RAPPORT VAN BEVINDINGEN. Kwaliteitsonderzoek Expertisecentrum Onderwijszorg (EOZ) bij het Expertisecentrum Onderwijs Zorg Bonaire

Transcriptie

1 RAPPORT VAN BEVINDINGEN Kwaliteitsonderzoek Expertisecentrum Onderwijszorg (EOZ) bij het Expertisecentrum Onderwijs Zorg Bonaire Plaats : Kralendijk, Bonaire Datum onderzoek : 25 september 2013 Rapport vastgesteld te Tilburg op 5 november 2013

2

3 Inhoud 1 Inleiding 5 2 Bevindingen 7 3 Conclusies en afspraken 11 Pagina 3 van 11

4

5 1 Inleiding De Inspectie van het Onderwijs heeft op 25 september 2013 een onderzoek uitgevoerd op het Expertisecentrum Onderwijs Zorg Bonaire naar aspecten van de kwaliteit van de onderwijszorg en de naleving van wet- en regelgeving. Het betreft een kwaliteitsonderzoek dat als doel heeft vast te stellen in hoeverre het expertisecentrum bijdraagt aan de basiskwaliteit van de onderwijszorg op Bonaire. De conclusies van dit onderzoek kunnen worden beschouwd als een integrale beoordeling op basis waarvan het expertisecentrum onderwijszorg (EOZ) en de scholen kunnen werken aan het consolideren en borgen van bestaande kwaliteit, alsmede gerichte maatregelen kunnen treffen om geconstateerde tekortkomingen op te heffen. De inspectie is voornemens over een periode van vijf jaar ( ) jaarlijks op zowel de scholen als het expertisecentrum aspecten van de kwaliteit van de onderwijszorg te beoordelen en de ontwikkelings- en/of verbeteractiviteiten nauwgezet te volgen. Toezichthistorie De inspectie heeft sinds 2011 jaarlijks gecontroleerd of het zorgplan aan de wettelijke voorschriften voldoet en het plan getoetst aan de hand van de inhoudelijke criteria, zoals beschreven in het beleidsdocument De Basiskwaliteit Zorg in Caribisch Nederland (Prof. dr. F.J.G. Janssens/Inspectie van het Onderwijs, vastgesteld 22 juni 2011.) Het huidige onderzoek is de tweede beoordeling van de kwaliteit van de onderwijszorg en ondersteuning aan de onderwijsinstellingen, die het centrum verzorgt. Toezichtkader De inspectie heeft zich bij haar onderzoek gebaseerd op het document De Basiskwaliteit Zorg in Caribisch Nederland (Inspectie van het Onderwijs, Utrecht, juli 2011), het document De Basiskwaliteit van het primair en voortgezet onderwijs in Caribisch Nederland (Inspectie van het Onderwijs, Utrecht, maart 2011) en op het document De Basiskwaliteit van het Middelbaar Beroepsonderwijs (MBO) en de Sociale Kanstrajecten Jongeren (SKJ) in Caribisch Nederland (Inspectie van het Onderwijs, Utrecht, maart 2011). Deze documenten zijn te vinden op Opbouw rapport In hoofdstuk 2 staan de bevindingen uit het onderzoek naar de kwaliteit van het onderwijs en de zorg en de wettelijke vereisten. Hoofdstuk 3 geeft de conclusies en afspraken met het expertisecentrum onderwijszorg weer. Onderzoeksopzet Tijdens het onderzoek beoordeelde de inspectie de kwaliteit van de volgende kwaliteitsdomeinen: Kwaliteitszorg van de ambulante begeleiding (Ondersteuning); Naleving (Deugdelijkheidseisen en handhaving). 1 1 Kwaliteitsdomeinen zoals beschreven in Basiskwaliteit Zorg in Caribisch Nederland, Inspectie van het Onderwijs, Utrecht, juli 2011 Pagina 5 van 11

6 De kwaliteit van het specialistisch onderwijs en de opbrengsten (leerprestaties) is tijdens dit onderzoek niet beoordeeld. De reden daarvan is dat het expertisecentrum zich toelegt op het onderzoeken van leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften, het opstellen van leertrajecten en ontwikkelingsperspectieven voor deze leerlingen en het verlenen van ambulante begeleiding aan de instellingen waar deze leerlingen staan ingeschreven. Specialistisch onderwijs wordt verzorgd door de scholen. Het expertisecentrum verzorgt zelf geen specialistisch onderwijs. Het onderzoek bestond uit de volgende activiteiten: een controle op de aanwezigheid van het eilandelijk zorgplan bij de inspectie; een toets op de aanwezigheid van de wettelijk verplichte onderdelen in het eilandelijk zorgplan; onderzoek en analyse van documenten en gegevens van het expertisecentrum die bij de inspectie aanwezig zijn; analyse van de eilandelijke zorgplannen , en ; verificatie van de kwaliteit van de uitvoering van de ondersteuning en begeleiding door het EOZ op alle scholen; onderzoek van leerlingendossiers op het expertisecentrum; een gesprek met de directie; een gesprek met de ambulant onderwijskundig begeleiders; een gesprek met het bestuur/samenwerkingsverband; een afrondend gesprek over de uitkomsten van het onderzoek. Pagina 6 van 11

7 2 Bevindingen In dit hoofdstuk beschrijft de inspectie tot welke bevindingen het onderzoek heeft geleid. Per kwaliteitsdomein wordt beschreven hoe de kwaliteit zich verhoudt tot de Nederlandse inspectienormen. Deze bevindingen worden vooralsnog niet weergegeven in de vorm van een score maar in een beschrijving van de aangetroffen kwaliteit. Algemeen Het Expertisecentrum Onderwijs Zorg Bonaire (eoz) bestaat ruim twee jaar; aan het begin van het schooljaar is het centrum gestart met zijn werkzaamheden. Sinds november 2011 onderzoekt het eoz leerlingen en verzorgt het ambulante begeleiding en onderwijskundige ondersteuning aan de scholen. Het werkgebied van het eoz beslaat de instellingen voor leerlingen vanaf de basisschool tot en met de Sociale Kanstrajecten Jongeren (SKJ). In het eilandelijke zorgplan van het samenwerkingsverband dat sinds 2011 jaarlijks wordt opgesteld, zijn de diensten die het centrum verleent, alsmede de procedures die het daarbij hanteert uiteengezet. Tevens bevat het zorgplan streefdoelen, een terugblik op vorige schooljaren en de financiële verantwoording. Het samenwerkingsverband voldoet hiermee aan de eisen die worden gesteld in de verschillende onderwijswetten in Caribisch Nederland (WPO-BES, WVO-BES, WEB- BES de Wet Sociale Kanstrajecten Jongeren). De inspectie constateerde in 2012 dat het eoz een uitstekende start had gemaakt. Het centrum speelt een herkenbare rol binnen het organisatiemodel van de onderwijszorg op Bonaire. In dat organisatiemodel zijn de begeleiding en ondersteuning helder uitgewerkt. De structuur en de organisatie van het centrum zijn duidelijk. De samenwerking met externe specialisten (onderzoekers, therapeuten en behandelaars) en de inzet van personeel en financiële middelen zijn over het geheel genomen van voldoende kwaliteit. Inmiddels is het centrum betrokken bij de zorg aan ruim 700 leerlingen met problematiek van uiteenlopende aard. Dat is meer dan twintig procent van de leerlingenpopulatie van Bonaire. Het aantal neemt nog steeds toe. De geleverde diensten en de bereikte resultaten zijn verantwoord in een voortgangsrapportage. Het centrum biedt onderdak aan een schakelklas PO-VO en een groep zeer moeilijk lerende kinderen, beide van de Scholengemeenschap Bonaire. Daarnaast verleent het ondersteuning bij de instandhouding van een reboundvoorziening. De inspectie komt in haar onderzoek tot de conclusie dat op een aantal belangrijke onderdelen van de opdracht van het eoz, verbetering wenselijk en nodig is. De basiskwaliteit van de zorg is nog niet bereikt. De indicatiestelling neemt door verschillende oorzaken, veel tijd in beslag. Kostbare tijd die niet of slecht besteed kan worden aan de hulp aan de zorgleerlingen in kwestie. De kwaliteit van de indicatiestelling (de bruikbaarheid van de informatie) loopt uiteen. Pagina 7 van 11

8 Dit betekent dat de transfer van de onderzoeksinformatie (de diagnose van leer- en ontwikkelingsproblemen) naar de uitvoering van de zorg, verscherpte aandacht nodig heeft. Er zijn op dit moment echter nog geen ontwikkelingsperspectieven in gebruik. Er wordt voorafgaande aan het hupverleningstraject voor de leerling, geen integratief beeld van de leerlingen vastgelegd dat als basis geldt voor de behandeling van het kind. De dienstverlening aan de scholen bestaat behalve uit onderzoek voor de indicatiestelling, hoofdzakelijk uit onderwijskundige ondersteuning (ambulante onderwijskundige begeleiding) aan de scholen en minder uit ambulante begeleiding voor de zorgleerling en de leraar. Zowel het expertisecentrum als het bestuur kan nog nadrukkelijk aandacht besteden aan de kwaliteitszorg. Het bestuur verzamelt nog niet systematisch kwaliteitsinformatie over het eoz om zijn kwaliteitsbewakende rol te kunnen spelen. Het samenwerkingsverband heeft nog niet een strategisch beleid voor de langere termijn uitgewerkt. Hieronder volgt een toelichting. Toelichting Indicatiestelling De inspectie heeft van diverse kanten signalen ontvangen dat de doorlooptijd van de indicatiestelling ten behoeve van de tweedelijnszorg, (te) veel tijd in beslag neemt. Tussen de aanvraag voor onderzoek van de leerling tot de aflevering van het onderzoeksrapport zijn er verschillende factoren die tot vertraging leiden. De inspectie heeft deze met het eoz besproken. Ze is van oordeel dat het centrum zaken die zij kan beïnvloeden, bijvoorbeeld eigen procedures, zou moeten heroverwegen om de doorlooptijd te verkorten. Daarnaast is de inspectie van oordeel dat de kwaliteit van de informatie (de bruikbaarheid voor de zorg) in een aantal gevallen beter kan. Om te komen tot afspraken over de ambulante begeleiding daarbij, is het nodig dat de onderzoeksverslagen voldoende informatie bevatten om tot een integratief beeld van de leerling en zijn zorgbehoefte te komen. Nogal wat onderzoeken zijn eenzijdig gericht op één aspect (bijvoorbeeld cognitieve vermogens) en bevatten weinig aanknopingspunten om concrete zorgactiviteiten uit te werken en te plannen. Dit hangt in een aantal gevallen zeker samen met een te algemene vraagstelling en summiere voorinformatie vanuit de scholen maar soms ook met de invulling of de reikwijdte van het onderzoek. Ontwikkelingsperspectieven Tussen de indicatiestelling en de uitvoering van de zorg aan de leerling is er geen centraal moment waarop wordt bepaald hoe de zorg wordt ingericht. Er is bijvoorbeeld geen zorgbesluit tussen school, het eoz en de leerling en zijn ouders of verzorgers vastgelegd. Voorafgaand aan de start van de zorgverlening bij ernstige problematiek, is een ontwikkelingsperspectief nodig. Dit dient op basis van een integratief beeld van de leerling en zijn zorgbehoefte, het beoogde uitstroomniveau en de uitstroombestemming (onderwijs, werk of dagbesteding), de leerlijnen voor verschillende vakken en de behandelingen of therapieën die nodig zijn, te beschrijven. Op bijna geen enkele school, en nog niet bij het eoz, zijn deze ontwikkelingsperspectieven in gebruik. Pas één school heeft besloten hier op korte termijn mee te gaan werken. Pagina 8 van 11

9 Handelingsgerichte diagnostiek Wanneer het ontwikkelingsperspectief van een leerling is opgesteld, kan een hulpplanning worden uitgewerkt, waarin tussendoelen zijn beschreven die passen binnen de langere termijn van het ontwikkelingsperspectief. De handelingsgerichte diagnostiek als basis voor de hulp, kan naar het oordeel van de inspectie beter. (Wat moet de leraar van dag tot dag en van week tot week met de leerling doen om de doelen van het hulptraject, en uiteindelijk van het ontwikkelingsperspectief, te bereiken?) Het eoz heeft als een van haar speerpunten het ondersteunen van de scholen bij het verbeteren van hun interne zorgstructuur. Daar hoort bij dat leraren, intern begeleiders en zorgcoördinatoren leren om de zorgbehoefte van de leerlingen om te zetten in concrete, handelingsgerichte aanwijzingen voor de leraar en in een zorgplanning. Dit geldt zowel voor eerste- als de tweedelijnszorg. De inspectie heeft dergelijke planningen en handelingsadviezen en/of voorschriften nog te weinig aangetroffen. Daarom kan de effectiviteit van de hulp niet worden aangetoond. Ambulante begeleiding Voor leerlingen met ernstige leer- en ontwikkelingsproblemen, veelal een combinatie van cognitieve en gedragsproblematiek, is ambulante begeleiding noodzakelijk om effectieve zorg te garanderen. De inspectie is tijdens de onderzoeken op de scholen en bij het expertisecentrum tot de conclusie gekomen dat er te weinig ambulante begeleiding van de leerling en de leraar plaatsvindt. De ondersteuning is te zeer gericht op de scholen en de zorgstructuur. Het gaat in feite om ondersteuning op systeemniveau en het expertisecentrum spreekt dan ook van ambulante onderwijs(kundige) begeleiding (AOB) en niet van ambulante begeleiding (AB). Het ontwikkelingsperspectief vormt de basis voor planmatige ambulante begeleiding, dat wil zeggen dat een begeleidingsplan (de planning voor de observaties en gesprekken met de leerling en de leraar) zou moeten worden gemaakt. Die planmatigheid is belangrijk omdat de aard en de frequentie van de ambulante begeleiding (observaties, gesprekken met de leraar en de leerling) immers per zorgleerling kan verschillen. De inspectie heeft geen begeleidingsplannen voor ambulante begeleiding aangetroffen. In dit verband vinden de scholen op Bonaire overigens ook dat bij de overgang van leerlingen van de ene naar de andere schoolsoort (bijvoorbeeld van basisschool naar voortgezet onderwijs of van voortgezet onderwijs naar MBO of SKJ) de overdracht van informatie over zorgleerlingen door het eoz beter moet. Overigens heeft het expertisecentrum in de meest recente versie van het jaarplan intensiever observeren in de klassen op de scholen, betere afstemming door de ambulante onderwijskundige begeleiders met de leraren en betere terugkoppeling van informatie van de schoolmaatschappelijk werkers naar de leraren, opgenomen als speerpunten van verbetering. Pagina 9 van 11

10 Kwaliteitszorg Tot dusverre verantwoordt het expertisecentrum zich met behulp van kengetallen in kwantitatieve zin over de geleverde diensten. Daarnaast verantwoordt het zich over de financiën. Kwalitatieve evaluatie en kwaliteitsborging zijn nog in ontwikkeling en voldoen nog niet aan de eisen die de inspectie daar aan stelt. Het expertisecentrum geeft in haar jaarplan aan hoe het wil gaan werken aan kwaliteitszorg (kwaliteitsborging). Ze wil de kwaliteitszorg in heldere procedures beschrijven en gaan werken volgens de aanpak zoals die is beschreven in het Kader Kwaliteitszorg van de VO-raad. Samenwerkingsverband Het samenwerkingsverband onderwijszorg Bonaire vervult vooralsnog voornamelijk de rol van bevoegd gezag van het expertisecentrum onderwijszorg maar het voert vooralsnog geen strategisch beleid bij de zorgvoorziening op het eiland. Het expertisecentrum stelt jaarlijks het zorgplan op en formuleert het dagelijks zorgbeleid. Als bestuur speelt het samenwerkingsverband nog geen concrete rol bij de kwaliteitsbewaking (kwaliteitszorg) van het expertisecentrum hoewel het wel eindverantwoordelijk is voor de instandhouding van een samenhangende zorgvoorziening en de kwaliteit daarvan. Het bestuur vraagt het expertisecentrum tot dusverre nog niet gericht om kwaliteitsinformatie. Een periodieke, inhoudelijke evaluatie van de effecten van de onderwijszorg door het EOZ onder de regie van het samenwerkingsverband, vindt nog niet plaats. Pagina 10 van 11

11 3 Conclusies en afspraken Kwaliteit De inspectie constateert dat het expertisecentrum onderwijszorg Bonaire zich kenmerkt door een voldoende duidelijke structuur en organisatie. Tegelijkertijd stelt de inspectie vast dat op verschillende aspecten van de onderwijszorg nog niet gesproken kan worden van voldoende basiskwaliteit, zoals beschreven in het document Basiskwaliteit Zorg in Caribisch Nederland. De onderwijsinstellingen op Bonaire (de scholen en het expertisecentrum) moeten op de elementen indicatiestelling, planmatigheid van de uitvoering van de zorg, inhoud en planmatigheid van de ambulante begeleiding en kwaliteitszorg, verbetering bereiken. Totdat deze verbeteringen zijn gerealiseerd, is basiskwaliteit van de onderwijszorg nog niet bereikt. Naleving In het kader van het programmatisch handhaven controleert de inspectie op dit moment standaard de aanwezigheid van het eilandelijk zorgplan en de aanwezigheid van de wettelijk verplichte onderdelen in dat eilandelijk zorgplan. Bij deze controle is geen tekortkoming geconstateerd in de naleving van wettelijke voorschriften. Pagina 11 van 11