.. Reizen en trekken "

Transcriptie

1

2 ( UITERSTE DATUM VOOR INZENDtNG VAN BtJDRAGEN : DE 15e VAN DE MAAND personeelsorgaan van de n. v. Konnkljke Pakctvaart Maatschappj 1 Ode jaargang no. 3 Maart 1955 Overnem.ng van tekst en llustrntes aleen geoor loofd met bronvermeldnl! * Ale stukkeu, de Utlnat' betreffende te adresseren: aan de Redacte van,de Utlaat" p/ a K.P.M. Medan Merdeka Tmur 5 Djakarta * Ot nummer bevat o.a. : Het ms.,houtman" te Tg. Prok aangekomen * Het ms.,van Neck" op 18 Januar jl. tewatcr gelaten doo r Mevrouw Pronk van Hoogeveen.. Rezen en trekken " H et Scheepva arthus le Amsterdam zal worden utgehred,de Rycke Reeders" bracbten neuw ton eelstuk B.P.M. houwde neuw tehus voor zeevarenden te Pl adju * Steunt u de Konnkljke Noonl' en Zud-HoJandse Reddng M.aatschappj reeds?? Rj de foto's : op de omslag zet u hoe de Amsterdamse,Paketvaart" aan bet Damrak ook al tot een onmsbaar en drukbeklant bedrjf s utgegroed. (toto: K. v,a. Vl et - A'dam) Op de hnneuzjde v!m de achterpagna vndt u de heste foto van de maand: l1et ms. "Bakongan" te Gorontalo. Deze foto werd gemaakt door C.P. Sorgedrager - hoofdemploye ag. Menado, de hervoor dus de utge loofde Rp. 50,- ontvangt. n v. Vsser & Co. Op 25 ]nnunr jl. lep h et neuwe motorschp, Houtman" voor de eer.~te maal de haven van Tg. Prok bnnen.! toto: Studo Tona eft Tmt)

3 Het ms.,houtman 11 arrveerde n Indonesa K.P.M.'s neuwste aanwnst Op Dnsdag 25 Januarl jj. des morgens om half 10 lep het neuwe ms.,houtman", onder commando van gezagvoerder W. E. Sonneveldt Prok's eerste haven bnnen. Dt s het laatste schp van een sere van v~r dat n Indonese arrveerde. Indonese, welke hj als opperste commes medemaakte. Vooraf had hj de nodge gegevens omtrent de vaart naar Inde n Lssabon verzameld, hetgeen een zeer moeljke taak was, daar de Portugezen de weg naar Jude zeer gehem helden. Op 2 Aprl 1595 vertrok men van Texel en herekte op 24 Jun 1596 de rede van Bantam. N a een tocht van twee-en-een-half-jaar kwam men weer n het vaderland terug. Vervolgens heeft hj nog een tweede tocht naar Indonese gemaakt als Hoofd der Vloot, utgerust door Balthazar de Moucheron. Tjdens zjn verbljf n Atjeb werd hj bj een overval n 1599 vermoord. Wees :z:ung met uw tjd lemanu de zjn tjd volgens een ngedeeld plan nuttg besteedt, wordt geen teruggetrokken peuteraar, evenmn. als de man, de zjn geld met overleg en volgens een goed systeem beheert, tot gerghed vervalt. Integendeel: de mens de de meeste tjd tot zjn beschkkng heeft, just doordat hj zjn tjd goed ndeelt, heeft meer gelegenhed mee te doen aan bezgheden de hj prettg vndt, dan de mens de zonder overleg zjn tjd versplt. De laatste heeft slechts zelden een ogenhlk dat werkeljk van hem s. Een... mens, de veel doet, vndt altjd nog tjd voor ets anders; een tjdverspller heeft noot tjd voor ets. (ut:.. wereld"j De,Houtman" vertrok op 14 Decem r- ~"""l'c~-:= -~ her a.p. vanut Rotterdam naar Ham- f burg, van waarut men op 18 December ~ ~,.... d.a.v. de res naar Port Sad voortzette,!. {f om va Sngapore, na een voorspoedge! tocht van 43 dagen op 25 J anuar jl. te. Tandjong Prok bnnen te lopen. De dre zusterschepen zjn : de Roggeveen'' (aangek. 19/ 6 '54); de,schouten" (aangek. 19/9 '54) en de,van Waerwjck" (aangek. 8/10 '54). ~~ De,Houtman" werd gehouwd op ecn der hellngen van Van der Gessen en Zonen's Scheepswerven te Krmpen ~ aan de IJsel en werd op 10 Jul 1954 tewatergelaten, welke plechtghed door Mcvrouw De Koe, echtgenote van onze Presdent-Drecteur, werd verrcht. Reeds eerder gaveu wj n ons blad eer beschrjvng over dt type schepen, zodat wj thans wllen volstaan met u ets te vertellen over Cornels de Houtman, naar we dt neuwe schp -Jwerd genoemd... ~ Cornels de Houtman was een zoon van een brouwer ut Gouda, waar hj omsteeks het mdden der l6de eeuw werd geboren. Hj s vooral bekend ut de eerste tocht der Nederlanders naar. ~ Onze Drecte toonde.grote beld,ngstellng voor de aankomst van de,,houtman!'. Bovenstaande foto werd gemaakt n de ztkamer van de gezagvoerder. V.r.n.l.: hoofdwerktug. kundge D. Hartman, gezagvoerder W.E. Sonneveldt, Drecteur ].F.P. de Geus, Drecteur H. Harnck en df Chef Nautsche Den.st,O.H. Rtsema. (toto's: Stuato Tanu eft Tm) 3

4 Op 18 ]anuar jl. werd van een der helun.gen 001n Boele's Scheepswerven en Machnefabrek te Bolnes het ms.,van Neck" tewatergelaten. De foto toont het moment waarop Mevrouw E.P.W. Prank van Hoo,eveen-Schouten de doopplechtghed en de teulllterlatng verrcht. V.l.n.r.: de Heer en Mevrouw Backer0 Heer 41n Mevrouw Pronk van Hoogeveen; He.er ]. Boele; Drs. L. Speelnum (Drecteur n Nederland der KJCPL) en de Heer P. Boele. Het ms.,van Neck 11 tewatergelaten Doopplechtghed en tewaterlatng geschedden door Mevrouw Pronk van Hoogeveen Op 18 Januar jl. had onder grote belangstellng, bj de n.v. Boele's Scheepswerven en Machnefabrek te Bolnes, de tewaterlatng plaats van bet ms.,,van Neck", bet tweede schp ut een sere van dre, welke door de K.P.M. s besteld. Het eerste schp ut deze sere, de, Van N oort", werd op 7 ~eptember a.p., eveneens van een der hellngen van Boele's Scheepswerven, tewatergelaten, terwjl de technsche proefvaart nmddels heeft plaatsgevonden. Het derde en laatste schp van deze sere, de,van Cloon", wordt gebouwd bj Bjker'a Aannemngsbedrjf n.v. te Gornchem en zal bnnenkort van stapel lopen. Deze type schepen' hebben de vol gende afmetngen: lengte ( tussen de loodljnen) 291 voet, hreedte 45 voet 6 dum en holte 22 voet 6 dum, een draagvermogen van 3665 tons a 1000 kg, een motorvermogen van 2100 aspk en een enelhed van 12 mjl; er zjn dre Iaadrumen, waarvan twee met twee kranen a 2 ton en twee homen a 5 ton; bet mddelste luk heeft twee krancn a 2 ton en twee homen a 10 ton. De schepen zjn o.a. ook ngercht voor het vervoer van vres- en koelladng. In de motorkamer s ge'nstalleerd een enkelwerkende drectomkeerbare 4-tact deselmotor met opladng, fahrkaat Stork. 4

5 De dooplechtghed en tewaterlatng geschedde~ door mevrouw Pronk van Hoogeveen. N a afloop hervan verengde het gezelschap zch ten kantore van de werf, waar de heer Jan Boele zjn dank utsprak jegens mevrouw Pron'k van Hoogeveen voor haar beredwllghecl om het schp ten doop te honden,,en haar een souvenr ter hernnerng aan deze gebeurtens overhandgde. Herna nam de heer Backer, onze Drecteur n Nederland, het woorcl, en memoreerde, dat de gelukkge omstandghed, dat de heer en mevrouw Pronk van Hoogeveen tezatnen n Nederland zjn, het mogeljk heeft gemaakt, aan deze tewaterlatng luster bj te zetten. Tenslotte dankte mevrouw Pronk van Hoogeveen de heren Boele en de Raad van Bestuur van de K.P.M. voor de haar te beurt gevallen eer. Het fraae geschenk, dat de heer Boele haar overhandgde zal haar steeds een mooe hernnerng zjn aan de tewaterlatng van een schp voor de Paketvaart, waarmede zj zch door het werk van haar man zo nauw verbonden voelt. toto: J. ll. c. Vermeulen opname Jn Hotel,,GooJland'' Op 20 ]anzwr jl. was het groetenprogramma van Rado Nederla:n.d- Wereldomroep bestemd voor de opvarenden van de motorschepen,,mnjak",,leksulot en:,legund", Bov'*utatmde foto, gemaakt n Hotel,Goolcmd" te Hlversum, toont u do famueleckn van d:e opvcitenden van genoemde schepen. DE EERSTE LOCOMOTIEF In vroeger tjcl gng de weg van de utvnder net over r<nen. Daar kon ook George Stephenson van meepraten. Toen hj de locomotef had utgevonden, stak er een storm van protesten op. De rook, de ut de hoge pjp van dat duvelsvoertug walmde, zou de atmosfeer vergftgen. Rjtugmakers en koetsers zouden omkomen van gebrek. De ondergao~ van de menshed was nabj. Het Engelse Lagerhus benoemde een commsse om de zaak te onderzoeken. Een der vragen de zu de utvuder stelde, was:,als uw machne met een snelhed van vjften klometer per uur voortraast en er komt dan een koe op de.rals, s dat dan net ets verschrkkeljks?",voor de koe zeker", antwoordde Stephenson droogjes. Velen geloofden trouwens net aan zjn utvnclng. Een hoge amhtenaar verklaarde, dat hj een gestoofde locomotef voor zjn onthjt zou opeten, als het Stephenson gelukte zjn stoomvehkel vjften klometer per uur te doen rjden. Het tjdschrft Quarterly Revew van Maart 1825 schreef:,wat 'kan er dwazer zjn dan de he werng, dat zo'n locomotef zch tweemaal zo snel als een paard zou kunnen voorthewegen?" toto: J. H. c. Vermeulen opname In de AVRO-studlo Bovenstcumde /oto werd gemaakt tjden3 fk utzendng vd/11 het grueten-programma door de W ereldomroep op 1 Februar jl. besremd voor het "K.P.M.-walpersorve.el. Aanwezg waren de jongelu Purvs, Mevrouw Eekhout en twee dochters, MevroUJW Font~ en zoontje, Mevrouw Van Egmon.d en twee kamsse<n, Mevrouw Kroon en zoontje, de heer G.A.. Kal, leder vctn het GroetenprogramTTUJ van de W ereld:omruep met twee assstenten, alsmede "de Soc.aol Werkster van de KPM, Mevrouw T.Y. Hobma Glastra. Houd de zon n het oogl. t. a, 1 Als onze tegenwoordge energe-br>dnnen utgeput begnnen te raken, zal de atoom energe waarschjnljk baar grootste mededngster vnden n de zonne-energe. H et spreekt we vanzelf, dat bede bronnen van arbed"svermogen dan nt ens~ moeten worden ge exploteerd. Waarom het grote publek echter al zjn verwacht"ngen op de atoom-energe rcht en de zon als bet ware met de nek aankjkt, hegrjp k net. Msschen s de oorzaak., dat de zon mnder brllant s dan de a toom-energe, 1ru1ar per slo t van rekenng s de Mn nets dan een reusacbtg apparaat van atoom51pltsnll en zj heeft bet gr.ote voordeel, dat zj zcb op een velge afstand bevndt, vrj be1chk.baar v'oor edereen, en buten bet herek van de poltc. Pro. F.E. Smon. 5

6 ~en soutctatebrtf ut bet mtbbtn bcr lsc ecutu In een afleverng van het reeds lang verdwenen tjdschrft,d-e Oude Tjd", dat toevallg n onze handen kwam, troffen wj een sollctatebref aan van een schoolmeester ut Oudewater de een goo deed naar het ambt van schoolmeester en voorzanger te Zalt Bommel. W aarschjnljk heeft deze. bre ± 1770 het lcht gezen. Als voorbeeld hoe j e zo'n sollctate net moet schrjven en zelfs een klene tweehonderd jaar geleden ook net, wllen wj haar her als merkwaardghed herhalen n de spellng, waarn de bref n de tj d werd geschreven: Agtbaare Heeren, Zonder Roem na W aarhed dent dese tot 'lnformate, dat onze Famle bestaat n Man, Vrouw en Zoon, wj zjn ruym 40 ]aa:r, de Zoon de kragt onser Lendenen n de fleur Zjner ]aaren de stut onser bejaarde dagen 20 jaar, een Meester Glaserrutker. en Verver, de meesten tjdt mjn ondermeester, een jongelng on.ses geljk, frs en wel Geformeert van Leeden; Zoo UE: Eer tm11rde en Agtbre Heeren een wel gedresseert Schoolmeester en V eu.rzanger van node of van doen zou hebben. God geve UE: Agtbre wjshed ende voor sgtghed n de Electe van zoodaang een verescltt Persoon of Man wat het zj: Verzeker UE: Agtbre, aangaande mjne Weetensc1~appen ofte Senten 1 J, dezelve besuwn n deze navolgende dngen ofte zaken; Namentljk, Italaans en Scheeps Boekhouden, Wjn roejen, Konst der Stuurleden, Landmeten en ( zonder roem dogh, het s ';ods gave) Extraordnars Puyk van overheerljk schoon Zngen. Als het Godt beleft en Ue: Agtbre begeerg s zulks dan te hooren, tot verwonderng, verbaasthed en wat des meer s; Dat zoo een teder Lghaam n Lezen en Zngen zoo en geluyt kan geven. lk ben op de verde veranderng van Domcle, 'p,lle Fgure op het konstgste door Ovaals Rondwjze met de Passer af te hazen~ alle Zonnewjzers te formeren, ja tot 50 dverse handen te schrjven, de Captalen regts en slnks door een te halen, m et het Penseel te schrjven en te Vergulden, een dergeljke W etenschappen en Capactyten meer; Mede de vlughed der Pen voor nemand behoeft te wjken (de Roem buyten gesloten} ben verzekert, UE: Agtbre nogh beter zal ondervnden als k met mjn Pen her derf exprmeren; W anneer gy my beleft te hooren off te zen, hebben UE: Agtbre rnj maar tot UE: kosten te recommancleren ofte door emand te Ter hernnerng aan de do~ en de tewaterlatng van bet m s.,houtman" door Mevrouw joe Koe op 10 Jul van het vorge jaar te Krmpen aan ode ljsel, werd dooll' ha.ar op 1 Fehruar jl. n de eetsalon van genoemd schp, Alat enkele dagen voordcn te Tandjong Prok was hnnengelopen, bovenstaande fotocope van een h{)utsnede aangeboden. Het orgneel s de ttelblad van een 'hoek, dat verhaalt over de cerste res der Nederlanders naar Oost-Ind oj.v. C~rnels de Houtman. Op het onderschrft staat vermeld:,,aangeboum door Mevrouw E.C.W. de Koe - d' Arnaud ter hernnerng aan de de door haar verrchte tewaterlatn.g van het ms.,houlma.n!' 1 op IO JuJ 1954". laten half.!n!) de dstante tusschen bede s omtrent 9 a 10 uu.ren; mjn H uysvrouw s 4e allerbequaamste n haar huyslwudng alsmede n het asssteren van mjn school:. Afjn, van de hooftschedel tot de voetzodel ben k een volmaakt sclt.oozmeester. N.B. Wjn nochte Sterken Drank werden nmmermeer van mjn geproeft. (Bravo! Geen ]enever! maar evenmn - Wjn! Afschaf fer n waarhed en net slechts n schjn: Zoo moest het met allen, ook heden nog, zjn.) Zjt voor het laatste zeg k U verzekert) UE: Agtbre zouden het nog beter on dervnden. Aangaande mjn Comportementen zal attestate vertoond werden, door Ecclesastke en Poltke Heeren onderteykent. Zal mj dan herop verlaten; Per eerste Occase antwoord verwagten van te komen ofte net. Zo US: Agtbre mj net op zodaang Condte ' J gp-lcft te hooren ofte te zen, :geleft dan maar de Goedhed te hebben van mjn Paperen mgt den eersten wederom te zenden;,dan hoop dat God,UE: Agtbre geve Eendragtghed ende Lefde, ja zelve tot Concordante toe, n de Electe van een Coed, Eerljk, Bequan.m en Deugtsamen Man. De lleere Zegene UE: Agtbre ende Eerwaarde Broederen der Gemeynte n het Electeren v,a.n een ander Persoon n het vazerende ampt Uwes Schoolmeesters en V eurzangers. Bljvende na herteljke Salutat en mjn onderdangste Denstpresentate aan UE: Agtbre met de Broederen der Gemeynde van de Stad Rommel. Agtbre Heeren, V otre tres humbles et Oblgant! Servteur Smon ]ansz. Verwey. (zle vorvolg op volgenae paglna) 6

7 Nu moet men vooral net denken dat een dergeljke bref n ± 1770 :tls normaal werd beschouwd. Ook voor de tjd geldt deze dus als een hjzonderhed. We zal men er vaak zgn.,stadhustermen'' n hebben aangetroffen, doch ook n sollctatebreven komt men nog wel eens een,fraae" znswendng tegen als,deze s denende" om UEd", enz. Neen, het schrjven van dergeljke breven s en bljft een kunst de zelfs,geleerde" schoolmeesters net altjd machtg zjn geweest, wals het bovenaangehaalde epstel wel dudeljk bewjst. Wj kunnen ons voorstellen dat de lezers graag zouden wllen weten of deze brave paedagoog n~ t ambt van schoolmeester en voorzanger n Zalt Bommel destj ds heeft gekregen. Helaas zjn wj net n staat herop een antwoord te geven. Ret gng ons ook meer om de stjl en de nhoud van 's-heren Verwey's schrjven aan de Vroede Vaderen van Zalt-Bammel dan om het resultaat ervan. In elk geval nden wj de lezers beslst a -om op een dusdange wjze te trachten een andere maatschappeljke poste te veroveren! 1) d.. Scentae, kundgheden. 2) zo was 't oude gebruk: de stad betaalde de reskosten d er schoolmeestera, de zj let overkomen, "omme met henluyden te spreken van 't regment van de school", of let hen door een stad sbode halen. Dt was echter n de 18e eeuw op vele plaatsen reeds n ongebrnk geraakt, en daarom vond Meester Verwey nodg er aan te hernneren. 3) nameljk: ode reskosten voor hun rekenng te nemen. Kamer gereserveerd... Toen tjdens de afgelopen zomer een gast zjn kamer n hotel,het Rechthus" n Mjdrecht (prov. Utrecht) verlet, waren er even later reeds neuwe gasten. Ret was een duvenpaartje, dat de kamer hnnenvloog en mdden op het bed een nest gng bouwen. Hoe drngend het echtpaar om woonrumte verlegen was, hleek wel, toen 's mddags -o.m twee uur n het kant-en-klare nest al het eerste etje lag. De egenaar van het hotel kon het net over zjn h art verkrjgen de toekomstge ouders van de kamer te verwjderen, al hadden.zj de kamer ook hetrokken zonder toestemmng, zonder zch te hebben ngeschreven n het hotelregster en... wnder te kunnen betalen. Bovenden moest de hoteler maar afwachten, of de gevleugelde gasten en - straks - hun kroost de kamer we netjes en zndeljk zouden hewonen. Ondanks dt alles zaten de ouders n het nest op het bed te hroeden, ongestoord: hun kamer was,gereserveerd". Op 27 }anuar jl. werd door het personeel van het agentschap te Sngapore, ten huze van onze agent Mr. Ter Braake, offceel afsched genomen van Presdent-Drecteur D. Tken, de op doorres naar Nederland n genoemde stad vertoefde... V.r.n.l.: Mevrouw Ter Braake, de heer D. Iken, Mr.L. Ter Braake, Mevrouw Van Asperen en de heer Van Asperen, voorztter van de V erengng van Oud-Empl-oye's der K.P.M. n Nederland. Op 27 }anuar jl. werd ten huze van onze agent te Sngapore eveneens afsched genomen van een oude gedende onzer maatschappj_. de heer }. L. Dressen, werkzaam bj de Afd. Cvele Denst aldaar. Op de fdto v.l.n.r. onder meer: Presdent-Drecteur Mr. D. F. de Koe ( g,ed. zchtbaar) ; S. W. Oost Levense ( J(1(l j.chef) ; de af getreden Presdent Drecteur D. I ken; Mr. L. ter Braake (agent Sngapore) en de heer }. L. Dressen. Geheel rechts op de foto de heer Van Asperen, voorztter van de Verengng van Oud-Employe's der K.P.M. 7

8 CJ2ezen en trekken Kort geleden spraken wj met een aanstaand gepensonneerde. Hj bad ruhn 30 jaar n een varende betrekkng gedend, Tjdens onze gedachten~ wsselng' gaf hj o.m. z'n ndrukken weer over de omgevng, -land en volk} waartussen hj een groot deel van zjn Ieven had geleefd en gewerkt. Ut alles bleek dat betrokkene. zch zonder twjfel beschouwde als deskundge. Hj was een,old tmer" en op grond hervan meende hj kenns van zaken te hebben. Na afloop van dt gesprek overdachten wj het e.e.a. nog eens rustg. Wj konden daarbj slechts tot een conclus:e komen n.l dat her een man zjn carrere beendgde maar na 30 lange jaren egenljk geen kans had g'ezen verder te kjken dan zjn neus lang was en nzchten naar voren bracht de kant noch wal raakten. ~...,. Ret s volslagen onhegrjpeljk hoe - dt mogeljk kan zjn, maar ut egen ervarng hehhen wj reeds dkwjls ~e-. constateerd hoe oppervlakkg velen tussen andere Jevensnormen en levensstjl kunnen Ieven.zonder te trachten er maar engszns n door te drngen en er ets van te hegrjpen. Dt zou nog we aanvaardhaar kunnen zjn nden men net te pas en te onpas zjn menng naar voren hracht en feteljk een hron werd van verkeerde voorlchtng. H~t kwaad dat men herdoor stcht moet men net gerng achten aangezen deze z.g. des kundgen meestal nets postefs te. vertellen hehhen; hun kenns van zaken en hun o'pmerkngsvermogen scheten nu eenmaal volkomen te 'kort. Bj dt alles speelt de algemene ontwkkelng een helangrjke rol. Hoe hreder de bass s waarop men zjn oor deel kan grondvesten, hoe crtscher men dan ook n staat zal zjn om zch heen te kjken en een oordeel te vellen. Rezen en trekken en vreemde Ianden en volken zen krjgt dan de waarde van vergeljkensohject waarhj de egen verkante meter net aleen als zalg rnakend zal hljven worden heschouwd. J ust n deze tjd met haar spannngen en ngrjpende veranderngen s het alleszns waard om te leren zen en waar te nemen. In dt tjdshestek 'kunnen wj n veel mndere mate als n de goee oude tjd het type als herhoven omschreven, n egen krng velen terwjl ons nzens feteljk voorkomen moet worden dat dergeljke soort rdders van de droevge fguur ontstaan. Ret hekende spreekwoord, we lange rezen doet kan veel verhalen" gaat derl1alve n haar algemeenhed net op. Deze verhalen kunnen slechts betekens hehhen als e.e.a. gefundeerd s op kenns en nzcht van zaken. Dat men vroeger aan de voorlchtng terzake practjsph nets deed valt net te ontken nen, maar ook thans wordt er aan e.e.a. naar onze smaak nog veel te weng aandacht besteed. Een practsch voorbeeld s het zee vaartkundg onderwjs dat nog te veel s ngesteld op parate kenns aleen. En just op deze opledngsscholen b evndt zch de,bht" de straks de verre rezen moeten maken om dan veel te kunnen verhalen. Ut egen ervarng weten wj door contact met jeugdge opvarenden en ook met j eugdg walpersoneel, hoe velen maar weng af weten van wat hen te wachten staat n de andere wereld waarmee zj n aanrakng zullen komen, waardoor n fete reeds de bass s ge legd voor msverstand en onbegrjpen. Gedeelteljk zou dat zeker kunnen wor den voorkomen wanneer bj opledngen en n het bjzonder hj vakopledngen ook de nodge aandacht aan deze helangrjke aangelegenhed zou worden gegeven. Het s toch zeker geen verknoede tjd de jeugd, de egen krng verlaat om te gaan rezen en trekken, n te lchten wat er n den vreemde te koop s en hoe men zch met behoud van egen normen en vormen kan npassen en hoe men dent te reageren op andere gebruken en zeden. W anneer daarnaast nog aandacht aan karaktervormng w.ordt geschonken dan geven wj onze jongeren, de ver van hus en haard arbeden, de grondslag mee waarop brede vse zch kan ontwkkelen en zj gemakkeljker zch zullen aanpassen bj omgang met mensen van andere levensbeschouwng en gewoonten. Uteraard dent bj dt alles ook ervarng te worden opgedaan. Met n structe op school en thus komt men er aleen net. Men zal moeten leren zen en voorts de prkkel moeten ophrengen om te wllen weten. Een voorname taak hebben herhj weer de ouderen. Wj moeten het helaas erkennen dat er nog zo vele met lange densttjd onder ons zjn, de n dt opzcht jonge mensen nets te beden hebhen. H et s just deze categore de door n het algemeen oppervlakkg op vaak nets herustend gepraat de jeugd onder ons aan het wankelen brengt en voorlcht op een wjze de alleen maar negatef s. Bj het verlaten van denst hebben zj het pensoen verdend maar hebben verder noot ets utgedragen waar an deren voordeel of lerng u~t konclen trekken. Zj spatten als het ware op de endstreep ala een zeepbel ut elkaar en n vele gevallen s het of zj er noot geweest zjn. Het kon o. geen kwaad over dt probleem onze gedachten te Iaten gaan. Wj leven n een tjd van hervormngen, zoeken en aanvaarden. van andere lev~nsnormen. Daarom s het just n deze tjd, meer dan oot te voren, drngend nodg te trachten elkaar te leren verdragen en te waarderen en controversen,hnnen de perken te houden. Wj de n de gelegenhed zjn om te rezen en te trekken kunnen daarbu veel opsteken maar zjn ook n de gelegenhed een kler steentje bj te dragen voor de onderlnge goede verstandhoudng met de mensengroepern gen waarmee wj bj onze rezen n aanrakng komen. De verhalen de wj dan na het maken van verre rezen te verteuen hebben zullen dan nh01ud en waarde hebben voor hen de naar ons lusteren en z~ker onze toehoorders ook doen nzen hoe n grote trekken op deze wereld alles op hetzelfde neerkomt en het derhalve n fete n de volkeren gemeenschap net moeljk moet zjn oaast elkaar vrede te Ieven. H.A.C. Nederland blft derde an wereldscheepsbouw. Het aantal van de n December a.p. over de geh ele we red n aanbouw zjnde schepen van tenmnste 100 ton bedroeg 1.169, met een tonnage van , tegenover resp.!'> n St>p temher j.i. Hervan was 36.57% n aanbouw op Brtse werven, c:> n West-Dutsl ~m d, terwjl Nederland op de derde plaats staat met 9.05 /'o. Het tonnage van de n Nederland n aanbouw zjnde schepen steeg met ton tot ton. Hervan vormden 27 tankschepen met ton het grootste deel. Van de n totaal 136 sch ep{m de Nederland houwt, zjn er 90, met een tonnage van , bestemd voor Nederlandse reders. Zevcn schepen, van samen ton, gaan naar Groot-Brtfanne, vjf schepen van samen ton naar Fnland, dre van samen ton naar Noorwegen, terwjl Rusland zeven schepen afneemt, de samen ton meten.

9 Het ms.,kaloekoe" lggende ter rede van Pulau Tello. Plan tot utbredng van Het Scheepvaarthus te Amsterdam Neuwe grote vleugel aan de zde van de Bnnenkant Naar wj vernemen zal het Scheepvaarthus te Amsterdam, de zetel van onze Maatschappj. n Nederland en van nog verschedene andere scheepvaartmaatschappjen, gelegen op de hook van de Prns 'Hendrkkade en de Bnnenkant te Amsterdam, bnnen afzenbare tjd met een neuwe grote vleugel aanzenljk worden utgebred. Deze vleugel zal worden gebouwd aan de zjde van de Bnnenkant en hoog worden opgetrokken. Zoals men weet. s n het Scheepvaarthus de K.P.M.,.. de Stoomvaan Mj. Nederland, de Konnkljke Nederlandse Stoomboot Maatschappj, de Konnkljke Java Chna Paketvaartljnen, de Nederlandse. _ Tank- en Paketvaart Maatschappj en 1. de Nederlandse Scheepvaart Une, gevestgd. Wegens plaatsgebrek s twee jaar geleden de Holland-West-Afrka Ljn naar een egen gebouw gegaan op het Spu.te Amsterdam. Een deel van het person eel van de Konnkljke Java Chna Paketvaartljnen s thans, ook al wegens rumtegebrek, gehusvest n een woonschp, vaarthus lgt. dat vlak hj het Scheepaan de Prns Hendrkkade Het Scheepvaarthus, waarvan wj tl ons Vt:?,rge nummer nog een foto publ ceerden, s als archtectonsche scheppng een m~rkwaardge utng van de eerste perode van de zgn. Amsterdamsc school. De archtect, de heer J.M. van der Mey, heeft n de puntge vorm van de bouw de voorutstekende steven van een schp wllen suggereren. Het hecldhouwwerk aan de geve] s van H.A. van den Eynde. H~ t gebouw werd n 1916 door de scheepvaartmaatschappjen hetrokken. (ut het A lgemeen H an delsbl.) (Jato: gezagt Zejl stra) ,.,..._._.,._. ; -;-: t Dre Nederlandse ~ ~ spreekwoorden ~ ( (?( I ; Heronder staan dre spreek- wourjen. Ze zen er welswaar tuet ut als redeljk Nederlandse zn- ; nen, maar dat _komt aleen doordat ~ alle klnkers ut Je znnen zjn ~ verwjderd. Uw taak s het deze klnkers ~ weer op de juste plaats aan te brengen. A. wwndztzlstrmgstn. B. ndndlrtmnzuvrndnknnn. C. hhp;rbmhlp;rv I. Hoe luden de spreekwoonlen? ( Onder de goede nzendn ~en verloten wj Rp. 25,-? I U geleve uw oplossnp; te zenden a an: de Redacte van,de Utlaat" - p/ a n.v. K.P.M. Medan Merrleka Tmnr 5 Djakarta. In de lnker-bovenhoek van de envelop zette men: <preekwoorden-prjsvraag. Uterste da.tum van nlcndng:: 20 Aprl a.s... ~ ~ - -~ - -,

10 a. s...,de Rcke Reeders" wederom voor het voetlcht Na lange afwezghed zagen wj op 5 en 6 Februar jl. n de Stadsschouwburg te Djakarta onze wakkere toneelgroep weer eens op de planken. Dverse onvoorzene omstandgheden waren hervan de oorzaak geweest, doch het lgt net n het bestek van deze regelen om herop een toelchtng te geven. Wj zjn ervan overtugd, dat Ieder Antonssen zeu nets lever zou wllen dan 2 a 3 maal per jaar ets te brengen. Het s voor hem dtmaal ook een erg moeljke fwak geweest. Mutates onder de spelers wegens vertrek van 2 goede krachten met EV, hetgeen ee~ gevolg was van het utstellen der utvoerngen, waren oorzaak dat de Ieder zelf moest nvallen en nochtans de rege moest hljven voeren. Dat Antonssen er toch ns geslaap;d dt moeljke stuk op deze wjze te hrengen en de toneellefhehhers en kenners een nteressante en amusante avond te bezorgen s op zchzelf al een complment waard. Het s voor een amateur-recensent heel moeljk een oordeel over dt stuk te geven, vooral als men net weet wanneer het geschreven s, tot welke geestesrchtng de schrjver behoort of heeft behoord en wat hj met dt stuk bedoeld heeft. H et s,ets anders dan anders", geen detectve-verhaal, geen famletafereel, geen eeuwge drehoek, geen tendens-stuk. De 3 bedrjven zjn nets anders dan 3 repettes op het toneel voor een stuk dat over een week moet spelen. Dat Antonssen dat heeft aangedurfd met vrj onervaren krachten en een zeer klene oude kern, s een 2de complment aan zjn adres. Men moet dt stuk trachten te zen ala een satyre op de wereld van heroepstoneelspelers met al hun hebbeljkheden en onhehheljkheden en vele menseljke fouten. De daloog s her en daar hehoorljk gepeperd, hoewel men mag aannemen dat her en daar we wat geschrapt zal zjn. Een beroepsregsseur zal zch n dt opzcht veel kunnen permtteren, doch amateurs moeten veelal net schromen he roes er flnk n te zetten zonder het stuk te mutleren. Nogmaals het s moeljk een dergeljk stuk te beoordelen op zjn waarde. Er zjn voor de oppervlakkge toeschouwer ook enkele onlogsche gedeelten, bjv. als de nspcent en helper van de regsseur (ala dusdang gespeeld n het s~uk) een roerende rede houdt tot de andere acteurs en actrces, nadat de regsseur n het donker een doodsmak heeft gemaakt. En als daarna de regs- seur, zwaar n de Iappen, weer tevoorschjn komt en zch weer met het zaakje. gaat bemoeen, s de hoodng van de nspcent totaal omgeslagen. Hermede komt men dan tot de concluse dat de hypersentm6ntele woorden van daarnet van de nspcent nets anders dan vals pathos zjn geweest. Dt kan door de schrjver dan ook hedoeld zjn als een van de sterkste facetten van zjn satyre. Genoeg tot zover over het stuk zelve, waarvan de opzet en nhoud net edereen zal kunnen b ekoren. Over de K.P.M.-actrces en acteurs het volgende, waarbj zj aangestpt dat!eder Antonssen, evenals hj dt voor de eerdere stukken heeft gedaan, zjn types voor de dverse rollen zeer just weet te kezen! Tate Nederer als Maud Barron, een ourlere toneelrot, was rustg en heheerst, mn of meer het gedstngeerde element ran de typen, welke de schrjver op het toneel hracht. Wl de Mol als Daphne Wray s een oude hekende en heeft alles mee. Zj heeft een dudeljke dcte en gaf van haar rol ala artste, opgegroed ut de volksklasse, een dankhare utheeldng. Ann eke Harnck moest als A vs Clare een schuchtere neuwelng n de toneelwereld utheelden. Zj hoefde heroor net veel te spelen; zj was mn of meer zcltzelve. Tanja Bakker heeft vermoedeljk reeds ervarng op de planken; zj bewoog zch makkeljk, heeft een dudeljke en prettge stem en vertolkte haar nogal moeljke rol, waar haar egen huweljksperkelen ala Sandra Layton door heen geweven waren, op zeer verdensteljke wjze. Zeer veel lof komt toe aan Mep van Os, als Jezehel Berrngton, de autrce van h et stuk dat gerepeteerd wordt en de als ongewenste dwarskjkster op de repettes verschjnt. Zj was utnemend n deze moeljke rol, waarn haar slfferende spreekwjze het trag-komache accentueerde. Mep van Os s een grote aanwnst voor on'ze toneelkunstenaars. De rol van de met-zch-zelf-ngetomen,jeune premer" Jerry Wnterton werd goed weergegeven door Jan Maas. Her en daar nog wat stjfjes, o.a. n zjn le.fdesverklarng aan Avs, maar ja, lefdescenes zjn nu eenmaal de moeljkste om te spelen. Nco de Mol had het ook net makkeljk n de verpersoonljkng van Norwood Beverly en ala tegenspeler van Sandra. Deze rol lag hem overg('m net. Een zeer goede utheeldng van George Smth als de onverstoorbare, lakoneke en nuchtere,old hand" en manusje van alles n het theater gaf Pet van der Molen ala toneel'knecht. Het zenuwachtge gewllge hulpje Jmmy Manners was voor Fred Bonsen, de van dt nemandalletje alles maakte wat er van te maken vel. Een zware taak ala Jackson Harley had Wout Bakker, de als nspcent en 2de man van de regsseur Harry Blacker een sterke tegenspeler was. Dat hj zc1l, mede dank zj zjn krachtg spel en dto stem, net let overspelen door Chrs Antonssen, s het beste complment dat wj hem kunnen geven. Last but not least Chrs Antonssen, de nderdaad als regsseur v66r, en op het toneel ala Harry Blacker de zwaarste opgave van allen had. Wj kennen zjn capacteten ala Ieder, regsseur en. speler welke thana met dt stuk nog eens extra zjn geopenbaard. Hoewel de rol van Harry Blacker een dynamsche persoonlj'khed ala ge vreesde regsseur en gevoelg artst moet utbeelden, moet hj er echter voor waken net te veel te chargeren en te domneren, waardoor n fete ale he drjven prachtsch geheel door hem werden beheerst. De openng van het stuk, waarhj het doek tot ca. 1 meter van de grond wordt opgetrokken en zch daarachter een klene daloog ontspalnt tussel regsseur en toneelknecht, waama regsseur onder het doek doordukt en zch plotselng geconfron teerd et met een zaal vol me.n.j!en, s zeer orgneel. Deze scene s tevens door de schrjver handg n elkaar gezet om het publek te Iaten uteenzetten wat er op de planken gaat gebeuren. In deze monoloog had o.. veel kunnen worden geschrapt, temeer omdat de regsseur het verdere spel toch al zou moeten domneren. AI met al,,de Rycke Reeders" hel5ben het 'm maar weer gelapt en daardoor de dank van ale KPM-ers en gasten. Laten we hopen tot zeer spoedlg zens! Toneellefhebber. 10

11 J:,j,,; jl. j,.,kltn.:::b;, J2.;j,k l(,.j.,,' /. ' Cf..;,.,J.t,n "" n J., ta,l,,.kouwbu<g!. :::bjaka..: (Jato's: Studo T ang & Tt1T.),Maandag a.s..." Op 5 '" 0

12 6pett11'].. ~atl1cg- etub" te '>ladju. B..P.M. bouwde teh~s voor z:eevarenden, Aan een snds lang gevoelde behoefte tot het beden van ontspannng aan opvarenden gedurende hun verbljf aan de wal terplaatse, werd 28 Januar 1955 voldaan, door de offcele en feesteljke openng van de,ratng-club Pladju". Vele genodgden en belanghehbenden waren aanwezg toen de B.P.M. Vertegenwoordger Sumatra, Ir K. E. Pomes, zjn openngsrede held. Hern memoreerde hj dat het reeds n 1938 n de bedoelng had gelegen een dergeljk,tehus" voor zeevarenden te bouwen, doch de wereldoorlog en de moeljke omstandgheden daarna, waren er de oorzaak van dat pas medo 1954 met de bouw van de Ratng-Club kon worden hegonnen.. De heer Pomes sprak de hoop ut dat n et gezellge ntereur en de gelegenhed :tot ontspa:nnng (bljart, tafeltenns, leestafel met lectuur n dverse talen, rado, een drankje en lekker eten) de hezoekers er toe zal hrengen zelf een prettge sfeer te!'cheppen. Door bet overhandgen van de 8leutel van het gehouw aan de heer J. C. Wnter, voorztter van het Werkcomte, werd hermede de,ratng Club Pladju" offceel als geopend verklaard. Als vertegenwoordger van het Toezehthoudend Comte en tevens namens de kerken, sprak herna ds. F. Salverda een woord van welkom tot de zeevarenden en zegde hj ale hulp toe, de nodg mocht hljken te zjn. Tevens dankte hj de N.V. de Bataafsche Petroleum Maatschappj voor het tot stand komen van de ze uneke gelegenhed tot antspannng. Vele hloemstukken gaven bljk van de belangstellng van de dverse Seheepvaart Maatschappjen. Na een gezellg samenzjn en een dronk. utgebracht te hebben op het welzjn van de,ratng-club" leten de,walmensen" het terren over aan de,zeeleden". Vlegtocht voor 15 klo Een heus K.L.l\1.-toestel, een Convar met een bemannng van acht koppen, heeft een res gemaakt van Lonuen naar Teheran zonder passagers en met als enge vracht een pakje dat klo woog. Ret gewcht hervan schulde net zozeer n klo's als we n polteke hetekens. Het pakje behelsde nameljk de documenten van de neuwe overeenkomst tussen de regerng van Iran en het oleconsortum van Abadan. 12 De bovenste foto toont u de achter:z:jde van het olub-gebouw, gelegen aau de Palembang rvev-. Op lle orulerste foto :z:et u de gezellg ngerchte b-ar. Ko.ude oorlog Er heeft een koude oorlog gewocd n het dorpje Heeten bj Deventer. Daar ontstond een conflct tussen 'n slager en 'n opkoper van oud jzer. De opkoper haalde een partj roest weg, de de slager hem had aangehoden. Volgens de slager nam de opkoper ech ter ook een jzeren plaat mee, de net tot dt partjtje roest behoorde. De koopman ze, dat hj van nets wst en daarop nodgde de slager hem vrendeljk ut eens nader over deze kweste te komen praten. Opgewekt hetrad de opkoper de slagerj en de slager deed een deur voor hem open.,her moet u hnnen gaan", ze de man des vleses. De andere gehoorzaamde argeloos en het volgend ogenblk vel de deur van... ~.rle koelcel achter hem dcht. Toen de slager aannam, dat het ge heugen van de opkoper na enge tjd voldoende zou zjn opgefrst schoof hu de grendel weg en nformeerde eens naar de stemmng van zjn gevangene. Deze bleek onmddelljk bered de schade van de jzeren plaat te hetalen en nadat hj dt had gedaan let de slager hem gaan. Thans echter s de opkoper naar de poltc gelopen en hj stelt alles n het werk om de slager oo'k n een eel te krjgen, een met stevge trales.

13 J\,.t;st... De jongens van het Hoofdkantoor zjn toch we een tkkeltje' anders. Zelf zeggen ze dat het komt doordat ze zo,dcht hj het vuur" ztten. Nettegen staande hun hevoorrechte poste praten ze echter gewoon met edereen en bljven n ale opzchten zeer hescheden. Dat vnden ze tenmnste zelf. Wj, van Prok, denken er anders over, maar men zal ons er noot over horen. Wj kjken we ut! U hegrjpt natuurljk we, dat het voor een hutenstaander net meevalt n een dergeljk select gezelschap hnnen te drngen. Wj met onze op drngerge aard en onze plank voor ons hoofd zjn er echter n geslaagd en worden, alhoewel n den hegnne nogal stroefjes, nu toch door de jongens geaccepteerd. En dat vnden wj fjn, want klen mannetje dat wj zjn, wj vnden het nu eenmaal geweldg om maar zo doodgewoon de jongens bj hun voornaam te noemen. Daar groeen wj ~ en wj wlden we dat onze f amle ons zo eens kon zen en horen. Maar egenljk wlden wj u ets vertellen over de verregaande beschedenh ed van. de Hoofdkantoorjongens. Neem non Dnges b.v. Een aardge jongen, waar geen cent kwaad bj zt en de altjd voor het een en ander te porren s. Zo fungeerde hj bj de laatste voorste1lngen van,,de Rycke Reeders" ook als souffleur, waar hj utermate gesch'kt voor s, omdat hj ets met laadksten te doen heeft, waar ook veel hj gepraat moet worden. Nu behoef je je op dat haantje van souffleur heus net blnd te staren. J e wordt er net eens voor hetaald (amateurs) en n het gunstgste geval zt je de gehele avond stof te kauwen, dat door de voeten der kunstenaars wordt opgeworpen. Daartegenover staat echter, dat je als souffleur net geverfd hehoeft te worden en net als een doot het gehele Logeergebouw behoeft af te sporten om tenmnste met een heetje drageljk costuum op het toneel te kun nen verschjn.en. Met een gewoon herod en een gewone hroek s zo'n souffleur het ventje. Dat denkt u en dat dachten wj ook. Maar toen we na de voorstellng naar hus gngen, konden wj n ons Matador-husje on ze voeten toch echt we net kwjt, omdat nagenoeg ale bodemrumte n heslag werd genomen door een joekel van een koffer. Natuur ljk was dat dng van nemand, logsch, dus werd de koffer onder ademloze stlte geoperd. Enfn en laat er nu een complete garderobe van onze souffleur nztten. Het stond zo kaaltjes om als ld van een toneelgezelschap zonder ets naar de Schouwhurg te 'komen. Over beschedenhed gesproken...! Ncolas. 1~

14 De volgende mutates vonden hj onze maatsehappj plaats. AANGEKOMEN. Per vlegtug : H.]. r:!euwenkamp K.S. Eckardt D. van Santen L.R. Kreeuseler C.P. v.d. Mje S.H. Gerrtsen M.J.P. Hahjary. G.E. Bod W. Vader Mzn. W. Th. Swart hfd. empl. hfd. wtk. gezagv. 2de wtk. 1e stm. gezagv. 2 de stm. 2-de stm. gezagv. gezagv. 22/1 30/1 4/2 5/2 5/ /2 12/2 21/2 23/ 2 ex GSV (naar Naut. denst/ Tg. Prok) ex RV ex RV ex RV ex. RV ex RV ex RV/SV ex RV/S.V ex RV ex RV R. W eyhenke en gezn empl. EV (~ PZ/WP/ HK.) H. Oterdoom en gezu empl. EV (ex ag. Makassar) B.P. Berrevoets EV (ex Ink. & Mag. en gezn em pl. denst/tg. Prok) T. Velthuysen en gezn empl. EV (ex ag. Surabaa) J. Grn en gedn em pl. EV (ex ag. Sngkawang) W.A.A. Voetlm EV {ex afd. CD/Tg. en gezn empl. Prok) J.L. Dressen EV/ OP (ex ag. S'pore) H.J. Kuyp en gezn 2de stm. RV/ SV H. Samson en echtg. 3de stm. RV/SV Mevr. F.J.J. den Arend-v.d. Endt en knd gezn 2de wtk. Per ms.,houtman" ddo. 25 j l : D. Bartman P. de Frenne hfd. wtk. 2de wtk. ex RV ex RV Een goede res en behouden aankomst! NIEUW AANGENOMEN: Perms., 1 Wllem Ruys" dd. 24j 2: P.M. Mcka H.J. Th. Alhersen en echtg. Mevr. L.M. Ferkranusten Had en knderen Mevr. F.K. Haaze Brodeh1 en knderen Mevr. F.A. van Beurden-Noordltoek Hegt Mevr. J.A. Bruyn Hogerhrug VERTROKKEN. Pe~ vlegtug: adj. clte empl. gezn empl. gezn 1e stm. echtg. 2de sm. echtg. 3d'e stm. Welkom! Renee Tency Wattmen a 4-de wtk. 26/1 RV/ SV Th. v.d. Voort gezagv. 112 RV K. Wnters 3de wtk. 9/2 RV C. van V erseveld 3de wtk. 9/2 RV/SV E.W. Esser l e stm. 9/ 2 RV H. Bosch gez.agv. 11/2 RV H. Schellart gez.agv. 11/2 RV H.J. van Djk gezagv. 22/ 2 RV J.G. Brunngs 3de.s~m. 23/2 RV/SV L.A.G. Schckendantz 3de stm. 23/2 RV/SV J.J.C. Jansen l e stm. 24/2 zv B. de Groot em pl. 25/2 EV J.A. v.d. Broek Humphrey gezagv. 25/2 RV ex EV (naar afd. VRV/HK) ex EV (naar Ink. & Mag. derut/ Tg. Prok) \. '. Per ms. },Johan van Oldenbameveldt" ddo. 31/1 : P.R. Wldernk en gezn empl. Perms., Oranje" ddo. 3/ 2: D. lken E.H.B. Houtkoop J. Ch. van Deventer en gezn Pres. Drect. adj. chef arts/ hfd. empl. EV (ex ag. Surabaa) EV/OP EV (ex ag. Medan) EV (ex Une-kamp./'l'g. Prok) O.L. de Sera J. van Zeumeren C.P. Bakker P. Hoff J.N. van Wengerden T. van der Ln de B.J.F. Over:beek M. V erwoest JJ. Bouma L. Potappel J.W. Slats D. Hornng P. Westerhus M.D. Treurnet E.T. Lemette W.H. Mulder A. Terpstra S. Merkus FJ. Haan J.W.A. Matthyssen A.P. Hllng A. Jager I. Mannot B. van Ressen H.L. Ph. Stbbe F.W. DOhne M. Dulfer E.W.E. Meyer A. Kwk N.E.J. de Smt MUTaTIEs: kv. 3de wtk. aangek. per ms. "Houtman" ddo. 25/1 kv. 3de wtk. 5d'e wtk. Sde wtk. d. d. d. d.. d. d. d. d. d. d. d. d. d. d. d. d. d. d. d'. d. - d. d. d. d. d. d. d. d. d. d. d. d. 11 wtk d. d. d. d. d. d. d. d. d. d. d. d. d. d. d. d. d. d. kv. 3de wtk. aangek. per vlegtug 25/1 loc. empl. aangen. ddo. l/2; naar afd. kv. 3de wtk. 4de stm. Clams/HK aangek. per vlegtug 8/ 2 aangek. per vlegtug 8/2 Welkom blj onze maatschapplj! L.G. Romswnckel adj. chef ddo. 27/ 1 van afd. VZ/ HK naar ag. Medan A.V. Koromps 1oc. empl. ddo. 1/ 2 ontslag op verzoek (ex ag. Tg. Prok) J. Boom empl. d"<lo. 5/ 2 van ag. Tg. Prok naar afd. VZ/HK G.A. de Beer empl. ddo. 16/ 2 van ag. Tg. Prok naar ag. Pangka1 Pnang als agent L.A. Gahrelse empl. ddo. 12/ 2 van af-d. Passage/HK naar ag. Pangka1 Pnang F.A. Schouten loc. empl. ddo-ol2/2 ontslag op verzoek (ex afd. CM3/ HK) 14

15 Raden Soemardjo werd op 2 Fehruar 1896 te Mantr-Anom (Bandjarnegara) geboren en trad op 18 Januar 1923 als klerk n denst van onze maat schappj bj de afd. Inkomend'e Ladng te Tg. Perak. Toen de J.a.panners n 1942 In donese hnnenvelen, was de heer R. Soemardjo nog steed's te Tg. Perak werkzaam n de rang van hoofd klerk II. Eerst n Aprl 1949 keerde hj naar de K.PM terug ' en werd wederom te- "' werkgeste]d te Tg. Perak als maand gelder, n welke func R. Soemardo m~nc!gelder - Surabaa 25 taar te hj tot op heden 1 Maart 1955 nog steeds werkzaam s. Padoe djurumude - perw. Makassar 25 tahun 4 Maret 1955 ( t ldak ada gam bar) Padu dlahrkan dal am tahun 1911 d Taka lar {Sulawes Selntan) dan pada tanggal 4 Maret 1930 n masuk bekerdja dalam dnas Perusahaan kam d Makassar sehaga djuru mude. Hngga kn a mash hekerdja dalam pang kat n, dengan sangat memuaskan hag Kepa la 1 hagannja. L. P. Tompodung hootdklerk II - afd, Clv.denst 25 jaar 5 Maart 1955 {g66n joto beschkbaar) Gehoren op 30 Augustus 1906 te Ptjoean (Amoerang Mnahassa), trad Laurens Pet Tompodung op 5 Maoart 1930 ala leerlng-pro vandklerk n K.PM-denst en werd: spoedg daarna reeds to provandklerk bevorderd. Op 1 Fehruar 1949 wer.d de heer Tompodung, op egen verzoek, ann de wal geplaatst en werd tewerkgesteld bj de afd. CD n d-e rang van hoofdklerk II. Tot o.p hede.n s hj n deze functe nog steed's hj de afd. ~D werkzaam. Arnout Johannes Jan de Fejter werd op 18 Jul 1911 te Ter neuzen gehoren, d'oorlep 'dll 3j. HBS en behaalde daarna het dploma voor 3de stuurman GHV. Op 11 Maart 1930 t.rad hj als 4de stuurman n denst van onze maat schappj. Na acher eenvolgens zjn 2d e en 1e rang te hebhen behaald, werd hj op 1 Aprl 1937 tot Sde stuurman hevorderd. Gedoren-de de bezet tngsjaren van Indo nese s d e beer De Fejter bljven doorvaren, o.a. op 'de,straat Soenda" de,generaa l van Swe ten", de,toba", de A. J. J. de FetJter gezagvoerder 25 j aar 11 Maart 1955,Valentjn" en op de,generaal van der Heyden". Op 14 Aprl 1943 vond n de haven van Bombay een enorme mnnte-ontploffng plaats, waarhj zeer vele slachtoffers te hetreui'ld waren. Ook gng o.a. de,generaal van der Heyden" herbj verloren. Een anntal -KPM. el's heeft zch bj deze ramp op b.jzondere wjze onderscheden : een van hen was de 3de atm. A. J. J. de Fejter, de voor zjn 'hjzond'ere hu~verlenng d<yoa- H are Majestet de Ko nngn werd hegftgd met het Krus van Ver denste. Ut de m.oteven welke tot deze deco rate l1ebhen geled, lazen wj o.a.:,als tweede stuurmtm van het So$.,Gene raal vpn der Heyden", tjdens de ::eer ernstge ontplof/ngen ;en de daarop vol genle felle brdnlen n het Vctora Dock te Bombay op den I4den Aprl 1943, moedg en menschlevend opgetreden bj de reddng van gewonden, orukrnks de, a~ gevolg <Van ronlvlegende rmunl.e en de groote hue veroorzaakte, moeljke en ge vaarvolle omstandgheden,.. Op 1 Januar 1946 en op 1 Januar 1950 werd de heer De Fejter resp. hevorderd tot 2de- en 1e stuurman, om op 1 Jul 1954 tot gezagvoerder te worden henoemd. M. v.a. 'Noort gezagvoerder 25 jaar 13 Maart 1955 (gun toto besohkbaar) zjn le rang. Gedurende de laalste wereldoorlog s de beer Van den Noort bljven doorvaren, o.a. op de,generaa.j Mchels", de,toha", de,generaal van Sweten", de, Valentjn" en op de,tosar". Op 1 Januar 1946 werd hj.tot 2de stuurman bevorderd, om op 1 Jnl 1950!Jot 1e stuurman te worden benoemd. Zjn henoemng tot gezagvoerder kwam af op 1 Jul Wllem van der Meer * werd op 4 Me 1908 n het toenmalge Butenzorg geboren, b elk~al de zjn dplonja voor 3de stuur~an GHV en trad op 27 Manrt 1930 als 4de stourman n d'enst van onze ma.at schappj. Na n 1934 zjn tweede en n 1937 zjn eerste rang voor stourman te hehben gehaald, gng hj n 1942 n de rang van employe over naar de waldenst en werd ge plaatst bj de Naut sche denst te Tg. Prok. Na 3 maanden n deze funct<e werk zaam te zjn geweest, velen de Japanners lnd ones bnnen en W. van der Meer hootdemploye 25 aar 27 Maart 1955 de beer Van der Meer werd ge1nterneerd. Na Japans' captulate kwam hj bj de Nautsche denst te Tg. Prok terug, om daarna een paar maand en met verlof naar Enl'opa te vertrekken. Na ommekomst van dt verlof werd hj weder om hj de N.D. geplaatst, om op 1 J anwjr 1948 overgeplaatst te worden naar de Surveyd'Cnst te Tg. Prok, alwaar hj tot October van het vorge ja-ar werkzaam hleef. Daarna vertrok hj weder.om met verlof naar Europa, van welk ver lof hj tot op bet ogenhlk waarop wj dt scluj ven, nog net s teruggekeerd. Wantrouwen Voor een klene hoerderj n het Verre W esten van de Ver. Staten van Amerka ltoudt een luxe auto stl. Er stapt een jongeman ut, de de oude,farmer" harteljk omhelst., Vader!" roept hj ut.,,ik hen het, Clark, uw zoo.n! U herkent mj toch we? Ten jaar geleden hee!t tl mj naar de stad gezonden om een fles whsky te halen. Weet u nog wel? U zet, k hen toen weg gegaan en n de tussentjd heh k succes gehad. De auto s van mj!" De va der neemt zjn zoon op en vraagt ach terdochtg :,,Maar waa r heh je de fles whsky gelaten?" Speelgoed De jonge moeder hekeek bet stukje speel goed, dat de verkoper haar Het zen, met gr-ote aan:dacht. Tenslotte ze ze aarzelend :,Is het net een 'heetje te ngewkkeld voor een klen knd?", Oh nee, mevr.onw," antwoordde de verkoper,, bet s paedagogsch volkomen verantwoord en geeft een utstekend heeld van ooze tjd. Hoe hj de stukken ook n e]knar zet, het s altjd vel1keerd." Marnus van den Noort, gehoren op 4 Oc to'ber 1909 te Deventer, doorlep eerst de HBS en daa:ma de Kweekschool voor de Zeevaart te Amsterdam. Op 13 Maart 1930 trad hj als 4de stunrman n denst van onze mgatschappj. In M.aart 1934 behaalde hj te Djakarta zjn 2de rang voor stuurman GHV en werd op 1 October 1937 tot 3de stuurman bevorderd. In Me 1938 behaalde hj, eveneens te Djakarta, Maar k dacht.....!" 15

16 Het credo van een schrver John Stenbeck, de schrjver van vele hoeken, o.a. van,the Grapes of Wra th" waarn hj de msstanden onder de vruchtenplukkers n Calforne aan de kaak heeft gesteld, heeft kort geleden een neuw hoek geschreven:,east of Eden", dnt door Vkng n de U.S.A. werd utgegeven. In dt hoek komt de levensphlosophe van de schrjver ut het volgende ctaat dudeljk nanr voren.,in pe wereld voltrekken zch op het ogenhlk ontzngljke veranderugen, waarbj.krachten a.an het werk zjn, de de toekoms-t een vorm zullen geven welke wj nog net kunnen bevroeden. In onze tjrl zjn massn- en collecteve productemethoden n onze econome, n onze poltck en z.elfs n o.nze-godsdenst bnnengedrongen, zodat sommge nates het hegrp,collectef" n de plants hehben gesteld van het Godshegrp. Dt s n o.nze tjd het grote gevaar. In zulk een crteke perode schjnt het mj goed toe me zelf af te vragen:,wat s mjn geloof? W aar moet k voor, en waar tegen stl'jden?" Dt s mjn geloof: dat de vrje, on-der~ zoekende geest van het ndvdu het meest waardevolle dng ter wereld s. En hervoor zou k wll en vechten: de vrj hed van -de geest om elke r~htng te kezen, de hj wenst, zonder enge gedwongen Iedng. En hertegen zou k wllen vechten: elke gedachte, godsdenst of regerng, de het.ndvdu n zjn geesteljke utngen aan banden legt of vernetgt. lk kan mj begrjpen waarom een hepaald systeem dat gebouwd s volgens een zeker patroon, er naar streeft de vrje geest te vernetgen, omdat deze geest just datgene s, dat door zjn onderzoeken der dngen n staat s het systee~ te vernetgen. Dt alles begrjp k, en k haat het en k zal er tegen vechten om just dat ene vermogen te behouden, dat ons doet verm schllen van de oncreateve deren. W anneer dt glorevolle vermogen gedood kan worden, zjn. wj ve-doren". (ut:.,wereldspegel..) ---- Romantek om Lele Kent u nog het ontroerende verhaal van de Parjse ledjeszanger Julen Gerard, dat enkele maanden geleden wat zoete romantek hracht n de doorp:aans nuchtere stroom van persherchten? De Julen dan vertelde a an zjn publek, dat zjn verloofde, een NederM lands mesje, van hem was weggelopen zonder haar adres achter te laten en rlat hj nu een led zong voor haar -,Lele" - om op de maner weer met haar n contact te 'komen. Het leve ledje wen~ op aether11:olven de wereld n11:edragen, maar Lele verscheen net. Achteraf bezen kon dt ook moeljk In memoram Op 15 J anuar jl. overleed te Surabaa n de Ieeftjd van 53 jaar een van de oudste geemployeerden van onze maatschappj, de heer Wllem Elza Latuperssa 'n Ieven beambte bj de Afdelng Equpage te Surabaa. Gehoren te Ambon op 21 J ul 1901 kwam de heer Latuperssa op J 3 J un 1917 n denst als ladngklerk op de ~.P.M.Mvloot. Op 19 Me 1926 werd hj aan de wal geplaatst op de Afdelng Equpage, alwaar hj meer dan 28 jaar zjn werkza'amheden heeft verrcht. Sedert 6 Jul 1953 trad hj op als Chef van het Plaatsngskantoor van de Afdelng Equp~ge te Tandjong Perak. Onder grote bela~gstellng werd hj op 16 Januar j l. op de hegraafplaats Kemhang Kunmg ter aarde besteld. Namens de Maatschappj sprak de Chef van de Afdelng Equpage, de heer Van Noordenne, woorden van afsched en troost. Wj verlezen n de heer Latnperssa een sympathek en zeer plchtsgetrouwe medewerker. * ~ In het Ze'kenhus Petamburan te Dj'akarta overleed op 16 Januar jl. n de ouderdom van 51 jaar de heer Jan Baldus de Queljoe n'leven hoofdklerk van de Afdelng Personele Zaken op het Hoofdkantoor van onze maatschappj. De heer De Queljoe werd op _22 Me 190S te Ambon geboren en tracl op 4 September 1928 als leerlng-iadngklerk n denst van de K.P.M. In Jul 1929 werd hj tot ladngklerk bevorderd en werd op 1 Mnart 1947 op egen verzoek: aan de wal geplaatst hj de Afdelng Personele Zaken van het Hoofdkantoor. Op 1 Jul 1952 werd hj tot hoofdklerk bevorderd. De begrafens vond onder zeer grote belangstellng op Maandag 17 J anuar jl. op de begraafplaats Menteng Pu1o te Dja~arta plants. Namens onze maatschappj waren op de begraafplaats aanwezg de heren R. P. Dsse en L. J. Bo!l van de Afd. P.Z. Laatstgenoemde rchtte 'Zch met een pe'rsoonljk woord tot -de ontslapene. H e11 heengaan van de l1eer De Queljoe s voor zjn gezn een zware slag; gaarne wensen wj op deze plaats zjn echtgenote en zun knderen de kracht en de berustng toe om dt onherstelbare verles te dragen. * Van ons Amsterdam-kantoor ontvngen wj hercht, dat op 11 Januar jl. n de ouderdom van 84 jaar te Rotterdam s overleden de heer P. J. de Puy n leven gepensonneerd hoofdwerktugkundge van onze maatschappj. :r Op I Fehruar jl. IS n de otderdom van 53 jaar te Oegstgeest overleden de heer W. Cornelsse n Ieven gepensonneerd hoofd-employe van onze maatschappj. Zj rusten n vrede. anders, want... het hele verhaal was verzonnen tot meerdere eer en hekendhed van Julen Gerard. Het Iedje sloeg echter zodang n, dat de,utvnders" ervan hesloten de legende n werkeljkhed om te toveren. Zj stuurden een afgevaardgde - de componst van het ledje - naar Nederland met de opdracht daar een mesje te zoeken, dat als,lele" zou kunnen fungeren. Tenslotte vel de kens op de 21-jarge Roosje Cordang, de knappe dochter van een edelsmd te 's-hertogenbosch, de nog noot op het toneel had gestaan maar de doodgewoon haar kansje waagde. Roosje - neen Lele want om de naam was het lnmers begonnen -. resde naar Parjs en daar werd zj geengageerd voor een nterratonale operette, de onder de ttel,lele" n Maart a.s. zal hegnnen n het Theatre des Champs Elysees. En zo komt er toch nog een vleugje romantek aan het hedenksel, dat,lele" beet. 16

17 Wj nauaen afsched van: fr. ~ - t/aver.scbmjt Zo er een fguur s, op we we thans de zoeklchten der publctet moeten rchten, dan s het we de van Ir R. Haverschmdt. lmmers zjn afsched als Admnstrateur van de Steenkolen Maatschappj,Parapattan" valt samcn met de door hem berekte pen,oengerechtgde leeftjd voor werkers onder tle grond. WU weten dat, zo er emand s de deze publctet schuwt, het we deze hekwame en bescheden man zelf s. De reden waarom wj het dan toch wagen ons zoe'klcht op r. R. Haverschmdt te rchten, moet n de eerste plaats worden gezocht n de omstandghed dat elk scheden n zekere zn weer een begn betekent. In dt geval spreken wj de hoop ut van dt begn heel wat goeds te verwachten. lr R. H averschmdt s net slechts een bekwaam mjnbouwkundg nge-. neur, maar hj vat zjn taak op dt specale terren rum op. Hj beperkt zch net tot het technsche doel, maar heeft ook oog voor de economsche en socale kanten. Tussen deze drukke werkzaamheden door vndt -hj nog tjd voor tal van technsche publcates en handledngen de getugen van een grondge kenns van zjn onderwerp. H et vermogen tot organseren zt hem als het ware n het bloed, getuge h.etgeen verrcht s te Berau, maar ook s hj een baanbreker voor de moderne organsate-leer. Verder zen wj n r. Haverschmdt een voorvechter van de jonge en veel besproken loot aan de stam der effetnte, de menseljke betrekkngen. Haverschmdt behoort tot de helaas nog o schaarse!eders, de door een zo rum mogeljke delegate v ~n bevoegdheden, de maarschalkstaf zonder overbelastng wst te voeren, goede medewerkers opledt en mede daardoor een utstekende corpsgeest berekt. In l1et bestek van dt afschedswoord wllen wj nog het volgende Jnemoreren: ndensttredng September en tot begn 1936 n de mjnen n Lmburg tewerkgesteld. Vanaf Februar 1936 te Teluk Bajur (Berau) tot en met de dag van heden toe. De hoge Konn'kljke onderschedng van Rdder n de Orde van Oranje Nassau werd hem n Aprl 1951 verleend. De persoonljke egenschappen, de deze stuwende motorsche fguur tot grote prestates n staat hebben gesteld, ~ Onze maandeljkse foto prjsvraag I I Hernaast staat de oplossng van de foto-puzzle, welke stond afgebeeld n het J anuar-nummer van ons blad: de treden van een trap (n dt geval waren het de t rap-treden n het K.P.M. flatgebouw te Kebajoran). Na lotng werden de R p. 15, gewonnen door H. Doornk employe P Zj WP / HK. * W atsdatnouweer? Bekjk t u nevenstaande foto eens rustg eu stuur daarna uw oplossng n aan: de R edacte van,de Utlaat" - p/ a n.v. K.P.M. - Medan Merdeka Tmur 5 - Djakarta. In de lnker-bovenhoek van, de envelop zet u: fotopuzzle. Uterste datum van nzendng: 20 Aprl a.s.! \_, ) drjven hem thans tot het verlaten van een post, waarn hj onder de moeljkste omstandgheden hoogst verdensteljke arbed heeft verrcht. Ik moge endgen met hulde te brengen en dank te zeggen voor hetgeen hj voor het algemeen en n het bjzon der voor veler persoonljke belangen heeft verrcht en ook voor de utermate prettge verloudng, de de samenwerkng met hem steeds heeft gekenmerkt. Moge gezondhed en Jevensvreugd hem en zjn gezn vergezellen op de weg de verder nog moet worden afgelegd. C.A. de Roy van Z,Nets te danken, Wllem sen. Wl je dan nu even Vermeer lllten komen?" 17

18 Archpel-vaart De zeerovers kregen zelfs soms versterkng van Europese zjde. In 1827 werd de schoener,latona" door de Portugese equpage afgelopen, waarhj de gezagvoerder Cook en de egenaar W. Crozer werden vermoord. De equpage wst bljkbaar nets beters te doen dan het vaartug naar Solok op te brengen, waar zj althans voorlopg velg was. Convoo-densten werden eveneens. verleend. Zo zagen wj n 1819 n het toenmalge Batava een kanonneerboot aankomen, de de hrk,anna" n convoo had, geladen met specerjen en komende van Amhona. Dt was een ncdentee1 geval. In 1823 werd hekend gemaakt dat er van gouvernemetswege zoveel mogeljk convoo zou worden verleend aan ale kusthandel (hedoeld werd toen nog aleen de Javakust) drjvende 'aartugen. Ztlk een convoo zou, al naar gelang de omstandgheden, bestaan ut een der kolonale vaartugen en de nodge krusprauwen. Alleen n de Oostmoesson tweemaal per weeld (Maandag en Dmulerdag) ' voor a,lle schepero, om de Oost v~ Batava ert om de Oost en West van. Soerabaa vertrokkend. Het convoo dat Oostwatrts vct,n Batava vertrekt zfl met zonsopgang ter rede aldaar verzamelen n de nabjhed van het wachtschp en verder onder gelede 'Va1r. de aldoor gestat >llllleerde ' kru~ers en. een ~er kru.sprauwen Kra!waJI,g, Pakkes en lmlram.ajoe. ao.mdoen; op een de.zer plao.tserr. zal de. krusprauw van Batava door een van de Resdente Krawang vervallr.g:ert, wordern $.. de kolonala krulser door de, welke te ln.p'f'(tjmajoe. gestatonneerd s; voor zover echter ge:en kr.uspr'«uwe!lt\ of kolonale kruser op dm pldp,tsen'~g mochten zjnj bj de a,cnkomst van het convoo zal hetzelfde doorgao.n naa:r 1 Tegal of tot zoverre als hetzelve de krusprauwen e'jn kolonale voortugen tot de oosteljke Re,sden.t~en. behorende zal ontmoetentenende alsda:n. het convoo van de vaartugen over te geven en weder naar Batava terug te "keren, teverts alle handeldrjvende plaatsen aandoen ten ende de vaartugen de westwaarts tot Bantam moeten en zelree lggen te corwoveren. De kusthandelaren, de van B~m Oostu>aartJs moeten, zullen doo~ een der aldaa,r gestatonneerde krusprauw<m. ~r, Batava begeled 1n.door G. Knlpengca XI. het verleden ~.:;... W estwaa.rts voorgeschreven va Gr&see, Toebang en Oostwoorts 1UUJ.T Soemenap, Bezoeke, Passaroeang etc." Of van deze convoodensten veel gc bruk werd gemaakt, ruenen wj te moeten het'wjfelen. Rapporten denaangaande hebhen wj net ontmoet. Wj stellen ons zo voor, dat a1s een schp 'Zeklaar was en de wnd gunstg, de gezagvoerder het er maar op waagde en net nog een pa.ar dagen hleef lggen om op het convoo tel wac'hten. Ter aanmoedgng en openljke be. tugng van tevredenhed, werd n 1829 te J a para een selauatan gegeven aan alle nheemse epvarenden van een krus prauw. Ter hoogte van de l1oek van SaJaran waren zj slaags geweest met 3 wel-hewapende roversprauwen, waarvan zj ~r 1 hadden kunnen enteren en naar J a para ophrengen. Het veroverde vaartug wa,s voorzen van I groot en 3 klenere stukken gesclmt alsmede van de nodge ammunte. Van de 15 manschappen waren er 13 overhoord gesprongen. In het hjzonder l1adden zch herhj de juragan Intje Tomk en 3 matro'zen: Sna, Kamal en Kenang van de krusprauwen onderscheden. war~ en verder van daar het voorgesc!zreven convooy geneten. Van Soerabaa. wordt dezelfde regelng Een kanonneerboor. 18 \ \ Ook Majoor Radja Akel was het gelukt om n een gevecht een roofprauw. ter hoogte van Sngkawang, met een welgemkt grondschot, te laten znken, waarhj 15 rovers omkwamen. Krusprauw 13 kwam er mnder goed af. In de strjd kwamen de Resdent van Sambas Van Grave en de ambtenaar Polleter om het leven. Dat het de Regerng ernst was met de strjd tegen de zeerovers hlee'k wel dat nden ne t voldoende vaartugen heschkhaar waren n 1820 partculere schepen daartoe werden ngehuurd om als krusers n denst gesteld te worden. Dt hetrof de hr'k,recovery" en de schoeners,fatalgas",,moebarah" en de,jonge Frederk". Het scheen voor de betrokken egenaren we een voor delge transacte te zjn, te oordelen naar het fet, dat het jaar daarop de geza.gvoerders van de,experment",,clara Elsabeth'' en,wlhelmna'' zel hun schepen voor dat doel kwamen aanbeden. In 1823 werd overwogen dat het be. zgen van gewapende stoomvaartugeu n deze gewesten,zeker van veel nut zouden zjn en voorgesteld werd om met dre zodange vaartugen een proef v~n derzelve doelmatghed te nemen. Een plan en hestek van een n Europa door een kundg constructeur ontworpen kanonneer-cltaloup en pencke werden aan de b eoonlelng van deskw1dgen onclerworpen ".

19 Een. zeebref of scheep.~pas, afgegeven n A an de achterzjde sllattl geschreven: Overvoerd van her: then pcols plaatjzer, the1~ stuks Cassmeer, dertg damen,. then rorgers <lrmne ljn100nden, '!er catjes gamber en eenge klenghedewr, nog een pc. en zeventg catjes z.garen. Dato ommegemeld: (wg. ].A. van Braam). En verder: De voorgernelde Araber Sad Oesmlll Sgalf s met dezelfde Bark, manschappen, 4mmu.nt.e, goederen, ladng enz. op den 13 Apr. alher aan gekome.n ~ vertrekt op (heeden zonder ets te lossen of te laden, naar de plaatsen zjn.er de$tnate. Cherbon, 20 Aprl Ao (wg. P.P. Roose). (Merkwaardg s dat.de naam vdn het schp net wercl genoemd. In de tjd zet men ook her te lande, bjvoorbeeld n de scheepstjd,~gen, alleen de naam 'van. de \schpper g~jrwemd. Voor bekmbhebbenlkn was 'dt &.,zjds bljkbaar voldoende - Kn.) Van verschllende zjden kwamen noodkreten hnnen. Bj Noesa Kamhangan werd het Engelse vaartug,mara", 48 ton, Captan C. Palmer en thus h ehorende te Benkoelen, geheel verlaten aangetroffen. De equpage was vermoord. Een onderzoek moest wordejl. ngesteld naar 2 padoeakans, gevoerd door Daeng Kallala, onderweg van Bal met naar schattng een 150 slaven aa'n hoord. Het eland Soemhawa werd door een vloot van we 140 vaartugen aangevallen. De dresthed der zeerovers n de wateren van B'ma nam met de dag toe, zodat hjna elke. handelsprauw werd afgelopen. Meer vaartugen dan de al daar reeds 'krusende hrk,orestes" konden evenwel, net drect beschk haar worden gesteld. De hrk,anna'' (gezagvoerder G. van Barthold Baggers) werd door zee rovers genomen. Het vaartug werd op gehracht naar de ban van Kadou wangan (Z.W.-Bomeo) en de equpage als slaven verkocht. Behalve de aan valle.n van rovers van hutenaf, moesten de gezagvoerders ook steeds een wakend oog op de egen equpage houden. Het zg. aflopen van schepen kwam herhaal deljk voor, vooral als hekend was dat er waardevolle goederen of geld aan hoord was. (doorlezen <>P de volgende pagnaj 19

20 (vervo!g van pag, 19) De Nederlandse schoener,mar'a" wercl n 1821 door de equpage afge- 1open. H et. sch p, dat zonder (bekwame) uavga te voer, trok de aandacht door zjn zonderlnge manoeuvres van Z.M. 's hrk, Irne" {Kapt. lut. E. Lucas) en ~erd naar Malakka opgebracht. De mgenaar Francs hood YJ van de waarde als bergloon aan. Als de begeerlj'khed werd opgewekt waren zelfs de egen oorloasschepej1 net velg. De kanonneerhoo~ no. 9 de n 1821 fl n contante~ naar de Molukken moest overhrenaen werd door ;de hennannng.afgelo;en: Bj de Radja van Karang A~sem werd nwt het vaartug hnnengelopen. De Gouvernements cvele schoener,dolfjn", op re s van Padang naar Natal, werd door de equpage afgelopen. Het schp lep een Atjeh-haven bnnen, doch werd door de Sultan tenrggegeven. De hark,sumatra", tqehehorende aan de N.H.M., gevoerd door kapt. F.W. Herman, n 1836 op weg van Padang t~aar Coromandel, werd door de Constable Gunner oproer gemaakt. De kapten en de stuurman J. Roos werden vennoord, acht dagen na vertrek ut Padang. De hark werd hehouden door de gunner te Calcutta hnnengebracht,. alwaar hj verklaarde ut zelfverdedgng te hebben gehandeld. Hj werd n arrest gesteld en aldaar ter dood veroordeeld. De,Sumatra'' was geen geluksschp. Twee jaar na het zojust heschreven drama werd het door de Engelse walv ~sv~arder,pacfc" (Capt. George C~ffm) ler rede van Hanjoewang bmnengebracht. Het schp was op weg van Ambona naar Menado en dreef, door he t ovedjdeu van de gezagvoer der en stuurman, zonder navgate mud op 13 44' Z. hreedte en ' 0. Jengte. Captan Coffn werd voor zjn ~ensleveud e handelngen en opoffermgen een chronometer met toepasse ]jke nscrpte aangeboden. Het zeeroofhedrjf rnqet men ook al weer zen n de geest van de tjd waarn h~t zch afspeelde. Dr R. Broersma zegt n,handel en Bedrjf n Z. en Oost-Borneo":,,De 'zchtbare teekenen van ordelooshed waren de roof en de slavernj; de slavernj was, er onbestaanbaar zonder mensenrooj, de alle bevolkng van kuststreken aan Straat Makassar en el ders 1Je rontr~tt ~. B eztters van hus en hof de geen onderhorgen genoeg had- 20 dell ut egen volk, trachtten er van buten te bekomen: van tjd tot tjd kwam de s~avenhandelaar hun van pas. Echte schu mers toen waren de Badjao's, een volk je dat geen ander tehus had dan de zee, de kusten van Borneo en Celebes en ela,ruljes n de Soeloe-zee. T egenwoordg worden zj als bjzonder rustge vssers geprezen.lndertjd zullen zj, net zo mn als tegenwoordg, een kwaad volk zjn geweest. T oen konden zj echter hun vs mnder gemakkeljk verkopen, aangezen er mnder vestgngen waren aan de kust en zj, ah. nomaden n een kwaad gerucht staande, met hun koopwaar eerder werden ge ~chuwd dan verwacht, eerder ver jaagd dan verwelkornd,.zoruler een verzekerd bestaa.n bleef hun nets anders over dan te Leven van zee- en. mensenroof. In 1847 kruste langs de Oostkust een gansche vloot van zeerovers, wel 40 rot 50 vaartugen. De watergeuzen korulen dusverre geen vaste wjk vnden en de Badjao's, over een kam geschoren met rovers van arulere stam, TTUJesten n hun zwerverj volharden. Het trof ongeveer met de bestuursvestgng samen dat zj op een enkel eland bj Borneo's Oostkust werden toegelaten en allengs ook op Borneo zelj, waar zj hun vsserj voor ecn tjd een bedrjf met enge wnst m(a(lkten en da.ardoor de maatschappeljkhed konden betonen de toch we TUUJT hun ajrd bleek te zjn". Lang net alle vorsten speelden met de zeerovers onder een hoedje. Integendeel, dverse keren zen wj hun medewetkng verlenen om deze te bestrj Ilen. De vorsten van het e1and Sumbawa gngen er hv. n 1834 met hun gehele vloot op ut. Een macht van 38 prauwen ut Bma, onder de gezaghebher C. H. Strjns, en 74 van hct eland Sumhawa onder Prns Kale BalJa stelden koers naar het eland Soemadang, waar ~ een ontmoetn!b hadden met 9 roverspranwen ut Magndanao. In een hardnekkg gevecht net de Sumbawa-expedte werden ze overmeesterd, waarbj 42 gevangenen der rovers n vrjhed k~mden worden gesteld. Ook Dang Mangassng, van het eland Boueratte, was met S vaartugen met deze rovel'6, ter hoogte van Lombok, slaage ge:weest en hj had een van hun prauweu kunnen nemen. De sultan van Lnga en de Radja Moeda van Rouw haddeu n 1834, na een vergeefse tocht naar de Carmonelanden, goed versterkte zeeroversles ten aan de mondng der Indragr rver aangevallen. Na heyge gevechten ge durende dre dagen konden zj zch van de roversprauwen met ale aeschut en voorradeu meester ma ken ~n 8 der voornaamste hoofden gevangen nemen. De majoor Djoeka van Lmhollo (Res. Menado) wst n de nahjherl van Sumolatte een Mangndanose roversprauw te overmeesteren, waarbj 21 personen konden worden verlost. Pe heste methode om rle rovers te bestrjden was ze n hun schnlplaatsen op te zoeken. Een succesvolle tocht werd n 1835 door' de brk,dourga" en de schoeners,vlegende Vs" en, Haa'' en een vertal krushoteu-ondernomen. Na vee} oponthond door tegenwnd en mnder goed zelen van sommge vaartugen berekte de expedte de Z. W.-kust van Poelo Laut en stevende vervolgens lange de kust van Borneo, tussen Poelo Swange en Batoe Ltj\n, tenende de verhljfplaats van Adj Java op te eporeu', de zch met zjn zee rovers te Bantlan en 'l'janto'\n mo~st ophonden en waar zch vele Javanen n slavernj moesten hevnden. De hrk,dourga." lep vast op een blnde klp en moest worden verlaten. Dt veroo: zaakte we vertragng, doch van de voorgenomen expedte werd net afgezen. In de hocht van Poelo Lant w; r den reeds 20 roversprauwen van Snja- 1tat veroverd. Van nt SoeuO'e. Monoenoug werd een tqcht ondernomen " naar het klene elandje Kapak. De aldaar aanwezge zeerovers namen de vlucht n de bossen met achterlatng van 10 prauwen. Ook n Soenge Monoenong zelf vluchtten de rovers n de ladan(/s ", alwaar bj aehtervolgng een gevecht ontstond waarbj verschllende hunner snenvelden en de rest n de bossen verdween. Ale n heslag genqmen rovers prauwen werden vernetgd.. Net mnder dan 156 Javaneu en Madnrezen, de van tj~ tot tjd waren gevangen genomen en meegevoerd, konden nt de staat der slavernj worden verlost. N a nog verschllende succesvo!le tochten te hehben gemaakt,. keerde de expedte naar Bandjermasn terug. In totaal werden 193 lavanen en Madure zen nt de slavernj verlost, 16 grote roversprauwen opgebracht en 47 ver- netgd of onbrnkbaar gemaakt. ( wordt vervolgd)