Digitaal Erfgoedconferentie 2012

Transcriptie

1 Digitaal Erfgoedconferentie 2012 Beter Weten! Interactie erfgoed en wetenschap Sessiebeschrijvingen en sprekersinformatie

2 Inleiding Deze brochure is samengesteld voor de Digitaal Erfgoedconferentie De Digitaal Erfgoedconferentie 2012 vindt plaats op maandag 3 en dinsdag 4 december 2012 in De Doelen, Rotterdam. Het thema is dit jaar 'Beter Weten! - Interactie erfgoed en wetenschap'. Tijdens deze zevende editie van de Digitaal Erfgoedconferentie staat de vraag centraal hoe erfgoedinnovatie en wetenschap elkaar beïnvloeden. Met andere woorden: "what can science do for you and what can you do for science?" Digitaal erfgoed en wetenschap groeien naar elkaar toe. Steeds meer erfgoedinstellingen werken samen met universiteiten en bedrijven om kennisintensieve en innovatieve producten te maken waar beide partijen baat bij hebben. Het CATCHPlus-project bijvoorbeeld bouwt software en diensten om erfgoed beter toegankelijk te maken en houden. CATCHPlus loopt eind 2012 af en organiseert daarom samen met DEN DE conferentie In het programma worden onder andere de resultaten opgenomen van CATCHPlusprojecten. Maar het programma is breder: diverse sprekers tonen de hele caleidoscoop van aspecten die met wetenschap en digitaal erfgoed samenhangen. Van digitalisering en dataverrijking tot crossmediaal onderzoek in de digitale geesteswetenschappen. Van e- erfgoed tot e-humanities en instellingen op het breukvlak van erfgoed en wetenschap, zoals de diverse science centra en de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW). Specifieke vragen die aan bod komen zijn: Hoe kan de digitale beschikbaarheid van collecties onderzoek beïnvloeden? Wat is het effect van creatieve innovatie op collectiebeheer en -presentatie? Welke nieuwe typen onderzoek worden mogelijk met gecombineerde media? Welke nieuwe producten brengt deze kennisuitwisseling tot stand? Hoe sluit het onderzoek uit de call voor Topsector Creatieve Industrie aan bij de behoeften van het cultureel erfgoed? Programma Download het programma van DE conferentie 2012 als PDF. Bekijk ook de indeling van de inloopsessies op dag 1. Blijf op de hoogte! www Twitter Vimeo DEconferentie DISHconference SlideShare DEconferentie LinkedIn Digitaal Erfgoed Nederland (DEN) Over de informatie in deze brochure De informatie in deze brochure geeft een beeld van de inhoud van de sessies tijdens conferentie en een korte beschrijving van de sprekers. Omdat al deze informatie (ruim) voor de conferentie is aangeleverd door de sprekers, kan het zijn dat niet alles compleet is, of dat er nog wijzigingen hebben plaatsgevonden. Met dank aan Catalda Castellana (samenstelling brochure). Alle sprekers die informatie hebben aangeleverd. 2 / 24

3 Inhoud Inleiding... 2 Inhoud... 3 Dag 1: Maandag 3 december Dagvoorzitter: Paul Rutten (Paul Rutten Onderzoek) 5 Keynote 1: Dirk Houtgraaf (RCE) 5 Forumdiscussie 1: 5 Dirk Heylen (Universiteit van Twente) 5 Guus Schreiber (VU) 6 Hans Bennis (Meertens Instituut) 6 Hans Westerhof (Instituut voor Beeld en Geluid) 6 Wim Hupperetz (Allard Pierson Museum / UVA en Universiteit Twente) 7 1: CATCHPlus-projecten 7 Paul Doorenbosch (Koninklijke Bibliotheek) sessievoorzitter 7 Judith van Gent (ZieOok/UPR) 7 Pim Luiten (ZieOok/UPR) 8 Mies Langelaar (ChoralPlus) 8 Roeland Ordelman (ChoralPlus) 8 Vincent de Keizer (MuSeUmPlus) 9 Hennie van Schie (Scratch4all) 9 Martine de Bruin (WitchcraftPlus) 10 Hennie Brugman (OpenSKOS) 10 Inloopsessie 2: Sponsorpresentaties 11 Margo de Groot (MK5060) sessievoorzitter 11 Inloopsessie 3: Instellingen op breukvlak van erfgoed en wetenschap 11 Marjelle van Hoorn (VSC) sessievoorzitter 11 Arjan van Hessen (CLARIN) 11 Bruno Vandermeulen (KU Leuven) 12 Georges Elissen (Archief Eemland) 12 John van der Pas (Saxion Hogeschool Deventer) 12 Koos Biesmeijer (Naturalis) 13 Marjolein Beumer (Nieuwe Meesters Delft) 13 Linn Borghuis (Nieuwe Meesters Delft) 13 Inloopsessie 4: Unconference sessie 14 Lotte Belice Baltussen (Beeld en Geluid) - sessievoorzitter 14 Keynote 2: Eric Postma (Universiteit van Tilburg) 14 Dag 2: Dinsdag 4 december Dagvoorzitter: Wim Reijnders (Markiezenhof) 15 Keynote 3: Dirk van Delft (Museum Boerhaave) 15 Forumdiscussie 2: 15 Annemarie Bos (NWO) 15 Henk Wals (IISG-KNAW) 16 Jaap Kamps (UvA) 16 Julia Noordegraaf (UvA) 16 Marjelle van Hoorn (VSC) 16 Joris van Zundert (Huygens Instituut) 17 Parallelsessie 1: Data management 17 Laurents Sesink (DANS) sessievoorzitter 18 Henk Vanstappen (Packed) 18 Esther Jansma (RCE / Universiteit Utrecht) 18 3 / 24

4 Parallelsessie 2: Digital Humanities 19 Rens Bod (UvA) sessievoorzitter 19 Karina van Dalen-Oskam (ING-Huygens) 19 Stef Scagliola (Erasmus Universiteit) 19 Parallelsessie 3: Organisatieontwikkeling/business 20 Martijn Arnoldus (Kennisland) - sessievoorzitter 20 Geert Wissink (Instituut voor Beeld en Geluid) 20 Theo Meereboer (Stichting E30) 20 Parallelsessie 4: Creatieve Industrie en Wetenschap 21 Johan Oomen (Instituut voor Beeld en Geluid) - sessievoorzitter 21 Harro Stokman (EUvision) 21 Erwin Verbruggen (Beeld en Geluid) 21 Frank Kresin (Waag society) 21 Mark Lindeman (Picturae) 22 Parallelsessie 5: Erfgoed en locatie 22 Kees Hendriks (RCE) - sessievoorzitter 22 Hans Mol (Fryske Akademie / Universiteit Leiden) 22 Ralph Stuyver (DEN) 23 Tine van Nierop (DEN) 23 Keynote 4: Leon Winkler (Ubisoft) 23 Surprise:? 24 4 / 24

5 Dag 1: Maandag 3 december 2012 Dagvoorzitter: Paul Rutten (Paul Rutten Onderzoek) Paul Rutten is lector creative business aan de Hogeschool Rotterdam en gastprofessor creatieve industrie en innovatie aan de Universiteit Antwerpen. Daarnaast is hij actief als onafhankelijke onderzoeker. Eerder was hij onder andere verbonden aan TNO en hoogleraar digitale mediastudies aan de Universiteit Leiden. Rutten is samen met Walter Amerika trekker van het innovatienetwerk CI NeXT Business Innovation, onderdeel van CLICK NL. Keynote 1: Dirk Houtgraaf (RCE) Dirk Houtgraaf, Sectorhoofd Kennis Uitwisseling & 'CIO' bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Voorheen Naturalis en Bibliotheek.nl. Bioloog en Marketeer. Auteur van het boek over 'Businessmodellen' en boek over 'Tentoonstellingsopzet en planning'. Forumdiscussie 1: Dit forum belicht de huidige stand van zaken in de interactie tussen erfgoed en wetenschap. Wat is er bereikt? Welke projecten en programma s zijn er gerealiseerd en wat hebben ze opgeleverd? Dirk Heylen (Universiteit van Twente) Heylen is Professor Socially Intelligent Computing at the University of Twente, working in the Human Media Interaction group. His research interests cover both the machine analysis 5 / 24

6 of human (conversational) behaviour and the generation of human-like (conversational) behaviour by virtual agents and robots. He is especially interested in the nonverbal and paraverbal aspects of dialogue and what these signals reveal about the mental state (cognitive, affective, social). Guus Schreiber (VU) Guus Schreiber is a professor of Intelligent Information Systems at the Department of Computer Science department of the VU University Amsterdam. His research interests are mainly in knowledge and ontology engineering, with a special interest for applications in the field of cultural heritage. He was one of the key developers of the CommonKADS methodology. He acts as chair of W3C groups for Semantic Web standards such as RDF, OWL, SKOS and RDFa. His research group is involved a wide range of national and international research projects. He is now project coordinator of the EU Integrated Project NoTube concerned with integration of Web and TV data with the help of semantics and was previously Sceintific Director of the EU Network of Excellence "Knowledge Web". Schreiber studied medicine at the University of Utrecht. After working two years at the University of Leiden in the Medical Informatics department he joined in 1986 the SWI (Social Science Informatics) group of Bob Wielinga at the University of Amsterdam, where he was involved in research on knowledge engineering. In 1992 he was awarded a Ph.D. on a thesis entitled "Pragmatics of the Knowledge Level". In 2003 he moved to the VU. Hans Bennis (Meertens Instituut) Hans Bennis is directeur van het Meertens Instituut (KNAW) dat onderzoek doet naar diversiteit en dynamiek van de Nederlandse taal en cultuur. Daarnaast is hij Bijzonder Hoogleraar in de Taalvariatie aan de Universiteit van Amsterdam. Hij is verder onder meer voorzitter van de Raad van Toezicht van Catch+ en van het Netwerk Cultureel Erfgoed binnen de topsector Creatieve Industrie. Hans Westerhof (Instituut voor Beeld en Geluid) Hans Westerhof is adjunct directeur van het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid. Hij is daar tevens verantwoordelijk voor Beelden voor de Toekomst, het grote digitaliserings project van een aantal Nederlandse collectiehouders, waarin Beeld en Geluid uur audio, uur video, uur film en 1.2 miljoen foto's digitaal conserveert. 6 / 24

7 Wim Hupperetz (Allard Pierson Museum / UVA en Universiteit Twente) Wim Hupperetz (1966) is directeur van het Allard Pierson Museum, het archeologie museum van de Universiteit van Amsterdam. Hij betrokken bij diverse Europese projecten op het gebied van erfgoed en ict toepassingen. 1: CATCHPlus-projecten Een selectie van aansprekende, succesvolle en representatieve CATCHPlus-projecten. CATCHPlus bouwt voort op het lopende NWO-onderzoeksprogramma 'Continuous Access To Cultural Heritage' (CATCH). In CATCH hebben geesteswetenschappers, informatici en de erfgoedsector een unieke samenwerking opgebouwd rond actuele use cases van collectiebeherende instellingen. CATCH startte in 2004 en een aantal onderzoeksprojecten is inmiddels afgerond. In CATCHPlus werden de prototypes en demo's uit acht van de afgeronde deelprojecten omgezet in bruikbare tools. Software die in meerdere instellingen benut kan worden en die solide is. Bovendien werd de verbinding tussen de diverse producten uit de deelprojecten gezocht door het ontwikkelen van een aantal breed inzetbare gemeenschappelijke diensten. Paul Doorenbosch (Koninklijke Bibliotheek) sessievoorzitter Paul Doorenbosch, senior-adviseur bij de Koninklijke Bibliotheek, vice-voorzitter van het DB van CATCH en voorzitter van de stuurgroep CATCHplus. Betrokken bij beleid, infrastructuur en onderzoek op het grensvlak van erfgoed en wetenschap. Judith van Gent (ZieOok/UPR) Judith van Gent is teamleider documentatie & fotografie bij het Amsterdam Museum. In die hoedanigheid is zij verantwoordelijk voor het databeheer. Van Gent is kunsthistorica en informatiespecialist en promoveerde in februari 2011 op een proefschrift over het leven en werk van portretschilder Bartholomeus van der Helst ( ). 7 / 24

8 Pim Luiten (ZieOok/UPR) Na een technische opleiding werkte Pim 15 jaar als manager en consultant in technisch industriële omgevingen. Sinds 2004 heeft hij zich gespecialiseerd in zakelijke leiding van culturele organisaties. Een speerpunt van hem is het benutten van de mogelijkheden van ICT op een wijze die waarde toevoegt aan de organisatie. Mies Langelaar (ChoralPlus) Informatiemanager Bij het Stadsarchief Rotterdam, in die rol verantwoordelijk voor diverse projecten, waaronder Choral+, E-depot en ontwikkeling 3-D stad. Over ChoralPlus In het Choral project is gewerkt aan een methode om geluidsmateriaal te kunnen ontsluiten en online beschikbaar te stellen. Het project is tweeledig: is er een zoekinterface ontwikkeld om het geluidsmateriaal te doorzoeken en zoekresultaten te presenteren en daarnaast is een service ontwikkeld om bestanden naar de indexerings server te kunnen uploaden, de indexering uit te voeren en de resultaten van een en ander vervolgens te kunnen presenteren in de eigen omgeving door middel van de zoekinterface. De zoekmachines zijn gebaseerd op een automatische spraakherkenner die de informatici hebben ontwikkeld. Eerst herkent een akoestisch model het geluid en vervolgens beslist een taalmodel welk woord met de grootste waarschijnlijkheid wordt uitgesproken. Het gesproken woord wordt ten slotte automatisch omgezet in een geschreven versie. De spraakherkenner brengt automatisch tijdcodes aan in het transcript. Elk zoekwoord correspondeert zo met een tijdscode, waardoor de computer bij een zoekopdracht automatisch naar het gevraagde audiofragment kan springen. Roeland Ordelman (ChoralPlus) Roeland Ordelman is programma manager bij de R&D afdeling van het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid en is als onderzoeker multimedia retrieval verbonden aan de Universiteit Twente. Hij is mede-oprichter van Cross-Media Interaction (X-MI), een bedrijf gespecialiseerd in audiovisuele zoektechnologie. Rode draad in zijn werk is de praktische inzetbaarheid van audiovisuele zoektechnologie voor diverse typen gebruikers en gebruiksscenario's. 8 / 24

9 Vincent de Keizer (MuSeUmPlus) Vincent de Keijzer is sinds 1984 werkzaam in de museumwereld. Van 1984 tot 1990 heeft hij een reeks kortere betrekkingen gehad bij het Gemeentemuseum Den Haag, Rijksmuseum van Oudheden Leiden en Rijksmuseum Amsterdam. Sinds 1990 is hij onafgebroken werkzaam bij het Gemeentemuseum in Den Haag. Achtereenvolgens heeft hij de functies van bibliothecaris, projectleider basisregistratie en hoofd documentatie bekleed. Sinds september 2008 is hij werkzaam als projectleider op de Afdeling Digitale Media met als specialisatie online collectiepresentaties. Een complete database is een utopie. Altijd zijn er wel gegevens die in het verkeerde veld staan, inconsequent zijn of tekstuele of inhoudelijke onjuistheden bevatten. MuSeUMPlus maakt het mogelijk deze 'vervuilde' databases te doorzoeken en vervolgens de zoekresultaten te bewerken in een online werkomgeving. De meeste erfgoedinstellingen beheren hun collectie in gestructureerde, specialistische databases. Deze informatiesystemen beschikken vaak over eigen zoekformulieren waarmee binnen bepaalde zoekvelden (auteur, datum, titel, etc.) naar specifieke termen gezocht kan worden. Als de relevante informatie niet in het juiste veld staat, zal het zoekformulier deze dus ook niet vinden. Zo loopt de gebruiker grote kans relevante items uit de collectie mis te lopen. Zoekmachine MuS combineert de traditionele, gestructureerde zoekmethodiek met een Google-achtige, ongestructureerde benadering die alle aanwezige tekst meeneemt. Geméén is een online werkomgeving waarin gebruikers in werkgroepverband o.a. de resultaten uit MuS kunnen beheren en bewerken. Hennie van Schie (Scratch4all) Archivaris bij het Nationaal Archief sinds Belast met verwerving en beschrijving van archieven. Thans belast met het beheer van de metadata van en over archieven. Historische documenten komen steeds meer in digitale vorm voor iedereen beschikbaar. Door moderne OCR-technieken zijn deze documenten, als ze zijn gedrukt, ook met een zoekmachine als Google doorzoekbaar. Voor handgeschreven documenten geldt dat niet, want handschriften van mensen verschillen teveel van elkaar. Met Scratch4All / Monk is een begin gemaakt met de ontwikkeling van software voor het zoeken en vinden van woorden in gedigitaliseerde handschriften. Na het overtypen (transcriberen) van een betrekkelijk klein deel van de tekst leert de Monk-software het betreffende handschrift. Daarna zal de software uit de overige teksten de geleerde woorden herkennen. Bovendien kunnen de gebruikers van de scans de kwaliteit van de resultaten beïnvloeden door vondsten te annoteren en te bevestigen. Zo kan Monk nieuwe woorden leren, waardoor de resultaten beter worden. Historisch onderzoek in 17e, 18e en 19e eeuwse archieven wordt hierdoor gemakkelijker en sneller. De onderzoeker, zowel professional als amateur, hoeft niet meer de omslachtige weg van handmatig zoeken in registers te bewandelen. 9 / 24

10 Martine de Bruin (WitchcraftPlus) Martine de Bruin (1969) studeerde Nederlandse taal- en letterkunde aan de Universiteit Utrecht, met als specialisaties historische letterkunde (diachroon) en literatuurwetenschap. Vanaf 1995 is ze als onderzoeker verbonden aan het Meertens Instituut, afdeling Etnologie. Vanaf 2001 werkt ze er in deeltijd aan een proefschrift over Nederlandse zangcultuur, in het bijzonder over de smartlap. In werkte ze tevens aan het project Straatliederen, een samenwerkingsverband tussen de Koninklijke Bilbiotheek te Den Haag, het Meertens Instituut en Het Geheugen van Nederland. In dit project werden twee grote collecties liedbladen ontsloten, gedigitaliseerd en toegankelijk gemaakt voor een groot publiek. Hiernaast is ze vanaf 2001 verbonden aan de afdeling Technische Ontwikkeling van het Meertens Instituut, waar ze onder meer de Nederlandse Liederenbank beheert en verder ontwikkelt. Hennie Brugman (OpenSKOS) Hennie Brugman is al meer dan 20 jaar als technicus actief betrokken bij de ontwikkeling van software en digitale infrastructuur ten behoeve van wetenschap en cultureel erfgoed. Hij is sinds 2004 als wetenschappelijk programmeur en technisch coordinator werkzaam geweest voor CATCH en maakt deel uit van het projectbureau van CATCHPlus, dat is ondergebracht bij het Amsterdamse Meertens Instituut. Hij is binnen het projectbureau verantwoordelijk voor alle techniek, inclusief de ontwikkeling van een aantal gemeenschappelijke diensten. 10 / 24

11 Inloopsessie 2: Sponsorpresentaties Presentaties van sponsors van de Digitaal Erfgoedconferentie De getoonde producten en diensten geven een beeld van waar leveranciers erfgoedinstellingen kunnen ondersteunen. Margo de Groot (MK5060) sessievoorzitter nl.linkedin.com/in/margodegrootcoenen Praten en poetsen. Raad en daad. En dat voor kennisgedreven instellingen en gepassioneerde professionals die samen in organisatie- en/of brancheoversijgende verbanden tastbare resultaten willen bereiken. Daarin heeft Margo de Groot Coenen zich tegen een achtergrond van Cultuur- en Wetenschapsstudies en Toegepaste Ethiek gespecialiseerd. Inloopsessie 3: Instellingen op breukvlak van erfgoed en wetenschap Samenwerking tussen erfgoed en wetenschap. Tijdens deze sessie komen presentaties van diverse aard voorbij, die allen voorbeeld zijn van succesvolle samenwerking tussen erfgoed en wetenschap. Marjelle van Hoorn (VSC) sessievoorzitter Marjelle van Hoorn is werkzaam als verenigingsmanager van de VSC (vereniging van wetenschapsmusea en science centra). Deze vereniging, die de krachten van 31 wetenschapsmusea en science centra bundelt, richt zich onder andere op het ontwikkelen en delen van expertise. Ook is zij gastdocent aan de Reinwardt Academie. Voordat zij bij de VSC begon, werkte zij bij verschillende musea [waaronder Het Dolhuys, Van Gogh Museum en Mauritshuis] en als museumconsulent in Noord-Holland. Arjan van Hessen (CLARIN) 11 / 24

12 Arjan van Hessen is sinds 1990 werkzaam op het gebied van Taal- en Spraaktechnologie: zowel bij Universiteiten als bedrijven. De laatste jaren is de focus verschoven van "onderzoek in" naar "toepassen van" en dan vooral met een sterke nadruk naar het creëren van een robuuste infrastructuur. Bruno Vandermeulen (KU Leuven) Bruno Vandermeulen is coördinator fotografie aan de Faculteit Letteren en Dienst Kunstpatrimonium van de KU Leuven. Naast digitalisatieprojecten ontwikkelt hij, in samenwerking met kunsthistorici en ingenieurs, visualisatietechnieken voor kunst-technisch onderzoek. Georges Elissen (Archief Eemland) Georges Elissen werkt bij Archief Eemland als projectleider voor o.a. AmersfoortopdeKaart, Erfgoed.tv en Publieksarchieven. Daarvoor werkte hij 7 jaren bij CODA in Apeldoorn. Archief Eemland en de kenniskring Media Technology & Design van Saxion Hogeschool hebben een concept voor een Historisch Facebook ontwikkeld. In onze presentatie gaan we in op de manier waarop erfgoedinstelling en HBO-instellingen samen een omgeving kunnen inrichten, waarin toegepast onderzoek kan plaatsvinden en waar alle betrokkenen de vruchten van plukken. De erfgoedinstelling krijgt toegang tot nieuwe methoden en technieken, studenten voeren onderzoek uit dat verankerd is in de notoir moeilijk bij erfgoed te betrekken doelgroep van jongvolwassenen en de opleiding geeft concrete invulling aan haar opdracht om aankomend HBO-professionals in hun opleiding kennis te laten maken met concreet toegepast onderzoek in hun toekomstig werkveld. Door inzet van de doelgroep zelf, is met behulp van actuele ontwikkelmethodieken een innovatief nieuw concept voor een nieuwe publieksfunctie voor een archiefinstelling vorm gegeven, die inmiddels in de realisatiefase is aangeland. John van der Pas (Saxion Hogeschool Deventer) foto: Ella van der Zwaag 12 / 24

13 John van de Pas (Drs., Bc.) is hoofddocent en onderzoeker bij het lectoraat Media Technology & Design van Saxion, Deventer. In het kader van zijn onderwijstaken op het gebied van toegepast onderzoek aan hoofdfasestudenten van de opleiding HIDS (Human Information Design & Strategy), werkt hij op regelmatige basis samen met erfgoedinstellingen. HIDS-studenten werkten afgelopen jaar aan het ontwikkelen van diverse crossmediale concepten voor erfgoed, waaronder het 'Historisch Facebook' voor Archief Eemland. Koos Biesmeijer (Naturalis) Onderzoeker bij Naturalis. Marjolein Beumer (Nieuwe Meesters Delft) Marjolein Beumer is gespecialiseerd in het ontwikkelen van digitale erfgoedtoepassingen op het gebied van collectiedigitalisering, collectieontsluiting en publiekstoepassingen. Momenteel is zij werkzaam als ICT- en communicatieadviseur voor Erfgoed Delft en Omstreken (gemeentemusea, archief en archeologie Delft) en is projectleider van Nieuwe Meesters Delft, het expertisecentrum voor erfgoed en ICT in Delft. Nieuwe Meesters Delft is aanjager van innovatie in erfgoed. Wij stimuleren projecten op het gebied van nieuwe media en digitale toepassingen. Daarnaast fungeren wij als vraagbaak en makelaar voor kennis en expertise op het gebied van erfgoed en digitale innovatie. Wij ontwikkelen een digitaal platform waar expertises, projecten, eindproducten en erfgoeddata samenkomen. Nieuwe Meesters Delft wil hiermee bijdragen aan de profilering en positionering van Delft op het gebied van kennis en erfgoed. Linn Borghuis (Nieuwe Meesters Delft) Linn Borghuis is afgestudeerd Museoloog en werkt vanuit haar eigen bedrijf Cultural Motion voor verschillende (erfgoed)instellingen. Cultural Motion heeft o.a. gewerkt voor Nieuwe Meesters Delft, Erfgoed Delft, Tropenmuseum vooral gericht op digitaliseringsvraagstukken en samenleving. 13 / 24

14 Inloopsessie 4: Unconference sessie Unconference sessie: de bezoekers van deze sessie bepalen zelf de inhoud. Aan het begin van de sessie worden in samenspraak met de deelnemers een aantal onderwerpen vastgesteld, die daarna in verschillende tafelgroepen worden besproken. Ook van tevoren kunnen er onderwerpen worden aangedragen via: Lotte Belice Baltussen (Beeld en Geluid) - sessievoorzitter Lotte is projectmedewerker bij de afdeling Research & Development van het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid. Hier houdt zij zich bezig met nationale en internationale onderzoeksprojecten, waarbij innovatie op het gebied van vindbaarheid, doorzoekbaarheid en ontsluiting van erfgoed centraal staat. Keynote 2: Eric Postma (Universiteit van Tilburg) Professor Eric Postma is als hoogleraar Artificial Intelligence verbonden aan het Tilburg center for Cognition and Communication van Tilburg University. Hij is gespecialiseerd in de automatische herkenning van patronen in beeld en geluid. In samenwerking met het Van Gogh Museum en Rijksdienst Cultureel Erfgoed onderzoekt hij digitale methoden ter ondersteuning van restauratoren en conservatoren van schilderijen. 14 / 24

15 Dag 2: Dinsdag 4 december 2012 Dagvoorzitter: Wim Reijnders (Markiezenhof) Wim Reijnders is directeur van het Markiezenhof: het historisch centrum voor de gemeente Bergen op Zoom en omgeving. Daarnaast is hij onder andere penningmeester van BRAIN (Brancheorganisatie Archiefinstellingen in Nederland) en Commissielid van de VNG Adviescommissie Archieven. Keynote 3: Dirk van Delft (Museum Boerhaave) Dirk van Delft is directeur van Museum Boerhaave en bijzonder hoogleraar Materieel erfgoed van de natuurwetenschappen aan de Universiteit Leiden. Hij promoveerde op de biografie 'Heike Kamerlingh Onnes: de man van het absolute nulpunt' (Bert Bakker, 2005). Hij is o.a. lid van de Nationale UNESCO Commissie, ambassadeur van het Platform Bètatechniek en voorzitter van het Nederlandsch Natuur- en Geneeskundig Congres. Forumdiscussie 2: Dit forum belicht de toekomst van de interactie tussen erfgoed en wetenschap: wat valt er in de toekomst te verwachten van het samenspel tussen erfgoed en wetenschap? Welke lessen kunnen er worden getrokken uit het verleden en op welke manier kunnen, in de komende tijd, erfgoed en wetenschap elkaar nog beter versterken? Waar valt, juist in tijden van slinkende fondsen, winst te behalen? En welke innovaties of zelfs paradigmawissels staan ons nog te wachten? Annemarie Bos (NWO) Annemarie Bos is directeur van NWO-Geesteswetenschappen, coordinator van de HERA Joint Research programmes, en lid van de Governing Board van het Joint Programming Initiative Cultural Heritage and Global Change. 15 / 24

16 Henk Wals (IISG-KNAW) Henk Wals (1954) studeerde sociale en economische geschiedenis aan de universiteit van Amsterdam, alwaar hij ook promoveerde. Hij werkte van 1982 tot 2004 als onderzoeker en adjunct-directeur op het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis (IISG-KNAW). In 2004 werd hij benoemd tot directeur van het Huygens Instituut van de KNAW, dat in 2011 fuseerde met het Instituut voor Nederlandse Geschiedenis. Jaap Kamps (UvA) Dr.ir. J. Kamps is een expert op het gebied van de Information Storage and Retrieval, met 275 publicaties over vele facetten van de IR. Hij is een drijvende kracht achter nieuwe manieren van moderne digitale informatietoegang via (internationale) workshops, congressen, en initiatieven voor het evalueren van nieuwe zoektechnologie. Hij leidt een aantal grote onderzoeksprojecten (met NWO en EU subsidies) op het gebied digitaal erfgoed in samenwerking met musea, bibliotheken, en archieven. Julia Noordegraaf (UvA) Julia Noordegraaf is hoogleraar Erfgoed en digitale cultuur aan de Faculteit der Geesteswetenschappen van de Universiteit van Amsterdam. In deze rol stimuleert ze onderzoek naar het hergebruik en de betekenis van digitaal erfgoed, evenals de impact van digitalisering op de beleving en waardering van cultureel erfgoed. Momenteel bereid ze nieuwe onderzoeksprojecten voor over de conservering van digitale kunst en digitale bronnenkritiek. Marjelle van Hoorn (VSC) 16 / 24

17 Marjelle van Hoorn is werkzaam als verenigingsmanager van de VSC (vereniging van wetenschapsmusea en science centra). Deze vereniging, die de krachten van 31 wetenschapsmusea en science centra bundelt, richt zich onder andere op het ontwikkelen en delen van expertise. Ook is zij gastdocent aan de Reinwardt Academie. Voordat zij bij de VSC begon, werkte zij bij verschillende musea [waaronder Het Dolhuys, Van Gogh Museum en Mauritshuis] en als museumconsulent in Noord-Holland. Joris van Zundert (Huygens Instituut) Joris van Zundert studied Dutch language and culture at Utrecht University. As a free-lance entrepreneur, he produced several successful commercial publications and corporate web sites. He worked as a co-ordinator at the WeTeN foundation, before becoming a researcher and scientific information specialist for the departments of Dutch language and letters and History of the since-defunct Dutch Institute for Scientific Information Services (Nederlands Instituut voor Wetenschappelijke Informatiediensten (NIWI)). Since 2005, he has been employed as a researcher by Huygens ING, becoming head of the 'Digital Humanities Software R&D Team' in As a researcher, his main interest lies with the possibilites of digital algorithms for the analysis of literary texts. From 2009 to 2011 he will shape the Alfalab project on behalf of the institute. Alfalab is a co-operative project set up by six KNAW institutes, which investigates the requirements of a digital infrastructure for the humanities as well as the promise of 'computational humanities'. Parallelsessie 1: Data management Digitaal datamanagement is geen nieuw vakgebied. Wetenschappelijke data archieven bestaan al sinds de jaren 60 van de vorige eeuw. Snelle technische ontwikkelingen, de enorme aanwas aan digitale data en verbeterde zoek en analyse mogelijkheden vormen echter in toenemende mate een uitdaging voor organisaties die voor de lange termijn digitale data beheren en toegankelijk maken. Het internet stelt met name aan de toegang tot en het gebruik van data steeds hogere eisen. Web 1.0 kan gekenschetst worden als het web waar informatie toegankelijk gemaakt werd. De technologie van Web 2.0 maakt het mogelijk dat mensen door middel van sociale media op een makkelijke manier met elkaar kunnen communiceren. De huidige technologische ontwikkelingen maken het mogelijk dat informatie op het web ook door machines gebruikt kan worden. De uitdaging van Web 3.0 (het semantische web) zorgt ook voor nieuwe vragen. Hoe weet een gebruiker dat de informatie die uit allerlei bronnen samengesteld wordt betrouwbaar en authentiek is. Op welke wijze moet data gecureerd worden zodat het makkelijk te vinden en te analyseren is. En hoe kan er gegarandeerd worden dat de informatie ook over 1, 10 of 50 jaar nog beschikbaar en toegankelijk is. De twee sprekers zullen vanuit hun eigen perspectief (cultureel erfgoed en onderzoek) dieper ingaan op enkele aspecten van datamanagement. Henk Vanstappen besteedt in zijn presentatie aandacht aan een scoremodel voor digitale duurzaamheid en Esther Jansma gaat nader in op hoe dendrochronologen een onderzoekdata infrastructuur op aan het bouwen zijn waardoor nieuwe onderzoeksvragen beantwoordt kunnen worden. 17 / 24

18 Laurents Sesink (DANS) sessievoorzitter Laurents studeerde geschiedenis aan de Universiteit Utrecht en historische informatiekunde aan de Universiteit Leiden. Hij heeft bij het Nederlands Instituut voor Wetenschappelijke Informatiediensten (NIWI), Digitaal Expertise Netwerk KNAW (DENK) en het KITLV aan diverse grote Research & Development projecten meegewerkt als senior specialist digitaliseringsdiensten, technisch wetenschappelijk programmeur, coördinator software ontwikkelgroep en senior beleidsmedewerker. Laurents is momenteel Hoofd ICT Infrastructuur bij Data Archiving & Networked Services (DANS) en houdt zich bezig met fundamentele vraagstukken omtrent de duurzame toegankelijkheid van digitale data en op welke wijze deze praktisch geïmplementeerd kunnen worden in de diensten van DANS. Henk Vanstappen (Packed) Henk Vanstappen is medewerker van PACKED vzw, het Vlaams expertiscentrum voor digitaal erfgoed. Hij is daar onder meer verantwoordelijk voor het project CEST - een toolbox voor digitalisering in de cultuur- en erfgoedsector. Esther Jansma (RCE / Universiteit Utrecht) Prof.dr. Esther Jansma is senior onderzoeker aan de RCE en hoogleraar aan de UU op het terrein van de dendrochronologie (boomtijdkunde). Zij stond aan de wieg van het DCCD, een internationale digitale data- en onderzoeksinfrastructuur voor jaarringonderzoek. Het DCCD is gefinancierd door NWO/GW, de RCE, DANS en de deelnemende onderzoeksinstellingen. 18 / 24

19 Parallelsessie 2: Digital Humanities The humanities are often viewed as the last stronghold of opposition to (commercial) valorization. Yet, in their use of highly complex, incomplete and fuzzy sources from paintings to language and literature the humanities are seen as the next big step by information technology and industry. In this session we will start by showing how longstanding research programmes in the humanities can be turned into concrete products and applications. These research programmes are all humanities-driven but turn out to be also of interest to industry. Next, we will go into some state-of-the-art digital humanities projects that deal with literature and oral history. Rens Bod (UvA) sessievoorzitter Rens Bod is hoogleraar Computational and Digital Humanities aan de Universiteit van Amsterdam. Hij is tevens directeur van het Public-Private Center for Digital Humanities, en de auteur van het bekroonde boek "De Vergeten Wetenschappen". Karina van Dalen-Oskam (ING-Huygens) Karina van Dalen-Oskam is onderzoeker in de Digital Humanities, onderzoeksleider Textual Scholarship & Literary Studies aan het Huygens ING, en hoogleraar Computationele Literatuurwetenschap aan de Universiteit van Amsterdam. Ze is onder andere projectleider van Namescape ( en The Rddle of Literary Quality ( Stef Scagliola (Erasmus Universiteit) Stef Scagliola is a historian specialized in e-humanities, with an emphasis on digital oral history collections. She was the curator of the Dutch Veterans Interviewproject, the first large scale 'digital born' interview collection in the Netherlands that consists of more then 1000 audio life-history interviews from among a representative sample of Dutch war- and military mission veterans. At the Erasmus Studio for e-research she is now responsible for the multidisciplinary research agenda of the video-interviewproject Balkan Voices. At the Erasmus School for History, Culture and Communication she is involved in the European project AXES, applying innovative search technology in audiovisual archives. 19 / 24

20 Parallelsessie 3: Organisatieontwikkeling/business Met het topsectorenbeleid en de positie van erfgoed binnen de topsector creatieve industrie staan innovatie, valorisatie en businessinnovatie hoog op de agenda in het erfgoedveld. Tegelijk loopt een aantal grote, op innovatie gerichte projecten als Beelden voor de Toekomst en CATCH+ binnenkort af. Welke inzichten leveren die projecten op voor de business die erfgoedinstellingen wel en niet kunnen ontwikkelen rondom digitaal erfgoed? Waar liggen de kansen en opgaven voor de nabije toekomst? Dat zijn de centrale vragen in deze panelsessie. Panelleden: Theo Meereboer (E30), Marco Streefkerk (DEN) en Geert Wissink (Beeld en Geluid) Martijn Arnoldus (Kennisland) - sessievoorzitter Martijn Arnoldus is secretaris van de Dutch Creative Industries Council en het Topteam Creatieve Industrie. Sinds 2005 is hij verbonden aan Kennisland, waar hij onder meer betrokken was bij Beelden voor de Toekomst, BMICE (Businessmodel innovatie cultureel erfgoed) en CATCHPlus. Geert Wissink (Instituut voor Beeld en Geluid) Geert Wissink is manager van het projectbureau bij Beeld en Geluid. Na het afronden van een studie cognitieve psychologie werkte hij aan verschillende online platforms en netwerken voor publieke en nonprofit organisaties. Bij Beeld en Geluid is hij verantwoordelijk voor het implementeren van project, programme en portfoliomanagement standaarden binnen de organisatie. Hij is betrokken bij verschillende projecten en programma's over online toegang, tentoonstellingen, ICT, erfgoed, digitalisering en nationale samenwerkingen. Theo Meereboer (Stichting E30) Theo Meereboer is idee-ontwikkelaar en 'museum internist', die met ondernemerschap, nieuwe media concepten, business model innovatie en communicatie strategie organisaties op de been helpt. Hij is oprichter van Erfgoed 2.0 en directeur van Stichting E30. Theo is veelgevraagd spreker, workshop leider en dagvoorzitter. 20 / 24

21 Parallelsessie 4: Creatieve Industrie en Wetenschap Johan Oomen (Instituut voor Beeld en Geluid) - sessievoorzitter Drs. Johan Oomen is hoofd Research and Development bij het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid en als onderzoeker verbonden aan de Vrije Universiteit. Hij is al jaren betrokken bij uiteenlopende samenwerkingsprojecten op het geboend van digitaal cultureel erfgoed. Hij is een van de 'officers' van het Europeana netwerk, bestuurslid van CLICK-NL (het innovatienetwerk van de creatieve sector) en lid van de Nederlandse Onderzoeksraad Erfgoed. Harro Stokman (EUvision) Before founding Euvision Technologies, Harro worked at the Software Improvement Group, the highly successful spin-off from the Dutch National Research Institute for Mathematics and Computer Science. He consulted for major international organizations on complex ICT issues. Harro has a Ph.D. in computer vision from the University of Amsterdam and he is a registered adviser to the Dutch Court on ICT conflicts. Erwin Verbruggen (Beeld en Geluid) Projectmedewerker R&D - Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid. Frank Kresin (Waag society) Frank Kresin is research director bij Waag Society en verantwoordelijk voor het onderzoeksprogramma. Frank heeft een achtergrond als filmmaker, een master diploma Kunstmatige Intelligentie van de UvA en was vijf jaar programmamanager bij de Digitale Universiteit. Sinds 2006 geeft hij leiding aan de programmagroep van Waag Society waarin projecten en programma's worden ontwikkeld, consortia worden gesmeed en financiering 21 / 24

22 wordt gezocht. Hij stond aan de wieg van een groot aantal projecten en programma's binnen en buiten Waag Society en is op dit moment nauw betrokken bij de thema's Creative Care, Future Internet en Open Data. Daarnaast presenteert en publiceert hij regelmatig over transdisciplinair onderzoek in de creatieve industrie. Mark Lindeman (Picturae) Technisch directeur van Picturae. Parallelsessie 5: Erfgoed en locatie Erfgoed op de kaart: twee aansprekende inleidingen over lopende en te starten trajecten die het gelokaliseerde erfgoed met gevarieerd inzet van gereedschap en methoden vastleggen, verbinden en ontsluiten. Kees Hendriks (RCE) - sessievoorzitter Kees Hendriks werkt sinds 2000 als projectmanager aan digitale ontsluiting van erfgoedinformatie. Belangrijk gereedschap voor koppeling en beschikbaarstelling van deze infornatie is semantische structurering van de content. Thesauri en georeferentie zijn hierbij waardevolle hulpmiddelen. Hans Mol (Fryske Akademie / Universiteit Leiden) J.A. (Hans) Mol (1954), is onderzoeker middeleeuwse geschiedenis aan de Fryske Akademy te Leeuwarden en bijzonder hoogleraar aan de Universiteit Leiden. Publiceert over Friesland, het kloosterwezen en de geestelijke ridderorden. Tevens projectleider van HISGIS Nederland. 22 / 24

23 Ralph Stuyver (DEN) Ralph Stuyver werkt sinds 1993 als projectmanager ICT, design- en interactie strateeg. Hij realiseert o.a. voor de culturele erfgoed sector en de overheid innovatieve platforms en apps voor een breed publiek. Business modellen, valorisatie en user experience zijn voor Ralph hierbij essentiële ingrediënten. Tine van Nierop (DEN) Tine van Nierop is projectmedewerker bij het project Erfgoed en Locatie (DEN 2012). Zij houdt zich bezig met de technische realisatie van de beoogde infrastructuur en de producten, het (technische) kennisspecialisme van erfgeo (erfgoed met een locatie component) en met de inhoudelijke samenwerking met partners en deelnemers. Keynote 4: Leon Winkler (Ubisoft) Tijdens zijn Media Wetenschappen studie aan de UvA produceerde en presenteerde hij het bekende TV programma Urban LifeStyle op muziekzender The BOX omdat hij zich verveelde. Na zijn studie ging hij aan de slag bij Ubisoft Benelux waar hij nu verantwoordelijk is voor PR en Events. 23 / 24

24 Surprise:? 24 / 24