niet beter rechtstreeks naar een advocaat stappen voor de afwikkeling van de schade? Het probleem is dat er tussen heel veel verschillende typen advocaten gekozen kan worden. Zo zijn er ook no cure, no pay-advocaten, waar de ANWB overigens geen voorstander van is. In Nederland is no cure, no pay verboden voor advocaten. Schaderegelingsbureaus mogen echter wel no cure, no pay toepassen (zie onder meer het interview met Sander de Lang, red.). Mensen moeten zich goed afvragen wat dat betekent. Eén van de keuzes die nabestaanden moeten maken, is of zij willen samenwerken met een Nederlandse of buitenlandse advocaat. Het is niet aan te raden om met een buitenlandse advocaat in zee te gaan als iemand slecht Engels spreekt, zelfs niet als die advocaat claimt dat hij de hoogste schadevergoedingen kan binnenhalen. Fiat Justitia december JUR_650055_Fiat 1_BW.indd :10

10 interview Hebt u het idee dat na een ingrijpende gebeurtenis zoals de vliegtuigramp teveel partijen op de nabestaanden duiken? Dat is niet gebleken uit de contacten die wij hebben. Betrokkenen waren over het algemeen zeer tevreden over onze informatievoorziening. Wel ben ik het ermee eens dat de pers te massaal op de nabestaanden is gedoken; dat heeft de ANWB zoveel mogelijk proberen terug te dringen. Specifiek hebben wij gezegd dat de media het jongetje Ruben met rust moest laten. Je maakt het Ruben alleen maar moeilijker als er voortdurend aandacht is van de media. De nabestaanden hebben de gelegenheid nodig hun leed te verwerken, zij hebben dan geen behoefte aan contact met de pers. Terug naar eigen land. Ter bescherming van zwakke verkeersdeelnemers geldt in Nederland de zogeheten 50%-regel: bij een botsing tussen een gemotoriseerde en ongemotoriseerde verkeersdeelnemer, bijvoorbeeld tussen een auto en een fiets, moet de automobilist minimaal 50% van de schade van de fietser vergoeden. Veel mensen ervaren deze vorm van risicoaansprakelijkheid als onrechtvaardig, omdat schuld of verwijtbaarheid niet hoeft te worden aangetoond. Het recht van de sterkste speelt hier een rol. De sterkste heeft in onze maatschappij een extra zorgplicht ten opzichte van de zwakkere, in dit geval de fietser. Dat uitgangspunt vind ik niet verkeerd. Mogelijk doorslaggevender voor de wetgever is het feit dat een automobilist in Nederland verplicht verzekerd is. De schade die door automobilisten wordt veroorzaakt kan dus collectief worden gedragen via de verzekeraar. De fietser heeft een dergelijke verzekering doorgaans niet. De ANWB is van mening dat veel problemen kunnen worden opgelost door een algemene verkeersverzekering voor iedereen in te stellen, dus ook voor voetgangers en fietsers. Wat doet de ANWB met het idee van deze algemene verkeersverzekering? De ANWB lobbyt niet actief voor dit idee, omdat de prioriteiten op dit moment ergens anders liggen in de politiek. Naar ons idee zou er op Europees niveau een breed gedragen plan moeten worden uitgewerkt, dat in de toekomst eventueel door middel van richtlijnen door de lidstaten kan worden geïmplementeerd. Het idee is dat iedereen meebetaalt en bijdraagt aan de schade die in het maatschappelijk verkeer als gevolg van mobiliteit ontstaat. Doordat iedereen zich verplicht moet verzekeren, ontstaat in ieder geval de balans tussen iets fout doen en het dragen van de schade daarvoor. Het gevoel van onrechtvaardigheid over de 50%-regel wordt dan voor een deel weggenomen. Bij de vraag hoe hoog de schadevergoeding in een individueel geval zal uitvallen, speelt ook de vergoeding van immateriële schade een rol. In Nederland komt dit smartengeld alleen toe aan het slachtoffer zelf. Er zijn stemmen opgegaan om het systeem uit te breiden, zodat ook derden er recht op hebben. Hoe denkt de ANWB daarover? De ANWB is een groot voorstander van systeemuitbreiding. Er is hierover zelfs het wetsvoorstel Vergoeding van affectieschade aangenomen door de Tweede Kamer, maar deze is op een onbewaakt moment afgeschoten door de Eerste Kamer. Dat vind ik jammer! Eén van de argumenten om het wetsvoorstel aan te nemen, was het geringe bedrag dat met de uitvoering van het voorstel was gemoeid. En als álle slachtofferorganisaties zeggen dat uitbreiding van de smartengeldregeling een bijdrage levert aan het verwerken van ontstane schade, waarom zou je dan als senator het tegenovergestelde beweren? Doordat iedereen zich verplicht moet verzekeren, ontstaat in ieder geval de balans tussen iets fout doen en het dragen van de schade daarvoor Heeft de overheid in aanloop naar het wetsvoorstel de ANWB geraadpleegd? Ja, de ANWB is één van de grote motoren geweest achter het wetsvoorstel affectieschade, dat een uitbreiding van het bestaande systeem inhoudt. Dat komt omdat de ANWB een grote expertise heeft op het gebied van smartengeld (zie red.). Wij geven bijvoorbeeld eens per drie jaar de publicatie Smartengeld uit, die een goede indicatie geeft van de uitkering die je kunt verwachten, gebaseerd op de jurisprudentie die op dit vakgebied is gewezen. Omdat de rechter zich houdt aan de bedragen van de gids en dus nauwelijks afwijkt van eerdere rechtspraak, is de keerzijde van onze publicatie dat de hoogte van het smartengeld niet verandert. De ANWB vindt daarom dat het smartengeld in Nederland op een te laag niveau ligt. Er zit zelfs nauwelijks een inflatiecorrectie in de bedragen! Het Smartengeld boek moet blijven bestaan, maar het zou niet meer dan een houvast moeten bieden. Is het een idee om een Europese smartengeldregeling op poten te zetten? Dat is een mogelijkheid, maar voor Nederland zal dat geen verbetering opleveren. De bedragen liggen in 12 Fiat Justitia december 2010 JUR_650055_Fiat 1_BW.indd :10

11 landen aan de rand van de EU namelijk een stuk lager. Dit is onder meer afhankelijk van het welvaartspeil en de normen en waarden in de betreffende landen. In een Europese regeling zullen de bedragen vergeleken met Nederland dus niet ineens een stuk hoger worden. In juli 2010 was de ANWB verontwaardigd over de grote hoeveelheid snelheidsboetes die uitgedeeld werd tijdens wegwerkzaamheden op de A1 bij Muiden. Vindt u dat de overheid te eenvoudig boetes voor snelheidsovertredingen uitdeelt? Dat is een actuele vraag met het oog op de rijksbegroting voor Het lijkt erop dat de overheid gebruikmaakt van wangedrag op de weg om zo geld binnen te krijgen. Het dominante argument om te beboeten zou moeten zijn om een bepaalde gedragsverandering tot stand te brengen. Bij wegwerkzaamheden is het argument dat werklui onder lastige omstandigheden beschermd moeten worden. Als meer dan vijftig procent van de automobilisten te hard rijdt bij wegwerkzaamheden, moet iemand zich achter de oren krabben. Dit levert enkel irritatie onder de bevolking op. Wat oppert de ANWB in een dergelijke situatie? Als de overheid zoals bij Muiden constateert dat slechts het uitdelen van boetes niet werkt, moet juist het gewenste gedrag worden gestimuleerd. Dat heeft de overheid niet gedaan. Het begint met de informatievoorziening. Denk daarbij aan de belijning en de communicatie ter plekke. Maar het kan ook veel simpeler: zet een politieauto opvallend langs de kant van de weg met een agent ernaast die het verkeer in de gaten houdt. Automobilisten zijn dan eerder geneigd kalm aan te doen dan wanneer een gecamoufleerde camera achter een vuilnisbak flitst. Een andere mogelijkheid om het bekeuren effectiever te maken is door hardrijders direct naar de kant te halen. Een politieagent langs de weg die regelmatig een hardrijder bekeurt, geeft een duidelijk visueel signaal af. Als vijftig procent van de automobilisten te hard rijdt, is dat natuurlijk niet mogelijk. Maar het is een goed idee om er af en toe een paar tussenuit te pikken, die zich hebben misdragen. Stel hen tentoon ten overstaan van de overige automobilisten. Je moet mensen bekeuren, daarover geen discussie, maar niet zes weken later. De overheid lijkt er belang bij te hebben dat wij overtredingen maken Kunt u zich voorstellen dat mensen de bijkomende administratiekosten bij boetes frustrerend vinden? Ja, natuurlijk kan ik mij dat voorstellen! De administratiekosten zijn een enorme fopspeen van de overheid onder het motto van de boetes worden niet verhoogd. De kosten horen normaal gesproken al in het boetebedrag te zitten. Het is dus een simpele truc om de boetes te verhogen! De overheid laat hierdoor overduidelijk blijken er belang bij te hebben dat wij overtredingen maken. De Nederlandse bevolking zou eigenlijk als protest een week geen overtredingen meer moeten maken. Het effect is echter dat de boetebedragen volgend jaar omhoog gaan, omdat de overheid minder boetegeld heeft kunnen innen. Naast uw werkzaamheden voor de ANWB bent u vicevoorzitter van de Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid (SWOV). De SWOV heeft zich ten doel gesteld de verkeersveiligheid in Nederland te verbeteren. In hoeverre heeft de SWOV baat bij zo hoog mogelijke boetes om automobilisten te weerhouden van roekeloos rijgedrag? Er moet vooral een goede balans zijn tussen een strafmaatregel en het effect daarvan. De afgelopen decennia is er al onvoorstelbaar veel bereikt op het gebeid van verkeersveiligheid. De verkeersintensiteit is toegenomen, maar het aantal verkeersdoden afgenomen. Daarin hebben boetes absoluut een rol gespeeld. Want alleen met handhaving heeft het nut om de snelheid te beperken. Maar ik vrees dat het verhogen van alle boetes naar bijvoorbeeld euro tot effect heeft dat burgers volgend jaar voor dezelfde overtreding euro moeten betalen, omdat de boete-inkomsten zijn gedaald. Dit is een ongewenste koppeling en ik verzet mij hiertegen. Over Guido van Woerkom Mr. Guido van Woerkom werd geboren in Na het in 1980 afronden van zijn studie rechten aan de Universiteit Leiden, is Van Woerkom zijn carrière in het bedrijfsleven begonnen. Hij begon bij de Raad voor het Filiaal- en Grootwinkelbedrijf. In 1984 volgde de overstap naar Albert Heijn. Na zes jaar stapte hij in 1990 over naar de BBDO Groep Nederland als directeur van een communicatieadviesbureau. Van Woerkom wist op te klimmen tot lid van het groepsbestuur. In 1999 belandde hij op zijn huidige positie: hoofddirecteur van de ANWB. Daarmee vertegenwoordigt Van Woerkom de belangen van bijna vier miljoen leden. Daarnaast bekleedt Guido van Woerkom diverse nevenfuncties, zoals vicevoorzitter van de Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid (SWOV). Eveneens is hij presidentcommissaris bij Evides NV, commissaris bij MeteoGroup en voorzitter van de Raad van Toezicht van de Hotelschool Den Haag. Fiat Justitia december JUR_650055_Fiat 1_BW.indd :10

12 artikel Gedokter met de dokter Hoe de gelaedeerde patiënt verzuipt Medische aansprakelijkheid. Wat maakt het zo bijzonder? Door letselschade-experts wordt het omschreven als een lastig en moeilijk vakgebied. Hoe komt dat en wat is daarin de rol van artsen en hun medische verzekeraars? Hoogleraren spreken over de conspiracy of silence in de medische wereld en de ramp na de ramp. Structurele veranderingen worden bepleit. Niet alleen om de patiënt te helpen, maar ook om daarmee de kwaliteit van zorg te verhogen. Problematisch is het huidige systeem van claimbehandelingen: de beoordeling van een claim vindt plaats door de aansprakelijkheidsverzekeraar zelf, die belang heeft bij een lage schadelast. In hoeverre maken verzekeraars (collectief ) misbruik van hun machtspositie? Auteur: Yme Drost Medische aansprakelijkheid Bij medische aansprakelijkheid 1 hebben we het over het algemeen over medisch verwijtbaar handelen. Meer in het bijzonder het toerekenbaar tekort schieten in de geneeskundige behandelingsovereenkomst (art. 7:446 BW). Gelet op de structuur van het Burgerlijk Wetboek is ook het gewone aansprakelijkheidsrecht van toepassing. Bijzonder in het medisch aansprakelijkheidsrecht is dat ook het ziekenhuis, naast de arts, aansprakelijk is (art. 7:462 BW). De norm voor het al dan niet aannemen van aansprakelijkheid is de redelijk bekwaam en redelijk handelend vakgenoot 2. Die norm wordt mede ontwikkeld door, op basis van vooral wetenschappelijk onderzoek, goede werkprocessen te omschrijven in onder meer protocollen, standaarden en richtlijnen. Dat brengt overigens niet automatisch met zich mee, dat het niet naleven van een protocol automatisch leidt tot aansprakelijkheid. De omstandigheden waaronder wordt gehandeld spelen een nadrukkelijke rol 3 Protocollen die zien op medisch verantwoord handelen moeten worden opgevolgd en toegepast 4. Maar het is niet alleen schending van de geschreven norm die kan leiden tot aansprakelijkheid. Ook schending van een ongeschreven norm kan volgens Een jurist is geen arts. Daarom moet hij zich laten bijstaan door een kundig medisch adviseur de Hoge Raad leiden tot het aannemen van aansprakelijkheid 5. Bij medische aansprakelijkheid moeten we denken aan fouten bij de diagnose en behandeling (art. 7:453 BW), gebreken in de informatievoorziening (art. 7:448 BW). Maar ook een val van bijvoorbeeld de operatietafel valt onder de medische aansprakelijkheid. Moeilijk en lastig Het lijkt zo op het oog allemaal eenvoudig, maar toch is de medische aansprakelijkheid een bijzondere loot aan de boom van de personenschade. Het wordt in het algemeen door ter zake kundige letselschade-experts als moeilijk en lastig omschreven. Niet iedere foute diagnose leidt immers tot schending van de norm. De norm blijft immers de redelijk bekwaam en redelijk handelend vakgenoot. Dat geldt ook voor een behandeling met een onbedoeld gevolg. Denk daarbij vooral aan optredende complicaties die, in tegenstelling tot kunstfouten, als regel niet tot aansprakelijkheid leiden 6. Ook gebreken in de informatievoorziening leiden niet automatisch tot aansprakelijkheid. Het gaat om het causaal verband tussen de schending van de norm gebrekkige informatievoorziening en het optredende ongewenste gevolg. Ook leidt die gebrekkige informatievoorziening niet automatisch tot omkering van de bewijslast 7. Vereist is dat sprake is: Van een gedraging in strijd met een norm die strekt tot het voorkomen van een specifiek gevaar ter zake van het ontstaan van schade en dat degene die 14 Fiat Justitia december 2010 JUR_650055_Fiat 1_BW.indd :10

13 zich op schending van deze norm beroept, ook bij betwisting aannemelijk heeft gemaakt dat in het concrete geval het specifieke gevaar waartegen de norm bescherming beoogt te bieden, zich heeft verwezenlijkt. 8 Causaliteit en verlies van een kans Wat in de medische aansprakelijkheidspraktijk vaak wordt gezien, is discussie over de causaliteit. Wat zijn de aan de fout toe te rekenen gevolgen? Maar ook het leerstuk verlies van een kans, als het causale verband niet kan worden achterhaald, speelt een hele nadrukkelijke rol. Bijvoorbeeld: was het been ook geamputeerd als de diagnose kanker eerder was gesteld? Gelukkig biedt de proportionele toebedeling een oplossing voor het verlies van een kans 9. Meestal wordt in het kader van een onafhankelijke medische expertise de expertiserend arts gevraagd het verlies van een kans uit te drukken in een bepaalde mate van waarschijnlijkheid, of in een percentage. De proportionele benadering verdeelt aldus de ontstane onzekerheid proportioneel over de gelaedeerde en in casu de arts c.q. het ziekenhuis naar rato op basis van de waarschijnlijkheid van de oorzaak. Aldus is de gemiste kans vergoedbare vermogensschade. Bijzondere aandacht verdient de verjaring bij medische aansprakelijkheid. In afwijking van de wettekst oordeelt de Hoge Raad dat de korte verjaringstermijn van art. 3:310 lid 1 BW, gelet op de strekking van deze bepaling, pas begint te lopen op de dag na die waarop de benadeelde daadwerkelijk in staat is een rechtsvordering tot vergoeding van deze schade in te stellen 10. De billijkheid wint het hier van de rechtszekerheid. Vaak verkeren patiënten in bewijsnood bij een medische kunstfout. De rechtspraak komt de gelaedeerde daarin tegemoet door de verzwaarde stelplicht van de medische hulpverlener 11. Aangenomen moet worden, dat onder omstandigheden (ook) van een ziekenhuis, dat aangesproken wordt ter zake van verwijtbaar onzorgvuldig handelen, mag worden verlangd dat het voldoende feitelijke gegevens verstrekt ter motivering van zijn betwisting van de stellingen van de patiënt, teneinde deze patiënt aanknopingspunten voor eventuele bewijslevering te verschaffen 12. Een andere redding voor bewijsnood kan zijn de omkering van de bewijslast. Voor omkering van de bewijslast is alleen plaats als het gaat om schending van een norm, die ertoe strekt een specifiek gevaar ter zake van het ontstaan van schade bij een ander te voorkomen en dit gevaar door de normschending in het algemeen in aanmerkelijke mate wordt vergroot 13. Wrongful birth Een opzienbarend arrest van de Hoge Raad over schending van de medische norm is wel het Baby Kelly-arrest 14. Ook wel het wrongful birth-arrest genoemd. In die casus gaat het om een vordering tot vergoeding van de kosten van levensonderhoud, naast de meerkosten die het gevolg zijn van de handicaps en smartengeld voor Kelly en haar ouders. De vordering wordt door de Hoge Raad toegewezen, omdat de verloskundige onzorgvuldig had gehandeld. De ouders hebben recht op smartengeld omdat er sprake is van een aantasting in de persoon in de zin van art. 6:106 lid 1, aanhef en onder b, BW, zonder dat nodig is dat geestelijk letsel is vastgesteld. De onzorgvuldigheid van de verloskundige bestond daarin dat de verloskundige besloot dat prenataal onderzoek, bijvoorbeeld een vruchtwaterpunctie, niet nodig was, ondanks het feit dat er chromosomale afwijkingen (met handicaps) in de familie voorkwamen. De moeder zou tot abortus zijn overgegaan indien bij onderzoek tijdens de zwangerschap aan het licht zou zijn gekomen dat de vrucht waarvan zij zwanger was, een chromosomale afwijking had. Kelly zou aldus niet zijn geboren. Nu zij wel geboren is, wijst de Hoge Raad de vorderingen van Kelly, die zwaar gehandicapt is, toe. In dit verband wijs ik ook nog graag op het eerder door de Hoge Raad gewezen wrongful lifearrest 15. Daar ging het om een kind dat door een fout van een gynaecoloog geboren werd en op basis van handicaps stelde liever niet te hebben willen bestaan. Dat dat tot allerlei ethische discussie aanleiding geeft, laat zich Veel advocaten hebben zich inmiddels afgekeerd van medische letselschadezaken raden. Ook mij liet het niet geheel onberoerd toen ik feitelijk met een dergelijke zaak werd geconfronteerd. Conspiracy of silence Maar terug naar de juridische inhoud. Duidelijk mag zijn, dat ook het specifieke karakter van het (medische) vakgebied waarin e.e.a. zich afspeelt tot de nodige problemen leidt. Een jurist is immers geen arts. Hij zal zich dan ook moeten voorzien van de bijstand van een ter zake kundig medisch adviseur. Daarbij komt nog dat de medische wereld gesloten is. Opmerkelijk is de ontboezeming daarover in de Fiat Justitia december JUR_650055_Fiat 1_BW.indd :10

14 artikel Volkskrant van 24 januari 2009: Het in de doofpot stoppen van de blunders van neuroloog Ernst Jansen Steur (hij stelde, als neuroloog van het Medisch Spectrum Twente te Enschede, vele tientallen onjuiste ernstige diagnoses, mede onder invloed van een medicijnverslaving) is te wijten aan de conspiracy of silence in de medische wereld, aldus Herre Kingma 16, voorzitter van de raad van bestuur van Medisch Spectrum Twente (MST) in Enschede. Nog maar kort geleden hielden we opzet in het spel. Bij de overige gevallen is er sprake van verwaarlozing of disfunctioneren. Opmerkelijk is, dat er slechts een zeer beperkt aantal verzekeraars actief is op het gebied van de medische aansprakelijkheid. De markt wordt feitelijk voor het grootste deel beheerst door MediRisk (70%) en CentraMed. Het zijn onderlinge waarborgmaatschappijen. De verzekerde zorginstellingen kunnen als lid van de onderlinge invloed uitoefenen op het Voordeel van het no fault-systeem is dat de medische fout geen aandacht meer krijgt medische experts een grote rol bij het onvoldoende van de grond komen van de afwikkeling van medische letselschades. Kosten die het slachtoffer, de gelaedeerde, vaak niet kan opbrengen. En als de aansprakelijkheid al wordt erkend door verzekeraars, worden vervolgens de nota s van de belangenbehartiger niet, niet volledig en/of te laat betaald. En ook daarmee wordt opnieuw het proces om te komen tot een volledige schadevergoe-ding gefrustreerd. Veel letselschadeadvocaten en experts hebben zich inmiddels om deze redenen afgekeerd van de behandeling van medische letselschadezaken. Een zorgelijke ontwikkeling. elkaar eerder de hand boven het hoofd dan dat we fouten openbaar maakten. De trend van openheid is pril, en nog niet tot elk ziekenhuis doorgedrongen. Doktoren waren in een nog niet zo ver verleden godheden. Kingma is ook zo opgevoed, maar kreeg in zijn tijd als inspecteur-generaal voor de gezondheidszorg al snel het inzicht dat er bij medisch falen altijd openheid moet worden betracht. Van de tien keer dat het misgaat, is er acht keer geen beleid. Feitelijk komt het er dus op neer dat artsen de medische kunstfouten maken, deze vervolgens ook beoordelen in het kader van een medische expertise, en uiteindelijk, door de constructie van de onderlinge, ook nog eens oordelen over de aansprakelijkheid. De ramp na de ramp Binnen de letselschadewereld staan MediRisk en CentraMed niet goed bekend. Letselschadetrajecten bij MediRisk en CentraMed worden gekenmerkt door wat velen als rekken en jennen omschrijven. Hoogleraar privaatrecht A. Akkermans typeert in het dagblad Tubantia van 13 oktober 2010 de handelwijze van MediRisk bij de afwikkeling van een schadeclaim als tekenend voor de huidige situatie en betitelt die handelwijze als de ramp na de ramp. In hetzelfde artikel stelt prof. Akkermans: We hebben het niet goed genoeg geregeld in Nederland. Het moet beter, want het maatschappelijk belang is groot, met jaarlijks zo n 5000 letselschades. Hij meent dat de afstandelijke en harde houding van ziekenhuizen en verzekeraars leidt tot een toenemende claimcultuur. Hoe meer een gedupeerde afgewezen wordt, hoe meer ze denken: nu zal ik ze? Daarnaast spelen de vaak hoge juridische kosten en de hoge kosten van Helaas biedt de nieuwe Gedragscode Openheid medische incidenten (GOMA) te weinig tegenwicht. Hoewel een verbetering, vertoont de GOMA te veel tekenen van een compromis met verzekeraars. De GOMA ontstond mede na rapporten van Stichting De Ombudsman en de NPCF over negatieve ervaringen van patiënten na een medisch incident. Structurele veranderingen gevraagd Ook artsen en ziekenhuizen zouden belang moeten hebben bij een goed stelsel van afwikkeling van medische schadeclaims. Het wordt niet alleen gezien als een prikkel voor het bieden van goede medische zorg, maar lijkt ook in het belang van de relatie patiënt arts. Velen zijn het er inmiddels over eens dat er structureel iets moet veranderen. Maar er is meer. Aansprakelijkstelling kan ook voorkomen worden door een mentaliteitsverandering bij artsen. Een patiënt wil als mens behandeld worden en niet als een nummer. De menselijke arts, die aandacht heeft voor zijn patiënt en in begrijpelijk Nederlands uitlegt wat zijn bevindingen zijn, wordt een fout veel minder vaak verweten: Het is immers zo n aardige man en ieder mens maakt toch fouten? Denk in dit verband aan de hiervoor al genoemde JUR_650055_Fiat 1_BW.indd :10

15 neuroloog dr. E.N.H. Jansen Steur. Dat hij jaren vrijuit ging, was onder andere een gevolg van het feit dat hij bij veel van zijn patiënten geliefd was. De daarentegen arrogante arts, die ook nog eens zijn fouten verdoezeld, kan de bal verwachten: een klacht of, erger nog, een schade-claim. De huidige gang van zaken in het medisch aansprakelijkheidsrecht doet geen recht aan de belangen van het slachtoffer. Er wordt wel gepleit voor de invoering van een no fault-systeem naar Scandinavisch voorbeeld. Voordeel van het no fault-systeem is dat niet de fout aandacht krijgt, maar het ongewenste medische gevolg. En waarom zou een patiënt die (ernstige) financiële schade ondervindt van een complicatie, ontstaan door het handelen van een derde, met die schade moeten blijven zitten? Zouden we niet vanuit een soort van maatschappelijke solidariteitsgedachte, middels een verzekering of fonds, die patiënt financieel compensatie moeten bieden, al dan niet volledig? Ondersteunen we daarmee ook niet de arts-patiënt relatie? Het zijn zomaar een paar Er moet structureel iets veranderen in het medische aansprakelijkheidsrecht vragen die zouden kunnen pleiten voor de toepassing van een no fault-systeem. Nieuw is een voorstel van de Commissie Lemstra II in haar rapport Heel de patiënt Het handelen van de beroepsmatig betrokkenen na het vertrek van een disfunctionerende medisch specialist 17 : Een wezenlijk probleem van het huidige systeem van claimbehandelingen is dat de beoordeling van een claim plaatsvindt door de aansprakelijkheidsverzekeraar zelf, die belang heeft bij een lage schadelast. Daarmee is onvoldoende verzekerd dat de claimbeoordeling onafhankelijk plaatsvindt. Het kan ook leiden tot jarenlange discussies met de belangenbehartiger van de claimant over de schuldvraag, de causaliteit of de te vergoeden schade. Om dit probleem aan te pakken, beveelt de commissie aan om in de huidige procedure van claimbehandeling te voorzien in de mogelijkheid voor de claimant om een onafhankelijk oordeel in te roepen. Daartoe dient (ook) de aansprakelijkheidsverzekeraar zich aan te sluiten bij de genoemde geschillencommissie, die de bevoegdheid krijgt om bindende uitspraken te doen over de aansprakelijkheid. De verwachting van de commissie is dat van het bestaan van deze mogelijkheid alleen al een preventieve werking zal uitgaan. Kern van de boodschap is, dat er structureel iets moet veranderen in het medisch aansprakelijkheidsrecht. Wie de schoen past, trekke hem aan. Misbruik van machtpositie? Wellicht moet de oplossing breder worden gezocht en moet de beoordeling van aansprakelijkheid en de vaststelling van schade in zijn algemeenheid worden weggenomen bij verzekeraars. Maken zij, verenigd in het Verbond van Verzekeraars, als het gaat om uitkering van schade, geen misbruik van hun (economische) machtspositie? Dat laatste is wellicht iets voor een volgend artikel. Over Yme Drost Yme Pieter Jan Drost, letselschade-expert te Hengelo (O), is op 6 november 1961 geboren in het Groningse Marum. Na zijn Havo-opleiding zat hij anderhalf jaar in militaire dienst. Daarna volgde hij een Atheneum-B-opleiding en studeerde enige tijd Nederlands Recht. Die laatste studie voltooide hij niet mede in verband met een in militaire dienst, door het eten van met salmonella besmette kip tijdens een oefening te velde, opgelopen reumatische aandoening. In 1988 begon hij, nadat hij enkele persoonlijke gerechtelijke procedures tegen het Ministerie van Defensie succesvol had afgesloten, voor zichzelf met een eigen juridische praktijk. Hij specialiseerde zich, mede door wat hem zelf was overkomen, vrij snel in de personenschadebehandeling voor uitsluitend slachtoffers. Drost kreeg landelijke bekendheid door onder meer de begeleiding van de Utrechtse slachtoffers van het Alanya-drama, het machinistenvonnis 18 en de bijstand aan 170 slachtoffers van de Enschedese neuroloog Jansen Steur. Ook houdt hij zich bezig met de letselschadeafwikkeling van de Baby Kelly zaak. Yme Drost is DGA van Drost Letselschade, met vestigingen in Hengelo (O), Deventer en Lochem. Bronvermelding 1 Lit.: Medische aansprakelijkheid. Een inleiding, prof. mr. T. Hartlief, Sdu HR 9 november 1990, NJ 1991, 26; vgl. ook Leenen, Dute en Kastelein 2008, p HR 1 april 2005, NJ 2006, Medische aansprakelijkheid. Een inleiding, prof. mr. T. Hartlief, Sdu 2010, p HR 25 november 2005, NJ 2007, vgl. Rb. Haarlem, 2 april 2008, LJN BD5689; Hof s-hertogenbosch, 12 mei 2009, LJN BI HR 23 november 2001, NJ 2002, 386 en 387; HR 19 maart 2004, NJ 2004, 307; anders: HR 2 maart 2001, NJ 2001, 649; HR 7 december 2007, NJ 2007, HR 7 mei 2004, NJ 2004, 422; HR 19 december 2008, NJ 2009, HR 31 maart 2006, LJN AU6092; HR 31 oktober 2003, NJ 2006, 112; HR 4 april 2008, LJN BC3569; Rb. Rotterdam 31 maart 2010, LJN BM HR 15 juni 2007, NJ 2007, vgl. HR 7 september 2001, NJ 2001, 615; HR 15 mei 2009, LJN BH HR 29 november 2002, NJ 2004, 305, LJN AE7351; zie ook Rb. Zwolle 14 juli 2004, LJN AR3130; anders: HR 20 april 2007, LJN BA HR 18 maart 2005, NJ 2006, HR 31 oktober 2003, NJ 2006, Prof. dr. J. H. Kingma is tevens hoogleraar (b.b.) klinische cardiovasculaire farmacologie 17 W. Lemstra e.a., Medisch Spectrum Twente, Rb. Utrecht, sector kanton, 4 september 2002, LJN AE7348 Fiat Justitia december JUR_650055_Fiat 1_BW.indd :10

16 JFR rotterdam :45 Pagina 1 Kennedy Van der Laan wenst alle leden van de JFR fijne feestdagen en een meesterlijk 2011! Kennedy Van der Laan is winnaar van de Gouden Zandloper voor het meest innovatieve advocatenkantoor van Nederland. Kennedy Van der Laan, advocatuur en notariaat, Haarlemmerweg 333, 1051 LH Amsterdam Tekening: Tom Heerschop JUR_650055_Fiat 1_BW.indd :10

17 Aansprakelijkheid, het toppunt bereikt of het topje van de eisberg? Column Ieder draagt zijn eigen schade, zo luidt het vertrekpunt in het aansprakelijkheidsrecht. Wie dit nummer leest, krijgt de indruk dat pech moet weg intussen eerder regel is. Waren vroeger de arts, de advocaat en de notaris nog min of meer heilig en juridisch onaantastbaar, intussen klagen zij al jaren steen en been over de premies voor hun aansprakelijkheidsverzekeringen. En wie had gedacht dat ook de bankier en de pastoor ooit van hun voetstuk zouden vallen en dat banken en kerken op (zeer) grote schaal aansprakelijk zouden worden gesteld? Auteur: Siewert Lindenbergh Civielrechtelijke aansprakelijkheid heeft in de afgelopen decennia in belangrijke mate bijgedragen aan de ontsokkeling van ieder beroep dat maatschappelijk op enig voetstuk stond en heeft zich ontwikkeld tot een serieuze industrie die poogt uit ieder ongeluk toch nog enige (financiële) Prof. mr. Siewert Lindenbergh compensatie te genereren. Hoogleraar privaatrecht Erasmus Is dat verkeerd? Het is maar hoe je School of Law het bekijkt: immuniteit voor aansprakelijkheid belemmert dat mensen die fouten maken worden geconfronteerd met de gevolgen daarvan. In die zin kan aansprakelijkheid bijdragen aan preventie en allocatie ( de veroorzaker betaalt ). Daar staat tegenover dat aansprakelijkheidsprocedures kostbaar zijn, zowel in financiële als in emotionele zin, en dat het uiteindelijk vaak gaat om het rondpompen van geld: aansprakelijkheid is vaak verzekerd, waardoor toenemende aansprakelijkheidslast wordt verdeeld over premiebetalers. Het gaat hier om complexe mechanismen, waaraan aan de EUR sinds 2009 een hele studierichting, de master Aansprakelijkheid en Verzekering, is gewijd. Het beeld dat aansprakelijkheid het verantwoordelijk stellen voor fout gedrag inhoudt is in oorsprong misschien wel juist, maar er bestaan ook verschillende vormen van aansprakelijkheid waarbij het nalaten om de schade te voorkomen niet langer de bron is voor de aansprakelijkheid. Een betrekkelijk recent voorbeeld is de ontwikkeling van een verzekeringsplicht voor werkgevers door de Hoge Raad. Een ander voorbeeld biedt de recente uitspraak van de Hoge Raad in de zogenaamde Hangmat-zaak: een vrouw die in de tuin van haar huis in een hangmat was geklommen heeft (zeer) ernstig letsel opgelopen doordat de gemetselde pilaar waaraan de hangmat was bevestigd bovenop haar viel. Nu was het huis (en dus de schuldige pilaar) niet alleen van haar, maar behoorde het in mede-eigendom toe aan haar man (met wie ze na het ongeval trouwde). Een slimme advocaat kwam op de gedachte dat artikel 6:174 BW een aanspraak tot schadevergoeding op de bezitter van de opstal legt en dat de vrouw dus haar man als medebezitter aansprakelijk kon houden. Hoewel de wetgever deze consequentie van de formulering van de wetsbepaling nooit heeft voorzien, oordeelde de Hoge Raad op 8 oktober dat de vrouw gelijk had en dat haar man voor 50% van de schade aansprakelijk is. Bij de beslissing om haar man aan te spreken zal waarschijnlijk een rol hebben gespeeld dat zij gezamenlijk verzekerd waren tegen aansprakelijkheid. In de rechtsliteratuur is al de vraag opgeworpen wat dit betekent voor andere aansprakelijkheden die zijn gebaseerd op bezit. Kan de man die door zijn hond wordt gebeten zeggen dat de hond toch eigenlijk (of ten minste voor de helft) van zijn vrouw is en aldus de (helft van de) schade verhalen op haar aansprakelijkheidsverzekeraar? Wie dat niet wil zou eenvoudig kunnen denken dat de dekkingsvoorwaarden van de aansprakelijkheidsverzekering dergelijke claims uit moeten sluiten. Maar dat neemt de aansprakelijkheid niet weg en zou juist leiden tot ongedekte claims. Dit zijn slechts enkele voorbeelden van de ontwikkeling van aansprakelijkheid en van de vragen die dat oproept. Wie dacht dat in het aansprakelijkheidsrecht met deze gevallen het toppunt van aansprakelijkheid is bereikt, zal bij lezing van dit nummer constateren dat we misschien alleen nog maar een topje van de eisberg hebben gezien. Aan dat geaccidenteerde landschap herkent men een lawyer s paradise. Fiat Justitia december JUR_650055_Fiat 1_BW.indd :10

18 interview Max Moszkowicz jr. Een politieagent mag niet te snel in paniek raken Op 22 augustus 2009 vonden op het strand van Hoek van Holland rellen plaats tijdens het dancefeest Sunset Grooves. Aanwezige politieagenten voelden zich dusdanig bedreigd, dat zij zich genoodzaakt zagen om waarschuwingsschoten te lossen en vervolgens zelfs gericht te schieten. Hierbij viel één dodelijk slachtoffer: Robby van der Leeden. Het Openbaar Ministerie besloot een aantal maanden na de strandrellen de betrokken politieagenten niet te vervolgen, omdat zij gehandeld zouden hebben uit noodweer. De ouders van Robby van der Leeden waren het daarmee oneens en wendden zich tot advocaat Max Moszkowicz jr. Tekst: Mark Putting en Leendert Kloot U bent advocaat van de ouders van Robby van der Leeden, de 19-jarige jongen die tijdens de rellen op het strand van Hoek van Holland overleed door een politiekogel. Hoe staat de zaak ervoor? Mijn cliënten hebben mij gevraagd een klachtprocedure te beginnen bij het gerechtshof, een zogenaamde artikel 12-procedure. Deze procedure houdt in dat de ouders erover klagen dat het Openbaar Ministerie heeft besloten om de politieagenten niet te vervolgen. Zij willen dus dat het hof het OM de opdracht geeft om de betrokken politieagenten alsnog te vervolgen. Dit doen zij niet zonder gegronde redenen. Na de bestudering van onder andere de rapporten van de Rijksrecherche heb ik een aantal hiaten en gebreken in het onderzoek geconstateerd. Zo doet zich onder meer het merkwaardige voor dat niet duidelijk is wie het dodelijk schot heeft gelost. Het OM gaat er vanuit dat het persoon 1 is geweest, terwijl persoon 1 zelf verklaart dat hij alleen Hoe begrijpelijk paniek ook is, het is op zichzelf nog geen grond voor een gerechtvaardigd beroep op noodweer waarschuwingsschoten heeft gelost en geen enkel moment gericht heeft geschoten. Sterker nog, hij zegt dat hij Robby pas heeft waargenomen op het moment dat het dodelijk schot al was gelost en Robby door de jongelui richting de politie werd gesleept. Daarentegen heeft persoon 2 tot twee keer toe verklaard: Ik ben degene geweest die gericht heeft geschoten en ik heb het dodelijk schot afgevuurd. Uit onderzoek blijkt dat de dodelijke kogel uit het wapen van persoon 1 is afgevuurd. Dat is opmerkelijk: de uitkomst van het onderzoek komt niet overeen met de verklaringen. Is het persoon 1 of persoon 2 geweest? Namens mijn cliënten heb ik allereerst het OM verzocht om daar nader onderzoek naar te doen, maar dat verzoek is afgewezen gelijk ook andere verzoeken om nader onderzoek. Vervolgens is besloten een artikel 12-procedure te starten. Willen de ouders van Robby van der Leeden een schadevergoeding ontvangen voor de dood van hun zoon? Ik begrijp dat mensen snel de link met schadevergoeding leggen, maar daar gaat het de ouders helemaal niet om. Het gaat hen maar om één ding: er moet duidelijkheid komen over de feitelijke toedracht van de dood van hun zoon; wat is er precies met Robby gebeurd? Vervolgens moet door de rechter beoordeeld worden of er sprake is geweest van in strafrechtelijk opzicht verwijtbaar handelen. Of er vervolgens een straf of uiteindelijk schadevergoeding volgt, is in dit verband minder relevant. Zijn de ouders niet méér gebaat bij rust rondom de zaak, om zo de dood van hun zoon te verwerken? Integendeel. De ouders zullen pas rust vinden wanneer de schutter 20 Fiat Justitia december 2010 JUR_650055_Fiat 1_BW.indd :10

19 strafrechtelijk ter verantwoording is geroepen. Ook al zou de rechter uiteindelijk oordelen dat de schutter moet worden ontslagen van alle rechtsvervolging, omdat hem een beroep op noodweer toekomt. Het gaat erom dat er een onafhankelijke rechterlijke toetsing plaatsvindt. Er staat schokkend beeldmateriaal van de strandrellen op internet. De betrokken politieagenten spraken over een hel en een gevecht op leven en dood. Vindt u niet dat duidelijk sprake is van noodweer? Dat de politie zich in een bedreigende situatie heeft bevonden, zal niemand ontkennen. Als je de beelden bekijkt op Youtube, begrijp je direct dat zij zich bedreigd hebben gevoeld. Ik zou daar niet graag gestaan hebben. De juridische kernvraag is echter of er objectief gezien een zodanig dreigende situatie was, dat de betreffende politieman gerechtvaardigd gericht mocht schieten. Het OM vindt van wel, maar ik heb daar mijn sterke twijfels over. Bovendien dient de vraag onder ogen te worden gezien of en zo ja welke dreiging er specifiek van Robby uitging. Persoon 2 heeft verklaard dat hij Robby in de voorste linie van de rellende jongeren zag staan, en toen zag bukken. Dat kan betekenen dat hij iets wilde oprapen om mee te gooien, maar het kan ook betekenen dat hij dekking zocht. Uit onderzoek blijkt dat op dat moment vanuit de menigte werd geschreeuwd: Dekking zoeken, liggen! enzovoorts. Maar stel dat hij inderdaad vooroverboog om iets van de grond te rapen. De betreffende schutter heeft verklaard: Ik zag hem vooroverbuigen en heb bewust gericht op zijn benen. Dat is een opmerkelijke verklaring, want je neemt dan bewust het risico voor lief dat je hem in zijn hoofd raakt als je op de benen schiet terwijl hij vooroverbuigt. Juridisch is dit op zijn minst te duiden als voorwaardelijke opzet (weten dat een bepaalde daad gevolgen kan hebben, maar die gevolgen op de koop toenemen, red.). Hebben alle aanwezige politieagenten de situatie op dezelfde manier ingeschat? Nee, dit is eveneens een opmerkelijk feit. Op een bepaald moment ging het om een groep van ongeveer 50 agenten. Daarvan hebben er slechts vijf gericht geschoten, waarvan één met dodelijke afloop. Slechts enkele agenten vonden de situatie kennelijk zodanig bedreigend dat zij gericht hebben geschoten terwijl veruit de meeste agenten (ook de agenten naast hen) de situatie blijkbaar als onvoldoende (be)dreigend ervoeren om (gerechtvaardigd) te schieten, laat staan om (gerechtvaardigd) gericht te schieten. Hooguit liet de situatie waarschuwingsschoten toe. Er zijn zelfs agenten geweest die uitdrukkelijk hebben verklaard dat de situatie juist niet voldoende (be)dreigend was om (gericht) te mogen schieten. Dat roept op zijn minst vragen op. Hebben al die andere agenten de situatie dan verkeerd ingeschat? Of hebben de politieagenten die gericht hebben geschoten de situatie verkeerd ingeschat, mogelijk overmand door paniek? Hoe begrijpelijk paniek ook is, het is op zichzelf nog geen grond voor een gerechtvaardigd beroep op noodweer. Bij de beantwoording van de vraag of er sprake is van noodweer, moeten er objectieve maatstaven worden gehanteerd. De subjectieve gevoelens van de betreffende agent spelen daarbij vrijwel geen rol; hooguit bij de eventuele straftoemeting. In dit kader speelt trouwens ook de Garantenstellung een voorname rol: van een politiefunctionaris mag een meer beheerst en gecontroleerd optreden worden verwacht dan van een gemiddelde burger; hij mag niet te snel in paniek raken. Het Openbaar Ministerie heeft de zaak al bekeken en geoordeeld dat er sprake is geweest van noodweer. Laat ik het voorzichtig zeggen: bij velen bestaat het idee dat politie en justitie dicht bij elkaar staan. Wanneer een politieagent een burger doodschiet, vind ik mede daarom dat je het niet aan het OM mag overlaten om te beoordelen of er sprake is van noodweer. Dat moet een onafhankelijke rechter doen. Dat heeft ook te maken met het feit dat de overheid het geweldsmonopolie heeft. Ik vind zelfs de stelling verdedigbaar, dat er per definitie een vervolging moet plaatsvinden wanneer de overheid geweld (met dodelijke afloop) toepast. Wanneer overheidsfunctionarissen namelijk geweld toepassen, zeker met dodelijke afloop, wekt dat grote onrust De gemiddelde burger neemt het niet zo nauw met de juridisch nuance bij de burgers. Middels een openbare behandeling door een onafhankelijke rechter is voor de burger te controleren of het toepassen van geweld (in een specifiek geval) door de overheid terecht is. Zodanige controle is niet mogelijk binnen de beslotenheid van het parket. De jurisprudentie van het Europese Hof voor de Rechten van de Fiat Justitia december JUR_650055_Fiat 1_BW.indd :10

20 interview Mens inzake artikel 2 van het EVRM (het recht op leven, red.) is in lijn met mijn standpunt. Maar is het standaard vervolgen van geweldstoepassende overheidsfunctionarissen niet een te ingrijpende werkwijze? Vervolging betekent alleen dat de zaak voorkomt en behandeld wordt door een rechter. Is er sprake van noodweer, dan zal de rechter dat vaststellen, maar dan is in ieder geval alle twijfel weggenomen. Behandeling door een rechter is tevens in het belang van de betrokken overheidsfunctionaris zelf; die zal zich namelijk in het achterhoofd wellicht de vraag stellen: had ik nu mogen schieten in dit geval, of niet? Alleen in die gevallen waarin het boven iedere twijfel verheven is dat er sprake is van noodweer, moet je het een overheidsfunctionaris niet aandoen om hem openbaar terecht te stellen, maar in de zaak van de strandrellen is dat naar mijn mening niet het geval. Het bericht in de media dat u namens de ouders een artikel 12-procedure start, heeft tot maatschappelijke Het gaat ver, maar ik sluit niet uit dat het slachtoffer nog had geleefd bij voldoende en tijdige inzet van ME op het feest beroering geleid. De omgekeerde wereld wordt het door sommigen genoemd. Begrijpt u dat? Als je naar de beelden en de berichtgeving in de media kijkt, begrijp ik heel goed dat de gemiddelde burger denkt: hoe is het mogelijk; worden de zaken niet omgedraaid? Maar de gemiddelde burger neemt het niet altijd even nauw met de juridische nuance; dat kun je ook niet van hem verlangen. De burger is immers niet op de hoogte van alle feiten en omstandigheden en evenmin van de juridische consequenties die deze kunnen hebben. Aan de hand van het dossier is heel wel te concluderen dat de situatie niet dusdanig bedreigend was dat de politieagent gericht mocht schieten. Overigens verwijt ik het OM dat ze het beeld heeft laten bestaan dat Robby tot de harde kern van de hooligans zou behoren. Daarvoor is geen enkele aanwijzing in het dossier te vinden. Is het niet juist om te zeggen dat de aanwezige hooligans verantwoordelijk zijn, omdat zij het feest uit de hand hebben laten lopen? De politie kreeg inlichtingen dat er hooligans op het feest af zouden komen. Dan moet de politie daarop voorbereid zijn, door bijvoorbeeld het tijdig in stelling brengen van de ME. Als dat was gebeurd, zou het feest wellicht niet uit de hand gelopen zijn. Het is de taak van de politie om te zorgen voor een ordelijk verloop van dit soort evenementen. Bij de strandrellen zijn er op allerlei niveaus fouten gemaakt, zo heeft onderzoek aangetoond. Reden voor toenmalig korpschef Meijboom (korpschef van de regio Rotterdam-Rijnmond tussen 2001 en 2010, red.) om op te stappen. Mijn stellige mening is dat de gevolgen van de strandrellen niet zo ernstig zouden zijn geweest als de ME op tijd aanwezig zou zijn geweest. Wellicht had Robby van der Leeden dan nog geleefd. Dat is weliswaar een vergaande conclusie, maar ik sluit dit zeker niet uit. De strandrellen brachten de positie van burgemeester Aboutaleb aan het wankelen. Sindsdien voert de gemeente Rotterdam een streng repressief beleid. Wat is uw mening hierover? Doorgaans geldt: repressie toepassen, is agressie uitlokken. Daarnaast werkt een streng repressief beleid vaak te algemeen: het treft dikwijls ook onschuldige personen. Een meer gerichte aanpak is effectiever en rechtvaardiger. Bovendien geldt in de zaak van de strandrellen dat als de voor afgifte van de vergunningen geldende regels nauwkeuriger, strikter en adequater zouden zijn toegepast, het strandfeest wellicht niet zou hebben plaatsgehad. En wat hoor je de burgemeester zeggen, wetende dat bij de vergunningsafgifte fouten zijn gemaakt en wetende dat de organisatie en inzet van de politie ver beneden de maat zijn gebleven: Wij moeten in het vervolg repressiever optreden. Hij begint dus aan de andere kant. Dat is een verkeerde benadering. Eerst de eigen zaken op orde, dan pas kun je eventueel over een repressiever beleid nadenken. Er lijkt de afgelopen jaren vanuit de samenleving een wens te bestaan tot het zwaarder straffen van criminelen, het strenger aanpakken van criminaliteit. Zouden de rechters hier gehoor aan moeten geven? De roep uit de samenleving om zwaardere straffen is te begrijpen, maar gelukkig niet bepalend. Ik moet dan al snel denken aan het gesundes Volksempfinden, aan de vox populi, en daar krijg ik een heel onaangenaam gevoel bij. De stem van het volk moet hooguit doorklinken in de politiek, niet in het recht. Wanneer er gevoelens in de samenleving bestaan over bepaalde aspecten van het recht, dan moeten deze gevoelens zich eerst uitkristalliseren in de politiek met de wet als sluitstuk. Sinds het aantreden van het nieuwe kabinet is de discussie over minimumstraffen opnieuw opgelaaid. Waar staat u in deze discussie? Daar ben ik mordicus tegen. Frankrijk is de bakermat van de bijzondere strafminima, maar daaraan is bij de invoering van de nieuwe Code Pénal in 1994 een einde gemaakt, omdat het niet werkte. In België bestaat het systeem nog wel, maar daar worden 22 Fiat Justitia december 2010 JUR_650055_Fiat 1_BW.indd :10