Slapen. Wat is het, en waarom doe ik het niet? Zensation Amsterdam

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Slapen. Wat is het, en waarom doe ik het niet? Zensation Amsterdam"

Transcriptie

1 Slapen Wat is het, en waarom doe ik het niet? Zensation Amsterdam

2 Welkom bij Zensation Amsterdam 3 Waarom dit boek? 3 Is dit boek iets voor jou? 4 Hoe gaat dit boek jou helpen? 4 Is er nog iets dat je moet weten voordat je verder gaat? 5 Definities 6 Insomnia Hypersomnia Narcolepsie Slaapstoornissen gerelateerd aan ademen Tot zover Theorie van het slapen Slaapritme De slaapstoornissen Symptomen Insomnia Hypersomnia Narcolepsie Slaapstoornissen gerelateerd aan ademen Differentiaal diagnose Behandelmethoden Tenslotte

3 Welkom bij Zensation Amsterdam Sinds ik begonnen ben met Zensation Amsterdam, is het mijn doel geweest anderen, en het liefst iedereen, een ontspannen leven te laten leven. Het aanpakken van slaapstoornissen is daar een groot onderdeel van. Ik ben blij dat je besloten hebt je te verdiepen in slaapstoornissen, en de oplossingen van de klachten, en ik hoop dat dit boekje je erbij kan helpen. Waarom dit boek? In de jaren dat ik in de paramedische sector gewerkt heb, heb ik ondervonden dat slapeloosheid vaak onderschat wordt als een zelf op te lossen klacht. Vaak wordt voor slaapklachten een variant van een slaapmiddel voorgeschreven. Nuttig, maar een vorm van symptoombestrijding. Ikzelf heb in tijden van stress een paar keer verschillende vormen van slaapklachten mogen ervaren. Vooral inslapen was een groot probleem; zodra het licht uit ging, ging mijn hoofd aan. Piekeren werd een hobby die ik iedere avond aan het uitoefenen was, in de veronderstelling dat ik het zou kunnen perfectioneren. Toen dat niet hielp mij te laten ontspannen, begon ik problemen te ontwikkelen met doorslapen. Ik werd iedere nacht zeker vier keer wakker. Het moge duidelijk zijn dat dat geen goed deed voor de energie in mijn dagelijks leven. Ik was bijna constant vermoeid, liep constant tegen deurposten aan of verzwikte mijn enkels, en ik kon de concentratie om mijn werk uit te voeren met moeite opbrengen. Klanten die ik behandelde gaven bij slaapproblemen aan dat ze vaak droomden, en zich die dromen altijd konden herinneren, of dat ze vermoeid opstonden, of dat ze ieder uur op de klok zagen verstrijken.

4 Informatie over slaapproblemen en slaappatronen is overal te vinden, met alle verschillende theorieën en ideeën over oorzaken en gevolgen. Daarnaast weet heel internet en iedereen in je omgeving de beste manieren om er van af te komen, verschillend van therapieën van een aantal jaren, tot accupunctuur. Om het zoekproces in de hooiberg van informatie te vergemakkelijken, heb ik alles verzameld, en gebundeld in dit overzichtelijk boekje. Is dit boek iets voor jou? Je merkt perioden waarin je nachten wakker ligt. Je hebt perioden waarin iedere nacht wakker schrikt terwijl je nog maar net begonnen was met slapen. Je voelt je regelmatig vermoeid, en hebt de neiging overdag te willen slapen. Je droomt bijna iedere dag, en je weet je de droom ook iedere keer te herinneren. Je merkt dat je lontje korter wordt, dat je minder van anderen kan hebben. Je concentratievermogen is verminderd, tot een niveau dat het moeilijk wordt je dagelijkse taken uit te voeren. Als je je in een of meer van deze stellingen kan vinden, is dit boek geschikt voor je. Hoe gaat dit boek jou helpen? Dit boek gaat je helpen onderzoeken of de klachten die je ervaart, te verminderen, en mogelijk op te lossen zijn, door op een andere manier in het leven te gaan staan. Een groot deel van de oplossing van slaapstoornissen is ontspanning. Hoe beter je je overdag weet te ontspannen, hoe makkelijker het wordt s avonds op een normale manier te slapen. Hoewel ik een groot voorstander ben een klacht nooit zuiver fysiek of zuiver psychisch te benaderen, heb ik ervaren dat bij slaapstoornissen informatie in combinatie met een fysieke benadering, de klachten tot 70% vermindert tijdens de eerste weken nadat je het hebt meegekregen. Ik weet dat de klachten te maken hebben met hoe je in het leven staat, wat je denkt, hoe je je voelt op bepaalde momenten. Je kan de klachten ook weg denken, weet ik uit ervaring. Tot je weet hoe je dat het beste kunt doen, kan de informatie uit dit boekje je helpen te begrijpen wat er gebeurt, wat jouw lichaam zonder jouw toestemming aan het doen is.

5 Aan het einde van het boek heb ik een link geplaatst naar een vragenlijst over slaapproblemen. Deze vragenlijst geeft je de mogelijkheid te onderzoeken waar je precies last van hebt. Wanneer je dat weet, kan je op je eigen manier je klachten onder controle krijgen. Is er nog iets dat je moet weten voordat je verder gaat? Ja. Hoewel ik al jaren klanten met een verwijzing slaapstoornis behandel, en ik ontdekt heb dat de technieken die ik ze aangeleerd heb inderdaad binnen een week helpen, zijn er legio andere manieren die kunnen helpen. Ik vind dat wanneer je een aandoening hebt, je zoveel mogelijk informatie moet vergaren, zodat je zelf kan uitvinden a) waar je precies last van hebt, en b) wat je er aan zou willen doen. Het risico van zoveel mogelijk informatie bij elkaar zoeken, is dat je verandert in een hypochonder, of dat je je teneergeslagen gaat voelen vanwege alles dat er nog zou kunnen ontstaan aan symptomen. Tegelijkertijd kan informatie je helpen in je eigen gezondheid. Je kan zelf je eigen behandeling samen stellen, binnen de mogelijkheden die je hebt, en je kan in gesprek raken met je behandelaar over de ingestelde behandeling. Hiermee krijg je grip, of controle, over je eigen gezondheid. Controle over je eigen gezondheid zorgt ervoor dat de balans in je lichaam verbetert. En dat zorgt ervoor dat je sneller gezond wordt. Met gezond bedoel ik geheeld, niet per se genezen Ik hoop dat dit boekje je helpt inzicht te krijgen in je klachten, en dat je met je klachten aan de slag kan. Enjoy!

6 Definities Als we willen beginnen bij de basis, is het belangrijk dat we de definities duidelijk krijgen. Er zijn verschillende vormen van slaapstoornissen, en het is handig de verschillende vormen te kennen. Aan de hand van de onderstaande definities kan je, bij een bezoek aan je huisarts bijvoorbeeld, beter uitleggen wat er daadwerkelijk aan de hand is, waardoor je een beter plan kunt maken voor verdere behandeling. Insomnia Insomnia wordt gedefinieerd als een probleem met inslapen, doorslapen of niet goed genoeg slapen. Of gecombineerd. Het is de meest gebruikte term voor slapeloosheid, en de meest voorkomende vorm. Er is ontevredenheid over de kwaliteit of kwantiteit van slapen, en het kan duidelijke distress opleveren, of veranderingen in het dagelijks functioneren. Om insomnia als een klinische diagnose te stellen, moet het slaappatroon zeker drie maanden lang, drie nachten per week een probleem opleveren. Het kan als losstaande aandoening voorkomen, of als symptoom bij andere aandoeningen zoals stemmingsstoornissen als depressie of angst, medische aandoeningen waarbij pijn, ademproblemen of verhoogde behoefte tot urineren een symptoom is, een onregelmatig slaapritme, gebruik van nicotine, cafeïne of alcohol vlak voor het gaan slapen, of stress. Ook leeftijd kan een oorzaak van slaaploosheid zijn; vermindering van activiteit kan leiden tot een verminderde slaapbehoefte. Daarnaast bestaat de kans dat er op oudere leeftijd meer aandoeningen ontstaan die het slaapritme veranderen, al dan niet door de medicatie die voor deze aandoeningen nodig is.

7 Een variatie van insomnia, is de acute vorm, acute insomnia: slaaploosheid op basis van een zogenaamde levensgebeurtenis die stress op kan leveren. Deze periode duurt hooguit een paar dagen tot een paar weken, totdat de periode van stress afgenomen is. Hypersomnia Hypersomnia wordt vertaald als een zeer sterke slaapbehoefte. Het wordt gekenmerkt door langer slapen s nachts, en moeite te hebben wakker en alert te blijven gedurende de dag. Het is moeilijk wakker te worden, en neiging overdag in slaap te vallen, of daadwerkelijk in slaap te vallen, kan groot zijn. Het wordt eerder geclassificeerd als een symptoom dan een een daadwerkelijke aandoening. In de DSM 5 komt hypersomnia voor als symptoom bij bipolaire stoornissen (tijdens een depressieve periode), depressieve stoornissen, slaap-waak stoornissen, stoornissen in combinatie met, of afkicken van stimulerende middelen, neurocognitieve stoornissen als Alzheimer, of aandoeningen als de ziekte van Pfeiffer (Epstein Barr) en fybromyalgie. Het belangrijkste om te weten van hypersomnia, is dat het niet komt door een tekort aan slaap. Voor een diagnose staat de periode van een maand, met dagelijkse momenten van in slaap vallen gedurende de dag. Hypersomnia komt globaal in drie vormen voor: periodiek: periodes van slaperigheid overdag worden afgewisseld met periodes waarin wel goed wakker gebleven kan worden. idiopatisch: tijdens het slaappatroon wordt de REM-periode gemist. De REM-periode is het moment waarop gedroomd wordt, en waarbij de hersenactiviteit vergelijkbaar is met de hersenactiviteit tijdens het wakker zijn, terwijl de spieren van het lichaam volledig ontspannen is. Ik kom hier later op terug. posttraumatisch: hypersomnia die ontstaat na een hoofdtrauma, of door een neurologische aandoening. Narcolepsie Narcolepsie is de onbedwingbare behoefte te slapen, of in slaap vallen gedurende de dag, terwijl er s nachts genoeg geslapen is. Het veroorzaakt kataplexie, een aanval van spontane spierslapte, met behoud van bewustzijn, vaak na een heftige emotie, zoals na een onbedaarlijke lachbui, doodsangst of huilen.

8 Het wordt algemeen aangenomen dat narcolepsie een auto-immuunziekte is, waarbij de aanmaak van hypocretine gestopt is. Het lijkt in hoge mate op hypersomnia, met het grote verschil dat iemand met narcolepsie na een kort dutje uitgerust is, terwijl iemand met hypersomnia niet uitgerust wakker wordt. Kataplexie komt alleen voor bij narcolepsie Slaapstoornissen gerelateerd aan ademen Slaapstoornissen gerelateerd aan ademen zijn onderverdeeld in drie groepen: obstructieve slaap-apneu: perioden van een hoge luchtweg blokkade tijdens het slapen, waardoor er minder ingeademd wordt. De blokkade ontstaat door ontspanning van de spieren, waardoor de tong en het zachte verhemelte achter in de keel de luchtwegen kunnen blokkeren. centraal slaap apneu: perioden van verminderd ademen tijdens het slapen, omdat de hersenen te weinig prikkels geven om het ademen aan te sturen. hypoventilatie: verminderd ademen in combinatie met een verhoogd CO2 niveau, vaak in combinatie met andere aandoeningen als obesitas, met gebruik van medicatie of andere stimulerende middelen. Tot zover Dit zijn de definities die ik in dit boekje ga gebruiken, om de informatie die gegeven wordt zo duidelijk mogelijk te houden.

9 Theorie van het slapen Slapen is een belangrijk onderdeel van onze dag. De meeste theorieën vertellen dat het bedoeld is om ons lichaam te laten herstellen. Een deel van de slaap, echter, kost ons energie, wat impliceert dat we niet helemaal herstellen. Wat duidelijk is, is dat wanneer we te weinig slapen, problemen ontstaan in onder andere het geheugen, concentratievermogen en reactievermogen, en, niet onbelangrijk, in onze emotionele en fysieke gezondheid. Waarschijnlijk slapen we omdat het een zogenaamde natuurwet is: hoe langer je wakker bent, hoe meer behoefte je krijgt aan slaap. Dit werkt hetzelfde met energie: hoe meer energie je verbruikt, hoe sneller je het moet aanvullen. In mijn beleving is slapen dan ook niet meer dan dat: het aanvullen van de energie die we overdag gebruiken. De energie kan ook aangevuld worden met cafeïne of andere stimulerende middelen, maar, wederom in mijn beleving, is dit geleende energie. Energie die sneller opbrandt dan de energie die je krijgt wanneer je jezelf oplaadt door bijvoorbeeld te slapen. Slaapritme Slapen gebeurt in een ritme, een cyclus van vijf fasen, die ongeveer vijf keer per nacht plaats vindt, als je iets meer dan zeven uur slaapt.

10 De vijf fasen in een cyclus worden onderscheiden door de mate van hersenactiviteit en oogbeweging. De eerste fase is de overgangsfase tussen waken en slapen. Het is een vorm van lichte slaap, waarbij het moeilijk wordt de ogen open te houden, en waarbij de hersenactiviteit langzaam af neemt. De tweede fase is eveneens een vorm van lichte slaap, en het begin van de echte slaap. Wakker worden in deze fase kost al enige moeite, maar geeft niet het gevoel al diep geslapen te hebben. De derde fase is de overgangsfase naar de diepe slaap. Het ademen wordt regelmatiger, spieren worden ontspannen en het hartritme daalt. De vierde fase is de echt diepe slaap. Gewekt worden uit deze fase levert desoriëntatie op. Het adempatroon en hartritme zijn het laagst, en het fysieke lichaam kan herstellen. De REM-slaap, fase vijf, heeft een hoge hersenactiviteit vanwege dromen, verwerken van informatie en geheugen. De spieren in de ledematen zijn volledig ontspannen, het ademen is regelmatig en de bloeddruk stijgt. Dit kost energie. In de grafiek ligt de REM-slaap boven de eerste fase; na elke Rem-slaapfase wordt er kort ontwaakt, en kan de hele cyclus opnieuw beginnen. In het begin van de nacht zijn de diepe slaapfases het langst, dit wordt de kernslaap genoemd. Tijdens dit gedeelte van het slapen krijgt het lichaam de meeste rust, en worden de meeste ervaringen van de dag verwerkt. De slaapstoornissen Kijkend naar de verschillende fases in de slaapcycli, kunnen we ongeveer aangeven waar de verschillende stoornissen plaats vinden. Insomnia kan op drie verschillende momenten gebeuren. Een probleem met inslapen vindt al plaats voor de cyclus start, het zogenaamde pieker-moment voordat er uberhaupt geslapen kan worden. Vaak veroorzaakt door een stressvol moment of andere problemen die in het hoofd blijven spoken. Daarnaast kunnen tablets, telefoons of het kijken van series of films vanuit bed een storing in de slaapcyclus verzorgen.

11 Problemen met doorslapen zullen vooral gebeuren rondom het einde van de REMslaapfase. In een gezond lichaam zorgt zo n fase voor onbewust wakker worden, in het geval van een doorslaap-probleem wordt het lichaam bewust wakker. De oorzaak van deze vorm van insomnia kan familiair zijn, of samenhangen met zorgen maken of angsten die niet uitgesproken worden. Daarnaast kan een onrustige omgeving, of een te lichte ruimte waarin geslapen wordt, ook leiden tot een doorslaap-stoornis. Wanneer het gevoel bestaat dat er niet goed genoeg geslapen is, of wanneer er te vroeg wakker geworden wordt, is de kans groot dat er niet diep genoeg geslapen wordt, dus dat het probleem in het eerste gedeelte van de slaapcycli bestaat. Ook dit kan liggen aan stress, spanningen of ingehouden emoties, of aan een te onrustige of lichte omgeving. Het ironische van hypersomnia is dat de slaapcycli uiterst efficiënt gebruikt worden, en er toch vermoeidheid optreedt. De korte perioden van slaap overdag bestaan uit een cyclus, zodat het lichaam weer opgeladen wordt. Oorzaken van deze slaapstoornis kunnen liggen in virus-infecties als HIV of Guillain- Barré, het kan ontstaan lang na een trauma aan het hoofd of het kan familiaire aandoening zijn. Stress of alcoholgebruik kunnen de symptomen verergeren. Het probleem van narcolepsie ligt in de REM-slaapfase; er wordt vaak aangegeven dat er levendig gedroomd wordt. Wanneer narcolepsie op jonge leeftijd ontstaat, kan het te maken hebben met obesitas of premature puberteit. Andere oorzaken kunnen liggen in streptokok-infecties, griep of andere winterinfecties of trauma aan het hoofd. Slaapwandelen of nachtelijk tandenknarsen kunnen een indicator zijn, maar zijn waarschijnlijk geen oorzaak. Obstructieve slaap-apneu vindt vooral plaats in de diepere slaapfasen, wanneer de spieren in het lichaam zich ontspannen, dus ook de tongspier en de spieren rondom de keel, waardoor de luchtwegen geblokkeerd worden. De oorzaken kunnen we zoeken in obesitas, retrognathie (de kaak staat te ver naar achteren), genetische aandoeningen waarbij de bovenste luchtwegen makkelijker geblokkeerd worden (zoals Syndroom van Down), en menopauze. Obstructieve slaapapneu is in een op de drie gevallen een familiaire aandoening. Van centraal slaap apneu is niet zoveel bekend. Het probleem ligt waarschijnlijk rondom de REM-slaapfase, wanneer men wakker wordt van de ademstoornis, en geeft daarmee een tekort aan diepere slaapfases. De bekendste vorm van centraal slaap apneu is de zogenaamde Cheyene-Stokes ademhaling, die veel voorkomt bij mensen met hartklachten of een acute hartaanval.

12 Ook problemen met de nieren kan voor een Cheyene-Stokes adempatroon zorgen. Tenslotte kan gebruik van lang werkende opiaten, zoals methadon, een oorzaak zijn. Van hypoventilatie is zo mogelijk nog minder bekend; er is niet bekend waar precies in het slaappatroon de klachten op treden. Waarschijnlijk ook tijdens de REM-slaap. Het komt vooral voor als symptoom bij aandoeningen als COPD, neuromusculaire aandoeningen rondom de borstkas (postpolio, scoliose, obesitas) of bij gebruik van medicatie.

13 Symptomen Veel van de symptomen van de verschillende vormen van slaapstoornissen zijn overlappend. Toch heb ik ze per stoornis uitgeschreven, ter verduidelijking. Insomnia De symptomen van insomnia kunnen zijn: moeite met s nachts in slaap vallen (vaak) wakker worden tijdens de periode waarin geslapen zou moeten worden spontaan te vroeg wakker worden niet uitgerust wakker worden vermoeidheid en slaperigheid gedurende de dag snel geïrriteerd worden, verhoogde mate van angst of depressie concentratiestoornissen; vaker fouten maken, of ongelukjes krijgen spanningshoofdpijn problemen in het gastro-intestinale systeem (maag-/buik-/darmklachten) zorgen maken over het slaapgedrag Hypersomnia Hypersomnia kan je herkennen aan de volgende symptomen: overmatige slaperigheid gedurende de dag de neiging vaak overdag een dutje te doen vertraagde motoriek problemen met concentreren moeite met wakker worden kort lontje ; snel geïrriteerd worden Dit zijn symptomen die ook voorkomen als je een paar nachten slecht geslapen hebt. Het verschil met slecht slapen en hypersomnia, is dat de symptomen van hypersomnia optreden wanneer je s nachts juist wel goed, of zelfs veel, geslapen hebt. Dus niet na een periode van een paar korte nachten, maar langer, na ongeveer een maand lang goede, of meer nachtrust gehad te hebben. Narcolepsie

14 De symptomen van narcolepsie zijn het meest uitgebreid beschreven: overmatige slaperigheid overdag kataplexie hypnagoge hallucinaties: levensechte, vaak beangstigende droomervaringen slaapparalyse: niet kunnen bewegen tijdens het in slaap vallen of tijdens wakker worden problemen met doorslapen vermoeidheid angst en depressie automatisch gedrag: handelingen verrichten zonder zich er bewust van te zijn problemen met het geheugen overgewicht Slaapstoornissen gerelateerd aan ademen Als we de drie categorieën van adem-gerelateerde slaapstoornissen op een hoop gooien, zijn dit de symptomen: verstoord adempatroon tijdens het slapen; snurken, naar adem snakken of lange pauzes in het adempatroon slaperigheid overdag, vermoeidheid niet uitgerust wakker worden insomnia niet goed kunnen doorslapen hoofdpijn in de ochtend Naast de symptomen, komen een aantal fysieke problemen vaak voor in combinatie met deze vorm van slaapstoornis, zoals obesitas, verhoogde bloeddruk en aandoeningen van het neus-/keelgebied. Differentiaal diagnose Er zijn een aantal andere redenen waarom het slaappatroon kan veranderen. Voorbeelden zijn het restless legs syndroom, waarbij inslapen bemoeilijkt wordt omdat de drang de benen te bewegen te groot is, problemen in het slaappatroon door het gebruik van middelen, al dan niet voorgeschreven middelen, stemmingsstoornissen als depressie of bipolaire stoornissen, of paniekaanvallen die tijdens het slapen opkomen en leiden tot het naar adem snakken in de slaap.

15 Behandelmethoden Er zijn legio behandelmethoden te vinden voor slaapstoornissen. Internet staat vol met tips en trucs, en, toegegeven, de meeste tips en trucs werken. Vooral als ze bedoeld zijn voor inslaap-problemen. In het geval van inslaap-problemen kan het heel goed werken de tablet of telefoon niet mee te nemen naar bed, de slaapkamer goed te verduisteren, en geen koffie te drinken een X aantal uur voordat er naar bed gegaan wordt. Beweging voor het slapen kan ook goed werken, tenzij er zoveel adrenaline aangemaakt wordt dat het lichaam niet kan stil liggen. Gekeken vanuit energie-niveaus, kan het heel goed werken gedurende de dag momenten van ontspanning, misschien zelfs momenten van korte slaap, te creëren. De reden kan zijn omdat het voor het lichaam een abrupte overgang kan zijn van 100% activiteit naar 10% in een paar minuten. Natuurlijk kan het lichaam zich in een coma storten na overmatige activiteit, maar dat gebeurd vooral na een lange periode waarin niet gerust is. Ontspanningsoefeningen kunnen erg goed werken, en dan heb ik het niet alleen over de meditatie-gerelateerde oefeningen. Fysieke ontspanningsoefeningen kunnen ook prima werken. Heel sec bekeken zijn de fysiologische veranderingen in het lichaam die plaats vinden tijdens het slapen daling van de lichaamstemperatuur, daling van de hartfrequentie, daling van de spierspanning, daling van de bloeddruk, vertraging van het ademen en verminderen van denken. Iedere oefening die voor minstens twee van deze veranderingen kan zorgen, kan al leiden naar een beter slaappatroon. Daar staat tegenover dat een aantal van de slaapstoornissen een symptoom zijn van een andere, mogelijk serieuze aandoening. Mocht je na het lezen van alle vormen en symptomen denken dat je een van de meer symptomatische vorm van slaapstoornis hebt, ga dan alsjeblieft naar je huisarts, en laat het nakijken.

16 Tenslotte Slaapstoornissen zijn er in veel verschillende vormen. De meest voorkomende slaapstoornis, insomnia, is vaak een gevolg van onderliggende stress of spanningen, en kunnen eenvoudig opgelost worden met een aantal aanpassingen en oefeningen. Het is dan ook van belang niet alleen naar de symptomen te kijken, maar ook naar je eigen leefomstandigheden. Dat maakt het zoeken naar de juiste hulp veel makkelijker. Tot die tijd kan je hier een vragenlijst vinden over slaapklachten. Wil je heel graag van je paniekaanvallen af, overweeg dan het Sleep Easy Online pakket. Het helpt je binnen drie weken van de aanvallen af. Wil je je over-all beter, gezonder, voelen, overweeg dan het boek Denk jezelf gezond in 5 stappen. Heb een ontspannen dag, en vergeet niet te ademen! Misja van Lanen

regio Gooi en Vechtstreek Niet uitgeslapen? Jongeren en slapeloosheid www.cjggooienvechtstreek.nl

regio Gooi en Vechtstreek Niet uitgeslapen? Jongeren en slapeloosheid www.cjggooienvechtstreek.nl regio Gooi en Vechtstreek Niet uitgeslapen? Jongeren en slapeloosheid www.cjggooienvechtstreek.nl n Niet uitgeslapen? Jongeren en slapeloosheid We slapen gemiddeld zo n zeven tot acht uur per nacht. Dat

Nadere informatie

Leren beheersen van je slaapprobleem. Bart De Saeger" 19/03/2012

Leren beheersen van je slaapprobleem. Bart De Saeger 19/03/2012 Leren beheersen van je slaapprobleem Bart De Saeger" 19/03/2012 Bart De Saeger" Klinisch psycholoog - Gedragstherapeut Theorie + Technieken Inzicht krijgen" Leren hoe je het probleem stap voor stap kan

Nadere informatie

Centrum voor Slaapen Waakstoornissen (CSW)

Centrum voor Slaapen Waakstoornissen (CSW) = Centrum voor Slaapen Waakstoornissen (CSW) Inhoudsopgave Inleiding 3 Het Centrum voor Slaap- en Waakstoornissen 3 De slaap 5 Wat is slaap? 5 Het verloop van de slaap 5 Hoe wordt de slaap geregeld? 6

Nadere informatie

Slapeloosheid (Insomnia)

Slapeloosheid (Insomnia) Slaap Waak Centrum Slapeloosheid (Insomnia) Afspraak op het Slaap Waak Centrum Een slaapprobleem of een slaapgerelateerd probleem heeft vaak een brede aanpak nodig. In het Slaap Waak Centrum werken wij

Nadere informatie

Slaapstoornissen bij ouderen

Slaapstoornissen bij ouderen Slaapstoornissen bij ouderen Een goede nachtrust is belangrijk. Tijdens de slaap krijgt het lichaam de tijd om te herstellen. Daarnaast lijkt slaap ook invloed te hebben op het geheugen. Met het ouder

Nadere informatie

Slaapstoornissen bij ouderen

Slaapstoornissen bij ouderen Slaapstoornissen bij ouderen Een goede nachtrust is belangrijk. Tijdens de slaap krijgt het lichaam de tijd om te herstellen. Daarnaast lijkt slaap ook invloed te hebben op het geheugen. Met het ouder

Nadere informatie

MEUBELEN VRANKEN. By Gy 2012

MEUBELEN VRANKEN. By Gy 2012 MEUBELEN VRANKEN By Gy 2012 Hoeveel slaap hebben we nodig? U realiseert het zich misschien niet altijd, maar we brengen gemiddeld een derde deel van ons leven in bed door. Goed en genoeg slapen is een

Nadere informatie

Omgaan met slaapproblemen

Omgaan met slaapproblemen Leven met Multipele Sclerose uitgave 12 Omgaan met slaapproblemen EEN UITGAVE VAN HET NATIONAAL MS FONDS Tekst: drs. Bep Franke-Barendse Uitgever: Nationaal MS Fonds 2 Inleiding We besteden ongeveer eenderde

Nadere informatie

slaapproblemen en autisme Inservice Autisme 2018

slaapproblemen en autisme Inservice Autisme 2018 Dia 1 slaapproblemen en autisme Inservice Autisme 2018 Bert van de Meeberg, Arts VG Dia 2 slaapproblemen en autisme Wat is slaap? Wat is gezonde slaap? Wanneer spreken we van een slaapprobleem? Waarom

Nadere informatie

Slaapapneu. Alles wat u wilt weten over ademstops tijdens de slaap, oorzaken, gevolgen en de mogelijke behandelingen.

Slaapapneu. Alles wat u wilt weten over ademstops tijdens de slaap, oorzaken, gevolgen en de mogelijke behandelingen. Slaapapneu Alles wat u wilt weten over ademstops tijdens de slaap, oorzaken, gevolgen en de mogelijke behandelingen. Slaapapneu betekent dat u last heeft van ademstops tijdens uw slaap. Stopt u 10 seconden

Nadere informatie

Stapsport.com. sportdiëtist

Stapsport.com. sportdiëtist Stapsport.com Anja Frank 26-11-2012 Senders van Geel e Anja e 26-11-2012 van Geel Joop Zoetemelk 1979 De Tour de France wordt gewonnen in bed e Anja e 26-11-2012 van Geel e Anja e 26-11-2012 van Geel 31

Nadere informatie

GIDS. voor een. rustige nacht

GIDS. voor een. rustige nacht GIDS voor een rustige nacht Lekker geslapen? Lekker slapen en uitgerust wakker worden. Voor veel mensen is het een verre droom. Naar schatting één op de vijf mensen in ons land kampt geregeld met slaapproblemen.

Nadere informatie

inhoud 1. Slapen 2. Wat is slapen? 3. Waarom slaap je? 4. Slaapschuld 5. De biologische klok 6. Ochtend en avondmensen 7.

inhoud 1. Slapen 2. Wat is slapen? 3. Waarom slaap je? 4. Slaapschuld 5. De biologische klok 6. Ochtend en avondmensen 7. Slaap inhoud 1. Slapen 3 2. Wat is slapen? 4 3. Waarom slaap je? 5 4. Slaapschuld 6 5. De biologische klok 6 6. Ochtend en avondmensen 7 7. Slapen in fasen 7 8. De hoeveelheid slaap 10 9. Inspanning en

Nadere informatie

Patiënteninformatie. Slaap bevorderende adviezen Slaap bevorderende adviezen.indd 1

Patiënteninformatie. Slaap bevorderende adviezen Slaap bevorderende adviezen.indd 1 Patiënteninformatie Slaap bevorderende adviezen 20170044 Slaap bevorderende adviezen.indd 1 01-09-17 13:41 Slaap bevorderende adviezen Slaapcentrum, route 1.5 Telefoon (050) 524 5930 Medische Psychologie,

Nadere informatie

SLAAPSTOORNIS PATIËNTENINFORMATIE

SLAAPSTOORNIS PATIËNTENINFORMATIE SLAAPSTOORNIS PATIËNTENINFORMATIE ALGEMEEN Slapen lijkt zo normaal. Toch zijn er heel wat mensen bij wie slapen niet vanzelf gaat. 20 tot 30% van de mensen heeft wel eens een paar slechte nachten achter

Nadere informatie

Help, ik kan niet slapen! Slaapproblemen bij jongeren

Help, ik kan niet slapen! Slaapproblemen bij jongeren 1 Help, ik kan niet slapen! Slaapproblemen bij jongeren 2 Help, ik kan niet slapen! Slaapproblemen bij jongeren Slaap jij ook zo slecht? Uit onderzoek blijkt dat één op de tien jongeren zo nu en dan last

Nadere informatie

Patiënteninformatie. Slaap bevorderende adviezen bij het Slaapapneu Syndroom

Patiënteninformatie. Slaap bevorderende adviezen bij het Slaapapneu Syndroom Patiënteninformatie Slaap bevorderende adviezen bij het Slaapapneu Syndroom Slaap bevorderende adviezen bij het Slaapapneu Syndroom Slaapcentrum, route 1.5 Telefoon (050) 524 5930 Medische Psychologie,

Nadere informatie

Ruimte voor adressticker. Datum ontvangst (invullen door SIvsG) Voorletters + Naam (+ meisjesnaam) Straat en huisnummer. Postcode en woonplaats

Ruimte voor adressticker. Datum ontvangst (invullen door SIvsG) Voorletters + Naam (+ meisjesnaam) Straat en huisnummer. Postcode en woonplaats F 2011.1 Versie 2 15-09- 2013 Vragenlijst Instituut voor Slaapgeneeskunde Woerden Ruimte voor adressticker Deze vragenlijst biedt ons inzicht in uw klachten en uw medische voorgeschiedenis. Vult u daarom

Nadere informatie

Een leerling met narcolepsie in de klas

Een leerling met narcolepsie in de klas Een leerling met narcolepsie in de klas Informatie en advies voor leraren Inleiding In deze handleiding geven we uitleg over het ziektebeeld narcolepsie met daarbij extra aandacht voor de mogelijke gevolgen

Nadere informatie

Vier op de tien slaapt slecht Bijlage

Vier op de tien slaapt slecht Bijlage 1) Grafieken en tabellen Vier op de tien slaapt slecht Bijlage Grafiek 1: Stellingen over slaap (totale groep 3.297 personen) Kijk naar jezelf (op een gemiddelde dag) en duid aan in welke mate je het eens

Nadere informatie

Adviezen om beter te slapen

Adviezen om beter te slapen Adviezen om beter te slapen U heeft last van slapeloosheid. Dit is een veel voorkomende klacht, waarvoor vaak geen duidelijke oorzaak te vinden is. In deze folder leest u tips om beter te kunnen slapen.

Nadere informatie

Het slaapcentrum voor kinderen

Het slaapcentrum voor kinderen Het slaapcentrum voor kinderen Kinderen met slaapproblemen kunnen voor onderzoek en behandeling terecht bij het slaapcentrum van Haaglanden Medisch Centrum (HMC) Westeinde. Er is een speciaal behandelteam

Nadere informatie

Slaapdienst Verstoorde nachtrust

Slaapdienst Verstoorde nachtrust Slaapdienst Verstoorde nachtrust Tips voor een goede slaap. Ik kan niet slapen! Woelen, draaien, het maalt maar door in uw gedachten. Steeds bent u bezig met wat er die dag allemaal gebeurd is of wat u

Nadere informatie

Slapeloosheid (Insomnia)

Slapeloosheid (Insomnia) Slaap Waak Centrum Slapeloosheid (Insomnia) Afspraak op het Slaap Waak Centrum Een slaapprobleem of een slaapgerelateerd probleem heeft vaak een brede aanpak nodig. In het Slaap Waak Centrum werken wij

Nadere informatie

Slaaponderzoek. Polysomnografie

Slaaponderzoek. Polysomnografie Slaaponderzoek Polysomnografie et ingt u m imelda omr zorg Inhoud Inleiding Het slaappatroon en slaapstoornissen Polysomnografie Wat wordt er gemeten? De nacht Resultaten 2 3 4 6 7 8 9 Inleiding Welkom

Nadere informatie

Hoe ontstaat hyperventilatie?

Hoe ontstaat hyperventilatie? Hyperventilatie Wat is hyperventilatie? Ademhalen is een handeling die ieder mens verricht zonder er bij na te denken. Het gaat vanzelf en volkomen onbewust. Ademhaling is de basis van onze gezondheid.

Nadere informatie

Adviezen om beter te slapen

Adviezen om beter te slapen Slaapcentrum Slingeland Medische psychologie en Maatschappelijk werk Adviezen om beter te slapen i Patiënteninformatie Slingeland Ziekenhuis Algemeen U heeft last van slapeloosheid. Dit kan invloed hebben

Nadere informatie

Slaapproblemen? Gezonde slaap

Slaapproblemen? Gezonde slaap Dit is een folder van www.orthoconsult.nl geschreven door dhr. drs. Ard Nieuwenbroek, trainer/ therapeut bij Ortho Consult. Deze folder is op een aantal punten aangepast en aangevuld door de stressbegeleiders

Nadere informatie

Slaap. - Je zal er maar wakker van liggen. SPV regiobijeenkomst Noord Holland West. Nynke Storm, psychiater

Slaap. - Je zal er maar wakker van liggen. SPV regiobijeenkomst Noord Holland West. Nynke Storm, psychiater Slaap - Je zal er maar wakker van liggen Nynke Storm, psychiater SPV regiobijeenkomst Noord Holland West 1 Welkom 2 Opbouw Belang van aandacht voor slaap Welke slaapstoornissen zijn er? Dynamiek tussen

Nadere informatie

Het slaapcentrum voor kinderen

Het slaapcentrum voor kinderen Het slaapcentrum voor kinderen Informatie voor patiënten F0749-4310 mei 2012 Medisch Centrum Haaglanden www.mchaaglanden.nl MCH Antoniushove, Burgemeester Banninglaan 1 Postbus 411, 2260 AK Leidschendam

Nadere informatie

7 tips. voor een betere nachtrust

7 tips. voor een betere nachtrust 7 tips voor een betere nachtrust Word jij 90 jaar oud en heb je een goede nachtrust? Dan heb je 32 jaar van je hele leven geslapen. Zonde van je tijd? Juist niet! In dit E-book lees je waarom slaap onmisbaar

Nadere informatie

Welkom bij het Slaap Waak Centrum

Welkom bij het Slaap Waak Centrum Welkom bij het Slaap Waak Centrum Albert Schweitzer ziekenhuis mei 2014 pavo 1085 Inleiding Binnenkort heeft u een afspraak bij het Slaap Waak Centrum van het Albert Schweitzer ziekenhuis. In deze folder

Nadere informatie

Kinderneurologie.eu. Nachtmerrie. www.kinderneurologie.eu

Kinderneurologie.eu. Nachtmerrie. www.kinderneurologie.eu Nachtmerrie Wat is een nachtmerrie? Een nachtmerrie is een slaapprobleem waarbij kinderen of volwassenen plotseling wakker worden nadat ze heel eng gedroomd hebben en deze droom nog heel goed kunnen herinneren.

Nadere informatie

Gestructureerd Slaapklachten Interview 1. Demografische informatie. Geslacht: M / V. Burgerlijke staat: Telefoon: 1. Aard van de slaapklacht

Gestructureerd Slaapklachten Interview 1. Demografische informatie. Geslacht: M / V. Burgerlijke staat: Telefoon: 1. Aard van de slaapklacht Gestructureerd Slaapklachten Interview 1. Demografische informatie Naam: Adres: Geslacht: M / V Leeftijd: Burgerlijke staat: Telefoon: Beroep: Opleiding: 1. Aard van de slaapklacht Heeft u problemen met

Nadere informatie

Gezond slapen? Slaapadvies voor rusthuisbewoners.

Gezond slapen? Slaapadvies voor rusthuisbewoners. Gezond slapen? Slaapadvies voor rusthuisbewoners. WAT IS SLAAP? Slaap is een toestand van rust. Het is een natuurlijk proces waarbij je lichaam zich herstelt, maar ook om ervaringen van de dag te helpen

Nadere informatie

TIPS OM BETER TE SLAPEN

TIPS OM BETER TE SLAPEN TIPS OM BETER TE SLAPEN Heeft u last van problemen tijdens het slapen en/of wordt u vaak vermoeid wakker? In deze folder kunt u tips en adviezen vinden voor een betere slaap. Slaapproblemen zijn een vaak

Nadere informatie

Slaapstoornissen bij Parkinson. Dr. C. Gerlach neuroloog

Slaapstoornissen bij Parkinson. Dr. C. Gerlach neuroloog Slaapstoornissen bij Parkinson Dr. C. Gerlach neuroloog 07-11-2015 Inhoud: De normale slaap Voorkomen van slaapstoornissen Overzicht van slaapstoornissen bij Parkinson REM slaap gedragsstoornissen slaapadviezen

Nadere informatie

Sessie 1 Informatie en slaaphygiëne

Sessie 1 Informatie en slaaphygiëne Sessie 1 Informatie en slaaphygiëne Bespreken ingevulde lijsten De lijsten die u voor deze sessie heeft ingevuld, worden kort besproken. Ze zijn vooral bedoeld als meting vooraf. In latere sessies zullen

Nadere informatie

Een leerling met narcolepsie Informatie en advies voor leraren. landelijk netwerk ziek zijn & onderwijs

Een leerling met narcolepsie Informatie en advies voor leraren. landelijk netwerk ziek zijn & onderwijs Een leerling met narcolepsie Informatie en advies voor leraren landelijk netwerk ziek zijn & onderwijs Een leerling met narcolepsie Informatie en advies voor leraren In deze Ziezonbrochure geven we uitleg

Nadere informatie

Patiënteninformatie. Slaapapneu Syndroom Slaapapneu Syndroom.indd 1

Patiënteninformatie. Slaapapneu Syndroom Slaapapneu Syndroom.indd 1 Patiënteninformatie Slaapapneu Syndroom 1260428 Slaapapneu Syndroom.indd 1 30-09-16 13:16 Slaapapneu Syndroom Martini Slaapcentrum Tel. (050) 524 5930 Algemeen Neem bij ieder bezoek aan het ziekenhuis

Nadere informatie

SLAAP BIJ OUDEREN. - Tips voor een goede nachtrust-

SLAAP BIJ OUDEREN. - Tips voor een goede nachtrust- SLAAP BIJ OUDEREN - Tips voor een goede nachtrust- Aandacht voor het slapen is belangrijk. Tijdens de slaap kan je lichamelijk en geestelijk herstellen. Er worden bovendien reserves opgebouwd om de volgende

Nadere informatie

Slaapproblemen en het ouder wordende brein. Julia van den Berg Onderzoeker Parnassia, divisie 55+ Den Haag

Slaapproblemen en het ouder wordende brein. Julia van den Berg Onderzoeker Parnassia, divisie 55+ Den Haag Slaapproblemen en het ouder wordende brein Julia van den Berg Onderzoeker Parnassia, divisie 55+ Den Haag 4 oktober 2012, Current Biology Oktober 2012: Archives of General Psychiatry 28 september 2012:

Nadere informatie

Informatiebrochure. Slaap (-problemen?) PAAZ. I Autonome verzorgingsinstelling

Informatiebrochure. Slaap (-problemen?) PAAZ. I Autonome verzorgingsinstelling Informatiebrochure Slaap (-problemen?) PAAZ I Autonome verzorgingsinstelling IISlapeloze nachten Ieder mens slaapt wel eens slecht, kan urenlang niet inslapen of ligt te piekeren bij het vooruitzicht van

Nadere informatie

Omgaan met nachtdiensten

Omgaan met nachtdiensten Omgaan met nachtdiensten ALLES OVER WISSELENDE SLAAPDIENSTEN Week 7.2 RAOUL DE BRUIN OVERWINSLAPELOOSHEID.NL Omgaan met nachtdiensten De wereldeconomie is in de laatste jaren flink veranderd waardoor de

Nadere informatie

DEEL 2 ACHTERGRONDINFORMATIE

DEEL 2 ACHTERGRONDINFORMATIE DEEL 2 ACHTERGRONDINFORMATIE ACHTERGRONDINFORMATIE 2.1 Achtergrond Slaap bij kinderen Kinderen komen in hun eerste levensjaren bijna elke dag in aanraking met dingen die ze nog moeten leren of ontdekken.

Nadere informatie

Richtlijn Gezonde slaap en slaapproblemen bij kinderen (2017)

Richtlijn Gezonde slaap en slaapproblemen bij kinderen (2017) Richtlijn Gezonde slaap en slaapproblemen bij kinderen (2017) 2. Introductie slaapproblemen Deze introductie beschrijft de definitie van slaapproblemen en slaapstoornissen, de prevalentie en de gevolgen

Nadere informatie

1 Slapen en nachtmerries

1 Slapen en nachtmerries 1 Slapen en nachtmerries Wat komt er aan bod in deze sessie? Voordat de behandeling begint, is het belangrijk om meer te weten te komen over uw slaappatroon en uw nachtmerries. In deze sessie zal uw therapeut

Nadere informatie

SLAAPMAKEND. Workshop Slaap en Persoonlijke effectiviteit NVAB

SLAAPMAKEND. Workshop Slaap en Persoonlijke effectiviteit NVAB Workshop Slaap en Persoonlijke effectiviteit NVAB 11-06-2018 Slaapquiz: 1) Je hersenen rusten tijdens je slaap 2) Sommige mensen dromen nooit tijdens hun slaap

Nadere informatie

Periodieke beenbewegingen van de slaap periodic limb movement disorder (PLMD)

Periodieke beenbewegingen van de slaap periodic limb movement disorder (PLMD) Periodieke beenbewegingen van de slaap periodic limb movement disorder (PLMD) Albert Schweitzer ziekenhuis januari 2015 pavo 1160 Wat zijn periodieke beenbewegingen van de slaap? Bij periodic limb movement

Nadere informatie

To sleep or not to Sleep. over slaap bij psychiatrische ziektebeelden door B.M. Klop- de Vries, psychiater

To sleep or not to Sleep. over slaap bij psychiatrische ziektebeelden door B.M. Klop- de Vries, psychiater To sleep or not to Sleep over slaap bij psychiatrische ziektebeelden door B.M. Klop- de Vries, psychiater To sleep or not to sleep Een goede slaapkwaliteit is belangrijk voor ons psychisch welbevinden,

Nadere informatie

Slaapstoornissen bij Parkinson

Slaapstoornissen bij Parkinson Slaapstoornissen bij Parkinson Inhoudsopgave Klik op het onderwerp om verder te lezen. 1. Parkinsonverschijnselen 2 2. REM-slaapstoornis (REM Sleep Behavior Disorder - RSBD) 2 3. Slaap-apneu syndroom 3

Nadere informatie

Ontspannen als gezonde levenshouding!

Ontspannen als gezonde levenshouding! Ontspannen als gezonde levenshouding! Gratis e-book met leuke ontspanningsoefeningen voor elke dag! Jana Schoefs Relaxatietherapie Jana Schoefs www.janaschoefs.be Ontspannen als gezonde levenshouding:

Nadere informatie

Rusteloze benen restless legs syndrome (RLS)

Rusteloze benen restless legs syndrome (RLS) Rusteloze benen restless legs syndrome (RLS) Albert Schweitzer ziekenhuis januari 2015 pavo 1159 Wat zijn rusteloze benen? Het rusteloze benen syndroom (ofwel restless legs syndrome, afgekort RLS) is een

Nadere informatie

1. Hoe verloopt een normale slaap?

1. Hoe verloopt een normale slaap? B348 juni 2016 Slaapwel! algemene informatie over de slaap en tips om goed te slapen 1. Hoe verloopt een normale slaap? De normale slaap verloopt in 4 à 6 blokken van telkens 1,5 à 2 uur. Elk blok is op

Nadere informatie

Patiënteninformatie. Hyperventilatie, een adembenemend verschijnsel. Wat is hyperventilatie, wat zijn symptomen en hoe bestrijd je een aanval?

Patiënteninformatie. Hyperventilatie, een adembenemend verschijnsel. Wat is hyperventilatie, wat zijn symptomen en hoe bestrijd je een aanval? Patiënteninformatie Hyperventilatie, een adembenemend verschijnsel Wat is hyperventilatie, wat zijn symptomen en hoe bestrijd je een aanval? Hyperventilatie, een adembenemend verschijnsel Wat is hyperventilatie,

Nadere informatie

Vaardig met Slaap. Een vaardigheidstraining om beter te leren omgaan met slaapproblemen

Vaardig met Slaap. Een vaardigheidstraining om beter te leren omgaan met slaapproblemen Vaardig met Slaap Een vaardigheidstraining om beter te leren omgaan met slaapproblemen Slapen is geen geringe kunst; Je moet er de hele dag voor wakker blijven - Friedrich Nietzsche- Week 1 Week 2 Week

Nadere informatie

OSAS ( = obstructief slaapapneu

OSAS ( = obstructief slaapapneu OSAS ( = obstructief slaapapneu syndroom) Slaap-apneu Slaap is even belangrijk als eten en drinken. Alleen een regelmatig slaap-waakritme houdt ons op de lange duur lichamelijk en geestelijk gezond. Het

Nadere informatie

Wat is de oorzaak van een REM sleep behaviour disorder? Niet precies bekend De oorzaak van een REM sleep behaviour disorder is niet precies bekend.

Wat is de oorzaak van een REM sleep behaviour disorder? Niet precies bekend De oorzaak van een REM sleep behaviour disorder is niet precies bekend. REM sleep behaviour disorder Wat is een REM sleep behaviour disorder? Een REM sleep behaviour disorder is een slaapstoornis waarbij de spieren van kinderen en volwassen tijdens het dromen in de REM-slaap

Nadere informatie

Sessie 1 Informatie en slaaphygiëne

Sessie 1 Informatie en slaaphygiëne Sessie 1 Informatie en slaaphygiëne Bespreek het slaapdagboek (zie bijlage) en beantwoord eventuele vragen over de algemene informatie over slaap. Psycho-educatie: leg het ontstaan van langdurige slapeloosheid

Nadere informatie

e7e15087-7d69-4fc1-bc0d-9a0c070f4a7e Slaap- en waakritme Nadine Kettelarij Mondriaan Verpleegk Verzorgend 16.09.2009 15:02 www.thiememeulenhoff.

e7e15087-7d69-4fc1-bc0d-9a0c070f4a7e Slaap- en waakritme Nadine Kettelarij Mondriaan Verpleegk Verzorgend 16.09.2009 15:02 www.thiememeulenhoff. e7e15087-7d69-4fc1-bc0d-9a0c070f4a7e Slaap- en waakritme Nadine Kettelarij Mondriaan Verpleegk Verzorgend 16.09.2009 15:02 www.thiememeulenhoff.nl ThiemeMeulenhoff, Utrecht/Zutphen, 2009 Alle rechten voorbehouden.

Nadere informatie

lyondellbasell.com Heb je genoeg slaap?

lyondellbasell.com Heb je genoeg slaap? Heb je genoeg slaap? Wat levert een goede nachtust op? Slaap is een van de belangrijkste activiteiten die we doen om ons lichaam te behouden. Het laat onze geest en lichaam herstellen. Slaapproblemen kunnen

Nadere informatie

Slaaphygiene tips voor een gezonde slaap

Slaaphygiene tips voor een gezonde slaap Slaaphygiene tips voor een gezonde slaap Inleiding Deze folder geeft u informatie over slapeloosheid. Slapeloosheid is een veelvoorkomende klacht. Er zijn mensen die moeite hebben om in slaap te vallen,

Nadere informatie

Periodieke beenbewegingen van de slaap

Periodieke beenbewegingen van de slaap Periodieke beenbewegingen van de slaap periodic limb movement disorder (PLMD) Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op www.asz.nl/brmo. Wat zijn periodieke beenbewegingen van de slaap? Bij periodic

Nadere informatie

BURN- OUT RISICO CHECK

BURN- OUT RISICO CHECK BURN- OUT RISICO CHECK Vul onderstaande vragenlijst in door ja of nee aan te kruisen. VRAAG JA NEE 1 Nemen jij en je gezin s ochtends rustig de tijd om op te staan en goed te ontbijten? 2 Zie je vaak tegen

Nadere informatie

Verstoorde ademhaling tijdens de slaap

Verstoorde ademhaling tijdens de slaap Verstoorde ademhaling tijdens de slaap Diagnose en behandeling van slaapapneu Als u last heeft van een verstoorde ademhaling tijdens de slaap bent u zich daarvan niet altijd bewust. Een verstoorde ademhaling

Nadere informatie

Rapportage Opiniepeiling nationale slaapweek maart 2015

Rapportage Opiniepeiling nationale slaapweek maart 2015 Rapportage Opiniepeiling nationale slaapweek maart 2015 In opdracht van: Hersenstichting Datum: Maart 2015 Projectnummer: 2015019 Auteurs: Els van der Velden & Rik Wester Inhoud 1 Achtergrond & opzet 3

Nadere informatie

Wat is slaapwandelen? Slaapwandelen is een slaapprobleem waarbij kinderen tijdens hun slaap uit bed komen en al slapend door het huis heen lopen.

Wat is slaapwandelen? Slaapwandelen is een slaapprobleem waarbij kinderen tijdens hun slaap uit bed komen en al slapend door het huis heen lopen. Slaapwandelen Wat is slaapwandelen? Slaapwandelen is een slaapprobleem waarbij kinderen tijdens hun slaap uit bed komen en al slapend door het huis heen lopen. Hoe wordt slaapwandelen ook wel genoemd?

Nadere informatie

Dromen. Naam: Noa Hutten Datum : Plaats: Bunschoten - Spakenburg

Dromen. Naam: Noa Hutten Datum : Plaats: Bunschoten - Spakenburg Dromen Naam: Noa Hutten Datum : 03-04-2017 Plaats: Bunschoten - Spakenburg Inhoud 0. Voorwoord Blz. 2 1. Dromen Blz. 3 1.1 Definitie van dromen 1.2 Kenmerken 1.3 Welke soorten dromen zijn er? 1.4 Emoties

Nadere informatie

Slaapadviezen. Havenziekenhuis. Bij slapeloosheid

Slaapadviezen. Havenziekenhuis. Bij slapeloosheid Slaapadviezen Bij slapeloosheid Heeft u moeite met inslapen en/of doorslapen? In deze folder leest u een aantal tips voor een goede nachtrust. Ga voor uzelf na of u deze slaapadviezen echt toepast en neem

Nadere informatie

Slaap is opgebouwd uit verschillende fases. Samenwerking proces S en proces C

Slaap is opgebouwd uit verschillende fases. Samenwerking proces S en proces C Slaap is opgebouwd uit verschillende fases Behandeling van slapeloosheid met cognitieve gedragstherapie voor insomnie (CGT-i) Slaapcycli gedurende de nacht 30 mei 2018 Saskia van Liempt, ouderenpsychiater

Nadere informatie

Delirium op de Intensive Care (IC)

Delirium op de Intensive Care (IC) Deze folder is bedoeld voor de partners, familieleden, naasten of bekenden van op de Intensive Care (IC) afdeling opgenomen patiënten. Door middel van deze folder willen wij u als familie* uitleg geven

Nadere informatie

Snurken en slaapapneu. Afdeling KNO

Snurken en slaapapneu. Afdeling KNO Snurken en slaapapneu Afdeling KNO Snurken komt voor op alle leeftijden, maar op oudere leeftijd neemt het snurken toe en wordt het snurkgeluid harder. Op volwassen leeftijd snurkt ongeveer 1 op de 5 mannen

Nadere informatie

Wat kan er fout gaan tijdens onze slaap? Neurologie van de slaap. Maarten Dewil, MD, PhD Neuroloog Imeldaziekenhuis Bonheiden

Wat kan er fout gaan tijdens onze slaap? Neurologie van de slaap. Maarten Dewil, MD, PhD Neuroloog Imeldaziekenhuis Bonheiden Wat kan er fout gaan tijdens onze slaap? Neurologie van de slaap Maarten Dewil, MD, PhD Neuroloog Imeldaziekenhuis Bonheiden 1 Overzicht Inleiding Waarom slapen we? Wat kan er fout gaan in de slaap? Dokter,

Nadere informatie

Informatiefolder delier

Informatiefolder delier Informatiefolder delier Informatiefolder delier Het gedrag en de reactie van uw partner, familielid, vriend(in) of kennis zijn anders dan u gewend bent. Hij of zij is onrustig, begrijpt u niet, geeft vreemde

Nadere informatie

Slaapproblemen? Een aantal feiten. Gezonde slaap. Soorten Slecht Slapen

Slaapproblemen? Een aantal feiten. Gezonde slaap. Soorten Slecht Slapen Niet waar Soms waar Wel waar Slaapproblemen? Een aantal feiten Uit onderzoek blijkt dat èèn op de 10 jongeren zo nu en dan last heeft van slaapproblemen. Dit kan iedereen overkomen en eigenlijk is het

Nadere informatie

Slaapstoornissen. Als de nacht geen rust geeft

Slaapstoornissen. Als de nacht geen rust geeft Als de nacht geen rust geeft Slapeloze nachten Urenlang liggen piekeren en niet kunnen inslapen. Slecht slapen bij het vooruitzicht van een spannende of drukke dag. Wakker schrikken uit een nachtmerrie.

Nadere informatie

Nog steeds moe, wat nu? M. Klaaver longarts

Nog steeds moe, wat nu? M. Klaaver longarts Nog steeds moe, wat nu? M. Klaaver longarts wat komt allemaal aan bod? 1. wat is vermoeidheid 2. wat is slaperigheid 3. oorzaken blijvende slaperigheid bij behandeld OSAS 4. wat heb je nog meer (ritme,

Nadere informatie

Snurkvragenlijst. Ik heb een afspraak op de snurk-/slaap apneupoli op: Snurkt u `s nachts? Sinds hoeveel jaar snurkt u?

Snurkvragenlijst. Ik heb een afspraak op de snurk-/slaap apneupoli op: Snurkt u `s nachts? Sinds hoeveel jaar snurkt u? Snurkvragenlijst Vul hier uw patiëntnummer in. Heeft u nog geen patiëntnummer, vul dan uw geboortejaar en postcode in volgens het volgende schema: 19661234AB Ik heb een afspraak op de snurk-/slaap apneupoli

Nadere informatie

Uitgerust Wakker Worden en Melatonine

Uitgerust Wakker Worden en Melatonine Slaapproblemen? Uitgerust Wakker Worden en 2013 - WSA Research Uitgerust wakker worden = Goede voorbereiding Tenminste 5 uur ononderbroken slaap, met diepe slaap perioden Ervaringen verwerkt Lichaam opgeruimd

Nadere informatie

OSAS Informatie na groepsvoorlichting

OSAS Informatie na groepsvoorlichting OSAS Informatie na groepsvoorlichting Albert Schweitzer ziekenhuis Maart 2008 Pavo 0518 Inleiding U hebt deelgenomen aan de groepsvoorlichting OSAS. De informatie die u daar hebt gekregen, kunt u in deze

Nadere informatie

Langdurige slapeloosheid. Diagnose en behandeling van insomnie

Langdurige slapeloosheid. Diagnose en behandeling van insomnie Langdurige slapeloosheid Diagnose en behandeling van insomnie We spreken van langdurige slapeloosheid ofwel chronische insomnie als het niet in slaap vallen, het niet kunnen doorslapen en/of veel te vroeg

Nadere informatie

Onrust in de nacht Samenvatting Dementie Wat is onrustig gedrag in de nacht? Levensloop Jul ie contact verandert Persoonlijkheid

Onrust in de nacht Samenvatting Dementie Wat is onrustig gedrag in de nacht? Levensloop Jul ie contact verandert Persoonlijkheid Onrust in de nacht Samenvatting Hieronder hebben we de inhoud van de aflevering Onrust in de nacht samengevat. Gemakkelijk om er nog eens bij te pakken. Wat is onrustig gedrag in de nacht? Dementie kan

Nadere informatie

Rusteloze benen. restless legs syndrome (RLS) Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op

Rusteloze benen. restless legs syndrome (RLS) Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op Rusteloze benen restless legs syndrome (RLS) Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op www.asz.nl/brmo. Wat zijn rusteloze benen? Het rusteloze benen syndroom (ofwel restless legs syndrome, afgekort

Nadere informatie

Richtlijn Gezonde slaap en slaapproblemen bij kinderen (2017)

Richtlijn Gezonde slaap en slaapproblemen bij kinderen (2017) Richtlijn Gezonde slaap en slaapproblemen bij kinderen (2017) 1. Introductie gezonde slaap Dit thema geeft een introductie van de slaapopbouw, het slaapritme en de ontwikkeling van de slaap per leeftijdsfase.

Nadere informatie

Omgaan met slapeloosheid

Omgaan met slapeloosheid Omgaan met slapeloosheid Beste patiënt Vrijwel iedereen heeft wel eens een slapeloze nacht. Sommigen daarentegen genieten zelden of nooit van een heerlijke nachtrust. Dat is vervelend. Samen kunnen we

Nadere informatie

EUROPESE DAG VAN DE BEROERTE VAN HARTE WELKOM

EUROPESE DAG VAN DE BEROERTE VAN HARTE WELKOM EUROPESE DAG VAN DE BEROERTE VAN HARTE WELKOM Programma Welkomstwoord door Anja van Enckevort, ketenregisseur Film: CVA-keten Noord-Limburg Vermoeidheid na CVA door Anja Kuperus, geriatriefysiotherapeut

Nadere informatie

Welkom bij het Slaapwaakcentrum

Welkom bij het Slaapwaakcentrum Welkom bij het Slaapwaakcentrum Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op www.asz.nl/brmo. Inleiding Binnenkort heeft u een afspraak bij het Slaapwaakcentrum van het Albert Schweitzer ziekenhuis.

Nadere informatie

Disclosure belangen spreker

Disclosure belangen spreker Slaap je Slim Francis Lanen Grondlegger Slaapoefentherapie, psychosomatisch oefentherapeut Dominique Bosman Arts Maatschappij en Gezondheid, jeugdarts GGD Amsterdam DOK h Disclosure belangen spreker (potentiële)

Nadere informatie

H Y P E R V E N T I L A T I E C O A C H HYPERVENTILATIE U I T L E G E N 5 TIPS N I C O L E -

H Y P E R V E N T I L A T I E C O A C H HYPERVENTILATIE U I T L E G E N 5 TIPS N I C O L E - H Y P E R V E N T I L A T I E C O A C H HYPERVENTILATIE U I T L E G E N 5 TIPS N I C O L E - H Y P E R V E N T I L A T I E C O A C H Inhoud 1 W A T I S H Y P E R V E N T I L A T I E 2 W A T I S E E N P

Nadere informatie

Poli longziekten. Bezoek aan de OSAS-poli

Poli longziekten. Bezoek aan de OSAS-poli Poli longziekten Bezoek aan de OSAS-poli 1 U bent doorverwezen naar de OSAS-poli om te kijken of er bij u sprake is van OSAS. OSAS is de afkorting voor Obstructief Slaap Apneu Syndroom. In deze folder

Nadere informatie

5,4. Spreekbeurt door L woorden 14 oktober keer beoordeeld. Nederlands DROMEN. Spreekbeurt

5,4. Spreekbeurt door L woorden 14 oktober keer beoordeeld. Nederlands DROMEN. Spreekbeurt Spreekbeurt door L. 1178 woorden 14 oktober 2012 5,4 13 keer beoordeeld Vak Methode Nederlands Op niveau DROMEN Spreekbeurt Ik hou mijn spreekbeurt over dromen omdat het me een interessant en leuk onderwerp

Nadere informatie

STAPPENPLAN SLAAPSTOORNIS IN DE EERSTE LIJN

STAPPENPLAN SLAAPSTOORNIS IN DE EERSTE LIJN STAPPENPLAN SLAAPSTOORNIS IN DE EERSTE LIJN Herkennen en behandelen van slaapstoornissen bij ouderen. STAP 1: Screenen op slaapstoornis (kruis aan). 1a. Ervaart u problemen met slapen? 1b Heeft u de afgelopen

Nadere informatie

Slapen mag! B E T E R L ER EN SL A P E N, B E T E R VO ELEN.

Slapen mag! B E T E R L ER EN SL A P E N, B E T E R VO ELEN. Slapen mag! BETER LEREN SLAPEN, BETER VOELEN. Altijd een moe gevoel? Zou je graag meer energie willen overhouden? Dit E-book helpt je te begrijpen hoe slaap werkt. Hoe je met eenvoudige tips je nachtrust

Nadere informatie

Denk jij dat je. vastloopt tijdens. je studie?

Denk jij dat je. vastloopt tijdens. je studie? Denk jij dat je vastloopt tijdens je studie? Soms loopt het leven niet zoals jij zou willen. Misschien ben je somber, twijfel je erover wie je bent, loopt het niet zo met contacten of worstel je met je

Nadere informatie

Slaapapneu in de praktijk. Jeffrey Benistant, MCs.

Slaapapneu in de praktijk. Jeffrey Benistant, MCs. Slaapapneu in de praktijk Jeffrey Benistant, MCs. Over mij Technische Geneeskunde 2008-2016 Afgestudeerd MST, Longgeneeskunde, Sleep Apnoea Detection Using Small & Cheap Sensors Medeoprichter & werkzaam

Nadere informatie

BASIS GGZ: DOEN WAT WERKT BEHANDELING VAN SLAAPSTOORNISSEN IN DE BASIS GGZ

BASIS GGZ: DOEN WAT WERKT BEHANDELING VAN SLAAPSTOORNISSEN IN DE BASIS GGZ BASIS GGZ: DOEN WAT WERKT BEHANDELING VAN SLAAPSTOORNISSEN IN DE BASIS GGZ PROF. DR. ANNEMIEKE VAN STRATEN & DR. ELS DOZEMAN WORKSHOP 45 MINUTEN Introductie Definitie, omvang en gevolgen slaapproblemen

Nadere informatie

Behandeling met CPAP bij obstructief slaapapneu-syndroom

Behandeling met CPAP bij obstructief slaapapneu-syndroom Behandeling met CPAP bij obstructief slaapapneu-syndroom Informatie voor patiënten F0856-4350 mei 2015 Medisch Centrum Haaglanden www.mchaaglanden.nl MCH Antoniushove, Burgemeester Banninglaan 1 Postbus

Nadere informatie

AHI OK Patiënt niet Wat nu?

AHI OK Patiënt niet Wat nu? AHI OK Patiënt niet Wat nu Mw. dr. Hennie Janssen, longarts & somnoloog Kempenhaeghe Centrum voor Slaapgeneeskunde Waar komen onze Apneu patiënten vandaan AHI OK Patiënt niet Wat nu normaal 1 Hersenactiviteit

Nadere informatie

Periodieke beenbewegingen in de slaap

Periodieke beenbewegingen in de slaap Periodieke beenbewegingen in de slaap Periodieke beenbewegingen in de slaap (Periodic limb movement disorder (PLMD)) is een slaapstoornis. Tijdens de slaap treden schokkende bewegingen op in de benen.

Nadere informatie

Test je mate van overspanning

Test je mate van overspanning Test je mate van overspanning Deze vragenlijst is bedoeld om stressklachten en overspannenheid in kaart te brengen. Het gaat om diverse stressklachten die te maken kunnen hebben met je werk en privésituatie.

Nadere informatie