Ik ben een zondagskind

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Ik ben een zondagskind"

Transcriptie

1 HET MAGAZINE DAT DEUGD DOET Jonas Geirnaert over jeugddromen: Ik ben een zondagskind Gezondheidsclaims Geeft Red Bull je vleugels? Dossier vruchtbaarheid: Wanneer een wens niet in vervulling gaat een uitgave van CM Antwerpen editie 4 zomer 2012 Crisis: op wat bespaar jij? Vlamingen spreken vrijuit

2 INHOUD 24 JUNI 2012 PARK SPOOR NOORD Lentefrisse meimaand THUISHAVEN VOOR DE RECREATIEVE TRIATLEET blauw-digitaldesign.com 10 NET TEN MILES OF 5K VOLBRACHT? Op naar de volgende uitdaging? Iets meer dan lopen alleen? Wat dacht je van Triatlon? Individueel of in Team-verband? Dat kan op 24/06/12 aan het Antwerpse Park Spoor Noord. Tijdens de Antwerp Triatlon kan u als recreatieve sporter deelnemen aan de kortste afstanden : 1/8 of 1/4 triatlon. Schrijf je nu in en maak er een Antwerps triatlonfeest van Red Bull geeft je vleugels? Gemengde koppels Beroep in de kijker: verpleegkundigen Dossier: vruchtbaarheid Crisis: Op wat bespaar jij? Resultaten enquête Onze reporter bespaart Dokter Google Jeugddromen Column Mijn opa Zeg eens AAA Nieuws , 5, 56 & 57 CM-deals Agenda ENQUÊTE p.32 Hoe gelukkig ben jij in je relatie? Ik denk dat dit één van de betere çava?-uitgaven is. Mijn lievelingsthema komt immers aan bod: de relatie tussen grootouder en kleinkind. Dit wordt leuk weergegeven in het artikel een klare kijk op opa of oma door de ogen van kleinkinderen. Bevat de spreuk mijn kind, schoon kind veel waarheid, dan is dat nog meer het geval op het afgeleide mijn kleinkind, nog schoner kind. Grootouders hebben met hun oogappels het allerbeste voor en dromen van een mooie toekomst voor hen, vaak gespiegeld aan een eigen jeugddroom die al dan niet uitgekomen is. Hierover kun je lezen in het artikel wat had je vroeger willen worden. In deze lentefrisse meimaand presenteren we ook nog andere luchtige onderwerpen zoals de portrettenreeks gemengde koppels en het item Red Bull geeft je vleugels?. Maar we geven geen çava? uit zonder meer ernstige gezondheidsonderwerpen zoals het dossier over vruchtbaarheidsproblemen en het artikel over het tekort aan verpleegkundigen in ons land. Met het aanbod van CM-deals voor Bobbejaanland en Aquatopia openen we de deur naar de zomer en de grote vakantie. In welke rubriek we het artikel over zweetvoeten onderbrengen, mag je zelf bedenken. Veel leesplezier! Jos Muyshondt Algemeen directeur Doe mee en win een romantische prijs! Verantwoordelijke uitgever Jos Muyshondt, Molenbergstraat 2, 2000 Antwerpen Bladmanagement Stef Vissers Redactie Peter Lambert, Jeroen Bruggeman, Katelijne Duerinck, Gert De Glas, Het Salon Concept, fotografie en vormgeving Het Salon Advertenties Annick Moons , Jordi Daems Contact CM Antwerpen, Molenbergstraat 2, 2000 Antwerpen, cava.antwerpen@cm.be Çava? is een uitgave van CM Antwerpen en verschijnt in een oplage van exemplaren huis aan huis in het arrondissement Antwerpen. De CM-diensten en -voordelen die in çava? vermeld worden zijn informatief. Bij twijfel of betwisting gelden enkel de statuten en huishoudelijke reglementen. Çava? op cd-rom ontvangen? Stuur je naam en adres naar cava.antwerpen@cm.be

3 Nieuws Overwerken? Verloren moeite! Werknemers kloppen vandaag vaak meer uren om indruk te maken op hun baas. Maar specialisten beweren dat dit verloren moeite is. Sommige werknemers beginnen twee uur vroeger te werken om aan te tonen dat ze zich meer inzetten dan hun collega s. Meer dan een derde van de werknemers blijft langer op kantoor om hun baas te imponeren. Het jammere van deze inzet is dat de baas dit meestal niet opmerkt. Je kan beter je tijd op het werk goed spenderen dan over te werken. Op die manier raak je beter door je werk en kan je toch op tijd naar huis. Nog een tip: sla je lunch niet over. Je hebt nood aan een pauze om je batterijen op te laden. Sleutels verloren? Mompel sleutel! Is tegen jezelf praten een teken van beginnende gekheid? Misschien, maar het heeft ook praktische voordelen. Ben je alweer je sleutels kwijt? Dan kan je ze sneller terugvinden als je het woord sleutels mompelt. Dat beweren onderzoekers van de University of Penssylvania. Het uitspreken van een woord, zorgt er namelijk voor dat onze geest zich focust op het gezochte object. Het woord blijven herhalen, helpt zelfs nog meer. De Sokkel kunst in het park Vanaf mei kan je in het Stadspark Antwerpen terecht voor een gratis portie kunst en beeldhouwwerk. Met De Sokkel 3 slaan wijkvereniging Klein Antwerpen en Middelheimproductie de handen in elkaar om een kunstwandeling in het groene hart van de stad neer te zetten. Tijdens deze editie neemt het Roemeense duo Christian Bors & Marius Ritiu de sokkel onder handen met als doel kunst in openbare ruimtes in vraag te stellen. De tentoonstelling loopt van 6 mei tot 19 september Meer informatie vind je op de website: diagnosticeert een op vier vrouwen verkeerd Als vrouwen ziek zijn, gaan ze vaker te rade op het internet dan bij de huisarts. Dat blijkt uit een Brits onderzoek. Maar Dokter Google consulteren is niet ongevaarlijk: 25 procent van de vrouwen stelt een foute diagnose. Bovendien kopen ze daardoor ook de verkeerde medicijnen. Een tiende van de vrouwen werd daardoor al geconfronteerd met onprettige bijwerkingen. Vooral vrouwen die last hebben van hoofdpijn, depressieve gevoelens en slaapstoornissen, zoeken verklaringen op het internet. Je leest een uitgebreid artikel over Dr. Google op pagina 42. munttapijt voor Muco-patiënten Ouders zetten tieners aan tot drinken Foute vrienden die jongeren aanzetten tot drinken? Vergeet het! Het zijn namelijk de ouders die hun kinderen alcohol laten drinken. De helft van de Britse 10- tot 17-jarigen kregen hun eerste alcoholische drankje van hun ouders. De gemiddelde leeftijd waarop Britse ouders zoonlief of dochterlief een drankje aanbieden is 13 jaar. Dat onthult een enquête van de organisatie Drinkaware. Driekwart van de ondervraagde jongeren zegt zelfs dat ze eerst hun ouders om advies vragen over alcohol. En dat terwijl 43 procent van de moeders en de vaders zich zorgen maakt dat de vriendenkring van hun kroost een grotere invloed heeft op hun drinkgedrag. Over alcohol met je kinderen praten, vindt zo n 83 procent van de ouders dan wel enorm belangrijk. Op 25 augustus willen de Muco Vereniging en SFEST een nieuw wereldrecord vestigen. Daarvoor moeten er minstens muntstukken neergelegd worden tot iets wat het grootste munttapijt ter wereld zou moeten worden. Uiteraard doen zij dit niet zo maar. Bedoeling is om de aandacht te vestigen op mucoviscidose, een ongeneeslijke ziekte en om geld in te zamelen in de strijd tegen deze ziekte. Het wetenschappelijk onderzoek staat hier immers op een historisch keerpunt waardoor de hoop op een levensreddend medicijn nog nooit zo groot was. Wil jij meehelpen om mucoviscidose de wereld uit te helpen, dan kan dat op verschillende manieren: financieel of materieel, als vrijwilliger of als sympathisant. Meer informatie kan je vinden op of bij de Mucovereniging op het nummer 02/

4 red bull geeft je vleugels? Ze waken over je slanke lijn, omarmen je darmflora en slepen je moeiteloos door de lange nacht. Maar zijn smartdrinks, probiotica en lightproducten écht de wondermiddelen die ze beweren te zijn? Wij namen er enkele onder de loep. Gezondheidsclaims: wat is er écht van aan? Tekst: Nathalie Van Laecke, Fotografie: shutterstock In tankstations barst het van de pepdrankjes Pep me up, Scotty Niet uitgeslapen en een lange rit voor de boeg? Niet erg, in het tankstation barst het van de pepdrankjes. Red Bull, Monster Ripper, Burn, Nalu ze beloven je nieuwe fut, meer kracht en een verbeterd prestatievermogen. Ingrediënten als cafeïne, guarana, taurine of ginseng moeten je een boost van jewelste geven. Maar doen ze dat ook? In zekere zin wel, zegt (sport)diëtist Gino Devriendt. Cafeïne werkt in op je hartspier. Het laat je bloeddruk stijgen en stelt de vermoeidheid uit. Andere bestanddelen zoals guarana (dat eveneens cafeïne bevat) en taurine hebben eenzelfde stimulerend effect. Bovendien bevatten smartdrinks veel suiker, ook dat levert energie. Maar het is niet zo dat je er méér kracht van krijgt: je kunt er een uur of twee langer mee door, vooral omdat je niet voelt hoe moe je bent. Ze worden vaak gebruikt in de aanloop naar een sportprestatie, maar daar zijn ze door het teveel aan suiker en cafeïne helemaal niet voor geschikt. Devriendt: De hoge dosis cafeïne droogt je lichaam uit en het teveel aan suiker komt voor je maag en darmen hard aan. Bovendien moet je sowieso niet overdrijven met pepdrank, hoge concentraties stimuli kunnen leiden tot hartkloppingen, rillingen, angstgevoelens en slaapstoornissen. Maar het grootste gevaar loert in de mix met alcohol. Onderzoek wees uit dat je door die energiedrankjes niet voelt hoe dronken je bent, ze zorgen dat je mentaal fris blijft. Maar wie alcohol met smartdrinks combineert, blijkt tot drie maal meer dronken dan hij zelf denkt en kruipt vier keer sneller achter het 6 7

5 red bull geeft je vleugels? hoge concentraties stimuli kunnen leiden tot hartkloppingen, rillingen, angstgevoelens en slaapstoornissen stuur. Met alle gevolgen van dien Red Bull geeft je dus geen vleugels, maar laat je in combinatie met alcohol wel geloven dat je die hebt. Viva probiotica Spijsvertering in de war? De redding is nabij als je de producenten van Yakult, Actimel en Activia mag geloven. Actieve bifidus en lactobacillen allerhande laten je darmflora weer floreren en beloven meteen ook je weerstand te verbeteren. Hebben ze gelijk? Zo simpel is het niet, legt Gino Devriendt uit. In onze darmen leven meer dan 600 soorten bacteriën. Je krijgt spijsverteringsproblemen als het evenwicht tussen al die bacillen verstoord raakt. Zo n probioticadrankje is vaak maar met één specifieke bacteriestam verrijkt en die ene bacterie kan onmogelijk opboksen tegen die honderden anderen. Neemt niet weg dat ze wél nuttig kunnen zijn voor mensen met een lactose intolerantie: de extra bacteriën zorgen dat melksuiker sneller wordt afgebroken en dus beter wordt verteerd. Maar voor de rest van ons volstaat het om regelmatig een portie yoghurt op het menu te zetten. Ok, maar hoe zit het met de claim dat wie regelmatig Actimel en consoorten drinkt, minder snel ziek wordt? Daar is nog geen enkel wetenschappelijk bewijs voor geleverd, klinkt het. Op de verpakking van sommige producten staat vermeld dat lactobacillus casei immunitas de werkzame bacterie is. Daarmee wordt de consument op een zijspoor gezet. Mensen leggen zelf de link: immunitas? Dat zal dus goed zijn voor onze weerstand. Maar studies tonen aan dat er quasi geen effect is. Wel zijn er aanwijzingen dat de producten zouden helpen na een antibioticakuur of candida (darminfectie), maar verder onderzoek is nodig. Cholesterol-control Te veel cholesterol is slecht voor je gezondheid. Het zorgt dat je aders dichtslibben waardoor je hartproblemen krijgt. Voedingsmiddelen als Benecol, Danacol of Becel pro- activ zijn er op uit je cholesterolgehalte te verlagen. En dat beweren ze op korte termijn te kunnen: 10% minder cholesterol in amper drie weken. Dat klopt ook, weet Gino Devriendt. We moeten ook leren leven zonder zoet Ze bevatten plantenstanolester, een stof die in je lijf de strijd aangaat met cholesterol zodat die niet optimaal in je bloedcirculatie wordt opgenomen. Maar wie daarmee denkt dé oplossing voor te veel cholesterol te hebben gevonden, slaat de bal mis. Die daalt weliswaar een paar procenten - maar als je waarden gevaarlijk hoog staan, kan het teveel nooit met deze producten alléén worden weggewerkt. Er is meer voor nodig: een evenwichtig dieet, veel beweging én eventueel - in overleg met je arts - cholesterolverlagende medicatie. En toch is het geen goed idee om alvast preventief aan de plantenstanolester te gaan, waarschuwt Devriendt. Die stof remt ook de opname van vitamine A - iets waar vooral kinderen, zwangere vrouwen en mama s die de borst geven, behoefte aan hebben. Bovendien hebben we cholesterol nodig, het speelt een belangrijke rol in onze hormonenhuishouding. Dus als je waarden goed zijn, blijf je er beter van af. Iedereen aan de stevia? Goed nieuws voor zoetekauwen! Sinds kort is het gebruik van steviolglycoside in etenswaren toegestaan. Stevia blijkt een wonderplant: 300 keer zoeter dan suiker, het bevat 0 calorieën én je krijgt er geen gaatjes van. Hebben Stevia 300 X zoeter dan suiker we daarmee de ideale suikervervanger gevonden? Het biedt ontzettend veel voordelen, zegt Gino Devriendt. Maar of het ook altijd en overal in de plaats van suiker kan, is nog maar de vraag. Omdat het zoveel zoeter is dan suiker, heb je er veel minder van nodig. Dus het geeft ook minder volume aan gerechten. Voedselproducenten onderzoeken al jaren hoe ze de zoetstof in desserts, gebak en lightproducten kunnen intro-duceren zonder kwaliteitsverlies. Maar daar lijken ze nu stilaan klaar voor. Moet iedereen daarom gelijk aan de stevia? Ik denk het niet. Het is weliswaar geen dikmaker, maar je hersenen krijgen toch die zoete prikkel. We moeten ook leren leven zonder zoet. Als we onze kinderen inlepelen: neem gerust iets met stevia want dat kan geen kwaad, brengen we misschien een generatie groot die niet meer zonder zoet kan. Dus ik zou het niet gaan promoten. Al is het voor diabetici wel een groot geschenk: het biedt hen de kans om ook van zoet te genieten zonder dat hun bloedsuikerspiegel tilt slaat. Bye Bye Bifidus De Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid (EFSA) houdt in de gaten of de gezondheidsclaims van voedselproducenten wel kloppen. Alle beweringen worden aan grondig wetenschappelijk onderzoek onderworpen. In maart publiceerde het EFSA een lijst met 222 producten die hun beloftes waarmaken. Opvallende afwezige: actieve bifidus. Er kon niet voldoende worden aangetoond dat dit probioticum een gunstig effect heeft op de darmen. Uiterlijk tegen 2013 moeten loze beloftes verdwijnen uit reclames en van verpakkingen. Bij welk product twijfel jij aan de gezondheidsclaim? Laat het ons weten op 8 9

6 Gemengde koppels United colours in de liefde Over gemengde koppels bestaan er heel wat clichés. De buitenwereld reageert vaak argwanend op het uiterlijk en de verschillende cultuur van de partner. Het is voor het geld of voor de verblijfsvergunning zijn veelgehoorde opmerkingen. Onterecht, vier verliefde vrouwen storten hun gekleurde hart uit. Tekst: Isolde Van den Eynde, fotografie: filip naudts Liefde kent geen grenzen Hij rookte als een Turk Toen ik Mahir ontmoette, had ik niet eens door dat hij een Turk was, verklapt Julie. Hij heeft geen typisch Turks uiterlijk en hij spreekt met een steviger accent dan ik. Je kan hem dus niet omschrijven als een typische Turkse jongen. Maar je herkent zijn roots wel in zijn hechte grote familie, zijn voorliefde voor zoetigheden en het feit dat hij rookte als een Turk. Zijn familie is ook niet traditioneel: zo zijn ze niet gelovig. Ze ontvingen me met open armen en ik ben ondertussen echt een dochter voor hen geworden. Ik wilde graag meer leren over zijn origine en ik volgde even Turkse lessen. Zijn ouders vonden dat fantastisch, maar lang hield ik het niet vol. De taal is enorm ingewikkeld. Wie weet, probeer ik het op een dag nog eens. Ondertussen zijn de tortelduifjes al meer dan twee jaar samen en sinds september wonen ze zelfs samen. Veel culturele verschillen merk ik niet op. We hebben natuurlijk wel discussies, zoals elk samenwonend koppel er heeft. Dat heeft weinig met cultuur te maken, maar meer met de natuur van het mannelijke geslacht! (lacht) Eenendertig jaar zijn Linda en Rudy al samen. Rudy is Filipijn en begin jaren tachtig was een relatie met een vreemdeling allesbehalve vanzelfsprekend. Ik zag geen andere huidskleur, geen cultuurverschil of taalmoeilijkheden. Liefde kent geen grenzen, legt Linda uit. Thuis lag dat uiteraard anders. Mijn vader werkte met Turkse immigranten samen en de manier waarop sommigen over vrouwen spraken, vond hij niet altijd even aangenaam. Hij ging ervan uit dat alle migranten zo over het andere geslacht dachten. Ze vonden dat ik iemand anders moest vinden. Maar Rudy verschilde niet zoveel van mij: hij kreeg dezelfde waarden mee van zijn ouders als ik van de mijne. Linda en Rudy bleven samen, stapten in het huwelijksbootje en kregen vier kinderen. Die zijn veel meer bezig met de Filipijnse cultuur en tradities dan wij. Ze weten bijvoorbeeld wanneer de nationale feestdag is, hoe de politieke situatie is Rudy integreerde snel, maar had het aanvankelijk toch moeilijk om een job te vinden. De mensen hebben nog steeds schrik van een donkere huid. Ah, je kan daar over muggenziftten, maar de meesten bedoelen het goed. Dat moet je in gedachten houden

7 Gemengde koppels Niets is zwart of wit Het verhaal van Aurore en Johan leest als een moderne liefdesroman. Hij is een jonge Antwerpenaar, zij is een jonge Franstalige Brusselse met Congolese en Joodse roots. Een recept voor mislukking? Niet als het aan dit koppel ligt. Ze zijn inmiddels verloofd en plannen hun sprookjeshuwelijk. Na 6 maanden besloot ik naar Hoboken te verhuizen, vertelt Aurore. Misschien is dat wat snel, maar voor ons voelde het heel natuurlijk aan. In Antwerpen word ik wel meer geconfronteerd met racisme dan in Brussel. Ik beweer niet dat Vlamingen racistischer zijn. Maar volgens mij gebeurt dat in Brussel minder, omdat onze hoofdstad een smeltkroes van culturen is. Ik ben zelf de dochter van een gemengd koppel: mijn vader is Congolees en mijn moeder is Belgisch. Sommige vrienden reageerden wel heel negatief op mijn relatie. Daar schrok ik enorm van. Ik wist niet dat Franstaligen zo negatief stonden ten opzichte van Vlamingen. Misschien moeten mensen hun blik verruimen en op een andere manier naar multiculturele koppels kijken? Niets is zwart of wit, ook wij niet. Respect en een open blik De Belgische Kathelyne en de Algerijn Lebbad leerden elkaar kennen in een studentencafé in Gent. Het was liefde op het eerste gezicht en dertig jaar en twee zonen later, is de liefde nog steeds groot. Ik werd verliefd op zijn persoonlijkheid, niet op zijn origine, verklaart Kathelyne. In het begin uitten onze beide families hun bezorgdheid over onze relatie. Maar we legden hen uit dat het menens was tussen ons en uiteindelijk draaiden ze bij. Kathelyne woonde een aantal jaren in Algerije terwijl haar man zijn legerdienst deed. Ze beloofden er elkaar eeuwige trouw en kregen twee kinderen. We voedden onze kinderen op met een open blik. Ik spreek Nederlands met hen en Lebbad spreekt Frans en soms een woordje Arabisch. Lebbad is moslim en ik ben katholiek. Wij hebben respect voor elkaars godsdienst en we gaven aan onze kinderen de waarden en tradities van beide religies mee. Ze kregen de keuze, er werd hen niets opgedrongen. We zijn misschien een goed voorbeeld dat een gemengd huwelijk kan werken, zonder dat je jezelf moet verloochenen. De foto s die de selectie niet haalden, zijn nu te zien op

8 Beroep in de kijker: verpleegkundigen Wit goud Verpleegkundigen zijn gewild Tekst: Jan Verstraete, foto s: Peter De Schrijver, Michiel De Cleene Verpleegkundigen zijn heel gegeerd. Voor ze het weten, worden studenten al van de schoolbanken geplukt. Op latere leeftijd kunnen ook ex-verpleegkundigen hun zorgcarrière een nieuw elan geven. Çava? sprak met verpleegkundigen jong en oud over hun knelpuntberoep. Personeelsverantwoordelijken van ziekenhuizen vertellen hoe ze verpleegkundigen lokken én houden. Een ding mag duidelijk zijn: verpleegkundigen zijn momenteel het witte goud op de arbeidsmarkt. Verpleegkundige Sanne De Wever (21) is verbaasd over hoe snel het allemaal gaat voor haar. Sinds september werkt ze in het operatiekwartier van het Sint-Lucas ziekenhuis. De keuze om verpleegkundige te worden? Die zit in de genen. Sanne De Wever: Mijn beide ouders zijn verpleegkundigen. Ze hebben me altijd meegegeven dat het een mooi beroep is, omdat je mensen kunt helpen. Maar het kan ook wel lastig zijn. Zeker als je kinderen hebt, is het niet altijd evident om nachtdiensten te combineren met het gezinsleven. Maar hey, mijn ouders hebben het altijd klaargespeeld en ik heb helemaal nog geen gezin, dus dat zijn zorgen voor later. Elke dag anders Voor Sanne verliep het solliciteren van een leien dakje. Tijdens het laatste jaar van haar studies stuurde ze enkele sollicitatiebrieven. In elk ziekenhuis dat ze aangeschreven had, kon ze aan de slag in het operatiekwartier. Sanne De Wever: Ik koos ervoor omdat ik technisch aangelegd ben. Werken in het operatiekwartier vind ik extra stimulerend: wat je daar moet kunnen, leer je niet op school. Je kunt het enkel leren in de praktijk. Mijn werk biedt heel veel afwisseling. Omdat we werken met clusters van verschillende specialiteiten, kan ik elke dag ergens anders staan. 1/6 Opvallend: 1 op 6 eerstejaars starten op latere leeftijd met de studies. Die late roepingen nemen bijna de hele groeiknik van de laatste jaren voor hun rekening. Veelal zijn het mensen die van de VDAB toelating krijgen om de opleiding te volgen en intussen hun werkloosheidsuitkering te behouden Recordcijfers in de opleiding zijn welkom, want er zouden in de toekomst tienduizenden nieuwe zorgverleners nodig zijn, onder andere door de vergrijzing. Maar in 2014 en 2015 gaan ook heel veel verpleegkundigen met pensioen. Samen uit Neurochirurgie, een van de zwaardere specialismen, draagt Sannes voorkeur weg. Een neurochirurgische operatie vraagt veel concentratie en een goede samenwerking. Tijdens sommige ingrepen wordt de verdoofde patiënt zelfs gewekt en daarna weer onder narcose gebracht. Bij het ontwaken is het belangrijk dat de patiënt rustig blijft. En dat kan door hem te laten voelen dat hij in een vertrouwde omgeving is en dat hij bijvoorbeeld de verpleegkundige herkent. Ik werk het liefst tijdens de late shifts, aldus Sanne. Dan kan ik veel zelfstandiger werken. Je krijgt de kans om je eigen plan te trekken. Als er dan een spoedgeval binnenkomt, dan geeft me dat een echte adrenalinekick. Je bent dan zo gefocust en vraagt je altijd af: hoe kan ik deze persoon zo goed mogelijk helpen? De goede sfeer binnen haar team bestempelt Sanne als heel belangrijk. Ik ben het jonge kuiken van het team, lacht ze. Maar ik heb veel jonge collega s met wie het zo goed klikt dat we ook wel eens samen uitgaan. Over de toekomst maakt de verpleegster zich niet al te veel zorgen. Ik heb de luxe om de toekomst op mij te laten afkomen. Hoe het verder moet, dat zie ik wel als ik een gezin heb. Mijn beide ouders zijn verpleegkundigen. Ze hebben me altijd meegegeven dat het een mooi beroep is

9 Beroep in de kijker: verpleegkundigen Heimwee naar huis Katarzyna (26) is Poolse en studeerde in 2007 af. Ze werkt nu als verpleegkundige voor het Wit-Gele Kruis. Ik werkte 4 jaar als verpleegster orthopedagogie in een Pools ziekenhuis. Ik wou altijd naar het buitenland gaan voor een job in de verpleegkunde die financieel interessant was. Na een zoektocht op het internet kwam België uit de bus. Bleek dat ik er probleemloos aan de slag kon. Ik studeerde 3 maanden Nederlands in Polen en daarna ook nog 3 maanden aan het talencentrum van de Universiteit Gent. Ik werk hier nu negen maanden. Het werk in de thuiszorg valt goed mee en ik krijg veel steun van mijn collega s. Ik mis wel mijn familie en vrienden in Polen heel erg. Het ziekenhuis als magneet Paul Van Aken, directeur patiëntenzorg van het Universitair Ziekenhuis Antwerpen (UZA) is geen voorstander van het rekruteren van buitenlandse verpleegkundigen. Alle Europese landen kampen met een tekort aan verpleegkundigen. Daarom sta ik weigerachtig tegenover het idee om verpleegkundigen weg te halen uit pakweg Roemenië. Daar moet het plaatselijke tekort dan aangevuld worden door krachten uit Moldavië Op die manier creëer je een vicieuze cirkel. Magneet Vanuit die filosofie zet het UZA in op het zoveel mogelijk behouden van zijn verpleegkundigen. Daarbij is samenwerking met het eigen team en met de leidinggevende cruciaal. Paul Van Aken: We streven naar het concept van het Magnet-hospital, wat betekent dat we als een magneet mensen aantrekken en ervoor zorgen dat ze ook bij ons blijven plakken. Het UZA zorgt dat zijn verpleegkundigen groeikansen hebben en zich goed voelen binnen de organisatie, eerder dan bijvoorbeeld in te zetten op salarisvoorwaarden. Samenwerking met de artsen blijkt mee doorslaggevend voor verpleegkundigen. Daarnaast krijgen de verpleegkundigen veel autonomie op de werkvloer. Tevreden medewerkers doen hun werk beter en maken tevreden patiënten. Dat vertaalt zich ook onder andere in lagere sterftecijfers en minder doorligwonden bij patiënten. Tevreden verpleegkundigen trekken ook goede nieuwe verpleegkundigen aan. De verpleegkundigen aan het bed beschouw ik als onze belangrijkste ambassadeurs om te rekruteren. 5 tips voor de patiënt Praat niet met 1. een verpleegkundige als ze je medicatie klaarmaakt. Hoe meer je praat, hoe groter de kans op vergissingen. Hou je adem niet 2. in als je iets pijnlijks verwacht, zoals het verwijderen van hechtingen. Dat maakt het alleen maar pijnlijker. Het is beter om in plaats van je adem in te houden enkele keren diep adem te halen. Als je aan een 3. verpleegkundige vraag of ze die behandeling of verzorging al eerder heeft gedaan, zal ze altijd ja antwoorden. Ook al is het de eerste keer dat hij of zij die behandeling/verzorging doet. Probeer geen afspraakje te maken 4. met je verpleegkundige. Want echt waar: ze kennen je intussen al veel beter dan ze eigenlijk willen. Je positieve ingesteldheid maakt 5. het verschil. Verpleegkundigen hebben al veel patiënten gezien die zichzelf gezond dachten. Onmiddelijk werk Je bent 55 en zoekt ander werk. Niet evident, behalve als je verpleger bent. Hugo kan erover meespreken. Ik ging op twee plaatsen solliciteren en had meteen prijs. Ik had pas mijn contract getekend bij het woonzorgcentrum Moervaertheim in Wachtebeke of er hing al een medewerker van een ander zorgcentrum aan de lijn. Ook daar kon ik beginnen. Kan ik het nog? Hugo studeerde in illo tempore af als psychiatrisch verpleger, een job die hij elf jaar deed. Daarna was hij actief als zelfstandige in biljart- en snookerbenodigdheden. Toen de crisis toesloeg, koos Hugo voor meer zekerheid. Ik wist dat er een enorme vraag bestond naar verplegend personeel. Tegelijkertijd was ik ook heel onzeker. Zou ik het wel nog kunnen? Bovendien stelde Hugo strikte voorwaarden: hij wou naast zijn werk als verpleger ook zijn zaak bestieren. Leeftijd noch voorwaarden bleken een probleem. Na vijf maanden veranderde Hugo zelfs van job. Nu doet hij deeltijds de nacht in De Sleutel in Wondelgem, een crisisinterventiecentrum voor drugsverslaafden. In de Sleutel spreekt men niet van patiënten maar van cliënten. Dat vind ik een heel positieve evolutie, die getuigt van respect voor de mensen die aan ons toevertrouwd worden. Anderzijds vraagt mijn huidige job sociaal wel een hele aanpassing. Na mijn nachtdienst doet mijn vrouw er s morgens alles aan om zo stil mogelijk te zijn in huis. Ze waakt er ook over dat er niemand aanbelt. De werkgever spant zich in Ik ben wel tevreden met mijn werk, omdat ik merk dat mijn werkgever veel inspanningen levert om mij tegemoet te komen. Ik Ik ben wel tevreden met mijn werk, omdat ik merk dat mijn werkgever veel inspanningen levert om mij tegemoet te komen vind opleiding bijvoorbeeld heel belangrijk. Er is de voorbije jaren immers zoveel veranderd in de zorg! Sommige nieuwe ontwikkelingen op het vlak van drugsproblematiek wil ik dringend bijbenen. Dat ik er 23 jaar uit ben geweest, heeft ook voordelen. Zo heb ik de burn-out waar veel van mijn collega s mee kampen, kunnen vermijden. Hugo begint s avonds om half tien aan zijn werkdag. Een van mijn belangrijkste taken is erover waken dat de cliënten, dat zijn er meestal een twintigtal, structuur en tijdsgebruik respecteren. Het is belangrijk dat ik mijn mensen aan die afspraken hou. Daarbij speelt mijn leeftijd in mijn voordeel, want mensen die kampen met een verslavingsprobleem kunnen heel manipulatief zijn. Sociale aanpassing Hugo doet 7 nachten op 5 weken. Dat zijn 2 keer 2 opeenvolgende nachten en een weekend van 3 nachten. Telkens zitten er 10 dagen rustpauze tussen die blokken. Toch moet ik toegeven dat ik het fysiek wel voel. Sociaal vraagt mijn werk eveneens een hele aanpassing, vooral voor mijn vrouw. Als ik weer op ritme ben, kan ik me wel volop geven voor mijn zaak. Builen en blutsen Dat hij in een knelpuntberoep werkt, voelt Hugo wel. Toen ik in het RVT ging werken, vertelde ik dat augustus een heel drukke maand was voor mij als zelfstandige. Men heeft me die maand wat gespaard. Ik kon de verloren werktijd later op het jaar goedmaken. Anderzijds moet je ook niet profiteren van de schaarste op de arbeidsmarkt. Op mijn leeftijd heb ik bijvoorbeeld recht op arbeidsduurverkorting. Als ik daar gebruik van

10 Beroep in de kijker: verpleegkundigen zou maken, stuur ik wel het hele ploegensysteem in De Sleutel in de war. Daarom heb ik in overleg met mijn werkgever een andere regeling getroffen. CM-Skoebidoedag in Plopsaland De Panne zaterdag 2 juni 2012 Buitenlandse verpleegkundigen Het Gentse AZ Sint-Lucas mikt eveneens op mensen met een late roeping. Dankzij het Switch project kunnen mensen die vroeger bakker waren of in de staalindustrie werkten na een ontslag, studeren voor verpleegkundige terwijl ze deeltijds werken, zegt Christine Van der Hoogerstraete, directeur personeel en organisatie. De levenservaring en motivatie van deze mensen schatten we echt in als een meerwaarde. Intussen heeft een vijftigjarige exstaalarbeider een nieuwe roeping gevonden in het AZ. 14 euro p/p 0-3 jaar GRATIS Toch volstaat die aanpak niet om het tekort in te vullen. Daarom maakt men in Sint- Lucas ziekenhuis werk van het rekruteren van buitenlandse verpleegkundigen. Maar wel vanuit landen waar er een overaanbod aan verpleegkundigen bestaat, verduidelijkt Christine Van der Hoogerstraete meteen. Deze zomer starten er 5 Poolse en 5 Filipijnse verpleegsters. We kozen bewust voor deze oplossing omdat de vacatures voor verpleegkundigen geriatrie en inwendige heelkunde niet ingevuld geraken. Wegwijs Het ziekenhuis telt al Marokkaanse, Turkse en Bulgaarse krachten. Die ervaring leert dat integratie een belangrijk aandachtspunt is. Eva Decraene, HRM-medewerker: De 10 verpleegsters krijgen een intensief Nederlands taalbad in het thuisland. De nieuwe werkkrachten zullen ook intensief gecoacht worden. Maar voor ons gaat integratie veel verder dan integratie in het team of in het ziekenhuis. Onze buitenlandse verpleegkundigen worden ook geholpen om zich thuis te voelen in onze samenleving. We helpen hen bij de inschrijving in de gemeente of bij het openen van een bankrekening. Christine Van der Hoogerstraete, directeur personeel en organisatie, AZ Sint-Lucas Gent Een getuigenis Ooit verzorgde ik een kind dat al meer dan een week in coma lag. De kans dat hij eruit zou ontwaken verkleinde. Ergens had ik gelezen dat de reukzin het langst intact bleef. Daarom raadde ik de moeder van het patiëntje aan om een pamper te besprenkelen met haar parfum en die pamper bij de neus van het kind te houden. Misschien maakte de geur iets los bij het kind? Drie uur later ontwaakte het patiëntje uit zijn coma. Waarschijnlijk was dat toeval, maar toch beschouw ik dit als een van mijn mooiste momenten als verpleegster. (Laurence) Taken afbakenen In het AZ Sint-Lucas opteert men ook om de taken van verpleegkundigen beter af te bakenen en ondersteunende taken te laten uitvoeren door logistieke medewerkers. Kwestie van de werkdruk bij verpleegkundigen terug te schroeven. Ook de werksfeer wordt zoveel mogelijk geoptimaliseerd. Vaak verlaten mensen een organisatie omwille van hun baas. Die uitstroom willen we vermijden door onze leidinggevenden op te leiden in het communiceren, evalueren en opvolgen van medewerkers, besluit Christine Van der Hoogerstraete. We besteden ook veel aandacht aan de werkomgeving. Studenten die bij ons stage lopen voelen dat en kiezen door een positieve stage-ervaring voor ons. Kom met het hele gezin genieten van al het leuks dat Plopsaland te bieden heeft! CM-leden betalen slechts 14 euro in plaats van 29,90 euro per ticket (parking inbegrepen). Voor kinderen jonger dan 3 jaar is de toegang gratis. Meer informatie? V.U. : Bert Peirsegaele, Haachtsesteenweg 579, 1031 Brussel 1 8

11 DOSSIER VRUCHTBAARHEID Je kunt er helemaal niets aan doen. Ineens is hij daar. De kinderwens. Nochtans was je bijna zeker dat je nooit kinderen wou. Misschien dacht je: welja, ooit eens, waarom niet? En plots is het zover en dan zie je die wens maar niet in vervulling gaan... Wanneer een wens niet in vervulling gaat Tekst: Femke Coopman, fotografie: Isabel Pousset, Illustratie: Het Salon

12 DOSSIER VRUCHTBAARHEID De één wordt met een kinderwens geboren. De ander wil echt nooit kinderen. Bij de meesten groeit het verlangen gaandeweg. En iedereen heeft zo zijn redenen. Maar kinderen krijg je niet volgens jouw planning, dat merken veel mensen snel genoeg. In 2010 betaalde het RIZIV in-vitrofertilisatie-ingrepen terug, kunstmatige inseminaties, eicelpuncties, ingrepen waarbij sperma gewassen wordt. Totale kost: 10,01 miljoen euro (bron: De Morgen, 26/3). Dokter Wim Decleer van het fertiliteitscentrum in het AZ Jan Palfijn Gent ziet een maatschappelijk probleem als oorzaak: Opleidingen duren steeds langer, ik heb nog nooit geweten dat er één ingekort werd. En als je van school komt, moet je eerst je plaats op de arbeidsmarkt zoeken en veilig stellen. Bovendien willen jongeren eerst nog wat citytrippen, reizen en zich dan installeren. De entourage moet kloppen: een vast inkomen, huis met tuin, auto. Dan pas beginnen ze aan kinderen, maar dat is eigenlijk te laat. Als je de natuur bekijkt, zou de ideale leeftijd tussen 18 en 20 zijn. Mijn moeder was 22 toen ze voor het eerst zwanger werd, mijn schoonmoeder 21. Vandaag krijgt een vrouw gemiddeld op haar 29,5 haar eerste kind. Misschien moeten we eraan denken om al tijdens de opleiding tijd te maken voor kinderen DE WET IS DE WET Een vrouw krijgt in haar hele leven zes terugbetaalde IVF- of ICSI-pogingen. Na haar 45 ste kan IVF niet meer. Als ze nog ingevroren embryo s heeft, mogen die tot de 47 ste verjaardag teruggeplaatst worden. Ook met inseminaties mag een vrouw na haar 45e niet meer beginnen. Was ze er al mee bezig, dan kan ze verder tot haar 47 ste. Later wordt in elk geval niet terugbetaald. Bij een jonge vrouw wordt bij een eerste poging 1 embryo teruggeplaatst, bij een tweede 1 of 2 (afhankelijk van de kwaliteit) en vanaf de derde poging mogen dat er 2 zijn. Zo vermijd je dat er te veel tweelingen geboren worden. Acht jaar seks Het belangrijkste probleem bij een vrouw van bijna dertig is nog niet zozeer dat ze minder vruchtbaar is doordat haar eicellen op raken. Ze heeft vooral meer tijd gehad om ziektes op te lopen. Dokter Decleer: Endometriose zie je bijna nooit bij iemand van 20 jaar, zelden bij iemand van 25, frequent boven de 30. Myomen komen zo goed als nooit voor bij vrouwen jonger dan 30. En niet minder belangrijk: nu de leeftijd van actief proberen om zwanger te worden hoger ligt en de leeftijd van het eerste seksuele contact lager, is de kans om een infectie op te lopen enorm toegenomen. Dat kunnen soa s zijn, maar ook banale infecties. Vroeger was de tijd tussen de eerste keer seks en de eerste zwangerschap hooguit een paar jaar. Stel dat een jong koppel drie kinderen kreeg en daarna geen meer. Hoe kwam dat? Zouden ze echt geen seks meer gehad hebben? Het waarschijnlijke is dat ook zij na zes of acht jaar een infectie opgelopen hebben. Alleen hadden zij toen al kinderen. Nu is die zes à acht jaar seks er net zo goed, maar zonder kinderen. De dokter hoopt dat die mentaliteit stilaan omdraait. Misschien moeten we er zelfs aan denken om al tijdens de opleiding tijd te maken voor kinderen, vindt hij. Bij ons is het hoogst ongewoon als een studente zwanger wordt. Ik heb een tijd in Saoedi-Arabië gewerkt en daar was het de normaalste zaak van de wereld dat een jonge vrouw aan de universiteit op een bepaald moment een paar sabbatjaren nam om kinderen te krijgen. Ze trouwden meestal ook voor ze aan hun studies begonnen. Zestien procent De definitie zegt dat een koppel ongewenst kinderloos is na twee jaar vruchteloos proberen. Maar niet iedereen past in die definitie. Als je op je 40 ste de ware jacob tegenkomt en zwanger wil worden, kun je beter al na een half jaar contact opnemen met de fertiliteitsarts. En een jongen die ooit geopereerd werd omdat zijn teelballetjes niet ingedaald waren of een jongedame die op haar zestiende vocht tegen de ziekte van Hodgkin en met chemo behandeld is, moet geen twee jaar normale seks hebben om te weten dat er iets fout kan zijn. Anderzijds moet het doorsnee koppeltje dat op zijn 27 ste aan kinderen denkt niet na een half jaar al bij de fertiliteitsarts aankloppen. Dat gebeurt. Wij zijn het zo gewoon: we willen een auto, stappen naar de verdeler en kopen er één. Willen we een kind, dan stoppen we met de pil en gaan we ervan uit dat we volgende maand zwanger zijn. Zo werkt het niet. De natuurlijke vruchtbaarheid van de mens is maar 16 %. Dat is niet veel. Zoek de fout We blijven bij het doorsnee koppeltje van rond de dertig, ondertussen wel degelijk met reden in de fertiliteitskliniek. Daar begint het voor hen met een gynaecologisch en hormonenonderzoek. De dokter controleert op cysten, myomen, opgezette eileiders, infecties... Alles wat je op een echo kunt zien. Bij 95 % van de vrouwen lijkt dan nog alles in orde. Wat volgt is een nauwgezette cyclusobservatie met eventueel al meteen een bijsturing en tegelijk wordt ook een zaadstaal onderzocht. Weer een stap verder is een cyclusoptimalisatie van drie of vier maanden, soms door gewoon beter te timen, soms door te stimuleren met pilletjes. Een vrouw moet weten of en wanneer ze ovuleert. Als een arts gaat stimuleren, moet hij wel uitkijken dat de vrouw niet te sterk reageert, want daar kunnen wel eens drielingen, vierlingen of vijflingen van komen, waarschuwt dokter Decleer. Ben je daarna nog niet zwanger, dan heb je nog altijd 30 % kans dat het puur toeval is, 70 % kans dat er meer aan de hand is. Dit is het moment voor een kijkoperatie. In ons centrum doen we een laparoscopie en een hysteroscopie, zegt dokter Decleer. Wij zijn afgestapt van de hystrosalpingografie waarbij contrastmiddel wordt opgespoten, want dat gaf te vaak een vals negatief resultaat. Het onderzoek zegt bijvoorbeeld niets over fibrose van de eileider. Fijne spiertjes maken dat de eileider zoals de slurf van een olifant kan bewegen om een eicel op te vangen die op de achterkant van de eierstok vrijkomt. Die fijne motoriek kan stuk zijn, maar dat zie je niet op de foto. De natuurlijke vruchtbaarheid van de mens is maar 16 %. Dat is niet veel En dan zijn er drie mogelijkheden: 1. Alles is normaal: je gaat verder met cyclusoptimalisatie en eventueel volgt een inseminatie ( Doen wij alleen bij lichte of matige afwijking van de zaadcel, niet bij normale zaadcellen, want niemand kon ooit bewijzen dat inseminatie dan betere resultaten oplevert, aldus Wim Decleer). 2. Een corrigeerbare afwijking, bijvoorbeeld een eileider die door verklevingen vasthangt aan de bekkenwand: herstellen en nadien verder met cyclusoptimalisatie. 3. Een niet-corrigeerbare afwijking: In-vitrofertilisatie, eicel bevruchten buiten het moederlichaam en terugplaatsen in de baarmoeder. Slaagkansen Je wordt niet supervruchtbaar na een fertiliteitsbehandeling, je zult per maand nooit meer dan 20 % kans hebben om zwanger te worden, behalve bij IVF. Omdat we dan een stimulatie doen met de bedoeling om meerdere eicellen te hebben. Die halen we er met een punctie allemaal uit. We proberen er zoveel mogelijk te bevruchten en naargelang de leeftijd en het aantal pogingen plaatsen we er dan één of twee terug. Uiteraard selecteren we de embryo s die het beste groeien. Momenteel zitten we in ons centrum op een goede 37 % overall pregnancy, zegt dokter Wim Decleer. De belangrijkste factoren bij IVF zijn de embryokwaliteit en in de tweede plaats de leeftijd van de vrouw. Het is moeilijk om de kinderwens op te geven, maar als je tegen een koppel zegt dat de gemiddelde kans om zwanger te worden 37,8 % is en bij hen is die maximum 5 %, dan gaan er niet veel verder doen. Ze vragen dan wel naar alternatieven. Eiceldonatie, zaadceldonatie, adoptie. LAPAROWAT? Wat betekenen deze termen? Endometriose: Baarmoederslijmvlies dat buiten de baarmoeder meegroeit tijdens de cyclus, maar dat tijdens de maandstonden niet weg kan. Geeft inflammatie, verklevingen, littekens, irritatie, activatie van verdedigingscellen die ook de lichaamsvreemde zaadcellen kunnen aanvallen... Hysteroscopie: Kijkoperatie via de vagina door de baarmoederhals tot in de baarmoeder (hystero), onder een lichte verdoving. Hystrosalpingografie: de dokter kijkt of de eileiders (salpingo) open zijn door een röntgencontrastvloeistof in de baarmoeder en eileiders te spuiten en daar een röntgenfoto van te maken. ICSI: Intracytoplasmatische sperma-injectie, waarbij één zaadcel rechtstreeks in de eicel wordt ingebracht. IVF: één of meer eicellen worden buiten het lichaam bevrucht met zaadcellen. De eerste proefbuisbaby was Louise Brown, in 1978 in Cambridge geboren. Laparoscopie: kijkoperatie waarbij eierstokken gecontroleerd worden, eileiders, baarmoeder, buikvlies, eventuele verklevingen, eventuele endometriose... Een laparoscoop is een heel dunne, lange buis met aan het uiteinde een cameralens. Myoom: Ook wel vleesboom, een goedaardige tumor in de gladde spieren van de baarmoeder. Spermiogram: Spermaonderzoek

13 DOSSIER VRUCHTBAARHEID GETUIGENIS Twee kleine Chineesjes in Essen Johan (46) en Angelique (41) zijn al verliefd sinds Toen ze in 2000 trouwden, wilden ze graag aan kinderen beginnen. In 2006 kwam Yeline Wenping Guang Pieters uit China naar België, Li-Ran Zhi Whenzhou Pieters maakte in 2010 het gezin compleet. Je denkt: dat doen we even, vertelt Johan. En voor je het weet ben je een half jaar tot een jaar verder. Zou het, vraag je je dan af? We woonden toen nog in Nederland. Onze huisarts gaf tips voor thuis, temperatuur meten en zo. Iets later lieten we de spermakwaliteit onderzoeken en kreeg Angelique stimulerende medicijnen. Niets. In afwachting van de test waarbij een fluorescerende vloeistof aantoont of de eileiders doorgankelijk zijn, waren we gestart met IUI, kunstmatige inseminatie. Vier of vijf keer niets. En toen bewees ook de uitslag van het onderzoek dat er wel degelijk iets aan de hand was. Een verstopping die ooit door een chlamydia-ontsteking ontstaan moet zijn. Mensen denken dan meteen aan een geslachtsziekte en dat is het in 90 % van de gevallen ook, maar omdat wij mekaar echt al kennen van toen we piepjong waren, dacht de dokter eerder aan een probleem met een ontstekingsmedicijn, legt Angelique uit. Een kloppend hartje Bij Angelique kwam het nieuws hard aan, Johan had alle vertrouwen in de medische wetenschap. De eerste IVFsessie zag er veelbelovend uit tot de celdeling ineens stopte. De tweede keer moést het lukken, dachten we. Het embryo groeide, werd teruggeplaatst, nestelde zich in en op twaalf weken zagen we een piepklein hartje kloppen. Een puntje. Prachtig. Alles leek zo vlekkeloos in orde dat we voor de verdere opvolging naar een gynaecoloog of verloskundige dichter bij huis mochten. En daar hoorden ze een paar weken later niets meer. Geen van de drie spe- cialisten. Pas in de auto naar huis kwamen de emoties boven. En toen een dag later in Rotterdam hetzelfde geconstateerd werd, stortte onze wereld in. Geen leven in de buik. Het is zo moeilijk om te stoppen Chagrijnig en emotioneel, met huilbuien Johan vond het niet alleen voor zichzelf emotioneel een erg zware periode, hij hield er ook niet van dat zijn vrouw zo moest afzien. Eerst kreeg ze een boost aan vrouwelijke hormonen om de eitjes te doen vormen. 24 uur voor ze die eruit zouden halen, werd het lichaam in een soort menopauzetoestand gebracht, want dan mochten ze niet meer verder groeien. Dat betekende dat we op een tot op de minuut becijferd tijdstip een injectie met mannelijke hormonen in de buikplooi moesten geven. Natuurlijk schoot haar humeur toen alle kanten uit. Ze was chagrijnig, emotioneel, had huilbuien. En dan volgde nog de afname van de eitjes, ook erg pijnlijk. Toen na een tweede IVF-poging de zwangerschap op een miskraam uitdraaide, koos Angelique niet voor een curettage waarbij de gynaecoloog het miskraamweefsel uit de baarmoeder weghaalt. De vrucht zou wel vanzelf afkomen, dacht ze, genoeg uren in het ziekenhuis doorgebracht. Johan noemt het de vergissing van haar leven en zij knikt: Ik dacht dat dat snel achter de rug zou zijn, maar het duurde nog twee weken. Ondertussen bleven de kaartjes met gelukwensen in de bus vallen. We hadden niet kunnen zwijgen, we dachten echt dat het eindelijk gelukt was en onze omgeving leefde zo enthousiast mee. Dat maakte het extra pijnlijk. Na twee weken voelde ik me grieperig, ik had krampen en koorts, kon alleen maar op bed liggen. Het klinkt stom, maar eigenlijk was het een minibevalling. Ik wist niet hoe ik moest staan of liggen, wilde niemand om me heen. Over en uit met kinderen? Voor mij was het op dat moment klaar, gaat Johan verder. Maar Angelique wilde het nog een keer proberen. De derde keer zag er in grote lijnen hetzelfde uit als de eerste keer. Toen Angelique daarna voorstelde om naar het UZ in Gent te gaan, stond haar man bijna klaar met zijn koffers. Het was zo moeilijk om te stoppen, zegt ze. Johan dacht op dat moment dat hij zonder kinderen ook perfect gelukkig kon worden: Natuurlijk heeft een leven zonder kinderen ook voordelen. Ik zag de vrijheid, onze ritjes op de motor... Maar die kinderwens bleek toch groter dan ik dacht. De kinderwens vervuld Ondertussen waren ze vijf jaar verder en geen prille dertigers meer. Johan begon als eerste te denken aan adoptie. We wisten snel dat we een kindje uit China wilden. We hadden iets met dat mooie, grootse land, zonder er ooit geweest te zijn. De wachtlijsten voor buitenlandse adoptie waren toen gelukkig nog niet zo lang, maar we moesten wel weer verplicht naar een informatiebijeenkomst, naar een cursus, werden geëvalueerd door psychologen en maatschappelijk assistenten... In 2006 wachtte in China een meisje van 13 maanden op hen. Toen we haar zagen, voelden we ons onmiddellijk vader en moeder. Niemand moest ons iets uitleggen. Even later wilden Angelique en Johan graag een broertje of zusje voor Yeline, opnieuw uit China. Li-Ran was twee jaar en vier maanden toen zijn mama, papa, zus, tante en oom (dat kan hij zelf heel goed uitleggen) hem, de lekker verwende keizer van het weeshuis, gingen ophalen. Hij was een zogeheten special needs -kindje. Li-Ran is geboren met een hartafwijking en wellicht ook daarom te vondeling gelegd. Hij was negen maanden toen hij een openhartoperatie onderging. Rond zijn puberteit zal hij nog een keer onder het mes moeten, maar verder heeft hij er geen last van. Het is een energiek en leuk ventje, vindt zijn papa. Yeline en Li-Ran zijn twee handen op één buik. Johan en Angelique zijn dolgelukkig met hun gezin, de kinderwens is vervuld. En toch blijft het pijn doen. We houden niet 1 % minder van onze eigen kinderen. Het is vooral terugdenken aan wat we zelf hebben meegemaakt. Dat zit heel diep. EN DE MANNEN DAN? Op de vruchtbare periode van de vrouw zit een duidelijke limiet. Een meisje wordt geboren met 1 miljoen eicellen. Die beginnen onmiddellijk af te sterven, tegen de puberteit heeft ze er nog zo n over en dat zijn er nog een paar tientallen wanneer de menopauze begint. Daarna zijn ze op. Gedaan. Echt vruchtbaar was ze tegen die tijd overigens al niet meer. Bij mannen is dat anders. Hun zaadcellen worden geleidelijk bijgemaakt. Een zestigjarige is ook minder vruchtbaar dan een dertigjarige, maar er zijn er die op hun 84e nog vader worden. Zeker met de geassisteerde vruchtbaarheidstechnieken wordt de achteruitgang van het mannelijk zaad niet de kritische factor

14 DOSSIER vruchtbaarheid GETUIGENIS Een derde als klap op de vuurpijl Nando (10), Jaime (8) en Fausto (7) zijn drie vrolijke, ravottende en heel soms ook wel eens ruziemakende broertjes. De twee oudste zijn in het labo in Gent verwekt, Fausto kwam als een leuke verrassing op de natuurlijke manier. Mijn vader is huisarts. We wilden het graag als een verrassing houden, maar toen we na anderhalf jaar nog niet in verwachting waren, polsten we toch voorzichtig bij hem: hoe lang moet een koppel gemiddeld proberen? Zijn frank zal wel meteen gevallen zijn, vertelt Karel. Even later zat hij samen met Isabelle in de wachtzaal van het Gentse UZ, ondertussen allebei 29 jaar. Zaadstalen testen, vijf keer inseminatie, vloeistof opspuiten om te kijken of de eileiders toegankelijk zijn en een laparoscopie. Isabelle: Ze vonden niet echt iets, ik had alleen wat endometriose. Blijkbaar lost zich dat vanzelf op als je zwanger geraakt, maar tegelijk kan dat er ook voor zorgen dat zwanger worden net niet lukt. Een eicelpunctie leverde na hormonenstimulatie liefst 24 eicellen op en 13 daarvan raakten bevrucht. Eentje werd onmiddellijk terug ingebracht, zonder succes, de rest werd ingevroren. Na een tweede terugplaatsing en een spannende zwangerschap werd op 17 juli 2001 Nando geboren. Ikzelf was toen 30, mijn vader 60, mijn grootvader 90. Een mooier viergeslacht konden we ons niet dromen, vindt Karel. Verrassing Bijna exact twee jaar later kwam Jaime erbij, opnieuw na twee pogingen waarbij telkens maar één embryo werd teruggeplaatst om er zeker van te zijn dat het geen tweeling zou worden. En toen Jaime zes maanden was, ontdekten Karel en Isabelle dat nummertje drie in aantocht was. We wilden er drie, maar misschien toch niet zo snel na elkaar. Voor Isabelle was deze natuurlijke zwangerschap het bewijs dat endometriose inderdaad de boosdoener was. Veel Wonderlijk wat de wetenschap kan mensen geloven dat het stress was. Je bent er te veel mee bezig, zeggen ze dan. Maar ik denk dat weinig mensen die stoppen met de pil om zwanger te worden er niet mee bezig zijn. Je laten helpen Weet je wat bizar is? In theorie kun je zeggen dat Nando en Jaime tweelingen zijn, lacht Karel. Ze zijn in het labo op hetzelfde moment gemaakt en met twee jaar verschil ontdooid en ingeplant. Wonderlijk toch wat de wetenschap kan? In dit huis met andere woorden geen taboe rond het onderwerp. Als het niet gaat, dan gaat het niet en laat je je helpen, vindt Isabelle. We horen wel eens mensen die geloven dat het een teken is dat het niet moet zijn als het spontaan niet lukt. En zoveel koppels verzwijgen hun fertiliteitsbehandelingen angstvallig. Wij hebben er geen probleem mee. Je maakt het voor jezelf ook vaak minder pijnlijk als je het wel vertelt, dan moeten ze niet meer vragen wanneer wij nu eindelijk aan kinderen gaan beginnen. 100 % vrouw Bij mannen vinden we het heel gewoon dat zij zich in hun ego gekrenkt voelen als hun zaad niet goed blijkt, maar met een vrouw moet dat toch ook wat doen? Isabelle was alvast wel opgelucht toen ze zwanger bleek van Fausto: Dan toch. Ik ben dan toch 100 % vrouw. Want het doet wel wat met je zelfvertrouwen als het niet lukt. We hadden ook de leeftijd waarop vrienden kinderen begonnen te krijgen. Op een bepaald moment leek werkelijk iedereen zwanger. Een nummertje vier komt er niet meer, maar het is de afgelopen jaren wel af en toe ter sprake gekomen. Dan had dat opnieuw een jongen mogen zijn: We hebben drie lieve knuffelberen. En het cliché dat jongens meer naar de mama trekken, klopt ook echt. Heerlijk. ZOU JIJ DONOR WILLEN ZIJN? Fertiliteitsarts en gynaecoloog Wim Decleer heeft het soms moeilijk met geneesheren, klinieken en politici die alles in regels willen gieten, zeker als die regels niet op mekaar afgestemd zijn. Hij geeft een voorbeeld: De overheid erkent het lesbische huwelijk en de gelijke rechten om een kind te hebben, maar tegelijk maakt ze het bijna onmogelijk om nog een zaadcelbank bij te houden. De wetgeving is strenger geworden, de controles zijn extreem en het is voor donoren allesbehalve aantrekkelijk om een gift te doen. Een vergoeding mag niet, volgens de logica dat je geen lichaamsdelen mag verkopen. Maar hoe ga je die jongens dan motiveren? De overheid blaast hier warm en koud tegelijk. Eiceldonatie is nog veel moeilijker, want daar horen veertien dagen spuitjes, vier of vijf vaginale echo s en een pijnlijke eicelpunctie bij. Nochtans hebben we ze hard nodig, de donoren. En niet alleen voor lesbische koppels en alleenstaanden, maar net zo goed voor de jonge vrouw of man die in haar of zijn jeugdjaren een kanker overwon, maar waarvan de eicellen of de teelballen kapot zijn. Of voor de vroegtijdige menopauzepatiënten, want dat zijn er ook genoeg. Hebben zij dan gewoon pech gehad?

15 DOSSIER vruchtbaarheid 2 8 Misschien is onze relaxte houding onze forte GETUIGENIS Nummer 23 op de wachtlijst voor de wachtlijst Als het om kindjes gaat, hebben twee mannen samen extra stof tot nadenken. Sinds 2006 is adoptie ook voor hen een optie. Bert (30) en Davy (34) maken dankbaar en ontzettend geduldig gebruik van die nieuwe regel. Davy voelde als eerste het verlangen om vader te worden. Dat is een heel ontwikkelingsproces geweest. Ik wou wel graag een kind aan wie ik iets kon meegeven, maar tegelijk was er voor ons lange tijd geen aanvaardbare of correcte manier om samen kinderen te krijgen. Het illegale circuit was natuurlijk uitgesloten, aan een verdoken vorm van adoptie als alleenstaande wilden we niet beginnen en met draagmoederschap hebben we het moeilijk. Daardoor heb ik het lang afgeblokt: het kan niet, dus ik ga er mijn kop niet over breken. Bert gaat verder: Bij een draagmoeder hebben we vooral ethische bezwaren. Wij zien het niet zitten om een kind voor ons te laten maken met als eerste bedoeling het bij zijn of haar moeder weg te halen. Procedure De adoptiewet van 2006 kwam voor hen dan ook als een zegen. Drie jaar later ondertussen was ook Bert er helemaal klaar voor schreven ze zich in voor de eerste verplichte informatieavond. Die volgde in januari 2010 en sindsdien staan ze op de wachtlijst voor de adoptiecursus. De cursus wordt per dertig koppels gegeven en pas wanneer de wachtlijst voor adoptie korter wordt. Wij zijn inmiddels opgeschoven van plaats 88 naar 23, dus we hopen hem dit jaar te mogen volgen. Daarna zullen sociaal assistenten thuis komen kijken, loonfiches opvragen, de omgeving ondervragen, de huisarts, wijkagent... Aan het einde geeft de adoptiedienst een positief of negatief advies waarop de rechter zich baseert om te beslissen of Bert en Davy geschikte ouders zijn. Davy: Wij staan volmondig achter die aanpak. Het gaat toch om kinderen die extra kwetsbaar zijn. Binnenlandse adoptie Davy en Bert kennen de cijfers: elk jaar zijn er in België 20 à 30 kinderen beschikbaar voor adoptie en elk jaar schrijven er zich 200 tot 300 koppels in. De meerderheid van de kinderen die vandaag afgestaan worden zijn van moslima s, van illegalen en van studentes. Zij steken daarvoor vaak de Franse grens over omdat ze daar anoniem kunnen bevallen en in België kan dat niet. Het koppel kiest verplicht voor binnenlandse adoptie: Op papier kunnen wij ook in het buitenland adopteren, maar alleen via landen waarmee Kind en Gezin een samenwerkingsakkoord heeft en zij hebben dat niet met diensten die adoptie aan holebikoppels toestaan. Wachten kost niets De twee denken al na over de extra uitdagingen die ze als ouder zullen hebben. Over de zoektocht naar een schooltje in Temse of Tielrode waar ze misschien vreemd zullen opkijken van een jongetje of meisje met twee papa s, over de zoektocht naar biologische ouders die er ooit kan komen... Maar tegelijk laten ze hun leven niet beheersen door de kinderwens. Davy: Wachten is frustrerend, maar het kost ook geen geld. Wij hebben altijd gezegd: als er een kind komt, moet het ons leven een extra dimensie geven, komt het er niet, dan mogen we niet ongelukkiger zijn. Misschien is die relaxte houding onze forte. Ik durf het bijna niet te zeggen, maar wij hebben een geweldig leven waarin alles vrij vlot loopt. Hun geluk zou helemaal niet meer op kunnen als er in 2014 een kindje bij komt. Vroeger mag natuurlijk, iets later ook nog. 2 x MAMA OF 2 x PAPA Er circuleren genoeg ethische vragen rond IVF. Eén daarvan is of het wel zo gezond is voor een kind als je een lesbisch koppel gaat insemineren. Blijkt dat kinderen uit die relaties het gemiddeld zelfs beter doen dan kinderen uit heterorelaties, tegen alle verwachtingen in. Het belangrijkste is een liefdevolle en stabiele omgeving. Dokter Decleer heeft het er dan ook moeilijk mee dat alleenstaande of lesbische vrouwen pas in aanmerking kunnen komen voor een behandeling als ze eerst bij de psycholoog of psychiater zijn geweest: Een fertiliteitskliniek bezoek je niet in een bevlieging. Zij hebben daar al lang over nagedacht. Bovendien heeft de wetgever het begrip wensouder gedefinieerd: iedereen heeft het recht op kinderen, of je nu deel bent van een heteroseksuele relatie, van een lesbische relatie of alleenstaand. Toch sturen zo goed als alle centra lesbische koppels en alleenstaanden eerst door. Met welk recht? lees verder 2 9

16 DOSSIER vruchtbaarheid Afscheid van je vruchtbaarheid Marleen Temmerman is diensthoofd Fertiliteit en Gynaecologie-Verloskunde aan het Gentse UZ. Ze is blij dat er op vijf jaar tijd zoveel kon veranderen, want stoppen is vaak minstens net zo moeilijk als doordoen. Een goed bed, wat betekent dat? Bedtime adviseert u over goed en gezond slapen! Veel mensen hebben slaapklachten maar zoeken niet direct de oorzaak bij hun bed. Volgende klachten kan u tijdens het slapen of bij het opstaan ervaren: een stijve, pijnlijke nek, gevoelige schouders, slapende handen of armen, stijve benen, een stram gevoel in uw rug Bij Bedtime krijgt u persoonlijk advies om uw slaapcomfort te verbeteren. Vijf jaar geleden had je in een spermastaal nog een minimum aantal zaadcellen nodig, vandaag heb je genoeg aan één cel die via de ICSI-methode rechtstreeks in de eicel ingespoten kan worden. IVF kan tegenwoordig een alternatief zijn als je zware erfelijke aandoeningen vreest, dan plaatsen we alleen embryo s terug die geen drager zijn. En wij kijken nu uit naar de mogelijkheden voor baarmoedertransplantatie, in het buitenland is er zo al één succesvol en met nadien een zwangerschap afgerond. Het is met andere woorden een wereld die continu evolueert. De kansen op een zwangerschap stijgen en die op een take home baby, zoals wij het noemen, zeker ook. Dat wordt in België heel eerlijk geregistreerd. Goed nieuws dus voor iedereen die met een vruchtbaarheidsprobleem worstelt. De mens is een relatief onvruchtbaar zoogdier. Vrouwen hebben telkens één eisprong en daarbij hooguit 20% kans Waar kun je terecht? Een aangename website waarop je alles leert over wel of geen kinderen krijgen. De Verdwaalde Ooievaar Netwerk Fertiliteit is gegroeid uit een groep mensen die professioneel of uit ondervinding iets te maken hebben met fertiliteit. De organisatie brengt zorgverstrekkers en ervaringsdeskundigen samen. op een zwangerschap. Ons voordeel is dan weer dat we het elke maand opnieuw kunnen proberen. Maar het is dus niet zo gek dat het meer dan een jaar kan duren voor een stel in verwachting is. Het ongeduldige koppeltje van 25 mag wat ons betreft dan ook gerust een beetje temporiseren. Na een jaar krijgen zij in ons vruchtbaarheidscentrum eerst een hoop tips mee. Hebben ze bijvoorbeeld wel op het juiste moment seks? Bij een 35-jarige vrouw gaan we sneller verder zoeken, want haar vruchtbare periode loopt stilaan ten einde. De onderzoeken gaan eigenlijk vrij vlot. En als je dan met IVF moet beginnen, een paar keer herhaalt Marleen Temmerman en het wil maar niet lukken, wanneer stop je dan? Dat is niet eenvoudig. Het is een proces waarmee je in het reine moet komen. Veel mensen dringen zelfs aan als er niet meer is dan een waterkansje. Nog een laatste keer? Afscheid nemen van je vruchtbaarheid is niet gemakkelijk. In ons centrum werken we aan de hand van schema s en we praten er zo goed mogelijk over. Photonews CM-Hospitaalplan Voor medisch geassisteerde vruchtbaarheidsbehandelingen (zoals bijvoorbeeld kunstmatige inseminatie of IVF) geeft het CM-Hospitaalplan een tegemoetkoming tot 500 euro. Er is een wachttijd. Voor meer info over het CM-Hospitaalplan en de wachttijden kun je terecht op of bel de CM-hospilijn: DE JUISTE LIGHOUDING! Het lichaam rust het beste uit als er geen enkele spier gespannen is. Die ideale rusthouding is niet te bereiken op een te hard of doorgezakt bed! De wervelkolom dient volledig in balans te liggen. De ruggegraat loopt dan horizontaal. DE JUISTE COMBINATIE Voor een optimale nachtrust is een goed verende matras vereist, plus een ondergrond die al dan niet meebeweegt. Zo n ondergrond is bijvoorbeeld een boxspring, een lattenbodem of een spiraalbodem. Samen met de matras vormt deze een flexibele combinatie, die wijkt waar het nodig is (bij heupen en schouders), maar steun geeft bij benen, taille en nek. De keuze van het juiste kussen is al even belangrijk. Want alleen zo ligt de wervelkolom en in het verlengde daarvan ook het hoofd, echt horizontaal. Mede door gebruik van het juiste kussen rust u goed uit en wordt u fit wakker zonder hoofd-, nek- of rugpijn. HET JUISTE ADVIES Naast ergonomisch advies wordt er bij Bedtime ook voldoende rekening gehouden met uw praktische en esthetische wensen. MAATWERK Bedtime biedt u een brede waaier aan maatwerk inzake slaapcomfort, bedlinnen en kasten op maat uit eigen atelier. TEVREDENHEIDSGARANTIE Bij de aanschaf van een nieuw bed wilt u er vooral zeker van zijn de juiste keuze te maken. Daarom biedt Bedtime u enkel kwaliteitsproducten én geniet u van een unieke tevredenheidsgarantie. Binnen de Sleep & Dream collectie heeft u de mogelijkheid om de hardheid van uw matras om te ruilen tot 6 weken na levering! Sleep & Dream is een gedeponeerd merk van de Nederlandse Vereniging van Slaapvoorlichters en wordt in België exclusief aangeboden door Bedtime. Een overzicht van de Bedtime collectie en alle aanbiedingen vindt u op onze website. bedtime Mechelsesteenweg 144 # Edegem Boxsprings - Bedden - Matrassen Kasten - Dressings - Maatwerk - Eigen atelier Spijker 57 # Essen OPENINGSUREN weekd. + zaterdag 10-18u vrijdag gesloten ZONDAG OPEN 13-17u PUBLIREPORTAGE 3 0

17 Rubrieksnaam enquête Rubrieksnaam HOE GELUKKIG BEN JIJ IN JE RELATIE? Doe mee aan de enquête en maak kans op een romantische nacht in een treincoupé met je geliefde. Wanneer je verliefd bent, zie je het leven door een roze bril. Alles is rozengeur en maneschijn. Maar liefde gaat soms door rozenstruiken en na een tijdje is de eerste hevige verliefdheid over. Ben je gelukkig met je partner of heb je twijfels? Maak je vaak ruzie of zijn jullie de perfectie zelve? Word je groen van jaloezie wanneer hij met zijn maten op stap gaat of wanneer zij gaat dansen met vriendinnen? Droom je soms van een nieuw begin of zie je jezelf samen oud worden? Laat het ons weten door mee te doen aan onze grote relatie-enquête en wie weet win jij een avontuurlijke nacht in een treincoupé! Deelnemen kan tot 25 juni 2012 op Foto: Studio Edelweiss

18 Resultaten enquete op alles. Mensen besparen op dat deel van hun budget dat ze het gemakkelijkst zelf kunnen beïnvloeden: voeding, kledij, goestingskes, ontspanning Dat vraagt de minste inspanning, je bereikt meteen resultaat én het resultaat is vaak ook meteen zichtbaar, beweert Sara. Meer dan 50 procent van de deelnemers beknibbelt op voeding: ze kopen minder merkproducten, nemen een lunch mee naar het werk en kopen minder extraatjes zoals frisdrank en chips Ook de fashionista in ons houden we in toom. Tijdens de koopjes slaan we nog eens een slag, maar doorgaans laten we vaker een mooi kledingstuk in het rek hangen. Waar bespaart de vlaming op? Voeding 50 % Vakantie 25 % Het is crisis en de Vlaming bespaart! Tekst: Isolde van den eynde, fotografie: studio Edelweiss Ons economisch systeem lijkt minder goed te werken dan gedacht. Bedrijven gaan failliet, mensen verliezen hun job, prijzen schieten de hoogte in en rekeningen blijven binnenstromen. Intussen proberen we te besparen in afwachting van betere tijden. Twee bankovervallers in New York schermden onlangs zelfs met het het is crisis -excuus om hun misdaden te verantwoorden. Het groot aantal deelnemers (meer dan 2.500) aan de recente çava-enquête toont aan dat besparen populair is in crisistijd. Mensen zijn er echt mee bezig, vertelt Sara Van Wesenbeeck, professional organizer en coach bij Plus Organizing. Dat merk ik ook in mijn praktijk: er is meer dan ooit vraag naar hoe je goed kan budgetteren, besparen en je efficiëntie kan verhogen. De buikriem aanhalen De Vlaming bezuinigt, maar niet Genieten van het leven Maar we stellen duidelijke prioriteiten in ons besparingsgedrag. We bezuinigen niet op de studies van de kinderen, op gezondheidszorg en we willen niet inleveren op leuke dingen in het leven zoals reizen Eén vierde van de deelnemers bespaart niet op het vakantiebudget. Een deelnemer schrijft terecht: Een mens moet toch genieten van het leven. We gaan wel minder op restaurant en naar de film. En in de apotheek vragen we vaker naar de goedkopere generische medicijnen. We gaan niet verhuizen Op de vaste kosten bezuinigen, is moeilijker. Je kan niet zomaar je Coach Sara stelt orde op zaken GSM 50 % Verwarming 65 % * cijfers op ± 2500 deelnemers Sara Van Wesenbeeck is professional organizer en coach, efficiency consultant, (internationaal) trainer en spreker, auteur van Het slimme organizing boek (Lannoo). Met haar bedrijf Plus Organizing stelt ze orde op zaken bij gezinnen en bedrijven en coacht ze je bij het vereenvoudigen van je leven en werk en bij het managen van je gezin, je werk, spullen, administratie, mailbox, agenda, tijd en uiteraard ook je budget. Met als doel een leven met minder stress, meer efficiëntie en meer tijd (en geld) voor de leuke dingen van het leven. Meer info:

19 r e su ltaten: enquete Rub ri e ks naam We willen niet inleveren op leuke dingen in het leven zoals reizen GSM-gebruik 50 % bellen tijdens daluren 42 % beperkt gsm-gebruik appartement opzeggen of je huis verkopen, meent Sara. Het vraagt ook meer inspanning: je moet prijzen vergelijken, andere mensen consulteren, een nieuwe woning zoeken De ondervraagden besparen - zeer uitgesproken - niet op de afbetaling van hun woning. It s a digital world Maar de zuinigheid kent ook zijn grenzen bij de Vlaming. Luxe en weelde blijven belangrijk, calvinistisch leven is duidelijk nooit onze levensstijl geweest. Zo zeggen we ons gsm-abonnement niet op, maar proberen we wel minder lang te telefoneren. 50 procent belt vaker tijdens de daluren en 42 procent beperkt het gsm-gebruik. Abonnementen van weekbladen, die vaak naar het kleinste kamertje worden verbannen, worden opgezegd. Internet en digitale televisie laten vallen, is daarentegen een brug te ver voor de Vlaming. Dikke truiendag Vlaanderen is zich duidelijk zeer bewust van de hoge energieprijzen. Maar liefst 65 procent zet de ver- Terug makkelijk de trap op en af. warming bewust lager. Als je ze één graadje lager zet, bespaar je maar liefst 7 procent op je energieverbruik, legt Sara uit. En we staan ook minder lang onder de douche, doen de lichten uit wanneer we een kamer verlaten, laten de kraan niet lopen Dit zijn goede gewoontes die toch al ingeburgerd zijn. Bewust en creatief De respondenten nemen zeer vaak het woord bewust in de mond als ze het over besparen hebben. En dat is inderdaad zeer belangrijk: je moet je bewust worden van je budget, van de acties die je kunt stellen om meer ruimte in dat budget te creëren, je moet nieuwe goede gewoontes in je leven introduceren en volhouden Maar we gaan ook creatief om met een beperkter budget. Het goede nieuws aan deze resultaten is dat je ziet dat de mensen bezig zijn met hun uitgaven. En tenslotte kosten zulke acties je geen cent en ze brengen enkel op, besluit Sara. Dankzij m n traplift van ThyssenKrupp Encasa. Onbezorgd blijven genieten van het comfort en de privacy van uw eigen huis? Dat kan! Een traplift van ThyssenKrupp Encasa brengt iedereen veilig en comfortabel naar boven en beneden. Over verschillende verdiepingen. Zelfs al is uw trap erg smal, steil of hebt u een wenteltrap. En dat allemaal dankzij onze unieke monorail. Die is niet alleen veilig en elegant, maar past ook in ieder interieur. Kortom, met een traplift van ThyssenKrupp Encasa blijft alles bij het oude. Behalve natuurlijk het gemak waarmee u voortaan de trap op en af gaat! Makkelijk te bedienen! Deel jouw innovatieve besparingstips op j t! n i r mfor o o V om c Nuttige tips bij een ziekenhuisopname Sommige mensen stellen een geplande, niet levensnoodzakelijke, ziekenhuisopname om financiële redenen een tijdje uit. Of je daar zo gebaat mee bent, is echter nog maar de vraag. Met volgende eenvoudige tips kun je ook vermijden dat de kosten voor een ziekenhuisopname de pan uit swingen. - Informeer je vooraf over de kamer- en ereloonsupplementen. Dat kan bij CM of in het ziekenhuis zelf. - Kies op de opnameverklaring niet voor een eenpersoonskamer, want dan worden er automatisch kamer- en ereloonsupplementen gevraagd. Kies daarom voor verzorging aan verbintenistarief. Je kunt dan nog kiezen tussen een gemeenschappelijke kamer of een tweepersoonskamer. - Vraag je arts naar de kostprijs voor het materiaal (bv. implantaten, prothesen) en de diensten (bv. telefoon en televisie op de kamer) die niet op het opnamedocument staan. Deze kosten kunnen immers hoog oplopen. - Informeer vooraf naar het statuut van je arts en kies voor een verbonden arts, want die mag geen ereloonsupplementen aanrekenen (behalve op een eenpersoonskamer!) Informatie over de erelonen en het statuut van de artsen kun je krijgen in het ziekenhuis en bij CM. Of vraag het rechtstreeks aan je arts. - Het opnamedocument is bindend. Lees het dan ook grondig na vooraleer het te ondertekenen. Bewaar zorgvuldig jouw exemplaar. Het kan nuttig zijn bij een eventuele betwisting van de factuur. - Laat je ziekenhuisfactuur altijd controleren op het CM-kantoor vooraleer ze te betalen. Als er bedragen zijn aangerekend die onduidelijk of onwettig zijn, kunnen wij die voor je navragen of betwisten. ThyssenKrupp Encasa, professionele service overal in België. 24 uur per dag, 7 dagen op 7. Voor meer info kan u terecht in één van de onderstaande Thuiszorgwinkels: 2000 ANTWERPEN Amerikalei KONTICH Drabstraat 11A 2920 KALMTHOUT Kapellensteenweg 73 Tel Tel Tel MERKSEM Oude Bareellei WIJNEGEM Turnhoutsebaan 363 Tel Tel A ASSIST Thuiszorgwinkel 36 37

20 besparingen Onze reporter bespaart! Tekst: Isolde van den eynde, Fotografie: Het salon In het Engels bestaan er talrijke namen om mij te beschrijven: big spender, material girl, shopaholic Daarom besloot deze spilzieke meid om vanaf 1 mei een week zuinig te leven. Waarom? Voor de uitdaging, zoals Miss België zou zeggen. Maar de hoofdreden is dat ik een gat in mijn hand heb. Vooral in kledingwinkels laat ik het geld gemakkelijk rollen. Bovendien koop ik ook graag eens een boek, een cd, ik ga graag eten, pik graag een filmpje mee Het moet allemaal kunnen. Ik ben daarenboven de trotse bezitter van een Visakaart. Ze doorknippen vind ik net een brug te ver, maar ik berg ze toch op deze maand. Mijn doel is namelijk om deze maand niet meer dan 300 euro uit te geven aan voeding en amusement. Ik ben nog op weekend in de Ardennen, Marche-en-Famenne om precies te zijn. De kosten voor dit weekend zijn al lang betaald dankzij het organisatietalent van mijn vriendinnen. s Avonds ben ik uitgenodigd voor een heerlijk avondmaal bij mijn ouders. Op zondagavond ben ik vaak wat lui en durf ik de auto nemen om me te verplaatsen. Maar vanavond neem ik mijn stalen ros, want het is slechts 10 minuten fietsen. Bespaard: 5,5 euro (benzine en avondmaal) Sara: Bij je ouders gaan eten, bespaart jou wel geld, maar niet aan je ouders. Dan is het een beetje dubbel. Het is wel goed voor je sociale leven want je ziet je familie terug. Je kan ook eens mensen bij jou thuis ontvangen en zij kunnen jou eens uitnodigen, in plaats van altijd op restaurant te gaan. Je kan daar heel creatief in zijn. Mijn moeder gaf me gisteren nog een paar dozen zelfgemaakte soep mee: mijn middagmaal deze week. s Avonds eet ik nog wat pasta die ik ingevroren had. En na mijn sportieve inspanning, lopen in de buurt, drink ik een glaasje wijn, met mijn huisgenote. Met haar bespreek ik hoe ik nog zuiniger kan leven zonder echt aan grote luxe in te boeten. Ik besluit mijn normale zicht- en spaarrekening op te zeggen en te kiezen voor een internetrekening. Voor de normale zicht- en spaarrekeningen betaal je namelijk jaarlijks een bepaalde bijdrage. Bespaard: 60 euro (5 dagen soep = ± 10 euro / 1x kliekjes = 2 euro / al geopende fles wijn = 2 euro / opzeggen zichtrekening = ± 40 euro per jaar) Sara: Door kliekjes niet weg te gooien, bespaar je elke maand tientallen euro s. Kook ook af en toe eens voor twee dagen. Ga aan de slag met je gevulde voorraadkast. Of organiseer een diepvriesfeestje met je vrienden. Maak boodschappenlijstjes en doe één keer per week grote boodschappen: op die manier worden verleidingen tot een minimum beperkt. Het kiezen voor een internetrekening is een slimme actie waarmee je meteen heel wat geld bespaart. Weinig tijd om uitgebreid te eten vandaag. Enkele boterhammen moeten volstaan, want na het werk moet ik me naar het fitnesscentrum reppen. Op dinsdagavond volg ik Zumba met een vriendin. Per les is dat 10 euro. Normaal neem ik de wagen, maar ik ben extra sportief en neem de fiets. Mijn beurtenkaart is net leeg en ik moet dus 10 euro dokken. Maar dit wil ik echt niet opgeven. Naar goede gewoonte beëindigen we onze sportactiviteit met een wijntje op het terras van mijn vriendin. Heerlijk. Bespaard: 0,50 euro (benzine / 10 euro uitgegeven, maar die heeft me persoonlijke winst opgeleverd.) Sara: Slim en positief dat je jezelf niet alle leuke dingen ontzegt. Het is belangrijk om je batterijen regelmatig op te laden. Tip: ga volgende keer eens in het bos joggen, dat is gratis! Vanavond heb ik afgesproken met enkele oud-collega s in Brussel. Gelukkig gaan we niet eten, we gaan enkel iets drinken. Ik spreek af met een oud-collega, die bij mij in de buurt woont, om samen te rijden. Op die manier delen we de kosten van de benzine. Van een bijdrage wil ze niets weten, dus trakteer ik haar op een drankje. Ik voorzie een budget van 10 euro. Dat is niet heel erg veel, maar meer moet dat niet zijn op een weekavond. Bespaard: 21 euro (benzine + 10 euro die ik nu niet heb uitgegeven omdat ik nu vooraf een budget voor mijn avondje uit had vastgelegd.) Sara: Zoek op internet het goedkoopste tankstation in de buurt. Tank niet op de autostrade, dat is duurder. Carpoolen is ook slim: zowel voor het milieu als voor je portefeuille. Vandaag besluit ik om enkele energievreters een halt toe te roepen. Dit komt niet enkel mijn portefeuille ten goede, maar ook die van mijn huisgenote Anneleen én het milieu. Ik schakel de oven, die we niet dagelijks gebruiken, uit. Weg klok. De oplader van mijn iphone haal ik vanaf vandaag na het opladen uit het stopcontact, net als de stekkers van de televisie en de digibox. Zonder het te beseffen bespaarden we al op bepaalde zaken: we hebben geen droogkast, ons toilet heeft een spaarknop, ik poets mijn tanden onder de douche en een badje nemen doe ik zelden. De Brittakan haalde ik een tijdje geleden in huis: ik drink enkel kraantjeswater. Een collega bezorgt me trouwens elke dag de Metro, de krant die je geen cent kost. Bespaard: 260 euro (krantenabonnement) Sara: De waaklampjes van onze toestellen zijn energievreters, met de digibox op kop. Een verdeelstekker met een aan en uitknop helpt ook. Een droogrek, de wind en de zon zijn je gratis droogkast. Zeg kranten en weekbladen op die je niet leest, lees ze op het internet of geef kranten door

0-3 maanden zwanger. Zwanger. Deel 1

0-3 maanden zwanger. Zwanger. Deel 1 Zwanger Ik was voor het eerst zwanger. Ik voelde het meteen. Het kon gewoon niet anders. Het waren nog maar een paar cellen in mijn buik. Toch voelde ik het. Deel 1 0-3 maanden zwanger Veel te vroeg kocht

Nadere informatie

Ben jij een kind van gescheiden ouders? Dit werkboekje is speciaal voor jou!

Ben jij een kind van gescheiden ouders? Dit werkboekje is speciaal voor jou! Hallo Ben jij een kind van gescheiden ouders? Dit werkboekje is speciaal voor jou Als je ouders uit elkaar zijn kan dat lastig en verdrietig zijn. Misschien ben je er boos over of denk je dat het jouw

Nadere informatie

Verhaal: Jozef en Maria

Verhaal: Jozef en Maria Verhaal: Jozef en Maria Er was eens een vrouw, Maria. Maria was een heel gewone jonge vrouw, net zo gewoon als jij en ik. Toch had God haar uitgekozen om iets heel belangrijks te doen. Iets wat de hele

Nadere informatie

Lindsay. Mama worden. De weg naar geluk via ivf

Lindsay. Mama worden. De weg naar geluk via ivf Lindsay Mama worden De weg naar geluk via ivf 1 Uit mijn dagboek (1) Mijn verhaal begint in 2004. Ik wil een kind. Ik verlang naar een kind. De tijd is er rijp voor. Mijn vorige relatie gaat het vierde

Nadere informatie

Het is de familieblues. Je kent dat gevoel vast wel. Je zit aan je familie vast. Voor altijd ben je verbonden met je ouders, je broers, je zussen.

Het is de familieblues. Je kent dat gevoel vast wel. Je zit aan je familie vast. Voor altijd ben je verbonden met je ouders, je broers, je zussen. De familieblues Tot mijn 15e noemde ik mijn ouders papa en mama. Daarna niet meer. Toen noemde ik mijn vader meester. Zo noemde hij zich ook als hij lesgaf. Hij was leraar Engels op een middelbare school.

Nadere informatie

Oplossingsgerichte vragen (Het Spel van Oplossingen IKB & TS)

Oplossingsgerichte vragen (Het Spel van Oplossingen IKB & TS) Oplossingsgerichte vragen (Het Spel van Oplossingen IKB & TS) Stel dat dat (te grote wonder) gebeurt, ik betwijfel of dat zal gebeuren, maar stel je voor dat, wat zou je dan doen dat je nu niet doet? (p36)

Nadere informatie

Moeder worden, moeder zijn

Moeder worden, moeder zijn Moeder worden, moeder zijn Uitgeverij Eenvoudig Communiceren Postbus 10208 1001 EE Amsterdam Telefoon: (020) 520 60 70 Fax: (020) 520 60 61 E-mail: info@eenvoudigcommuniceren.nl Website: www.eenvoudigcommuniceren.nl

Nadere informatie

rapport ARBEIDSVERZUIM DOOR VRUCHTBAARHEIDSBEHANDELINGEN

rapport ARBEIDSVERZUIM DOOR VRUCHTBAARHEIDSBEHANDELINGEN Presentatie Freya bij overhandiging o rapport ARBEIDSVERZUIM DOOR VRUCHTBAARHEIDSBEHANDELINGEN Den Haag, 19 maart 2009 De praktijk aan het woord Wat is de aanleiding. a anleiding. Ongeveer een jaar geleden

Nadere informatie

Moeders voor Moeders

Moeders voor Moeders Moeders voor Moeders Nu jullie weten dat ik zwanger ben, wil ik hier zeker vaker op terug gaan komen. Jullie hebben mijn verhaal kunnen lezen over de moeite die ik heb moeten doen om zwanger te worden.

Nadere informatie

Zaken voor mannen. Verhalen van mannen met epilepsie

Zaken voor mannen. Verhalen van mannen met epilepsie Zaken voor mannen Verhalen van mannen met epilepsie Introductie Niet alle mannen vinden het prettig om over hun gezondheid te praten. Ieder mens is anders. Elke man met epilepsie ervaart zijn epilepsie

Nadere informatie

Niet veel mensen krijgen deze ziekte en sommige volwassenen hebben er vaak nog nooit van gehoord of weten er weinig vanaf.

Niet veel mensen krijgen deze ziekte en sommige volwassenen hebben er vaak nog nooit van gehoord of weten er weinig vanaf. Je leest waarschijnlijk dit boekje omdat je mama of papa of iemand anders speciaal in je familie Amyotrofische Lateraal Sclerose heeft. Het is een lang woord en het wordt vaak afgekort tot ALS. Niet veel

Nadere informatie

WANNEER EEN SPECIAAL IEMAND ALS HEEFT

WANNEER EEN SPECIAAL IEMAND ALS HEEFT WANNEER EEN SPECIAAL IEMAND ALS HEEFT 1 Je leest waarschijnlijk dit boekje omdat je mama of papa of iemand anders speciaal in je familie Amyotrofische Laterale Sclerose heeft. Het is een lang woord en

Nadere informatie

Neus correctie 2012. Aanleiding. Intake gesprek. Stap 1: Wat gaan we doen

Neus correctie 2012. Aanleiding. Intake gesprek. Stap 1: Wat gaan we doen Neus correctie 2012 Aanleiding Al een tijdje heb ik last van mijn neus. Als kind van een jaar of 5 kreeg ik een schep tegen mijn neus, wat er waarschijnlijk voor heeft gezorgd dat mijn neus brak. Als kind

Nadere informatie

HET BELANGRIJKSTE OM TE WETEN OM MEER ZELFVERTROUWEN TE KRIJGEN

HET BELANGRIJKSTE OM TE WETEN OM MEER ZELFVERTROUWEN TE KRIJGEN HET BELANGRIJKSTE OM TE WETEN OM MEER ZELFVERTROUWEN TE KRIJGEN Gratis PDF Beschikbaar gesteld door vlewa.nl Geschreven door Bram van Leeuwen Versie 1.0 INTRODUCTIE Welkom bij deze gratis PDF! In dit PDF

Nadere informatie

We hebben verleden week nog gewinkeld. Toen wisten we het nog niet. De kinderbijslag was binnen en ik mocht voor honderd euro kleren uitkiezen.

We hebben verleden week nog gewinkeld. Toen wisten we het nog niet. De kinderbijslag was binnen en ik mocht voor honderd euro kleren uitkiezen. Woensdag Ik denk dat ik gek word! Dat moet wel, want ik heb net gehoord dat mijn moeder kanker heeft. Niet zomaar een kankertje dat met een chemo of bestraling overgaat. Nee. Het zit door haar hele lijf.

Nadere informatie

HET VERHAAL VAN KATRIN

HET VERHAAL VAN KATRIN HET VERHAAL VAN KATRIN Katrin begon heroïne te gebruiken toen ze ongeveer 12 was. In het begin deed ze dat nog af en toe. We hadden er niet genoeg geld voor. Door een ingrijpende gebeurtenis ging ze steeds

Nadere informatie

MANIEREN OM MET OUDERPARTICIPATIE OM TE GAAN

MANIEREN OM MET OUDERPARTICIPATIE OM TE GAAN Blijf kalm; Verzeker je ervan dat je de juiste persoon aan de lijn hebt; Zeg duidelijk wie je bent en wat je functie is; Leg uit waarom je belt; Geef duidelijke en nauwkeurige informatie en vertel hoe

Nadere informatie

FOUT VRIENDJE? PAS OP! Hulp. Internet. Heb je vragen? Bel dan naar Meldpunt Jeugdprostitutie, tel.: 0900 044 33 22.

FOUT VRIENDJE? PAS OP! Hulp. Internet. Heb je vragen? Bel dan naar Meldpunt Jeugdprostitutie, tel.: 0900 044 33 22. PAS OP! Hulp Heb je vragen? Bel dan naar Meldpunt Jeugdprostitutie, tel.: 0900 044 33 22. Internet Wil je meer lezen? Kijk op www.jipdenhaag.nl/loverboys En test jezelf op www.loverboytest.nl Dit is een

Nadere informatie

Info. Aanraken, knuffelen en meer... Informatie voor cliënten. Expertisecentrum voor epilepsie en slaapgeneeskunde

Info. Aanraken, knuffelen en meer... Informatie voor cliënten. Expertisecentrum voor epilepsie en slaapgeneeskunde Info Aanraken, knuffelen en meer... Informatie voor cliënten Expertisecentrum voor epilepsie en slaapgeneeskunde Inhoud INHOUD 1. Waar gaat het over 3 2. Aanraken 4 3. Hoe noem jij dat? 5 4. Baas over

Nadere informatie

Met verdere vragen of voor meer concrete informatie over eicel- en spermadonatie kan u steeds terecht op onze website: www.demaakbaremens.

Met verdere vragen of voor meer concrete informatie over eicel- en spermadonatie kan u steeds terecht op onze website: www.demaakbaremens. Met verdere vragen of voor meer concrete informatie over eicel- en spermadonatie kan u steeds terecht op onze website: www.demaakbaremens.org ALGEMENE INFORMATIE Wat is eicel- of spermadonatie? Bij eicel-

Nadere informatie

Lisa Van Damme. Ik hou ervan om het juiste moment af te wachten!

Lisa Van Damme. Ik hou ervan om het juiste moment af te wachten! 2 portfolio Lisa Van Damme Lisa Van Damme begon, geïnspireerd door sociaal geëngageerde fotografen, op 17-jarige leeftijd aan een studie fotografie. Voor haar is fotografie meer dan een doel; het is eerst

Nadere informatie

l Wouter mag Floor niet slaan. l Wouter mag geen alcohol drinken (geen druppel!).

l Wouter mag Floor niet slaan. l Wouter mag geen alcohol drinken (geen druppel!). 3. Net keek mama heel beteuterd toen ze me een nachtzoen kwam geven. Vind je het echt erg dat ik zoveel moet werken? vroeg ze. Wat moest ik daarop zeggen? Ze keek zo droevig! Valt wel mee, hoor, zei ik.

Nadere informatie

Zwangerschapsdiabetes

Zwangerschapsdiabetes Zwangerschapsdiabetes Zwangerschapsdiabetes U bent zwanger en halverwege de zwangerschap krijgt u te horen dat u diabetes heeft. Er komt dan veel op u af. U wilt weten wat zwangerschapsdiabetes precies

Nadere informatie

KIEZEN VOOR WERK: HANDLEIDING

KIEZEN VOOR WERK: HANDLEIDING CASUS: AMINA Alle vrijheid die ik in Turkije had verdwijnt. Ik voelde me opgesloten en depressief. Toen ik mijn man leerde kennen ben ik misschien te veel van dingen uitgegaan en heb ik te weinig gevraagd.

Nadere informatie

Borstkanker ''Angst voor het onbekende''

Borstkanker ''Angst voor het onbekende'' Borstkanker ''Angst voor het onbekende'' Borstkanker ''Angst voor het onbekende'' Ellen Wagter-Streep Schrijver: Ellen Wagter-Streep ISBN: 9789402129663 Ellen Wagter-Streep Inhoud Inhoud... 05 Voorwoord...

Nadere informatie

hoe we onszelf zien, hoe we dingen doen, hoe we tegen de toekomst aankijken. Mijn vader en moeder luisteren nooit naar wat ik te zeggen heb

hoe we onszelf zien, hoe we dingen doen, hoe we tegen de toekomst aankijken. Mijn vader en moeder luisteren nooit naar wat ik te zeggen heb hoofdstuk 8 Kernovertuigingen Kernovertuigingen zijn vaste gedachten en ideeën die we over onszelf hebben. Ze helpen ons te voorspellen wat er gaat gebeuren en te begrijpen hoe de wereld in elkaar zit.

Nadere informatie

Lia (21) is klaar met krassen en wil taboe doorbreken - Samenle...

Lia (21) is klaar met krassen en wil taboe doorbreken - Samenle... ! Lia (21) is klaar met krassen en wil taboe doorbreken 04/01/19 om 07:15 Bijgewerkt op 14/02/19 om 11:09 Redactie KW (//kw.be/auteurs/redactie-kw-11.html) Lia is 12 als ze begint met zichzelf te snijden.

Nadere informatie

DOSSIER >>> Wat is een. goede papa? DOSSIER

DOSSIER >>> Wat is een. goede papa? DOSSIER DOSSIER >>> Wat is een DOSSIER goede papa? 42 PSYCHOLOGIES MAGAZINE april 2014 Beter in je vel op het werk Nu de strenge maar afwezige vader definitief heeft afgedaan is het voor papa s zoeken naar een

Nadere informatie

Een miskraam of bloedverlies in de eerste maanden van de zwangerschap

Een miskraam of bloedverlies in de eerste maanden van de zwangerschap Een miskraam of bloedverlies in de eerste maanden van de zwangerschap Wat is een miskraam? Een miskraam is het verlies van een vroege zwangerschap in de eerste vier maanden. Vaginaal bloedverlies is vaak

Nadere informatie

U schrijft ook dat wij Belgen bang zijn voor elkaar. Hoezo?

U schrijft ook dat wij Belgen bang zijn voor elkaar. Hoezo? Wablieft praat met Paul Verhaeghe De maatschappij maakt mensen ziek Materieel hebben we het nog nooit zo goed gehad. De meesten van ons hebben een inkomen, een dak boven ons hoofd Toch voelen veel mensen

Nadere informatie

WERKBLADEN Seksuele intimidatie

WERKBLADEN Seksuele intimidatie WERKBLADEN Seksuele intimidatie 1 Waarom dit boekje? 1.1 Zet een rondje om het goede antwoord. Seksuele intimidatie komt vaak voor. Ja Nee Seksuele intimidatie komt weinig voor. Ja Nee Mannen worden vaker

Nadere informatie

dat we ervoor moeten zorgen dat dit met zo weinig mogelijk complicaties gepaard gaat.

dat we ervoor moeten zorgen dat dit met zo weinig mogelijk complicaties gepaard gaat. Waar komt uw interesse voor de gynaecologie vandaan? Ik ben aanvankelijk geïnteresseerd geraakt in de verloskunde en gynaecologie toen ik geneeskunde studeerde. En dan vooral in het samenspel van de hormonen.

Nadere informatie

Doorzetten voor vervulling kinderwens zaterdag, 21 maart 2015 11:18

Doorzetten voor vervulling kinderwens zaterdag, 21 maart 2015 11:18 WILLEMSTAD Ze moesten even geduld hebben. De ouders van de jongenstweeling die donderdag bij de voorlichting waren over In Vitro Fertilisatie (IVF). Georganiseerd door de gynaecologenpraktijk Emmacare,

Nadere informatie

Samenvatting Mensen ABC

Samenvatting Mensen ABC Samenvatting Mensen ABC Week 1ABC: Wie zijn wij? Info: Wie zijn wij mensen Mensen zijn verschillend. Iedereen is anders, niemand is hetzelfde. Dat noem je uniek. Een mens heeft een skelet van botten. Daarom

Nadere informatie

intracytoplasmatische sperma-injectie (ICSI)

intracytoplasmatische sperma-injectie (ICSI) patiënteninformatie intracytoplasmatische sperma-injectie (ICSI) ICSI is een afkorting van intracytoplasmatische sperma-injectie. ICSI is een vorm van reageerbuisbevruchting. Bij een ICSI-behandeling brengt

Nadere informatie

Dino en het ei. Duur activiteit: 30 minuten Lesdoelen: De kleuters: kunnen een prent linken aan een tekst; kunnen het verhaal navertellen.

Dino en het ei. Duur activiteit: 30 minuten Lesdoelen: De kleuters: kunnen een prent linken aan een tekst; kunnen het verhaal navertellen. Dino en het ei Bibliografie: Demyttenaere, B. (2004). Dino en het ei. Antwerpen: Standaard. Thema: niet alles is steeds wat het lijkt, illusies Korte inhoud: Elke nacht staat er een groot wit ei tussen

Nadere informatie

De weerspiegelingen van een te vroeg geboren bijzondere tweeling

De weerspiegelingen van een te vroeg geboren bijzondere tweeling De weerspiegelingen van een te vroeg geboren bijzondere tweeling De weerspiegelingen van een te vroeg geboren bijzondere tweeling t Kan verkeren Birgitta van der Pol-Lucas Schrijver: Birgitta van der

Nadere informatie

Kinderkerstfeest van de Kindernevendienst 26 december Kerstverhaal

Kinderkerstfeest van de Kindernevendienst 26 december Kerstverhaal Kinderkerstfeest van de Kindernevendienst 26 december 2016 Kerstverhaal Heel lang geleden was er een jonge vrouw, Maria. Zij woonde in het dorpje Nazareth. Maria was een heel gewone vrouw, net zo gewoon

Nadere informatie

E-PAPER. Drie praktische tips om je werk als apothekersassistent(e) leuker te maken!

E-PAPER. Drie praktische tips om je werk als apothekersassistent(e) leuker te maken! Dé expert in praktische apotheektrainingen E-PAPER Drie praktische tips om je werk als apothekersassistent(e) leuker te maken! 1 Inhoudsopgave De cliënt en ik 3 Weet jij nog waarom je in de apotheek wilde

Nadere informatie

Maatschappelijk werk (alweer)

Maatschappelijk werk (alweer) Maatschappelijk werk (alweer) Na mijn tweede miskraam heb ik toch weer besloten om het er op te wagen naar maatschappelijk werk te gaan. Ik vond de stap echt wel heel zwaar, want ik hou er niet zo van.

Nadere informatie

O, antwoordde ik. Verder zei ik niets. Ik ging vlug de keuken weer uit en zonder eten naar school.

O, antwoordde ik. Verder zei ik niets. Ik ging vlug de keuken weer uit en zonder eten naar school. Voorwoord Susan schrijft elke dag in haar dagboek. Dat dagboek is geen echt boek. En ook geen schrift. Susans dagboek zit in haar tablet, een tablet van school. In een map die Moeilijke Vragen heet. Susan

Nadere informatie

Voel je vrij en liefdevol 7 oefeningen

Voel je vrij en liefdevol 7 oefeningen Voel je vrij en liefdevol 7 oefeningen Soms voel je je gevangen door het leven. Vastgezet door de drukte, en beklemd in je eigen hoofd. Je voelt je niet vrij en je voelt geen liefde. Met deze tips breng

Nadere informatie

Lesbrief. Moeder worden, moeder zijn - Daphne Deckers

Lesbrief. Moeder worden, moeder zijn - Daphne Deckers Lesbrief Moeder worden, moeder zijn - Daphne Deckers Doe meer met Leeslicht! Bij een aantal boeken in de serie Leeslicht kunt u een gratis lesbrief downloaden van www.eenvoudigcommuniceren.nl. In deze

Nadere informatie

Dit boek heeft het keurmerk Makkelijk Lezen gekregen. Wilt u meer weten over dit keurmerk kijk dan op de website: www.stichtingmakkelijklezen.nl.

Dit boek heeft het keurmerk Makkelijk Lezen gekregen. Wilt u meer weten over dit keurmerk kijk dan op de website: www.stichtingmakkelijklezen.nl. Chatten Dit boek heeft het keurmerk Makkelijk Lezen gekregen. Wilt u meer weten over dit keurmerk kijk dan op de website: www.stichtingmakkelijklezen.nl. Colofon Een uitgave van Eenvoudig Communiceren

Nadere informatie

Kinderen uit familiehuwelijken

Kinderen uit familiehuwelijken Een gezonde baby Kinderen uit familiehuwelijken D e geboorte van je baby is een van de mooiste momenten in je leven. 9 maanden kijk je er naar uit en natuurlijk hoop je dat je kind gezond is. Gelukkig

Nadere informatie

Medischwetenschappelijk. onderzoek. Algemene informatie voor de proefpersoon

Medischwetenschappelijk. onderzoek. Algemene informatie voor de proefpersoon Medischwetenschappelijk onderzoek Algemene informatie voor de proefpersoon Inhoud Inleiding 5 Medisch-wetenschappelijk onderzoek 6 Wat is medisch-wetenschappelijk onderzoek? Wat zijn proefpersonen? Wie

Nadere informatie

4 Denken. in het park een keer gebeten door een hond. Als Kim een hond ziet wil ze hem graag aaien. Als

4 Denken. in het park een keer gebeten door een hond. Als Kim een hond ziet wil ze hem graag aaien. Als 4 Denken In dit hoofdstuk vertellen we hoe jij om kan gaan met je gedachten. Veel gedachten maak je zelf. Ze bepalen hoe jij je voelt. We geven tips hoe jij jouw gedachten en gevoelens zelf kunt sturen.

Nadere informatie

Lesbrief. De familieblues Yvonne Kroonenberg

Lesbrief. De familieblues Yvonne Kroonenberg Lesbrief De familieblues Yvonne Kroonenberg Doe meer met Leeslicht! Bij een aantal boeken in de serie Leeslicht kunt u een gratis lesbrief downloaden van www.eenvoudigcommuniceren.nl. In deze lesbrief

Nadere informatie

Tête-à-tête. Tijdens mijn vierde zwangerschap, ben ik voor het eerst getest op zwangerschapsdiabetes. Ik bleek positief.

Tête-à-tête. Tijdens mijn vierde zwangerschap, ben ik voor het eerst getest op zwangerschapsdiabetes. Ik bleek positief. 5 Tijdens mijn vierde zwangerschap, ben ik voor het eerst getest op zwangerschapsdiabetes. Ik bleek positief. ANN DE MIDDELAER 28/7/1971 Maatschappelijk assistent Tête-à-tête ANN DE MIDDELAER Het project

Nadere informatie

Wie zijn jouw vrienden? Opdracht:

Wie zijn jouw vrienden? Opdracht: Wie zijn jouw vrienden? Opdracht: 1. Maak een spinnenweb van jouw belangrijkste vrienden. 2. Schrijf er telkens bij waar je die vriend hebt leren kennen. 3. Schrijf de meest positieve eigenschap als vriend

Nadere informatie

Jouw superrelatie start nu!

Jouw superrelatie start nu! Jouw superrelatie start nu! Inleiding Herinner jij je je eerste liefde nog? Was je ook zo ontzettend verliefd? Je kon aan niets anders meer denken. Je hoofd en hart stroomden helemaal over. Je had de meest

Nadere informatie

TITEL ACTIVITEIT + beschrijving: filosofisch gesprek over geloven.

TITEL ACTIVITEIT + beschrijving: filosofisch gesprek over geloven. TITEL ACTIVITEIT + beschrijving: filosofisch gesprek over geloven. Beginsituatie: De lln doen als inleiding op het project rond geloven en de kerkwandeling, een filosofisch gesprek. Er komen verschillende

Nadere informatie

WAAROM DIT BOEKJE? VERBODEN

WAAROM DIT BOEKJE? VERBODEN WAAROM DIT BOEKJE? Dit boekje gaat over seksuele intimidatie op het werk. Je hebt te maken met seksuele intimidatie als een collega je steeds aanraakt. Of steeds grapjes maakt over seks. Terwijl je dat

Nadere informatie

Wij weten hoe het voelt

Wij weten hoe het voelt www.freya.nl Twitter: @Freya_NL facebook.com/freyanl Wij weten hoe het voelt Om je heen lijkt iedereen zomaar kinderen te krijgen. Bij jou blijft die zo gewenste zwangerschap uit. Bij Freya weten we als

Nadere informatie

MEER DAN 700 WENSEN VOOR VERJAARDAGEN

MEER DAN 700 WENSEN VOOR VERJAARDAGEN MEER DAN 700 WENSEN VOOR VERJAARDAGEN Omslag: Drukwerk: Danny Demeersseman Nevelland Graphics Copyright 2014 Danny Demeersseman www.wensen.eu Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar

Nadere informatie

[PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster

[PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster [PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster! Hoofdzaken Ster Copyright EffectenSter BV 2014 Hoofdzaken Ster SOCIALE VAARDIGHEDEN VERSLAVING DOELEN EN MOTIVATIE 10 9 8 10 9 8 7 6 4 3 2 1 7 6 4 3 2 1 10 9

Nadere informatie

Schrijver: KAT Coverontwerp: MTH ISBN: 9 789402 123678 <Katelyne>

Schrijver: KAT Coverontwerp: MTH ISBN: 9 789402 123678 <Katelyne> Schrijver: KAT Coverontwerp: MTH ISBN: 9 789402 123678 Inleiding Timo is een ander mens geworden door zijn grote vriend Tommy. Toch was het niet altijd zo geweest, Timo had Tommy gekregen voor

Nadere informatie

Verslag van een ervaringsdeskundige. Nu GAP-deskundige.

Verslag van een ervaringsdeskundige. Nu GAP-deskundige. Burn out Verslag van een ervaringsdeskundige. Nu GAP-deskundige. Ik was al een tijd druk met mijn werk en mijn gezin. Het viel mij zwaar, maar ik moest dit van mezelf doen om aan de omgeving te laten zien

Nadere informatie

JONGENS VERSUS MEISJES

JONGENS VERSUS MEISJES 1 JONGENS VERSUS MEISJES Een verfrommeld briefje Woensdagmiddag. Even rust. Dacht ik. Maar neen, ik moest zeker nog bij oma en opa langs en enkele foto s sorteren uit hun kinder- en jonge jaren, hun huwelijk

Nadere informatie

Inhoud. 1 Wil je wel leren? 2 Kun je wel leren? 3 Gebruik je hersenen! 4 Maak een plan! 5 Gebruik trucjes! 6 Maak fouten en stel vragen!

Inhoud. 1 Wil je wel leren? 2 Kun je wel leren? 3 Gebruik je hersenen! 4 Maak een plan! 5 Gebruik trucjes! 6 Maak fouten en stel vragen! 1 Wil je wel leren? Opdracht 1a Wat heb jij vanzelf geleerd? 7 Opdracht 1b Van externe naar interne motivatie 7 Opdracht 1c Wat willen jullie graag leren? 8 2 Kun je wel leren? Opdracht 2a Op wie lijk

Nadere informatie

Seksualiteit bij jongeren met een (chronische) aandoening

Seksualiteit bij jongeren met een (chronische) aandoening Seksualiteit bij jongeren met een (chronische) aandoening Op de polikliniek van het Universitair Kinderziekenhuis St Radboud ziekenhuis willen wij je met deze folder informatie geven over seksualiteit

Nadere informatie

narratieve zorg Elder empowering the elderly

narratieve zorg Elder empowering the elderly narratieve zorg Elder empowering the elderly huisbezoek 1: KENNISMAKING - 2 - KENNISMAKING - huisbezoek 1- a kennismaking huisbezoek 1: KENNISMAKING a vertrouwelijkheid individueel in teamverband naar

Nadere informatie

Onderzoek Alcohol en Zwangerschap

Onderzoek Alcohol en Zwangerschap Pagina 1 Onderzoek Alcohol en Zwangerschap Juni 2011 - Nieuwsbrief Nr 3 Beste verloskundige en assistente, Dit is de derde nieuwsbrief over het onderzoek Alcohol en Zwangerschap van het Nederlands Instituut

Nadere informatie

Als paarden konden spreken

Als paarden konden spreken Als paarden konden spreken Eerste druk, maart 2012 2012 Julie Beirens isbn: 978-90-484-2338-5 nur: 285 Uitgever: Free Musketeers, Zoetermeer www.freemusketeers.nl Hoewel aan de totstandkoming van deze

Nadere informatie

2 Ik en autisme VOORBEELDPAGINA S

2 Ik en autisme VOORBEELDPAGINA S 2 Ik en autisme In het vorige hoofdstuk is verteld over sterke kanten die mensen met autisme vaak hebben. In dit hoofdstuk vertellen we over autisme in het algemeen. We beginnen met een stelling. In de

Nadere informatie

Er zijn mensen nodig met nieuwe fantasie

Er zijn mensen nodig met nieuwe fantasie Er zijn mensen nodig met nieuwe fantasie Ervaringen, belevenissen, vragen in woorden gevangen om die woorden weer vrij te laten in nieuwe ervaringen, belevenissen, vragen. Marcel Zagers www.meerstemmig.nl

Nadere informatie

Een gelukkige huisvrouw

Een gelukkige huisvrouw Een gelukkige huisvrouw Voordat ik zwanger was, was ik een gelukkige huisvrouw, ik had alles wat ik wilde. En daarvoor hoefde ik geen dag te werken. Want werken, dat deed mijn man Harry al. Harry zat in

Nadere informatie

De stappendans van oplossingsgericht werken Voorbeeld van een onlinegesprek

De stappendans van oplossingsgericht werken Voorbeeld van een onlinegesprek De stappendans van oplossingsgericht werken Voorbeeld van een onlinegesprek Onderstaand gesprek illustreert de beweeglijkheid van het oplossingsgericht werken. De kleuren geven de bewegingen aan in het

Nadere informatie

Er was eens een Kleine Ziel die tegen God zei: Ik weet wie ik ben, ik ben het licht net als alle andere zielen.

Er was eens een Kleine Ziel die tegen God zei: Ik weet wie ik ben, ik ben het licht net als alle andere zielen. Een klein gesprekje met God Er was eens een Kleine Ziel die tegen God zei: Ik weet wie ik ben, ik ben het licht net als alle andere zielen. God lachte breed. Dat is waar!, zei God. Jij bent ook het licht.

Nadere informatie

DRIE GOUDEN TIPS om "Nee" te leren zeggen tegen alles wat je niet meer wilt. Kies voor het leven dat jij wilt hebben.

DRIE GOUDEN TIPS om Nee te leren zeggen tegen alles wat je niet meer wilt. Kies voor het leven dat jij wilt hebben. DRIE GOUDEN TIPS om "Nee" te leren zeggen tegen alles wat je niet meer wilt. Kies voor het leven dat jij wilt hebben. Chantal Smeets 1 INHOUDSOPGAVE 1. VOORWOORD... 3 2. INLEIDING... 4 3. DRIE GOUDEN TIPS...

Nadere informatie

Sylvia Vanden Heede De kooi

Sylvia Vanden Heede De kooi DE KOOI Met dank aan Michaël Vanden Heede, Frederiek Le Comte en Alain Remue om na te lezen en advies te geven Sylvia Vanden Heede De kooi 2013 Sylvia Vanden Heede & Uitgeverij Vrijdag Jodenstraat 16,

Nadere informatie

Boek en workshop over het verlies van een broer of zus. Een broertje dood. Door Corine van Zuthem

Boek en workshop over het verlies van een broer of zus. Een broertje dood. Door Corine van Zuthem Het overlijden van een broer of zus is een ingrijpende gebeurtenis. Toch wordt het onderwerp in de rouwliteratuur doodgezwegen. Tot verbazing van Minke Weggemans. De pastoraal therapeute schreef er daarom

Nadere informatie

SOCIALE VAARDIGHEDEN MET AFLATOUN

SOCIALE VAARDIGHEDEN MET AFLATOUN SOCIALE VAARDIGHEDEN MET AFLATOUN Dit thema is opgesplitst in drie delen; gevoelens, ruilen en familie. De kinderen gaan eerst aan de slag met gevoelens. Ze leren omgaan met de gevoelens van anderen. Daarna

Nadere informatie

Lekker ding. Maar Anita kijkt boos. Hersendoden zijn het!, zegt ze. Die Jeroen is de ergste. Ik kijk weer om en zie hem meteen zitten.

Lekker ding. Maar Anita kijkt boos. Hersendoden zijn het!, zegt ze. Die Jeroen is de ergste. Ik kijk weer om en zie hem meteen zitten. Lekker ding Pas op!, roept Anita. Achter je zitten de hersendoden! Ik kijk achterom. Achter ons zitten twee jongens en drie meisjes hun boterhammen te eten. Ze zijn gevaarlijk, zegt Anita. Ze schudt haar

Nadere informatie

1. Joris. Voor haar huis remt Roos. Ik ben er. De gordijnen beneden zijn weer dicht.

1. Joris. Voor haar huis remt Roos. Ik ben er. De gordijnen beneden zijn weer dicht. 1. Joris Hé Roos, fiets eens niet zo hard. Roos schrikt op en kijkt naast zich. Recht in het vrolijke gezicht van Joris. Joris zit in haar klas. Ben je voor mij op de vlucht?, vraagt hij. Wat een onzin.

Nadere informatie

Inhoud. Aan jou de keuze 7. Niet alleen maar een boek 187. Auteurs 191. Dankwoord 197

Inhoud. Aan jou de keuze 7. Niet alleen maar een boek 187. Auteurs 191. Dankwoord 197 Inhoud Aan jou de keuze 7 D/2012/45/239 - isbn 978 94 014 0183 8 - nur 248 Tweede druk Vormgeving omslag en binnenwerk: Nanja Toebak, s-hertogenbosch Illustraties omslag en binnenwerk: Marcel Jurriëns,

Nadere informatie

Zondag 6 maart 2016, 10.00 uur Jeugddienst. Voorganger: ds. Bert de Wit

Zondag 6 maart 2016, 10.00 uur Jeugddienst. Voorganger: ds. Bert de Wit Preek Zondag 6 maart 2016, 10.00 uur Jeugddienst Thema: @Home Voorganger: ds. Bert de Wit Schriftlezing: Lucas 15:11-32 Een vader had twee zonen zo begint het verhaal. Met de beschrijving van een gezin.

Nadere informatie

Inhoud. Mijn leven. de liefde en ik

Inhoud. Mijn leven. de liefde en ik Inhoud Inleiding...3 Hoofdstuk 1 Gevoelens... 4 Hoofdstuk 2 Ontmoeten... 6 Hoofdstuk 3 Verliefd... 8 Hoofdstuk 4 Date... 10 Hoofdstuk 5 Verkering... 12 Hoofdstuk 6 Intimiteit... 14 Hoofdstuk 7 Seks...

Nadere informatie

Alcohol, Roken en opvoeding

Alcohol, Roken en opvoeding Alcohol, Roken en opvoeding Uw kind in klas 1 van het voortgezet onderwijs Als kinderen naar het voortgezet onderwijs gaan, verandert er veel in hun leven. Ze krijgen andere interesses en hun vriendengroep

Nadere informatie

Elke miskraam is anders (deel 2)

Elke miskraam is anders (deel 2) Elke miskraam is anders (deel 2) Eindelijk zijn we twee weken verder en heb ik inmiddels de ingreep gehad waar ik op zat te wachten. In de tussen tijd dacht ik eerst dat ik nu wel schoon zou zijn, maar

Nadere informatie

Gefeliciteerd. De allerbelangrijkste regel als we het hebben over kinderen en honden is:

Gefeliciteerd. De allerbelangrijkste regel als we het hebben over kinderen en honden is: Gefeliciteerd. Je bent zwanger en je hebt één of meerdere honden. Het wordt jullie eerste kind. Je bent net bij de verloskundige geweest, het gaat goed met je kindje, en je hebt deze folder meegekregen.

Nadere informatie

Afwegingen bij de keuze voor ICSI. Polikliniek Gynaecologie Route 48

Afwegingen bij de keuze voor ICSI. Polikliniek Gynaecologie Route 48 Afwegingen bij de keuze voor ICSI Polikliniek Gynaecologie Route 48 0 De inhoud van deze voorlichtingsfolder is samengesteld door de Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie (NVOG). Deze folder

Nadere informatie

OptimaleGezondheid.com Training: Mini stress cursus 101, deel 1! Mini Cursus Anti-stress 101: Deel 1. Door Jack Boekhorst

OptimaleGezondheid.com Training: Mini stress cursus 101, deel 1! Mini Cursus Anti-stress 101: Deel 1. Door Jack Boekhorst Mini Cursus Anti-stress 101: Deel 1 Door Jack Boekhorst klantenservice@optimalegezondheid.com Pagina 1 Inleiding Zoals ik reeds in het artikel heb verteld, komen we er niet onderuit. Een stukje theorie

Nadere informatie

Gevaarlijke liefde. Weet jij wie die jongen is? Zit hij ook bij ons op school? Mooi hè, Kim? Maar wel duur! Ik geloof dat hij Ramon heet!

Gevaarlijke liefde. Weet jij wie die jongen is? Zit hij ook bij ons op school? Mooi hè, Kim? Maar wel duur! Ik geloof dat hij Ramon heet! Gevaarlijke liefde Gevaarlijke liefde In de pauze Mooi hè, Kim? Maar wel duur! Weet jij wie die jongen is? Zit hij ook bij ons op school? Als je verliefd wordt ben je in de wolken. Tegelijk voel je je

Nadere informatie

IN EEN HUIS IN GEMENGDE HOEVESTIJL

IN EEN HUIS IN GEMENGDE HOEVESTIJL I N T E R I E U R W Wonen op de Windrichtingen IN EEN HUIS IN GEMENGDE HOEVESTIJL Tekst: ANNEMIE WILLEMSE Foto s: JAN VERLINDE 22 TIJDLOOS TIJDLOOS 23 Na een zoektocht naar de ideale bouwgrond, gingen

Nadere informatie

JUST BE YOU.NL. Het mooiste wat je kunt worden is jezelf! 23 tips voor direct meer zelfvertrouwen. Marian Palsgraaf - www.justbeyou.

JUST BE YOU.NL. Het mooiste wat je kunt worden is jezelf! 23 tips voor direct meer zelfvertrouwen. Marian Palsgraaf - www.justbeyou. JUST BE YOU.NL Het mooiste wat je kunt worden is jezelf! 23 tips voor direct meer zelfvertrouwen Marian Palsgraaf - www.justbeyou.nl Het mooiste wat je kunt worden is jezelf. Mijn passie is mensen te helpen

Nadere informatie

Denkfouten. hoofdstuk 6. De pretbedervers. De zwarte bril

Denkfouten. hoofdstuk 6. De pretbedervers. De zwarte bril hoofdstuk 6 Denkfouten We hebben al gezien dat sommige van onze brandende automatische gedachten ons in de weg zitten. Ze geven ons een onprettig gevoel of weerhouden ons ervan dingen te doen. Het probleem

Nadere informatie

Reality Reeks Verwerkingsopdrachten. Mooi meisje Verliefd op een loverboy

Reality Reeks Verwerkingsopdrachten. Mooi meisje Verliefd op een loverboy Reality Reeks Verwerkingsopdrachten Mooi meisje Verliefd op een loverboy Lees blz. 3. Woont Laura in de stad of op het platteland? Hoe weet je dat? Lees blz. 5 en 7. Woont Laura s oma al lang op de boerderij?

Nadere informatie

VRAGENLIJSTEN GEZIN & OPVOEDING

VRAGENLIJSTEN GEZIN & OPVOEDING VG&O 0-3 VRAGENLIJSTEN GEZIN & OPVOEDING VERSIE VOOR PLEEGOUDERS VAN JEUGDIGEN VAN 0 T/M 3 JAAR NAAM JEUGDIGE: GEBOORTEDATUM: GESLACHT: INVULDATUM: MEETMOMENT: DEZE VRAGENLIJST IS INGEVULD DOOR: MAN PLEEGMOEDER

Nadere informatie

Weer naar school. De directeur stapt het toneel op. Goedemorgen allemaal, zegt hij. * In België heet een mentor klastitularis.

Weer naar school. De directeur stapt het toneel op. Goedemorgen allemaal, zegt hij. * In België heet een mentor klastitularis. Weer naar school Kim en Pieter lopen het schoolplein op. Het is de eerste schooldag na de zomervakantie. Ik ben benieuwd wie onze mentor * is, zegt Pieter. Kim knikt. Ik hoop een man, zegt ze. Pieter kijkt

Nadere informatie

Hij had dezelfde soort helm op als in het beeld vooraf...2 Mijn vader was verbaasd dat ik alles wist...3 Ik zat recht overeind in mijn bed te

Hij had dezelfde soort helm op als in het beeld vooraf...2 Mijn vader was verbaasd dat ik alles wist...3 Ik zat recht overeind in mijn bed te Hij had dezelfde soort helm op als in het beeld vooraf...2 Mijn vader was verbaasd dat ik alles wist...3 Ik zat recht overeind in mijn bed te kijken...4 De mensenmenigte opende zich in het midden...5 Toen

Nadere informatie

Aan de Schrans in Leeuwarden is één van de meest opvallende orthodontiepraktijken. van Noord-Nederland gevestigd. Daarin werkt

Aan de Schrans in Leeuwarden is één van de meest opvallende orthodontiepraktijken. van Noord-Nederland gevestigd. Daarin werkt Aan de Schrans in Leeuwarden is één van de meest opvallende orthodontiepraktijken van Noord-Nederland gevestigd. Daarin werkt orthodontist Daniël van der Meulen samen met veertien assistentes intensief

Nadere informatie

Een goed leven voor.

Een goed leven voor. Een goed leven voor. Juultje Holla - Perspectief - maart 2013 Als onderdeel van het ZonMW project Zeggenschap en Inclusie Met dank aan Rob, die mij hierbij enorm geholpen heeft. Een goed leven voor. Een

Nadere informatie

Mannenberoepen, vrouwenberoepen of beroepen voor mannen en vrouwen?

Mannenberoepen, vrouwenberoepen of beroepen voor mannen en vrouwen? Mannenberoepen, vrouwenberoepen of beroepen voor mannen en vrouwen? MANNELIJKE VROEDVROUW bron: De Standaard, 2008-03-01 en De metro job deluxe, 2011-09-30 Enkele reacties van mannelijke vroedvrouwen:

Nadere informatie

Wat is PDD-nos? VOORBEELDPAGINA S. Wat heb je dan? PDD-nos is net als Tourette een neurologische stoornis. Een stoornis in je hersenen.

Wat is PDD-nos? VOORBEELDPAGINA S. Wat heb je dan? PDD-nos is net als Tourette een neurologische stoornis. Een stoornis in je hersenen. Wat is PDD-nos? 4 PDD-nos is net als Tourette een neurologische stoornis. Een stoornis in je hersenen. Eigenlijk vind ik stoornis een heel naar woord. Want zo lijkt het net of er iets niet goed aan me

Nadere informatie

Oriënterend fertiliteitsonderzoek. Poli Gynaecologie

Oriënterend fertiliteitsonderzoek. Poli Gynaecologie 00 Oriënterend fertiliteitsonderzoek Poli Gynaecologie 1 De inhoud van deze voorlichtingsfolder is mede samengesteld door de Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie (NVOG). Deze folder is

Nadere informatie

Als papa of mama een bolletje in het hoofd heeft Informatie voor kinderen van 8 tot 12 jaar over brughoektumor bij hun papa of mama

Als papa of mama een bolletje in het hoofd heeft Informatie voor kinderen van 8 tot 12 jaar over brughoektumor bij hun papa of mama Als papa of mama een bolletje in het hoofd heeft Informatie voor kinderen van 8 tot 12 jaar over brughoektumor bij hun papa of mama Deze folder legt uit wat er gebeurt als je papa of mama een bolletje

Nadere informatie