ZORGTHERMOMETER. Voorjaarsnummer 2006 A CTUELE INFORMATIE VOOR ZORGVERZEKERAARS

Transcriptie

1 ZORGTHERMOMETER Voorjaarsnummer 2006 A CTUELE INFORMATIE VOOR ZORGVERZEKERAARS

2 Vektis Vektis is het informatiecentrum voor de zorgverzekeringsbranche en richt zich zowel op de branche als op individuele verzekeraars. Het levert producten en diensten op het terrein van ICT, standaarden en statistiek & actuariaat. Vektis is een relatief jong bedrijf met professionals die kennis hebben van de zorg en zorgverzekeringen en expertise op het gebied van statistiek, onderzoek, informatieanalyse, standaardisatie en ICT. Onze informatiediensten ondersteunen zowel het belang van de branche in zijn geheel als het belang van de zorgverzekeraars individueel. Voor meer informatie, kijk op

3 Voorwoord De inwerkingtreding van de nieuwe Zorgverzekeringswet (ZVW) is inmiddels een feit. De mobiliteit van verzekerden is minder groot dan sommige krantenpublicaties deden vermoeden. Dit laatste bleek uit een door Vektis uitgevoerd onderzoek naar verzekerdenmobiliteit. De hoogte van de door de diverse zorgverzekeraars in rekening gebrachte nominale premies (inclusief kortingen) viel lager uit dan verwacht. Het verschil in nominale premie tussen de duurste en de goedkoopste zorgverzekeraar was een jaar geleden groter dan nu. De mobiliteit van verzekerden daarentegen veel lager. Prijsconcurrentie alleen is dus geen voldoende verklaring voor de toegenomen mobiliteit: collectiviteiten zijn dit jaar veel belangrijker gebleken dan voorheen. In de pers duiken allerlei berichten op over de extra kosten die de invoering van de ZVW met zich heeft meegebracht. Kosten die variëren van verhoging van reclame-uitgaven tot kosten voor het in dienst nemen van extra personeel. Waar niet of nauwelijks over wordt gesproken, zijn de kosten die gepaard gaan met de administratieve afhandeling van het overstappen van verzekerden. Die kosten zijn aanzienlijk, verschillen sterk per zorgverzekeraar en kunnen niet zo makkelijk worden terugverdiend. Het is opmerkelijk dat bij de invoering van majeure stelselwijzigingen zelden rekening wordt gehouden met dergelijke transitiekosten. De verschuiving in kosten tussen de verschillende partijen op het speelveld van de gezondheidszorg is soms groter dan verwacht. Zo blijken werkgevers de invoering van de ZVW ook aan te grijpen om de werkgeversbijdrage aan de ziektekostenpremie van gepensioneerden af te schaffen. Alhoewel daar best argumenten voor te geven zijn, betreft het toch een in ieder geval voor de politiek verantwoordelijken onverwacht fenomeen. Hetgeen nog eens onderstreept dat dergelijke wetgevings- en stelselwijzigingen niet altijd tot in alle consequenties worden doordacht. Dr. W.C. (Peter) Weeda Directeur Vektis BV V O O R J A A R S N U M M E R

4 Inhoudsopgave Voorwoord 1 Kostenraming Schadelastontwikkeling ziekenfonds en particulier 3 Schadelastontwikkeling Trendbreuk schadelast particulier 5 Doelstelling farmacieconvenant 2005 gehaald 6 Farmacie toptien van Aantal voorschiften 7 Aantal voorgeschreven dagen 7 Kosten 8 Verzekerdenmobiliteit 10 Kenmerken gekozen polissen 10 Verzekerdenmobiliteit 11 Collectiviteitgraad 11 Over het totaal is sprake van meer zorgverzekeraars in de provincie 12 Conclusies 15 Overzicht zorgverzekeraars 16 Veranderingen Hoeveel zorgverzekeraars zijn er op de markt? 19 Zelfstandig BehandelCentrum (ZBC) 20 Ontstaansgeschiedenis ZBC s 20 Wat is precies een ZBC? 21 De kosten van ZBC s 21 Verrekentarieven in DBC-plichtige instellingen 23 De werking van het verrekentarief? 23 De ontwikkeling van het verrekentarief 24 De ontwikkeling van het gemiddelde verrekentarief 25 Nieuwe tariefstructuur huisartsen 26 Apotheekhoudende huisartsen 27 Tarieven vrije beroepsbeoefenaren 28 2 Z O R G T H E R M O M E T E R

5 Kostenraming 2005 Schadelastontwikkeling ziekenfonds en particulier De lasten per ziekenfondsverzekerde (exclusief de kosten ziekenhuiszorg) zijn in 2005 gestegen met 4,8%. Deze stijging ligt daarmee iets boven die voor particulier verzekerden. Hier zijn de lasten met 3,8% gestegen. De invoering van de basisverzekering heeft voor de particuliere schadelast als gevolg dat 29% van de huidige totale brutoschadelast overgeheveld zal worden naar de nieuwe aanvullende verzekeringen. In combinatie met de bestaande aanvullende verzekeringen van ziekenfonds zou de omvang van het aanvullende marktsegment in 2004 uitgekomen zijn op circa 2,5 miljard euro. In dit artikel wordt allereerst een beeld geschetst van de kostenontwikkeling bij de particuliere- en ziekenfondszorgverzekeraars over heel Daartoe worden de totale kosten over 2005 vergeleken met die van De cijfers zijn per verzekerde op transactiebasis. De kosten voor ziekenhuiszorg worden geheel buiten beschouwing gelaten. De particuliere schadelast in dit artikel bestaat uit de lasten van de (voormalig) privaatrechtelijke en publiekrechtelijke verzekeraars. In het verleden werden deze twee verzekeringswijzen altijd afzonderlijk door Vektis gepresenteerd. Vervolgens wordt in dit artikel voor de particuliere kosten een doorkijk gemaakt naar de situatie van de basisverzekering. Hierbij zullen we de huidige brutoschadelast (2004) vertalen naar de nieuwe pakketdekking van de basisverzekering. Dit betekent dat we deze schadelast enerzijds opsplitsen in een deel voor de hoofdverzekering (conform de dekking van de basisverzekering 2006) en anderzijds in kosten waarvan gesteld kan worden dat deze onder de dekking van de aanvullende verzekeringen zullen gaan vallen. Schadelastontwikkeling Voor de ziekenfondscijfers 2004 en 2005 zijn de aanleveringen van staten aan CVZ gebruikt. Hierin ramen ziekenfondsverzekeraars zelf hun verwachte schadelast. De particuliere cijfers zijn bepaald op basis van het door Vektis ontwikkelde Ramingsmodel. Voor 2005 is op grond van de gedeclareerde schade in vier kwartalen een inschatting van de schadelastontwikkeling gemaakt. Op basis van de aanwezige schadegegevens wordt zo voor zowel ziekenfonds als particulier nog circa 25 tot 30% aan schade bijgeschat, die nog moet worden verwerkt. De definitieve cijfers over 2005 kunnen daarom nog afwijken van de hier gepresenteerde ramingen. In deze ontwikkelcijfers is de kosten(ontwikkeling) van ziekenhuiszorg niet meegenomen. Vanwege de problemen bij het op gang komen van de declaratiestroom, als gevolg van de invoering van DBC s, is nog onvoldoende cijfermateriaal binnen om een goede raming voor deze verstrekking/sector te kunnen maken. Dit onderwerp zal in het volgende nummer van Zorgthermometer uitgebreid aan de orde komen. De ziekenfondscijfers zijn exclusief aanvullende verzekeringen en de particuliere cijfers zijn inclusief aanvullende verzekeringen. Met het oog op de verschuiving die bij particulier plaats zal vinden als gevolg van geüniformiseerde pakketdekkingen in de basisverzekering, zal in de volgende paragraaf een correctie gemaakt worden op deze schadelast. Dit maakt inzichtelijk welke trendbreuk de particuliere statistieken in de basisverzekering zullen ondergaan, als gevolg van de invoering van een uniform basispakket met een dekking die te vergelijken is met het oude ziekenfondspakket. De schadelastontwikkeling bij het totaal van de overige verstrekkingen voor ziekenfonds (zie tabel 1) komt op 4,8% en ligt daarmee iets boven het ontwikkelcijfer particulier van 3,8% (zie tabel 2). In het voorgaande jaar stond het ziekenfondsontwikkelcijfer nog sterk onder invloed van de pakketmaatregelen, wat resulteerde in een kostendaling. DV OE CO ER MJ AB EA R S 2N 0U0M4 M E R

6 In 2005 werd de no-claimregeling ingevoerd. Dit wil zeggen dat wanneer een ziekenfondsverzekerde minder dan 255,- aan kosten heeft, het verschil wordt terugbetaald door de verzekeraar aan de verzekerde. Dit zou naar verwachting een drukkend effect hebben op de lasten. Uit de cijfers blijken echter geen grote lastendrukkende effecten als gevolg van de no-claimregeling. Van een verstrekking als farmaceutische hulp kan gesteld worden dat deze verstrekking vaak het sterkst beïnvloed wordt door een dergelijke maatregel. Dit blijkt uit onderzoek naar consumptieremmende constructies bij de particuliere verzekeringswijze. De stijging van 5,9% van ziekenfonds, in vergelijking met een particulier cijfer van 1,9%, wijst niet in deze richting. Hierbij dient opgemerkt te worden dat het particuliere ontwikkelcijfer in zijn definitieve vorm waarschijnlijk nog wat hoger zal uitvallen wanneer het schadebeeld completer wordt met de verwerking van meer schade. De prestatie met grootste stijging voor ziekenfonds (overige hulp buiten beschouwing latend) zit bij paramedische hulp (14,3%). De verklaring hiervoor zit deels in de sterk ontwikkelde tarieven bij fysiotherapie. Daarnaast is per 2005 de dieetadvisering overgeheveld van de AWBZ naar het ziekenfonds. Dit veroorzaakt 6,4 procentpunt van de kostenontwikkeling. De kosten voor dieetadvisering kwamen in 2006 op 1,60 per verzekerde. De sterke tarievenontwikkeling bij fysiotherapie is bij particulier echter niet als zodanig terug te zien. Maar gezien de pakketaanpassingen bij ziekenfonds per 1 januari 2004 is het particuliere gebruik binnen deze sector minder goed te vergelijken met ziekenfonds. Verstrekking 2004 ( ) 2005 ( ) Mutatie (%) Farmaceutische hulp 295,84 313,30 5,9 Paramedische hulp 25,21 28,80 14,3 Huisartsenhulp 102,30 103,72 1,4 Tandheelkundige hulp 23,24 23,71 2,0 Hulpmiddelen 78,18 81,99 4,9 Verloskundige hulp 8,57 8,64 0,8 Kraamzorg 19,20 18,57-3,3 Ziekenvervoer 32,29 33,40 3,4 Overige hulp (flexzorg) 6,99 9,08 29,9 Totaal 591,81 620,01 4,8 Tabel 1 Verwachte schade per verzekerde op transactiebasis, ziekenfondsen 2004 en 2005, per verstrekking van de gezondheidszorg, in euro s (bron: Vektis/CVZ) Sector 2004 ( ) 2005 ( ) Mutatie (%) Farmaceutische hulp 211,96 216,05 1,9 Paramedische hulp 53,87 55,16 2,4 Huisartsenhulp 82,78 82,81 0,0 Tandheelkundige hulp 94,96 100,12 5,4 Orthodontie 20,65 20,67 0,1 Hulpmiddelen 60,05 63,12 5,1 Verloskundige hulp 4,23 4,07-3,8 Kraamzorg 13,26 13,09-1,2 Ziekenvervoer 18,71 19,01 1,6 Overige hulp 45,17 54,43 20,5 Totaal 605,64 628,53 3,8 Tabel 2 Verwachte schade per verzekerde op transactiebasis, totaal van de particulier privaatrechtelijke en publiekrechtelijke zorgverzekeraars over 2004 en 2005, per sector van de gezondheidszorg, in euro s (bron: Vektis) 4 Z O R G T H E R M O M E T E R

7 Trendbreuk schadelast particulier In deze paragraaf zal de samenstelling van lasten van de particuliere verzekeraars nader worden beschouwd. De lasten in tabel 3 zijn samengesteld uit schades die gedeclareerd zijn op hoofd- en aanvullende verzekeringen. Centrale vraag is: welk deel van de lasten komt terug in de basisverzekering en zal meegenomen moeten worden in premieberekeningen, en welk deel zal ondergebracht worden in de diverse aanvullende producten?. De dekking van de particuliere producten was in het verleden zeer divers. Dit in tegenstelling tot het vastgestelde ziekenfondspakket. Verder werden aanpassingen in particuliere pakketten vaak niet uniform doorgevoerd. Dit zijn redenen dat de particuliere schadelast daarom als een totaal werd gepresenteerd. Nu men te maken heeft met de basisverzekering zal door iedereen conversie gemaakt worden naar de nieuwe pakketten en polisvoorwaarden. Aan de basis hiervan staat het vertalen van de huidige schadelast (2004 of 2005) naar de toekomst (2006). Vektis heeft onderzoek gedaan naar de samenstelling van de lasten van particuliere verzekeraars. Dit is een fictief scenario, waarbij pakketdekkingen uit 2006 toegepast worden op de lasten van Op basis hiervan zijn de huidige lasten vertaald naar kosten van verzekerden met een polis die een dekking heeft conform de basisverzekering. Hierbij is bijvoorbeeld rekening gehouden met het feit dat door de pakketaanpassing bij ziekenfonds de fysiotherapie voor 18+ nog slechts vergoed wordt aan verzekerden met een chronische indicatie. Van de 606,- per verzekerde in 2004 blijkt circa 430,- gerelateerd te zijn aan de hoofdverzekering van de basisverzekering (dit is 74% van de lasten). Dit betekent dat er 175,- per verzekerde overblijft voor de aanvullende producten. Bij ziekenfonds wordt dit cijfer voor 2004 op 144,- per verzekerde geraamd (bron: Vektis marktenquête 2005). Sectoren, lasten 2004 Basispakket ( ) Aanvullend ( ) Farmaceutische hulp 207,23 4,73 Paramedische hulp 26,70 27,17 Huisartsenhulp 82,78 - Tandheelkundige hulp 29,14 65,82 Orthodontie 0,00 20,65 Hulpmiddelen 42,41 17,64 Verloskundige hulp 4,23 - Kraamzorg 13,22 0,04 Ziekenvervoer 16,51 2,20 Overig 8,00 37,17 Totaal 430,22 175,42 Tabel 3 Splitsing schade 2004 per particulier verzekerde op transactiebasis naar het basispakket en aanvullende verzekering, per sector van de gezondheidszorg, in euro s (bron: Vektis) Macro gezien ging er in 2004 dus circa 1,5 miljard euro om in het segment van de aanvullende verzekeringen voor de ziekenfondsverzekerden. Op basis van de analyse kan gesteld worden dat dit voor particulier verzekerden een bedrag van circa 1 miljard euro zou zijn geweest. De totale omvang van de markt van aanvullende ziektekostenverzekeringen komt daarmee (fictief) op 2,5 miljard euro. Hiervan is bijna de helft (circa 1,2 miljard euro) gerelateerd aan tandheelkundige hulp en orthodontie en 0,6 miljard euro aan paramedische hulp. De hulpmiddelen (voornamelijk brillen en lenzen) en alternatieve geneeswijzen zijn daarna de sectoren met de grootste omvang. ir. R.E. Eisinger en drs A. (Ilja) Smits V O O R J A A R S N U M M E R

8 Doelstelling farmacieconvenant 2005 gehaald Het convenant-farmacie moest in miljoen euro opleveren. Volgens Vektis is deze doelstelling net gehaald. Als vervolg op het farmacieconvenant over 2004 hebben het ministerie van VWS, Zorgverzekeraars Nederland, de KNMP, de Bogin en Nefarma in het najaar van dat jaar een convenant ondertekend over Nefarma, de Nederlandse Vereniging van de Research-georiënteerde Farmaceutische Industrie, was de enige nieuwe partij ten opzichte van het eerste convenant. In het convenant over 2005 is afgesproken dat Bogin en Nefarma de prijzen van de geneesmiddelen waarop het patent afgelopen was, met 40% (inclusief clawback ) zouden verlagen. Hierbij wordt gekeken naar het verschil in prijs ten opzichte van januari 2004, de laatste maand voordat het eerste convenant inging. Daarnaast is afgesproken dat de prijsdalingen een opbrengst van 685 miljoen euro moesten genereren, wederom inclusief clawback. In tabel 4 staan de definitieve cijfers van Vektis voor Te zien is dat de convenantopbrengst iets hoger (6,2 miljoen euro) uitkomt dan de doelstelling. De prijsverlaging van generieke middelen leverde ruim 430 miljoen euro op. Dit is fors meer (zo n 150 miljoen euro) dan in Dit komt omdat de prijzen van generieke middelen zijn verlaagd. Daarnaast zijn er een aantal geneesmiddelen uit patent gegaan, waardoor de generieke markt groter is geworden. En wordt het hele jaar in 2005 meegeteld, tegenover elf maanden in De prijsverlaging van specialités, waarover in 2004 nog geen afspraken waren gemaakt, levert ongeveer 70 miljoen euro op. De clawback was in 2005 met 176 miljoen iets groter dan in Vektis concludeert hieruit dat de doelstellingen van het convenant 2005 gehaald zijn. Opbrengst convenant Prijsverlaging generieke middelen 434,3 Prijsverlaging specialités 69,7 Prijsverlaging parallelimport 11,2 Clawback 176,0 Totaal 691,2 Tabel 4 Opbrengst convenant-farmacie 2005, in miljoenen euro (bron: Vektis) Ook voor 2006 en 2007 hebben de convenantpartijen een akkoord gesloten. In 2006 moet het convenant 843 miljoen euro opbrengen en in het daaropvolgende jaar zelfs 971 miljoen euro. Hiervan moet 78 miljoen euro in 2006 en 156 miljoen euro in 2007 door extra prijsverlagingen gerealiseerd worden. De overige additionele opbrengsten komen uit patentverloop en volumegroei van de geneesmiddelenmarkt. drs. W.I.J. (Willem) de Boer 6 Z O R G T H E R M O M E T E R

9 Farmacie-toptien van 2005 Jaarlijks wordt op basis van het Farmacie Informatie Systeem (FIS) een top tien van gedeclareerde geneesmiddelen vastgesteld. Het geneesmiddelengebruik wordt beschreven door middel van de rangorde naar het aantal voorschriften en de gedeclareerde kosten op stofnaamniveau (ATC7-niveau). Evenals voorgaande jaren wordt gerekend met het gemiddelde per declarerende verzekerde. De rangorde zal hierdoor niet veranderen aangezien het totaal aantal declarerende verzekerden niet verschilt per geneesmiddel. Aantal voorschriften Uit tabel 5 blijkt dat negen van de tien van de meest gedeclareerde middelen in 2005 dezelfde zijn als in De enige nieuwkomer is de cholesterolverlager simvastatine, die in 2004 net niet de top tien heeft gehaald. Het antidepressivum paroxetine stond in 2004 nog op de negende plaats, maar is nu op plaats twaalf terechtgekomen. Alle geneesmiddelen blijken minder vaak voorgeschreven te zijn dan vorig jaar, terwijl het aandeel van deze tien middelen toegenomen is tot ruim 21% van alle voorschriften in In 2004 waren de tien meest voorgeschreven middelen goed voor ongeveer 17% van het totaal van alle voorschriften. Positie Aantal voorschriften per ATC -Code Omschrijving 2005 (2004) declarerende verzekerde 1 (1) 0,23 N05BA04 oxazepam 2 (3) 0,21 C07AB02 metoprolol 3 (2) 0,20 N05CD07 temazepam 4 (5) 0,17 M01AB05 diclofenac 5 (4) 0,17 B01AC06 acetylsalicylzuur 6 (6) 0,16 A02BC01 omeprazol 7 (7) 0,14 C03CA01 furosemide 8 (8) 0,14 B01AC08 carbasalaatcalcium 9 (10) 0,13 A10BA02 metformine 10 (11) 0,13 C10AA01 simvastatine Tabel 5 Geneesmiddelentoptien 2005: gemiddeld aantal voorschriften per declarerende verzekerde op stofnaamniveau (bron: Vektis) Aantal voorgeschreven dagen Om een schatting te kunnen maken van het aantal voorgeschreven dagen is gebruikgemaakt van de standaarddagdosering (DDD) zoals vastgesteld door de Wereld Gezondheids Organisatie (WHO). Ook de rangorde naar het aantal voorgeschreven dagen is bijna gelijk gebleven ten opzichte van 2004, met een opvallende uitzondering. De bètablokker metoprolol is gestegen van de 24e plaats in 2004 tot de negende plaats in 2005, terwijl het gemiddeld aantal dagen per declarerende verzekerde vrijwel gelijk is gebleven (ruim zes dagen). De cholesterolverlager pravastatine komt hier niet meer in de top tien voor en is gezakt naar plaats vijftien. DV OE CO ER MJ AB EA R S 2N 0U0M4 M E R

10 Het gemiddeld aantal voorgeschreven dagen ten opzichte van 2004 is voor alle tien middelen afgenomen. Hiermee lijkt de eerder waargenomen stijgende trend 1 te zijn doorbroken. Daartegenover staat dat het aandeel van de top tien in het totaal aantal voorgeschreven dagen is toegenomen van ongeveer 25% in 2004 tot ruim 29% in Positie Aantal dagen per ATC -Code Omschrijving 2005 (2004) declarerende verzekerde 1 (1) 16,18 C10AA05 atorvastatine 2 (2) 14,46 B03BB01 foliumzuur 3 (3) 14,27 C10AA01 simvastatine 4 (4) 10,86 A02BC01 omeprazol 5 (6) 9,95 B01AC08 carbasalaatcalcium 6 (5) 9,86 B01AC06 acetylsalicylzuur 7 (7) 9,34 C09AA02 enalapril/enalaprilaat 8 (8) 7,24 C03CA01 furosemide 9 (24) 6,84 C07AB02 metoprolol 10 (9) 6,75 C08CA01 amlodipine Tabel 6 Geneesmiddelentoptien 2005: gemiddeld aantal voorgeschreven dagen per declarerende verzekerde op stofnaamniveau (bron: Vektis) Kosten In de ranglijst van geneesmiddelen met de hoogste totale kosten zijn twee geneesmiddelen die niet in de lijst van 2004 voorkwamen. In 2004 nog op de zeventiende positie en nu op de vijfde plaats staat etanercept, een middel dat vooral voorgeschreven wordt voor reumatoïde artritis. Olanzapine, een ander middel dat vooral voorgeschreven wordt voor reumatoïde artritis, is de afgelopen jaren steeds een plaatsje opgeschoven en is als hekkensluiter de tweede nieuwkomer van Positie Kosten per declarerende ATC -Code Omschrijving 2005 (2004) verzekerde ( ) 1 (1) 8,74 C10AA05 atorvastatine 2 (3) 7,07 R03AK06 salmeterol met andere astma/copd-middelen 3 (4) 5,86 A02BC02 pantoprazol 4 (2) 5,34 A02BC01 omeprazol 5 (17) 3,35 L04AA11 etanercept 6 (8) 3,19 R03BB04 tiotropium 7 (7) 3,06 N06AB05 paroxetine 8 (6) 3,04 C10AA01 simvastatine 9 (10) 2,92 A02BC05 esomeprazol 10 (11) 2,77 N05AH03 olanzapine Tabel 7 Geneesmiddelentoptien 2005: kosten per declarerende verzekerde op stofnaamniveau (bron: Vektis) 1 Zie Zorgthermometer van juli Z O R G T H E R M O M E T E R

11 Het aandeel van de tien middelen is gestegen van 19% in 2004 tot 23% in 2005 en komt daarmee op hetzelfde niveau als in De totale kosten per declarerende verzekerde zijn voor negen van de tien geneesmiddelen lager dan het gemiddelde van Alleen etanercept (L04AA11) vormt hierop een uitzondering aangezien dit gemiddelde in % hoger was dan in Over het algemeen lijkt het erop dat wat betreft de meest voorgeschreven middelen aan meer mensen minder (dus kleinere hoeveelheden) is voorgeschreven dan in Niet alleen wordt er per verzekerde minder voorgeschreven, maar ook de kosten per voorgeschreven dag zijn (verder) afgenomen. Positie Omschrijving Gemiddelde kosten Mutatie 2005 per dag ( ) t.o.v 2004 (%) 1 atorvastatine 0,54-16,4 2 salmeterol met andere 1,58-4,0 astma/copd-middelen 3 pantoprazol 1,34-14,6 4 omeprazol 0,49-28,2 5 etanercept 37,86-16,4 6 tiotropium 1,34-14,4 7 paroxetine 0,62-21,0 8 simvastatine 0,21-37,0 9 esomeprazol 1,16 23,7 10 olanzapine 3,89-11,3 Top tien (2005) 0,42-49,7 Totaal 0,52-14,8 Tabel 8 Geneesmiddelentoptien 2005: kosten per declarerende verzekerde op stofnaamniveau (bron: Vektis) Uit tabel 8 blijkt dat in het afgelopen jaar alleen voor de maagzuurremmer esomeprazol de kosten zijn toegenomen ondanks dat de prijzen van dit middel zijn gedaald. De hier waargenomen toename is veroorzaakt doordat de standaarddagdosering (DDD-waarde) op 1 januari 2005 met 50% werd verhoogd. De procentuele kostendaling van de overige middelen is zodanig dat het gemiddelde van de kosten per dag voor de tien meest voorgeschreven middelen in 2005 lager was dan het gemiddelde voor alle middelen! Het aandeel van de top tien in de totale kosten van alle gedeclareerde middelen is toegenomen van 21% in 2004 tot 23% in Het convenant-farmacie heeft aantoonbaar bijgedragen aan de gematigde kostenontwikkeling in de gezondheidszorg (zie voorafgaand artikel). drs. C.A.A. (Kees) Huijsmans en J.D.P. (Arjan) van Benthem V O O R J A A R S N U M M E R

12 Verzekerdenmobiliteit Wat zijn de ontwikkelingen in de provincie als gevolg van de verzekerdenmobiliteit? Onlangs heeft Vektis een speciale editie uitgebracht over verzekerdenmobiliteit en keuzegedrag bij de invoering van de basisverzekering in In dit rapport is uitgebreid aandacht besteed aan de aantallen verzekerden die zijn overgestapt naar een andere zorgverzekeraar en wat de belangrijkste kenmerken zijn van het soort polissen dat men heeft gekozen. In dit artikel worden de belangrijkste resultaten van dit onderzoek op een rijtje gezet. Daarnaast wordt juist extra aandacht geschonken aan wat er in de verschillende provincies is gebeurd als gevolg van de verzekerdenmobiliteit. In de periode 1 januari 1 maart 2006 is 18% van de verzekerden (bijna 2,7 miljoen) overgestapt naar een andere zorgverzekeraar. Rekening houdend met het feit dat er in de periode 1 maart - 1 mei 2006 nog verzekerden kunnen zijn die zich inschrijven, kan dit percentage nog stijgen naar zo n 19%. Vorig jaar bleek uit onderzoek dat het overstappercentage bij ziekenfondsverzekerden 4% en bij particulier verzekerden 10% bedroeg 3, in totaal stapte toen dus slechts 6% over. De invoering van een nieuw stelsel is derhalve massaal aangegrepen om op zoek te gaan naar een andere zorgverzekeraar. Kenmerken gekozen polissen De verschillen in nominale premie zijn dit jaar bijzonder klein. Terwijl vorig jaar voor een ziekenfondsverzekering de hoogste nominale premie 90% hoger lag dan de laagste nominale premie en voor particuliere zorgverzekeringen 4 lag dit 54% hoger, is dat na de invoering van de basisverzekering nog maar 15%. De nominale premie kan dan ook niet dé prikkel zijn geweest voor verzekerden om over te stappen naar een andere zorgverzekeraar. Het merendeel van de verzekerden (95%) heeft gekozen voor een zorgverzekering met een eigen risico van 0,-. Een vergelijking met voorgaande jaren is lastig, omdat bij particuliere verzekeraars een eigen risico (of een eigen bijdrage bij particuliere publiekrechtelijke zorgverzekeraars) vaak verplicht was, terwijl er bij ziekenfondsen geen eigen risico mogelijk was. Wel zijn in de nieuwe situatie de kortingen op de nominale premie bij oplopende eigenrisicoklassen beperkter gebleven dan in voorgaande jaren bij particuliere verzekeraars het geval was. Voor verzekerden werd het derhalve minder aantrekkelijk om hiervoor te kiezen. Ongeveer 93% van de verzekerden heeft gekozen voor één of meerdere aanvullende verzekeringen. Onder ziekenfondsverzekerden was dit vorig jaar nog circa 91%. De naturapolis 5 is verreweg het meest populair: van alle verzekerden heeft twee derde gekozen voor een naturapolis, de polis waarin door de zorgverzekeraar afspraken zijn gemaakt met de zorgaanbieder over kosten en/of kwaliteit van de zorg. 2 Verzekerdenmobiliteit en keuzegedrag: de feiten over de marktontwikkelingen na invoering van de basisverzekering (mei 2006). Op te vragen bij Vektis via of info@vektis.nl. Het volledige rapport is ook te downloaden via de website van Vektis. 3 Zie artikel in het julinummer 2005 van de Zorgthermometer. 4 Particulier privaatrechtelijke volledige verzekeringen. 5 Bij een naturapolis is sprake van gecontracteerde zorg: de zorgverzekeraar heeft afspraken gemaakt met zorgaanbieders over de prijs en kwaliteit. In de praktijk hebben zorgverzekeraars afspraken gemaakt met bijna alle zorgaanbieders in de omgeving. Met een polis voor gecontracteerde zorg kan een verzekerde wel naar een zorgaanbieder waarmee de zorgverzekeraar geen afspraken heeft gemaakt. Het kan dan zijn dat een verzekerde niet alles vergoed krijgt. 10 Z O R G T H E R M O M E T E R

13 Wanneer alle verzekerden een basisverzekering zouden hebben gekozen zonder eigen risico, dan komt de gemiddelde premie uit op 1.060,-. In werkelijkheid zijn er ook verzekerden die wel een eigen risico hebben gekozen. Ook rekening houdend met de kortingen die zijn gegeven op collectieve contracten, bedraagt de in Nederland gemiddelde betaalde premie 1.025,- (deze premie is per volwassene, exclusief de premie voor aanvullende verzekeringen en eventuele kortingen bij jaar- of kwartaalbetalingen). Voor dit jaar ligt de gemiddelde premie ( 1.060,-) onder de verwachtingen die het ministerie van VWS vooraf had. In eerdere berekeningen was uitgegaan van een premie van 1.106,-. Verzekerdenmobiliteit Tijdens de stelselwijziging is aan elke verzekerde de kans gegeven om een nieuwe zorgverzekeraar te kiezen, ongeacht leeftijd, gezinsomstandigheden of gezondheid. Maar hebben alle verzekerden deze kans ook in gelijke mate aangegrepen om over te stappen? Van voormalig ziekenfondsverzekerden is 16% overgestapt naar een andere zorgverzekeraar, van voormalig particulier verzekerden ongeveer 25%. Qua overstappers zijn er geen verschillen tussen mannen en vrouwen. Wanneer wordt gekeken naar leeftijdscategorieën dan is het vooral de categorie jaar die vaker is overgestapt dan gemiddeld, 65+-ers juist minder. Een verklaring voor het feit dat juist 65+-ers weinig zijn overgestapt, kan liggen in een aantal redenen: wellicht is men relatief erg tevreden over de huidige zorgverzekeraar of heeft men minder vaak de mogelijkheid tot het aangaan van een collectief contract, simpelweg omdat er geen aanbod voor een collectief contract is gedaan. Ook zou het kunnen dat deze groep relatief minder geneigd is om zich in de keuzemogelijkheden te verdiepen, omdat ze relatief minder toegang hebben tot het internet. Collectiviteitgraad De verhouding over de markt als geheel tussen individuele en collectieve contracten was in 2005 ongeveer 69% versus 31%. In de huidige situatie (maart 2006) is de collectiviteitgraad sterk toegenomen. Ongeveer 56% van de verzekerden is verzekerd via een individueel contract en 44% via een collectief contract. Op dit moment is niet inzichtelijk hoe de collectieve contracten zijn verdeeld als het gaat om collectieve contracten via werkgevers of zogenaamde gelegenheids- of begunstigingscontracten. Wel is duidelijk dat de collectiviteitgraad tussen zorgverzekeraars heel erg verschillend kan zijn: van vrijwel alleen individuele polissen tot vrijwel uitsluitend collectieve contracten. Van degenen die zijn overgestapt naar een andere zorgverzekeraar, is bekend of dit via een individueel contract of via een collectief contract is geweest. Uit de cijfers kan worden geconcludeerd dat van alle overstappers 34% via een individueel contract is binnengekomen en 66% via een collectief contract. Vergeleken met de algemene cijfers over de verhouding individueel en collectief contract (56% versus 44%) kan hieruit worden afgeleid dat vooral degenen die overgestapt zijn, dit via een collectief contract hebben gedaan. Daarnaast hebben naar schatting tussen de en verzekerden die bij hun zorgverzekeraar zijn gebleven, per saldo hun individuele contract omgezet naar een collectief contract. V O O R J A A R S N U M M E R

14 69% 56% 66% 34% 31% 44% 2005 (ziekenfonds en particulier) Overstappers 2005/ (alle verzekerden) collectief individueel Figuur 1 Ontwikkeling van de verhoudingen tussen individuele en collectieve contracten van 2005 naar 2006 (bron: Vektis, 2006) Zoals verwacht betalen collectief verzekerden minder premie dan individueel verzekerden, omdat zorgverzekeraars korting bieden aan verzekerden met een collectief contract. Gemiddeld hebben individueel verzekerden 1.053,- betaald voor een standaardverzekering en collectief verzekerden 987,-. Deze bedragen zijn exclusief premies voor aanvullende verzekeringen en korting op termijnbetalingen. De conclusie is dat individueel verzekerden gemiddeld zo n 6,3% meer voor hun basisverzekering betalen dan collectief verzekerden. Over het totaal is sprake van meer zorgverzekeraars in de provincie In de regelgeving rondom de basisverzekering is afgesproken dat zorgverzekeraars ook zogenaamde provinciepolissen mochten gaan uitbrengen. Het kenmerk van provinciepolissen is dat door een zorgverzekeraar (met maximaal verzekerden) bepaalde provincies aangewezen kunnen worden, waar verzekerden minder premie betalen voor hun polis, of waar de zorgverzekeraar geen natura-, maar een restitutiepolis voert. Achterliggende reden is dat een zorgverzekeraar beter in staat is om (goede) afspraken te maken met zorgaanbieders in bepaalde gebieden en niet altijd in heel Nederland. Het is interessant om te kijken of er tengevolge van de verzekerdenmobiliteit iets is veranderd op provinciaal niveau in de concentratiegraad van zorgverzekeraars. Heeft er op de markt een concentratie plaatsgevonden of juist een vermindering van de concentratie? Om de mate van concentratie te meten, is gebruikgemaakt van de Herfindahl-Hirschman Index (HHI) 6. Dit is een index die ook door de Nederlandse Mededingingsautoriteit (NMa) wordt gebruikt om te kijken naar de mate van concurrentie. De mate van concentratie wordt: matig genoemd als HHI < 0,18; substantieel als HHI = 0,18-0,5; oligopolistisch als HH > 0,5. Bij een substantiële concentratie is er een klein aantal zorgverzekeraars dat het overgrote deel van de markt in handen heeft en bij oligopolistische concentratie is er meestal één zorgverzekeraar die een bepaald gebied domineert. Deze laatste vorm is in de zorgverzekeraarsbranche op provincieniveau niet aangetroffen. 6 HHI = (marktaandeel zorgverzekeraari) 2 12 Z O R G T H E R M O M E T E R

15 Voor de twaalf provincies in Nederland is gekeken naar deze mate van concentratie. Dit is gedaan op holding/concernniveau (labels behorend bij een concern worden dan gezien als één zorgverzekeraar). In verband met een aantal samenwerkingsvormen is het juist goed om naar achterliggende holdings van labels te kijken, omdat de verschillende beleidsvormen van die diverse labels op elkaar afgestemd kunnen worden. Er zijn in Nederland in 2006 maar liefst acht provincies waarin de concentratiegraad substantieel genoemd kan worden; in vier provincies is de concentratiegraad matig. De vier provincies waarin de concentratiegraad matig is, zijn de Randstadprovincies : Noord- en Zuid-Holland, Utrecht en in mindere mate Flevoland. In deze provincies zijn er meerdere zorgverzekeraars actief en heeft geen van de zorgverzekeraars een overheersend marktaandeel. De hoogste mate van substantiële concentratie werd aangetroffen in de drie noordelijke provincies (Friesland, Groningen en Drenthe) en in de drie meest zuidelijke provincies (Zeeland, Noord-Brabant en Limburg). Een mogelijke verklaring is dat er in die provincies van oudsher één (of meerdere) regionale zorgverzekeraar(s) is (zijn) gevestigd die wat minder concurrentie hebben gekregen van meer landelijk werkende zorgverzekeraars en derhalve rustig hun marktaandeel hebben kunnen handhaven en/of vergroten. De vraag kan gesteld worden in hoeverre het ongewenst is als slechts één of twee zorgverzekeraars de verzekerden in een bepaalde provincie bedienen. Op het gebied van zorgverzekeringen is de situatie op dit moment dat verzekerden altijd kunnen uitwijken naar andere zorgverzekeraars. De contracteringsgraad is redelijk hoog: de meeste zorgverzekeraars hebben landelijk afspraken gemaakt voor hun verzekerden. Dat één of meerdere zorgverzekeraar(s) een sterke positie heeft (hebben) in een bepaalde provincie, kan voor de verzekerde ook gunstig zijn; omdat deze zorgverzekeraar(s) goede afspraken gemaakt kan (kunnen) hebben, als het gaat om de kwaliteit van de zorg of om de kosten van zorgaanbieders. In de provincies Overijssel en Gelderland wordt de concentratiegraad weliswaar als substantieel betiteld, maar in vergelijking met de drie noordelijke en drie zuidelijke provincies zijn daar significant meer zorgverzekeraars actief. De verzekerdenmobiliteit heeft invloed gehad op de mate van concentratie. In de provincie Utrecht is niet langer sprake van een substantiële concentratie, maar van een matige concentratie. Over het geheel genomen is de concentratiegraad in de acht provincies met een substantiële concentratiegraad gedaald. Nog niet tot het niveau van matige concentratie, maar wel lijkt in deze acht provincies de tendens te zijn dat er een grote diversiteit van zorgverzekeraars actief is. V O O R J A A R S N U M M E R

16 Drenthe Zuid-Holland 0,45 0,40 Flevoland 0,35 0,30 Zeeland 0,25 0,20 Friesland 0,15 0,10 Utrecht 0,05 0,00 Gelderland Overijssel Groningen Noord-Holland Noord-Brabant Limburg Figuur 2 Ontwikkeling van 2005 naar 2006 van de concentratiegraad per provincie (bron: Vektis, 2006) Wanneer binnen de provincies gekeken zou worden naar de mate van concentratie op het niveau van werkmaatschappijen (onderscheid naar labels, ook al behoren labels tot hetzelfde concern), dan is het resultaat dat er in 2006 in zes provincies een matige en in zes provincies een substantiële concentratie is vast te stellen. Deze verhouding is niet anders dan in Gebleken is dat de provinciepolissen voor zorgverzekeraars redelijk wat administratieve handelingen met zich meebrengen. Waarschijnlijk is dat een reden waarom er eigenlijk geen bloeiende markt in provinciepolissen is ontstaan. De provinciepolis zou juist voor een (stevige) marktleider in een bepaalde provincie wel voordelen kunnen bieden. Andere (meer landelijk werkende zorgverzekeraars) moeten erg hun best doen om een aantrekkelijke polis aan te bieden die op langere termijn niet al te veel verlies met zich meebrengt. De ontwikkeling die dit jaar waargenomen wordt, is een ontwikkeling waarin landelijke oriëntatie centraal staat bij zorgverzekeraars. Onduidelijk is hoe dat volgend jaar zou kunnen worden. Gezien het bovenstaande lijkt het waarschijnlijk dat de landelijke oriëntatie aan importantie gaat winnen. Fusies tussen werkmaatschappijen van zorgverzekeraars in de komende jaren hebben juist een tegengesteld effect op deze ontwikkeling. 14 Z O R G T H E R M O M E T E R

17 Conclusies De markt voor zorgverzekeringen is behoorlijk in beweging geweest vanaf begin januari Niet alleen zijn circa 2,7 miljoen verzekerden overgestapt naar een andere zorgverzekeraar, ook de verzekerden die zijn gebleven bij hun zorgverzekeraar hebben veelal gebruik gemaakt van het moment om iets in hun polis te wijzigen, zoals hoogte van het eigen risico, soort aanvullende verzekering of het al dan niet via een collectiviteit verzekerd te zijn. Wij verwachten dat de mobiliteit van verzekerden komend jaar lager zal zijn dan dit jaar maar nog wel hoger dan de verzekerdenmobiliteit uit voorgaande jaren. Uiteindelijk zal de verzekerdenmobiliteit wellicht tenderen naar een mobiliteit zoals die onder voormalig particulier verzekerden gebruikelijk was (10%). Volgend jaar zullen de collectiviteiten waarschijnlijk nog steeds een belangrijke factor vormen. De trend die is ingezet met de deconcentratie van zorgverzekeraars per provincie, zet waarschijnlijk door tengevolge van de veranderingen in mobiliteit. Veranderingen in de mate van concentratie zullen behalve door mobiliteit ook door fusies tussen werkmaatschappijen bewerkstelligd worden. Dit heeft een tegengesteld effect tot gevolg voor de concentratiegraad. Drs. M. (Marieke) Smit en drs. Ph.J. (Philip) Mokveld V O O R J A A R S N U M M E R

18 Overzicht zorgverzekeraars Per 1 januari 2006 is de nieuwe Zorgverzekeringswet in werking getreden. Dit betekent dat er vanaf 1 januari 2006 één zorgverzekering is voor alle Nederlanders. Het onderscheid tussen particulier en ziekenfonds is vervallen. Het aantal marktpartijen is hierdoor sterk afgenomen. Vektis heeft in kaart gebracht welke zorgverzekeraars er vanaf januari 2006 zijn. Bij het samenstellen van dit overzicht is gekeken welke zorgverzekeraars risicodrager zijn en een basisverzekering aanbieden. Er worden ook zorgverzekeringen onder andere namen verkocht dan in de tabel opgenomen zijn. Het betreft dan echter altijd labelorganisaties of tussenpersonen die niet zelf het risico dragen maar producten verkopen van de hier genoemde zorgverzekeraars. In tabel 9 is een overzicht weergegeven van de zorgverzekeraars die vanaf 1 januari 2006 actief zijn. Het aantal zorgverzekeraars in 2006 ligt duidelijk lager dan in In 2005 waren er 59 zorgverzekeraars en in 2006 zijn er nog 33. Deze daling wordt voornamelijk veroorzaakt door het samenvoegen van de particuliere zorgverzekeringen en de ziekenfondsen binnen één maatschappij. Een deel van de zorgverzekeraars maakt deel uit van een groep 7. De groep is in de eerste kolom van tabel 9 weergegeven. Een aantal zorgverzekeraars onderscheiden meerdere risicodragers, maar zij presenteren zich naar buiten als een merknaam, zoals bijvoorbeeld Univé en Delta Lloyd. Tabel 9 geeft het aantal risicodragers aan, dus de verzekeraars zijn in deze tabel wel afzonderlijk opgenomen. 7 De term groep is hier gebruikt voor een combinatie van meerdere zorgverzekeraars waarvan de rechtspersonen ieder afzonderlijk een hoofdverzekering aanbieden. 16 Z O R G T H E R M O M E T E R

19 Groep Zorgverzekeraar (Risicodrager) Achmea Delta Lloyd - Ohra Fortis Menzis Univé VGZ-IZA Avéro Achmea Zorgverzekeringen NV FBTO Zorgverzekeringen NV Groene Land PWZ Achmea Zorgverzekeringen NV Interpolis Zorgverzekeringen NV NV Ongevallen- en Ziektekostenverzekeringsmaatschappij OZF Zilveren Kruis Achmea Zorgverzekeringen NV Delta Lloyd Zorgverzekering OHRA Ziektekostenverzekeringen NV OHRA Zorgverzekeringen NV Fortis Ziektekostenverzekeringen NV OWM SR Zorgverzekeraar UA Anderzorg Zorgverzekeraar Confior Zorg en Inkomen Menzis Zorg en Inkomen NV Univé Zorg Univé Maatschappij voor Zorgverzekering Gouda NV IZA Zorgverzekeraar NV IZZ Zorgverzekeraar NV Trias Zorgverzekeraar NV NV Zorgverzekeraar UMC VGZ Zorgverzekeraar NV Geen Groep OWM Agis Zorgverzekeringen NV OWM Azivo Algemeen Ziekenfonds de Volharding UA OWM AZVZ UA OWM CZ Groep Zorgverzekeraar ua Zorgverzekeraar DSW UA De Friesland Zorgverzekeraar ONVZ Ziektekostenverzekeraar OZ zorgverzekeringen PNO Onderlinge Ziektekostenverzekeringmaatschappij OWM Salland Zorgverzekeringen UA OWM Zorgverzekeraar Zorg en Zekerheid UA Tabel 9 Overzicht zorgverzekeraars op 1 januari 2006 (bron: Vektis) V O O R J A A R S N U M M E R

20 Veranderingen 2006 De daling van het aantal zorgverzekeraars wordt deels veroorzaakt door de samenvoegingen als gevolg van de ZVW en deels doordat een aantal fusies heeft plaatsgevonden. Het afgelopen jaar hebben de volgende veranderingen plaatsgevonden: De portefeuille van VVAA is overgedragen aan ONVZ. De portefeuille van DGVP is overgedragen aan CZ. De Goudse heeft haar zorgportefeuille overgedragen aan Trias. Vervolgens zijn Trias en VGZ- IZA in 2005 gaan fuseren. VGZ hanteert De Goudse nog als merknaam. Recent is bekendgemaakt dat ook Univé en VGZ-IZA structureel gaan samenwerken. CZ en OZ hebben aangekondigd te gaan fuseren. De NMa heeft haar goedkeuring gegeven aan deze fusie. OMS en SBZ zijn als risicodrager bij Achmea vervallen, ze maken nu onderdeel uit van Zilveren Kruis Achmea. Andere ontwikkelingen die het afgelopen jaar hebben plaatsgevonden zijn: In 2006 hebben het Algemeen Ziekenfonds voor Zeelieden (AZVZ) en zorgverzekeraar Zorg en Zekerheid de bestaande samenwerking uitgebreid. In verband met de introductie van de Zorgverzekeringswet kan AZVZ, van oudsher de zorgverzekeraar voor zeevarenden, zich niet meer beperken tot de zeevarenden. Z&Z en AZVZ hebben maritieme verzekeringen als label op de markt gezet. Deze zorgverzekeringen zijn toegesneden op iedereen die werkzaam is in de maritieme sector of dat ooit is geweest. IZA/AZ (behorend tot de VGZ-IZA-groep) heeft een nieuwe naam gekregen, IZA/AZ heet voortaan UMC. Menzis heeft het aantal risicodragers behorend bij haar groep teruggebracht. In 2006 is Menzis een combinatie van Amicon (particulier en ziekenfonds), Geové (particulier en ziekenfonds) en Nederzorg (alleen ziekenfonds). Daarnaast onderscheidt Menzis als risicodragers nog Anderzorg en Confior. Confior is de nieuwe naam van de risicodrager NVS Rijnmond. In 2005 zijn AMEV, Stad Rotterdam Verzekeringen en Woudsend Verzekeringen samengegaan in een nieuw merk, Fortis ASR. De Amersfoortse wordt nog als label gevoerd, maar is niet risicodragend, daarom is zij niet in de tabel opgenomen. Naast Fortis ASR is ook Stad Rotterdam nog een risicodrager bij Fortis. Interpolis was de verzekeringsmaatschappij van de Rabobank Groep. In 2005 is Interpolis gefuseerd met Achmea. Interpolis heeft in 2006 als risicodrager de zorgmarkt betreden. De zorgverzekering van Interpolis wordt uitgevoerd door Zilveren Kruis Achmea. VGZ-IZA en IZZ blijven in 2006 aparte risicodragers. DSW en Azivo onderzoeken de mogelijkheid tot een strategische samenwerking. Overig De verzekeraar OOM richt zich niet op de Nederlandse markt en valt dus niet onder ZVW. Deze maatschappij is dus niet opgenomen in het overzicht. 18 Z O R G T H E R M O M E T E R

21 Hoeveel zorgverzekeraars zijn er op de markt? Uit tabel 9 is af te leiden dat er 33 verschillende risicodragers op de zorgverzekeraarsmarkt zijn. Deze optelsom is echter wel afhankelijk van de invalshoek die gebruikt wordt. Als gekeken wordt naar het aantal merknamen dat de risicodragers voeren, vallen er al zorgverzekeraars af (Ohra en Univé hebben elk nog twee risicodragers, met -bijna- dezelfde naam). Daarnaast zijn de aangekondigde fusies tussen OZ en CZ en tussen VGZ-IZA en Univé al goedgekeurd, maar zij staan nog als afzonderlijke verzekeraars in dit overzicht vermeld. Als deze overwegingen worden meegenomen, zijn er in totaal nog maar 29 zorgverzekeraars op de markt. De verwachting is dat het aantal zorgverzekeraars de komende tijd nog verder zal afnemen. Enerzijds door fusies of samenwerkingsverbanden, anderzijds doordat zorgverzekeraars bepaalde merknamen opheffen (zoals bijvoorbeeld Menzis heeft gedaan in 2006). Recent hebben Agis, Menzis en de zorgtak van Delta Lloyd bekendgemaakt te willen gaan fuseren per 1 oktober. drs. S. H. (Saskia) Cuijpers en ir. P.H.J. (Piet) Willekens V O O R J A A R S N U M M E R

22 Zelfstandig BehandelCentrum (ZBC) Sinds een aantal jaren maken zelfstandige behandelcentra (ZBC s) deel uit van de Nederlandse gezondheidszorg. In dit artikel komt aan de orde hoe ZBC s zijn ontstaan, wat ZBC s nu precies doen en hoe zij staan in relatie tot ziekenhuizen en privéklinieken. Ontstaansgeschiedenis ZBC s ZBC s zijn in het begin opgericht om een deel van de productie van de ziekenhuiszorg over te nemen om de wachtlijsten en wachttijden in de gezondheidszorg te verkorten. In 1998 is de eerste wettelijke regelgeving ontstaan op het gebied van ZBC s. Vervolgens is in 2000 aan een deel van de bestaande privéklinieken een vergunning verleend om omgezet te worden tot zelfstandige behandelcentra. In eerste instantie moesten ZBC s voldoen aan een flink aantal eisen. Zo moest een ZBC een samenwerkingsverband zijn tussen meerdere medische specialisten (dus geen eenmanspraktijk), een band hebben met een ziekenhuis, mocht er geen winstoogmerk zijn, mocht het alleen die behandelingen uitvoeren waarvoor wachtlijsten bestonden en ging het om die behandelingen die in aanmerking kwamen voor vergoeding door zorgverzekeraars. In 2003 zijn deze regels iets versoepeld en zijn er meer mogelijkheden ontstaan om nieuwe ZBC s op te richten. Vanaf dat jaar zijn er ook veel ZBC s bij gekomen. In 2005 waren er zo n honderddertig behandelcentra Figuur 3 Ontwikkeling van het aantal zelfstandige behandelcentra in Nederland (bron: ZN) Inmiddels worden ZBC s allang niet meer gezien als een noodzakelijk iets om specifieke wachtlijsten weg te werken. Zij hebben allereerst hun bestaan bewezen door inderdaad een bijdrage te leveren aan het wegwerken van een deel van de wachtlijsten, maar vooral zijn het zeer efficiënt georganiseerde instellingen gebleken. Als instellingen zijn zij er in geslaagd een goede kostenstructuur op te bouwen en voor dynamiek op de markt te zorgen. Veel klinieken hebben de consument centraal gesteld in plaats van de uit te voeren handeling. Daarbij horen onder anderen vriendelijk ingerichte klinieken die niet erg aan een ziekenhuis doen denken, ruimere openingstijden en snelle afspraakmogelijkheden. 20 Z O R G T H E R M O M E T E R

23 Wat is precies een ZBC? Een ZBC levert reguliere zorg, dat wil zeggen zorg die onder de basisverzekering valt. Behandelingen die in een ZBC worden uitgevoerd, worden grotendeels door de zorgverzekeraars vergoed (dit kan per zorgverzekeraar per ZBC enigszins verschillen). ZBC s kunnen daarnaast ook behandelingen uitvoeren die niet onder de basisverzekering vallen en derhalve voor rekening van de verzekerde zelf zijn. De voorwaarde die aan de behandelingen in een ZBC wordt gesteld, is dat het beperkt blijft tot 24 uurs zorg. Dat wil zeggen dat ZBC s behandelingen verrichten waarbij de patiënt maximaal 24 uur in het centrum mag verblijven. Het gaat om planbare zorg op gebieden als oogheelkunde, orthopedie, urologie en algemene chirurgie. In een ZBC werken meerdere medisch specialisten samen om vooral planbare zorg te produceren. Er is geen winstoogmerk, en de tarieven kennen dan ook geen winstopslag. Vanaf het begin van de regelgeving (1998) vallen ZBC s onder de werkingssfeer van de Wet ziekenhuisvoorzieningen (WZV) en is voor oprichting van een ZBC een vergunning nodig van het College Bouw Ziekenhuisvoorzieningen (CBZ). Sinds de invoering van de Wet toelating Zorginstellingen (de WTZi), is dit niet meer nodig voor de levering van B-DBC s. De WTZi is op 1 januari 2006 in werking getreden. Reguliere ziekenhuizen worden gefinancierd met publieke middelen. Privéklinieken daarentegen zijn in particuliere handen en worden particulier gefinancierd. ZBC s nemen een tussenpositie in: het zijn privéklinieken met een speciale vergunning van de overheid om zorg aan te bieden die door zorgverzekeraars wordt vergoed. ZBC s maken daartoe afspraken met zorgverzekeraars. Sommige ZBC s zijn gelieerd aan een ziekenhuis, andere zijn eigendom van particuliere klinieken. Dit verschil zorgt ervoor dat voor sommige ingrepen wel vergoeding door de zorgverzekeraar wordt gegeven en voor andere ingrepen de consument de kosten zelf betaalt. Uit de Wet Ziekenhuisvoorzieningen vloeit voort dat een ziekenhuis zelf geen ZBC kan oprichten. Wel kan een ziekenhuis een nauwe samenwerking met een ZBC aangaan door bijvoorbeeld medisch specialisten zowel in het ziekenhuis als in het ZBC handelingen te laten verrichten, maar juridisch en economisch moeten het gescheiden instellingen zijn. ZBC s zijn in het algemeen kleinschaliger dan ziekenhuizen en hebben zich gespecialiseerd in een aantal vakgebieden. Daardoor kunnen zij efficiënt werken en de zorg voor een scherpe prijs aanbieden. Nu de invoering van de basisverzekering een feit is, is het voor zorgverzekeraars van groot belang om goede afspraken te maken met ZBC s. Vrijwel alle verzekeraars hebben inmiddels afspraken gemaakt met ZBC s voor behandelingen van hun verzekerden. De kosten van ZBC s Een deel van de vroegere ziekenhuisproductie wordt nu geproduceerd door ZBC s. De invoering van de DBC s (Diagnose Behandeling Combinaties) is ook bij ZBC s een feit. ZBC s zijn zowel betrokken bij behandelingen uit het vrij onderhandelbare B-segment als bij het A-segment. Voor DBC s in het A-segment is een maximumtarief afgesproken. Bij ziekenhuizen is dit een niet-onderhandelbaar tarief; bij ZBC s kunnen door zorgverzekeraars onderhandelingen worden gevoerd om dit maximumtarief naar beneden bij te stellen. Voor zorgverzekeraars is het onderbrengen van behandelingen uit het A-segment bij ZBC s derhalve erg interessant. V O O R J A A R S N U M M E R

24 Vektis verzamelt vanaf begin 2005 declaratiecijfers op het gebied van ziekenhuiszorg in haar Informatiesysteem Ziekenhuiszorg (IZiZ). Ook behandelingen die zijn uitgevoerd in ZBC s maken deel uit van deze cijfers. Dat maakt het mogelijk om het belang te schetsen van ZBC s als het gaat om de kosten die op het gebied van ziekenhuiszorg worden gemaakt. Daarover een volgende keer meer informatie. drs. M. (Marieke) Smit en ing. M. (Mireille) Nugteren-Jurgens 22 Z O R G T H E R M O M E T E R