economie CSE GL en TL

Transcriptie

1 Examen VMBO-GL en TL 2012 tijdvak 1 vrijdag #dag 25 # mei #tijd #tijd uur economie CSE GL en TL Bij dit examen hoort een bijlage. Dit examen bestaat uit 47 vragen. Voor dit examen zijn maximaal 57 punten te behalen. Voor elk vraagnummer staat hoeveel punten met een goed antwoord behaald kunnen worden. GT-0233-a-12-1-o

2 Meerkeuzevragen Schrijf alleen de hoofdletter van het goede antwoord op. Help, het voedsel wordt duurder Bij de beantwoording van de vragen 1 tot en met 6 moet je soms gebruikmaken van informatiebron 1 in de bijlage. De afgelopen jaren is de prijs van voedsel wereldwijd flink gestegen. Zo is het dagelijks brood voor velen niet meer te betalen. Vooral de mensen in ontwikkelingslanden worden hierdoor hard getroffen. In een aantal landen hebben de prijsstijgingen geleid tot rellen en stakingen in de grote steden. Hongersnood dreigt. Gebruik informatiebron 1. 1p 1 Stel dat we de hoeveelheid graan in 2011 over alle mensen gelijk verdelen. Hoeveel kilo graan is er dan voor iedereen beschikbaar in dat jaar? A 0,154 kilo B 0,160 kilo C 154,2 kilo D 160,8 kilo E kilo F kilo 1p 2 In ontwikkelingslanden hebben mensen in de steden meer last van stijgende voedselprijzen dan mensen die op het platteland wonen. Geef hiervoor een verklaring. 1p 3 Maïs wordt, behalve als voedsel, ook gebruikt om er een soort benzine (biobrandstof) van te maken. De productie van gewassen voor biobrandstof wordt gezien als één van de oorzaken van de dreigende hongersnood. Hieronder staan drie verschijnselen: 1 grond voor voedselproductie wordt schaarser 2 voedselaanbod daalt 3 voedselprijzen stijgen Zet de verschijnselen in een zodanige volgorde dat een logische gedachtegang ontstaat. A productie van gewassen voor biobrandstof hongersnood B productie van gewassen voor biobrandstof hongersnood C productie van gewassen voor biobrandstof hongersnood D productie van gewassen voor biobrandstof hongersnood E productie van gewassen voor biobrandstof hongersnood F productie van gewassen voor biobrandstof hongersnood GT-0233-a-12-1-o 2 lees verder

3 1p 4 Een aantal regeringen van landen waar graan geproduceerd wordt, wil handelsbelemmerende maatregelen treffen. Daardoor blijft er meer graan over voor de eigen bevolking. Op welke manier kunnen de regeringen dat doen? A door het instellen van een exportbelasting B door het instellen van een exportsubsidie C door het instellen van importquota D door het instellen van invoerrechten 1p 5 Investeren in de landbouw heeft lange tijd geen prioriteit gehad. De brutowinstmarges op voedselprijzen waren laag. Maar door de gestegen voedselprijzen lijkt het nu wel interessant te worden om in de landbouw te investeren. Waarom kunnen investeringen in de landbouw bij een hoge voedselprijs op de wereldmarkt aantrekkelijker zijn dan bij een lage voedselprijs op de wereldmarkt? 1p 6 Ook binnen de Verenigde Naties was men ongerust over de hoge voedselprijzen. Toch zei een woordvoerder van de Verenigde Naties: Doordat de hoge voedselprijzen ook leiden tot investeringen in de landbouw, hebben wij goede hoop dat op wat langere termijn de voedselprijzen zullen dalen. Geef een argument dat deze woordvoerder van de Verenigde Naties voor zijn uitspraak kan gebruiken. Kinderen: leveren ze iets op? Bij de beantwoording van de vragen 7 tot en met 13 moet je soms gebruikmaken van informatiebronnen 2, 3 en 4 in de bijlage. Petra Doesburg is een alleenstaande moeder. Nadat ze een tijdje een uitkering heeft gehad, heeft ze weer een baantje gevonden. Per 1 januari 2008 begint ze als secretaresse bij een bedrijf in verpakkingsmaterialen. Dit betekent echter wel dat haar kinderen naar de kinderopvang moeten. Niels (3) en Karin (1) gaan naar kinderdagverblijf Ukkepukkie. Gelukkig betalen de overheid en de werkgever mee: de kinderopvangtoeslag. Gebruik informatiebron 2. 1p 7 De overheidsbijdrage in de kinderopvangtoeslag werkt nivellerend. Laat met behulp van de informatiebron zien dat dit het geval is. GT-0233-a-12-1-o 3 lees verder

4 Gebruik informatiebron 3. 1p 8 De twee kinderen van Petra maken elk 130 uur per maand gebruik van de kinderopvang, waarvan elk 8 uren tussen en uur. Hoeveel betaalt Petra per maand voor de kinderopvang? A 793 B 805,40 C D 1.610,80 Gebruik informatiebron 2, 3 en 4. 2p 9 Petra krijgt kinderopvangtoeslag. Haar toetsingsinkomen bedraagt per jaar. Laat met behulp van een berekening zien dat de totale kinderopvangtoeslag die Petra per maand ontvangt 1.519,92 is. Schrijf je berekening op. Doe het zo: Overheidsbijdrage: Niels: 130 uur.. % Karin: 130 uur... % Overheidsbijdrage totaal Werkgeversbijdrage: 260 uur.. 1/ ,92 1p 10 Petra heeft het volgende stukje in de krant gelezen over de hoge uitgaven voor de kinderopvang. Er stond: Er is een begrotingsoverschot van 3,4 miljard euro. Sommige politieke partijen willen dat er meer geld begroot wordt voor de kinderopvang. Wat zou in bovenstaande situatie het gevolg kunnen zijn als er 1 miljard euro meer begroot wordt voor de kinderopvang? A De overheidsschuld daalt sneller dan verwacht. B De staatsschuld neemt zeker toe. C Het begrotingsoverschot wordt kleiner dan verwacht. D Het te betalen bedrag aan rente over de staatsschuld neemt toe. GT-0233-a-12-1-o 4 lees verder

5 1p 11 In de krant komen verschillende economen aan het woord. Volgens een aantal hiervan moet de kinderopvang gratis worden. Volgens deze economen zal gratis kinderopvang uiteindelijk ook een positieve invloed op de rijksbegroting hebben. Hieronder staan drie tussenstappen. 1 er wordt meer loon betaald 2 er wordt meer belasting afgedragen 3 meer vrouwen gaan betaald werk verrichten In welke regel staan de tussenstappen in een zodanige volgorde dat een logische gedachtengang ontstaat? A gratis kinderopvang rijksbegroting wordt positief beïnvloed B gratis kinderopvang rijksbegroting wordt positief beïnvloed C gratis kinderopvang rijksbegroting wordt positief beïnvloed D gratis kinderopvang rijksbegroting wordt positief beïnvloed E gratis kinderopvang rijksbegroting wordt positief beïnvloed F gratis kinderopvang rijksbegroting wordt positief beïnvloed 1p 12 Men verwacht in de toekomst krapte op de arbeidsmarkt. Voorstanders van gratis kinderopvang denken dat gratis kinderopvang een oplossing kan zijn voor deze krapte. Leg uit hoe gratis kinderopvang een oplossing kan zijn voor de krapte op de arbeidsmarkt. 1p 13 Voor 44% van de Nederlanders zijn de kosten van de kinderopvang van invloed op het aantal dagen dat ze per week werken. Dit geldt voornamelijk voor laagopgeleiden. Dat blijkt uit Het Nationale Werkonderzoek van vacaturesite JobTrack. Leg uit waarom de kosten van de kinderopvang voor laagopgeleiden belangrijker zullen zijn dan voor hoogopgeleiden. GT-0233-a-12-1-o 5 lees verder

6 Lekker eerlijk! Bij de beantwoording van de vragen 14 tot en met 20 moet je soms gebruikmaken van informatiebron 5 in de bijlage. Fairtrade chocola was er natuurlijk al, maar je moest er vaak wel naar zoeken. Daar komt nu verandering in. Sinds enkele jaren is Verkade helemaal overgestapt op eerlijke cacaobonen met het Max Havelaar keurmerk voor Fairtrade. We zijn het eerste A-merk bedrijf in de wereld dat deze stap zet, zegt algemeen directeur Bart Merkus trots. Gebruik informatiebron 5. 1p 14 In de informatiebron gaat het over Fairtrade. Fair trade betekent letterlijk eerlijke handel. Van eerlijke handel is volgens Max Havelaar pas sprake als er een vaste minimumprijs wordt vastgesteld. Wie hebben er voordeel van een minimumprijs: de cacaoboeren of de consumenten? Geef een argument voor je keuze. 1p 15 De handel in Fairtrade cacao is in 2010 met ton gestegen. Dat is een stijging van 20% ten opzichte van Hoe groot was de totale handel in Fairtrade cacao in 2009? A ton B ton C ton D ton 1p 16 Eerlijke cacao is duurder dan gewone cacao. Wat kan de oorzaak zijn dat eerlijke cacao duurder is? 1p 17 Een Verkade reep kostte vroeger 80 eurocent in de winkel, tegenwoordig 95 eurocent. Hoeveel procent is een Verkade reep duurder geworden? Schrijf je berekening op. 1p 18 Verkade hoopt dat ondanks de hogere prijs de consumenten voor haar chocoladerepen zullen kiezen. Zij gaat er van uit dat niet alleen de prijs doorslaggevend is bij de keuze van een chocoladereep. Ook de smaak is van belang. Verder zal voor veel consumenten meespelen dat het om eerlijke chocolade gaat. Noem naast de genoemde motieven nog een motief dat een consument kan hebben om juist voor de repen van Verkade te kiezen. 2p 19 Verkade neemt een groot risico door als eerste A-merk over te stappen naar de duurdere, eerlijke cacao. Leg uit waarom dit een risico is. Gebruik hierbij het begrip marktaandeel. GT-0233-a-12-1-o 6 lees verder

7 Verkade wil meer duurzaam ondernemen. Dit uit zich onder andere in verschillende milieubesparende maatregelen én de inkoop van eerlijke cacao en suiker voor alle chocoladeproducten van Verkade. 1p 20 Sommige mensen zijn kritisch over de nieuwe koers van Verkade. Het gaat Verkade niet om eerlijke handel, maar om een stijging van de omzet, aldus deze mensen. Andere mensen zeggen: Ja, Verkade zal best meer omzet willen bereiken. Dat lukt echter niet zomaar met die eerlijke cacao. Als je meer omzet wilt behalen, is het niet genoeg de prijzen te verhogen. De afzet zal namelijk dalen. Verkade wil met de eerlijke cacao meer omzet behalen. Wat moet er dan met de afzet in verhouding tot de prijs gebeuren? Gebruik in je antwoord het begrip procentueel of in verhouding. Eens komt de tijd Bij de beantwoording van de vragen 21 tot en met 26 moet je soms gebruikmaken van informatiebronnen 6 en 7 in de bijlage. Het aantal ouderen in Nederland neemt toe. In 2030 zijn ongeveer 4 miljoen Nederlanders ouder dan 65 jaar. Dat is bijna een kwart van de bevolking. Deze vergrijzing heeft op veel terreinen gevolgen voor onze maatschappij. Veel mensen vinden dat onze regering ons daarop zal moeten voorbereiden. 1p 21 Mensen sparen niet voor hun AOW. Werkende mensen betalen voor de mensen die nu AOW ontvangen. De AOW dreigt in de toekomst onbetaalbaar te worden. Leg uit waarom de AOW in de toekomst onbetaalbaar dreigt te worden. 1p 22 Er is zelfs sprake van dubbele vergrijzing. Dit houdt in dat binnen de groep 65-plussers de groep 80-plussers het meest stijgt. Waarom is de dubbele vergrijzing voor de maatschappij een groot probleem? A De uitvaartkosten voor 80-plussers zijn hoger. B De vakantiekosten voor 80-plussers zijn hoger. C De werkloosheidsuitkeringen voor 80-plussers zijn hoger. D De zorgkosten voor 80-plussers zijn hoger. 1p 23 Bij veel ouderen gaat het inkomen op 65-jarige leeftijd omlaag. Zij moeten rondkomen van een klein pensioen en de AOW. Welke uitspraak is juist? A De AOW is een voorbeeld van een sociale voorziening. B De AOW is een voorbeeld van een volksverzekering. C Het pensioen is een voorbeeld van een sociale voorziening. D Het pensioen is een voorbeeld van een volksverzekering. GT-0233-a-12-1-o 7 lees verder

8 Peter (68) en Tessa (67) zijn op leeftijd. Hun kinderen zijn de deur uit en hun woning werd voor hen te groot. Toen ze de kans kregen een appartement te huren, grepen ze die met beide handen aan. Hun oude huis werd verkocht. Netto hielden ze daar aan over. De helft van dit bedrag ging naar de kinderen en de rest ging naar de spaarbank. De huur van het nieuwe appartement bedraagt 580 per maand. Gebruik informatiebron 6. 2p 24 Peter en Tessa merken dat de kosten van levensonderhoud steeds toenemen. Zo zijn hun dagelijkse uitgaven gestegen naar 60 per persoon per week. Hoeveel procent van hun AOW (met heffingskorting) geven Peter en Tessa nu ieder afzonderlijk per maand uit aan dagelijkse uitgaven? Schrijf je berekening op en rond je antwoord af op hele procenten. Gebruik informatiebron 7. 2p 25 Peter en Tessa ondervinden dat het leven voor hen duurder is geworden. Zij kunnen zich niet alles meer veroorloven, zoals in de tijd dat Peter nog werkte. Gelukkig bestaat er de mogelijkheid huurtoeslag aan te vragen. Het gezamenlijke inkomen van Peter en Tessa bedraagt per maand. De huur van het nieuwe appartement bedraagt 580 per maand. Hebben Peter en Tessa recht op huurtoeslag? Geef voor elk onderdeel aan of ze in aanmerking komen of niet. Doe het zo: Huur: voldoet wel/niet aan de eis, want: Inkomen: voldoet wel/niet aan de eis, want: Vermogen: voldoet wel/niet aan de eis, want: Conclusie: Ze hebben wel/geen recht op huurtoeslag: Geef bij het onderdeel Vermogen door middel van een berekening aan waarom er wel of niet aan de eis wordt voldaan. Schrijf deze berekening op. 1p 26 Het pensioen van Peter en Tessa wordt niet aangepast aan de inflatie. Het pensioenfonds kan dat niet betalen. Peter en Tessa vinden dat de mensen die nog werken dan maar meer pensioenpremie moeten betalen. Volgens de directeur van het pensioenfonds kan dat niet: Het koopkrachtbehoud van gepensioneerden gaat dan ten koste van het netto-inkomen van werknemers. Geef een verklaring voor de uitspraak van de directeur. GT-0233-a-12-1-o 8 lees verder

9 Dirk wil een nieuwe auto Bij de beantwoording van de vragen 27 tot en met 33 moet je soms gebruikmaken van informatiebronnen 8, 9,10 en 11 in de bijlage. Dirk, een alleenstaande vader van 48 jaar, oriënteert zich op een andere auto. Nadat hij een aantal autodealers heeft bezocht, is de keus gevallen op een Delta Cabrio. Dirk heeft alleen één probleem: hij heeft niet genoeg spaargeld om de auto te kunnen kopen. Volgens de autoverkoper is dit niet zo n groot probleem. De Delta Cabrio kan Dirk kopen door geld te lenen bij de autodealer. 2p 27 Dirk wil eerst een overzicht hebben om te bepalen hoeveel hij per maand kan uitgeven aan een lening. Dit is de kredietruimte. Deze kan worden bepaald met behulp van onderstaand schema. Dirk heeft een netto inkomen van per maand. Hij betaalt 400 huur per maand. Dirk heeft een dochter, Janet, van 16 jaar. De kosten voor levensonderhoud bedragen 120 per week. Hoeveel is de kredietruimte? Gebruik onderstaand schema en schrijf op je antwoordblad de ontbrekende bedragen. Doe het zo: a = b = a - b = Berekening kredietruimte per maand Inkomsten per maand: Netto inkomen Netto inkomen partner Totaal inkomsten a Uitgaven per maand: Huur 400 Hypotheek Kosten levensonderhoud Kosten kinderen 55 Alimentatie Totaal uitgaven b Kredietruimte: a - b GT-0233-a-12-1-o 9 lees verder

10 Gebruik informatiebron 8. 1p 28 Hoeveel kan Dirk maximaal lenen? Maak gebruik van het antwoord op vraag 27. Als je dat antwoord niet gevonden hebt, gebruik dan p 29 De autodealer zal Dirk niet zomaar geld uitlenen, hoewel Dirk wel de benodigde kredietruimte heeft. De autodealer kijkt ook naar de looptijd van de financiering in verhouding tot de levensduur van de auto. Waarom is het ook voor Dirk van belang dat gelet wordt op de looptijd van de lening en de levensduur van de auto? Prijs inclusief rijklaar maken Gebruik informatiebron 9. 2p 30 Dirk besluit de Delta Cabrio, die hierboven staat afgebeeld, te kopen. Hij kan zijn oude auto inruilen. Daarvoor krijgt hij nog Die wil hij gebruiken als aanbetaling. Het ontbrekende bedrag kan Dirk lenen. Hoeveel (krediet)kosten moet Dirk over de hele looptijd betalen? Schrijf je berekening op. 1p 31 Dirk bespreekt de aankoop van de auto met zijn dochter. De aanschaf van de auto met geleend geld heeft gevolgen voor jouw uitgavenpatroon, zegt zijn dochter Janet. Tot welk soort uitgaven behoren de maandelijkse termijnen die Dirk aan de autodealer betaalt? De maandelijkse termijnen behoren tot de A dagelijkse uitgaven B huishoudelijke uitgaven C incidentele uitgaven D vaste lasten GT-0233-a-12-1-o 10 lees verder

11 Gebruik informatiebron 10. 1p 32 Janet vindt dat haar vader er niet verstandig aan doet om de auto te kopen met geleend geld. Zij zegt: Er staat wel dat je geen financiële verrassingen tegenkomt aan het einde van de looptijd, als je bij de volgende koop weer je auto wilt inruilen. Maar aan het einde van de looptijd kun je toch mooi wel een financiële verrassing hebben! Wanneer zal er sprake zijn van een financiële verrassing voor Dirk? A Als de inruilwaarde groter is dan de restschuld. B Als de restschuld groter is dan de inruilwaarde. C Als de restschuld groter is dan de slottermijn. D Als de slottermijn groter is dan de restschuld. Gebruik informatiebron 11. 1p 33 Janet zegt: Dat garantiecertificaat is vooral bedoeld als klantenbinding. Geef een argument voor de mening van Janet. De commissie Bakker Bij de beantwoording van de vragen 34 tot en met 40 moet je soms gebruikmaken van informatiebronnen 12 en 13 in de bijlage. De minister van sociale zaken en werkgelegenheid wilde een versoepeling van het ontslagrecht: bedrijven konden dan makkelijker werknemers ontslaan. Veel politieke partijen en de vakbonden waren fel tegen het voorstel van de minister. 1p 34 Een bedrijf kan op twee manieren een werknemer ontslaan: via de (kanton)rechter of via het UWV/WERKbedrijf (vroeger CWI). Naast het verlenen van een ontslagvergunning heeft het UWV/WERKbedrijf nog meer functies. Wat is een andere functie van het UWV/WERKbedrijf? A De hoogte van de inhoudingen op het brutoloon bepalen. B Het bepalen van de hoogte van het minimumloon. C Het regelen van de werkloosheidsuitkering. D Veranderingen in de werkloosheidswet aanbrengen. 1p 35 Volgens de minister is het versoepelen van het ontslagrecht niet alleen goed voor bedrijven, maar ook voor werklozen: de duur van de werkloosheid zal korter zijn. Geef een argument voor de mening van de minister. GT-0233-a-12-1-o 11 lees verder

12 Tussen de minister en enkele politieke partijen bestond een meningsverschil over het voorstel. Daarom werd er een commissie benoemd: de commissie Bakker. De commissie kreeg twee opdrachten. Onderzoeken hoe een groter deel van de beroepsbevolking aan het werk zal kunnen gaan. Het doel: een arbeidsparticipatie van 80%. Dat betekent dat 80% van de potentiële beroepsbevolking een betaalde baan heeft. Onderzoeken hoe men werknemers meer uren kan laten werken. Gebruik informatiebron 12. 1p 36 Stel dat iedereen die wilde en kon werken in 2007 ook daadwerkelijk een betaalde baan had. Is de doelstelling van een arbeidsparticipatie van 80% dan gehaald? A Ja, de arbeidsparticipatie wordt dan 82%. B Ja, de arbeidsparticipatie wordt dan 87%. C Nee, de arbeidsparticipatie wordt dan 73%. D Nee, de arbeidsparticipatie wordt dan 78%. 1p 37 In het rapport van de commissie Bakker staat: In 2016 werken er 8,0 miljoen mensen op een beroepsbevolking van 10 miljoen mensen. De participatie is 80 procent. In 2040 is de beroepsbevolking nog maar 9 miljoen. Bij een participatie van 80 procent werken dan dus nog maar 7,2 miljoen mensen. De economie moet dan dus met mensen minder draaien dan in Bovendien zal de nationale productie moeten toenemen. Vul bij (A) het juiste woord in om de onderstaande zin kloppend te maken. Kies uit: de arbeidsproductiviteit; het aantal vacatures; de vraag naar personeel; de werkloosheid. Schrijf het antwoord op je antwoordblad. Als de economie in 2040 met mensen minder moet draaien en de nationale productie zal ook nog moeten stijgen ten opzichte van 2016, dan zal (A) flink moeten stijgen. GT-0233-a-12-1-o 12 lees verder

13 Gebruik informatiebron 13. 2p 38 De commissie heeft in haar rapport een schema gemaakt van de stromen op de arbeidsmarkt. Je ziet de weergave in informatiebron 13. Op deze arbeidsmarkt ziet de commissie 4 problemen. 1 In Nederland staat een groep van mensen onvrijwillig langs de kant. 2 We werken veel in (kleine) deeltijdbanen. 3 De arbeidsmarkt voor ouderen zit op slot. 4 Opleidingen sluiten niet goed aan op de arbeidsmarkt. Zet bij het nummer van de bovengenoemde problemen de juiste letter van de pijlen. Gebruik elke letter maar 1 keer. Doe het zo: neem het onderstaande over op je antwoordblad en vul in. Probleem 1 hoort bij pijl (a,b,c,d) Probleem 2 hoort bij pijl. (a,b,c,d) Probleem 3 hoort bij pijl. (a,b,c,d) Probleem 4 hoort bij pijl. (a,b,c,d) Gebruik informatiebron 13. 1p 39 Probleem 4 uit vraag 38 leidt soms tot werkloosheid. Is deze werkloosheid conjunctureel of structureel? Verklaar je antwoord. Na het uitbrengen van het rapport werd besloten het ontslagrecht niet te versoepelen. Maar de commissie kwam natuurlijk nog met andere voorstellen. Gebruik informatiebron 13. 2p 40 De bedoeling van de commissie is om zo snel mogelijk meer mensen aan het werk te krijgen. In het schema betekent dit mensen van buiten naar binnen de cirkel halen. De commissie doet maar liefst 42 voorstellen om dit doel te bereiken. Jij moet nu zelf 2 maatregelen verzinnen. Kies uit het schema 2 pijlen. Bedenk bij één van de pijlen een financiële maatregel om meer mensen binnen de cirkel te krijgen en bij de andere pijl een niet-financiële maatregel. Je mag zelf beslissen welke. Geef een verklaring waarom deze maatregelen zullen werken. GT-0233-a-12-1-o 13 lees verder

14 Privé bellen op het werk stijgt Bij de beantwoording van de vragen 41 tot en met 47 hoef je geen gebruik te maken van informatiebronnen in de bijlage. Edwin is eigenaar van een administratiekantoor. Hij heeft 10 mensen in dienst die allemaal 5 dagen per week werken. Het afgelopen jaar is de arbeidsproductiviteit gedaald ten opzichte van het jaar daarvoor. Edwin heeft geen idee waar het aan ligt, tot hij het volgende krantenartikel leest. Nederlandse werknemers hebben in 2011 gemiddeld bijna 5 uur per week besteed aan privé bellen, surfen en en tijdens werktijd. Dat is een uur meer dan vorig jaar. Het zakelijk bellen en mailen in de eigen tijd is met 2,4 uur per week gelijk gebleven. De financiële schade voor de werkgevers is enorm. Bij een bedrijf met 100 man personeel betekent dat een gemiddeld verlies van zo n duizend uur productie per maand. Dit zei een vertegenwoordiger van de werkgevers. 1p 41 De 10 werknemers van Edwin maken nu 500 opdrachten per 4 weken. Edwin wil graag weten hoeveel opdrachten er per werknemer worden afgehandeld. Bereken de arbeidsproductiviteit per werknemer per week. Schrijf je berekening op. 1p 42 Edwin vindt de arbeidsproductiviteit van zijn werknemers laag. Hierdoor is de kostprijs van zijn product hoog. Geef een verklaring waarom een lage arbeidsproductiviteit leidt tot een hoge kostprijs. 1p 43 De arbeidsproductiviteit is laag. Thomas, een collega van Edwin, zegt dat een hogere arbeidsproductiviteit leidt tot een hogere welvaart. Hieronder staan drie tussenstappen. 1 lagere arbeidskosten per product 2 lagere verkoopprijs 3 stijging van de koopkracht In welke regel staan de tussenstappen in een zodanige volgorde dat een logische gedachtegang ontstaat? A hogere arbeidsproductiviteit hogere welvaart B hogere arbeidsproductiviteit hogere welvaart C hogere arbeidsproductiviteit hogere welvaart D hogere arbeidsproductiviteit hogere welvaart E hogere arbeidsproductiviteit hogere welvaart F hogere arbeidsproductiviteit hogere welvaart GT-0233-a-12-1-o 14 lees verder

15 1p 44 Edwin leest in het krantenartikel ook nog: Werkgevers durven vaak niet op te treden, omdat ze bang zijn dat werknemers dan weglopen. Edwin begrijpt dit wel. Het is namelijk op het moment moeilijk om aan personeel te komen. Welke situatie op de arbeidsmarkt is er kennelijk? Er is in verhouding A veel vraag naar arbeid en veel aanbod van arbeid. B veel vraag naar arbeid en weinig aanbod van arbeid. C weinig vraag naar arbeid en veel aanbod van arbeid. D weinig vraag naar arbeid en weinig aanbod van arbeid. 1p 45 Edwin wil maatregelen gaan nemen om de arbeidsproductiviteit per uur te verhogen. Door welke maatregel zal de arbeidsproductiviteit toenemen? A arbeidsverdeling toepassen B meer personeel aannemen C meer verschillende opdrachten uitvoeren D werknemers meer dagen laten werken 2p 46 Edwin heeft een aantal veranderingen doorgevoerd. De werknemers hebben nog maar beperkt toegang tot internet en de opstelling van de werkplekken zorgt ervoor dat er efficiënter gewerkt kan worden. Door de nieuwe maatregelen wordt de arbeidsproductiviteit enorm verbeterd. De 10 werknemers kunnen een jaar later 900 opdrachten per 4 weken uitvoeren. Enige tijd later blijkt echter dat er maar 540 opdrachten per 4 weken verkocht kunnen worden. Hoeveel werknemers moet Edwin ontslaan als hij zijn productie wil aanpassen aan de vraag? Schrijf je berekening op. 2p 47 Een andere oplossing voor een hogere arbeidsproductiviteit die Edwin bedacht heeft, is invoering van prestatieloon. Hierbij zullen de werknemers een basisloon ontvangen en daar bovenop een bonus per afgemaakte opdracht. Geef een voordeel en een nadeel voor Edwin van het prestatieloon. Bronvermelding Een opsomming van de in dit examen gebruikte bronnen, zoals teksten en afbeeldingen, is te vinden in het bij dit examen behorende correctievoorschrift, dat na afloop van het examen wordt gepubliceerd. GT-0233-a-12-1-o 15 lees verder einde

16 Bijlage VMBO-GL en TL 2012 tijdvak 1 economie CSE GL en TL GT-0233-a-12-1-b

17 Help, het voedsel wordt duurder Informatiebron 1 jaar graanproductie in tonnen* aantal mensen op de wereld ,5 miljard ,7 miljard * een ton = kg bron: Kinderen: leveren ze iets op? Informatiebron 2 Overheidsbijdrage kinderopvangtoeslag toetsingsinkomen in euro s voor het kind met de meeste opvanguren voor de andere kinderen van tot en met ,20% 63,20% ,30% 63,20% ,90% 63,10% ,10% 63,10% ,70% 63,00% De overheidsbijdrage is een percentage van het maximumuurtarief. Informatiebron 3 Tarief Ukkepukkie: Uurtarief : 6,10 Uren tussen en 19.00: 7,65 GT-0233-a-12-1-b 2 lees verder

18 Informatiebron 4 Hoe is de kinderopvangtoeslag 2008 opgebouwd? De kinderopvangtoeslag die u van de belastingdienst krijgt, bestaat uit de volgende twee delen: 1 De overheidsbijdrage. Deze bijdrage is afhankelijk van uw toetsingsinkomen en van het aantal uren dat uw kinderen worden opgevangen. 2 Als u werkt: de werkgeversbijdrage. Die keert de belastingdienst uit als extra toeslag. Dit bedrag is niet afhankelijk van uw inkomen, maar van uw uitgaven voor kinderopvang. De werkgeversbijdrage is 1/3e deel (33,3%) van de kosten van kinderopvang. Maximumuurtarief Het maximumuurtarief is 6,10. Dit betekent dat de kinderopvangtoeslag wordt berekend over maximaal 6,10. Is uw kinderopvang duurder, dan krijgt u over het deel boven het maximumuurtarief geen kinderopvangtoeslag. Is uw kinderopvang goedkoper, dan krijgt u over dat lagere uurtarief kinderopvangtoeslag. Lekker eerlijk! Informatiebron 5 Max Havelaar keurmerk voor Fairtrade Sinds de oprichting van Stichting Max Havelaar in 1988 is Max Havelaar hét keurmerk voor Fairtrade (eerlijke handel). Het Fairtrade-systeem richt zich op kleine boeren in ontwikkelingslanden. Het keurmerk van de stichting Max Havelaar geeft aan dat de boeren voor hun producten een eerlijke prijs hebben ontvangen. Zo n eerlijke prijs is volgens Max Havelaar een kostendekkende minimumprijs. Dat werkt als volgt: De Fairtrade prijs volgt gewoon de prijsontwikkeling op de wereldmarkt. Maar als deze marktprijs zo ver daalt dat de redelijke kosten van een duurzame productiewijze niet meer worden gedekt, hanteert het Fairtrade-systeem een vaste minimumprijs. GT-0233-a-12-1-b 3 lees verder

19 Eens komt de tijd Informatiebron 6 Hoogte AOW Bedragen per persoon per maand: categorie netto per persoon per maand alleenstaande: met heffingskorting 939,12 zonder heffingskorting 780,87 gehuwden/samenwonenden; beide partners 65 jaar of ouder: met heffingskorting 647,16 zonder heffingskorting 538,41 Informatiebron 7 Huurtoeslag Kan ik huurtoeslag krijgen? Huur: Voor de huurtoeslag moet uw huur lager zijn dan 630 per maand. Inkomen: uw inkomen mag niet hoger zijn dan per jaar als u alleen bent, of als u samenwoont. Bent u 65 of ouder? Dan is het maximuminkomen als u alleen woont, of als u samenwoont. Vermogen: uw vermogen mag niet hoger zijn dan onderstaande bedragen. uw situatie u bent jonger dan 65 u bent 65 jaar of ouder en uw inkomen is lager dan u bent 65 jaar of ouder en uw inkomen ligt tussen en u bent 65 jaar of ouder en uw inkomen is hoger dan maximaal vermogen per persoon voor elk minderjarig kind GT-0233-a-12-1-b 4 lees verder

20 Dirk wil een nieuwe auto Informatiebron 8 Kredietruimte en maximaal krediet kredietruimte maximaal krediet Indien de kredietruimte tussen twee bedragen in ligt, moet je uitgaan van het laagste bedrag. Informatiebron 9 Kredietsom met looptijd van 3 jaar kredietsom maandlast looptijd maanden maanden maanden maanden maanden maanden maanden maanden maanden GT-0233-a-12-1-b 5 lees verder

21 Informatiebron 10 Het DELTA CABRIO Persoonlijk Plan Hoge inruilwaarde, lage maandlasten Het DELTA CABRIO Persoonlijk Plan is afgestemd op de hogere restwaarde 1) en de langere gebruiksduur van uw CABRIO. Dat biedt veel voordelen! De hogere restwaarde geeft een hoge slottermijn 2) die wordt vertaald naar lage maandbedragen. Hoe dat kan? Heel eenvoudig: u betaalt geen aflossing over de restwaarde van uw CABRIO, alleen rente. De inruilwaarde 3) van uw CABRIO zal ruim voldoende zijn, om het bedrag dat aan het einde van de looptijd nog openstaat, de restschuld 4), te betalen. Dus geen financiële verrassingen aan het einde van de looptijd. noot noot 1 Restwaarde: de geschatte verkoopwaarde van een voertuig aan het einde van de gebruiksduur. noot 2 Slottermijn: de laatste termijnbetaling van een lening noot 3 Inruilwaarde: het geld dat u van de dealer terugkrijgt als u uw oude auto inruilt voor een nieuwe. Dit bedrag kan hoger of lager zijn dan de restwaarde, afhankelijk van het moment van inruilen. noot 4 Restschuld: het bedrag dat nog betaald moet worden na afloop van de looptijd van een lening. Informatiebron 11 Inruilwaarde Garantiebewijs Bij uw DELTA CABRIO Persoonlijk Plan financiering voor een nieuwe CABRIO kan uw dealer het Inruilwaarde Garantiebewijs afgeven. Dit geeft u een gegarandeerde inruilwaarde bij aanschaf van uw volgende CABRIO. Het DELTA CABRIO Persoonlijk Plan houdt dus al rekening met uw volgende CABRIO en dat geeft zekerheid! Vraag ernaar bij uw dealer. GT-0233-a-12-1-b 6 lees verder

22 De commissie Bakker Informatiebron 12 Potentiële beroepsbevolking, jaar*, situatie alle getallen x 1 miljoen Potentiele beroepsbevolking: 10 Niet werkend: 2,7 Beroepsbevolking: 7,3 Uitkering: 0,9 Geen uitkering: 1,8 Werkzoekend: 0,4 Werkt, wil meer werken: 0,5 Werkt, wil hetzelfde blijven werken: 6,4 Wil/kan werken maar zoekt niet actief: 0,2 Wil/kan werken maar zoekt niet actief: 0,3 Wil/kan niet werken: 0,7 Wil/kan niet werken: 1,5 * In tegenstelling tot de gebruikelijke definitie gebruikt de commissie Bakker jaar in plaats van jaar. bron: CBS, 2006 Informatiebron 13 Stromen op de arbeidsmarkt Zorg voor het huishouden b Onderwijs en scholing a Arbeidsmarkt c AOW VUT en pensioen d Werkloosheid, arbeidsongeschiktheid, inactiviteit bron: ROA GT-0233-a-12-1-b 7 lees verder einde

23 Correctievoorschrift VMBO-GL en TL 2012 tijdvak 1 economie CSE GL en TL Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5 Inzenden scores 6 Bronvermeldingen 1 Regels voor de beoordeling Het werk van de kandidaten wordt beoordeeld met inachtneming van de artikelen 41 en 42 van het Eindexamenbesluit v.w.o.-h.a.v.o.-m.a.v.o.-v.b.o. Voorts heeft het College voor Examens (CvE) op grond van artikel 2 lid 2d van de Wet CvE de Regeling beoordelingsnormen en bijbehorende scores centraal examen vastgesteld. Voor de beoordeling zijn de volgende passages van de artikelen 36, 41, 41a en 42 van het Eindexamenbesluit van belang: 1 De directeur doet het gemaakte werk met een exemplaar van de opgaven, de beoordelingsnormen en het proces-verbaal van het examen toekomen aan de examinator. Deze kijkt het werk na en zendt het met zijn beoordeling aan de directeur. De examinator past de beoordelingsnormen en de regels voor het toekennen van scorepunten toe die zijn gegeven door het College voor Examens. 2 De directeur doet de van de examinator ontvangen stukken met een exemplaar van de opgaven, de beoordelingsnormen, het proces-verbaal en de regels voor het bepalen van de score onverwijld aan de gecommitteerde toekomen. 3 De gecommitteerde beoordeelt het werk zo spoedig mogelijk en past de beoordelingsnormen en de regels voor het bepalen van de score toe die zijn gegeven door het College voor Examens. GT-0233-a-12-1-c 1 lees verder

24 De gecommitteerde voegt bij het gecorrigeerde werk een verklaring betreffende de verrichte correctie. Deze verklaring wordt mede ondertekend door het bevoegd gezag van de gecommitteerde. 4 De examinator en de gecommitteerde stellen in onderling overleg het aantal scorepunten voor het centraal examen vast. 5 Indien de examinator en de gecommitteerde daarbij niet tot overeenstemming komen, wordt het geschil voorgelegd aan het bevoegd gezag van de gecommitteerde. Dit bevoegd gezag kan hierover in overleg treden met het bevoegd gezag van de examinator. Indien het geschil niet kan worden beslecht, wordt hiervan melding gemaakt aan de inspectie. De inspectie kan een derde onafhankelijke gecommitteerde aanwijzen. De beoordeling van de derde gecommitteerde komt in de plaats van de eerdere beoordelingen. 2 Algemene regels Voor de beoordeling van het examenwerk zijn de volgende bepalingen uit de regeling van het College voor Examens van toepassing: 1 De examinator vermeldt op een lijst de namen en/of nummers van de kandidaten, het aan iedere kandidaat voor iedere vraag toegekende aantal scorepunten en het totaal aantal scorepunten van iedere kandidaat. 2 Voor het antwoord op een vraag worden door de examinator en door de gecommitteerde scorepunten toegekend, in overeenstemming met het beoordelingsmodel. Scorepunten zijn de getallen 0, 1, 2,..., n, waarbij n het maximaal te behalen aantal scorepunten voor een vraag is. Andere scorepunten die geen gehele getallen zijn, of een score minder dan 0 zijn niet geoorloofd. 3 Scorepunten worden toegekend met inachtneming van de volgende regels: 3.1 indien een vraag volledig juist is beantwoord, wordt het maximaal te behalen aantal scorepunten toegekend; 3.2 indien een vraag gedeeltelijk juist is beantwoord, wordt een deel van de te behalen scorepunten toegekend, in overeenstemming met het beoordelingsmodel; 3.3 indien een antwoord op een open vraag niet in het beoordelingsmodel voorkomt en dit antwoord op grond van aantoonbare, vakinhoudelijke argumenten als juist of gedeeltelijk juist aangemerkt kan worden, moeten scorepunten worden toegekend naar analogie of in de geest van het beoordelingsmodel; 3.4 indien slechts één voorbeeld, reden, uitwerking, citaat of andersoortig antwoord gevraagd wordt, wordt uitsluitend het eerstgegeven antwoord beoordeeld; 3.5 indien meer dan één voorbeeld, reden, uitwerking, citaat of andersoortig antwoord gevraagd wordt, worden uitsluitend de eerstgegeven antwoorden beoordeeld, tot maximaal het gevraagde aantal; 3.6 indien in een antwoord een gevraagde verklaring of uitleg of afleiding of berekening ontbreekt dan wel foutief is, worden 0 scorepunten toegekend, tenzij in het beoordelingsmodel anders is aangegeven; 3.7 indien in het beoordelingsmodel verschillende mogelijkheden zijn opgenomen, gescheiden door het teken /, gelden deze mogelijkheden als verschillende formuleringen van hetzelfde antwoord of onderdeel van dat antwoord; GT-0233-a-12-1-c 2 lees verder

25 3.8 indien in het beoordelingsmodel een gedeelte van het antwoord tussen haakjes staat, behoeft dit gedeelte niet in het antwoord van de kandidaat voor te komen; 3.9 indien een kandidaat op grond van een algemeen geldende woordbetekenis, zoals bijvoorbeeld vermeld in een woordenboek, een antwoord geeft dat vakinhoudelijk onjuist is, worden aan dat antwoord geen scorepunten toegekend, of tenminste niet de scorepunten die met de vakinhoudelijke onjuistheid gemoeid zijn. 4 Het juiste antwoord op een meerkeuzevraag is de hoofdletter die behoort bij de juiste keuzemogelijkheid. Voor een juist antwoord op een meerkeuzevraag wordt het in het beoordelingsmodel vermelde aantal scorepunten toegekend. Voor elk ander antwoord worden geen scorepunten toegekend. Indien meer dan één antwoord gegeven is, worden eveneens geen scorepunten toegekend. 5 Een fout mag in de uitwerking van een vraag maar één keer worden aangerekend, tenzij daardoor de vraag aanzienlijk vereenvoudigd wordt en/of tenzij in het beoordelingsmodel anders is vermeld. 6 Een zelfde fout in de beantwoording van verschillende vragen moet steeds opnieuw worden aangerekend, tenzij in het beoordelingsmodel anders is vermeld. 7 Indien de examinator of de gecommitteerde meent dat in een examen of in het beoordelingsmodel bij dat examen een fout of onvolkomenheid zit, beoordeelt hij het werk van de kandidaten alsof examen en beoordelingsmodel juist zijn. Hij kan de fout of onvolkomenheid mededelen aan het College voor Examens. Het is niet toegestaan zelfstandig af te wijken van het beoordelingsmodel. Met een eventuele fout wordt bij de definitieve normering van het examen rekening gehouden. 8 Scorepunten worden toegekend op grond van het door de kandidaat gegeven antwoord op iedere vraag. Er worden geen scorepunten vooraf gegeven. 9 Het cijfer voor het centraal examen wordt als volgt verkregen. Eerste en tweede corrector stellen de score voor iedere kandidaat vast. Deze score wordt meegedeeld aan de directeur. De directeur stelt het cijfer voor het centraal examen vast op basis van de regels voor omzetting van score naar cijfer. NB Het aangeven van de onvolkomenheden op het werk en/of het noteren van de behaalde scores bij de vraag is toegestaan, maar niet verplicht. Evenmin is er een standaardformulier voorgeschreven voor de vermelding van de scores van de kandidaten. Het vermelden van het schoolexamencijfer is toegestaan, maar niet verplicht. Binnen de ruimte die de regelgeving biedt, kunnen scholen afzonderlijk of in gezamenlijk overleg keuzes maken. 3 Vakspecifieke regels Voor dit examen kunnen maximaal 57 scorepunten worden behaald. Voor dit examen zijn de volgende vakspecifieke regels vastgesteld: Voor rekenfouten worden geen scorepunten afgetrokken. Wanneer echter de kandidaat bij een berekening kennelijk verzuimd heeft door schatting controle op het antwoord uit te oefenen, wordt voor deze fouten één scorepunt afgetrokken tot een maximum van twee scorepunten voor het geheel van de open vragen. GT-0233-a-12-1-c 3 lees verder

26 4 Beoordelingsmodel Vraag Antwoord Scores Aan het juiste antwoord op een meerkeuzevraag wordt 1 scorepunt. Help, het voedsel wordt duurder 1 D 2 maximumscore 1 Voorbeeld van een juiste verklaring: Mensen in de stad doen minder aan zelfvoorziening, op het platteland is de mate van zelfvoorziening hoger en daarom hebben mensen op het platteland minder last van de hoge voedselprijzen. 3 A 4 A 5 maximumscore 1 Voorbeeld van een juiste verklaring: Nu kunnen de investeringen sneller worden terugverdiend (door een hogere brutowinstmarge). Opmerking Als uitsluitend wordt vermeld dat door stijgende wereldprijzen de brutowinstmarges kunnen stijgen, geen scorepunt toekennen. 6 maximumscore 1 Voorbeelden van een juist argument: Investeringen in de landbouw kunnen op termijn leiden tot hogere productie (groter aanbod) en daarmee tot lagere prijzen. Investeringen in de landbouw kunnen op termijn leiden tot hogere arbeidsproductiviteit en daarmee tot lagere prijzen. GT-0233-a-12-1-c 4 lees verder

27 Vraag Antwoord Scores Kinderen: leveren ze iets op? 7 maximumscore 1 Voorbeeld van een juiste verklaring: Naarmate het inkomen stijgt, daalt het percentage vergoeding. 8 D 9 maximumscore 2 Overheidsbijdrage: 1 Niels: 130 uur 6,10 61,9% = 490,87 Karin: 130 uur 6,10 63,1% = 500,38 + Overheidsbijdrage totaal 991,25. Werkgeversbijdrage: uur 6,10 1/3 = 528, ,92 Opmerking Het eerste scorepunt alleen toekennen als de bedragen voor Niels en Karin beide correct berekend zijn. De percentages bij Niels en Karin mogen verwisseld worden. Let op doorwerkfouten. Wanneer juist gerekend is met 33,3% (in plaats van 1/3) dit ook goed rekenen. 10 C 11 E 12 maximumscore 1 Voorbeeld van een juiste uitleg: Doordat er gratis kinderopvang is, zullen meer ouders willen gaan werken en komen er meer werknemers beschikbaar op de arbeidsmarkt. Hierdoor zal de krapte op de arbeidsmarkt verminderen/verdwijnen. 13 maximumscore 1 Voorbeeld van een juiste uitleg: Laagopgeleiden hebben (gemiddeld) een lager inkomen dan hoogopgeleiden. Hierdoor vormen de kosten van de kinderopvang voor hen een groter deel van hun inkomen dan voor hoogopgeleiden. GT-0233-a-12-1-c 5 lees verder

28 Vraag Antwoord Scores Lekker eerlijk! 14 maximumscore 1 De cacaoboeren. Voorbeeld van een juist argument: De prijs kan niet lager worden dan de vastgestelde minimumprijs (voor hen is het een garantieprijs). 15 B 16 maximumscore 1 Voorbeelden van juiste oorzaken zijn: De hogere prijs die aan de cacaoboeren betaald wordt. Deze cacao wordt niet in bulkhoeveelheden geproduceerd. Deze cacao wordt afzonderlijk vervoerd en brengt daardoor hoge kosten met zich mee. 17 maximumscore 1 Voorbeeld van een juiste berekening: ( 0,95 0,80) / 0,80) 100% = 18,75% Opmerking Een andere juiste wijze van afronden niet fout rekenen. 18 maximumscore 1 Voorbeelden van een juist motief: de naamsbekendheid van het merk de prijs/kwaliteitsverhouding van Verkade chocola 19 maximumscore 2 Voorbeeld van een juiste uitleg: Als concurrenten blijven kiezen voor de goedkopere cacao en klanten voor de laagste prijs kiezen, zal Verkade minder verkopen 1 en zal het marktaandeel van Verkade dalen 1 Opmerking Als het begrip marktaandeel niet wordt gebruikt: maximaal 1 scorepunt toekennen. 20 maximumscore 1 Voorbeeld van een juist argument: De afzet moet procentueel minder dalen dan dat de prijs procentueel stijgt. Opmerking Als het woord procentueel of in verhouding niet is genoemd, geen scorepunt toekennen. GT-0233-a-12-1-c 6 lees verder

29 Vraag Antwoord Scores Eens komt de tijd 21 maximumscore 1 Voorbeeld van een juiste uitleg: De groep die de premies moet betalen wordt steeds kleiner in verhouding tot de groep die de uitkering krijgt. Opmerking Wanneer uitsluitend wordt geantwoord dat er (steeds) meer ouderen komen, geen scorepunt toekennen. 22 D 23 B 24 maximumscore 2 Voorbeeld van een juiste berekening: De dagelijkse uitgaven per maand: / 12 = in procenten: ( 260 / 647,16 ) 100% = 40,18% afgerond: 40% 1 Opmerking Let op doorwerkfouten. 25 maximumscore 2 Voorbeeld van een juiste uitleg: Huur: voldoet wel aan de eis, want hun huur ( 580) is lager dan 630. Inkomen: voldoet wel aan de eis, want hun gezamenlijk inkomen is ( ) en dat is lager dan Vermogen: voldoet niet aan de eis, want hun vermogen is (minstens) ( ) en dat is te hoog. Hun vermogen mag niet meer zijn dan = Conclusie: ze hebben geen recht op huurtoeslag indien drie keer de uitleg voor huur, inkomen en vermogen juist 2 indien twee keer de uitleg voor huur, inkomen en vermogen juist 1 indien een of nul keer de uitleg voor huur, inkomen en vermogen juist 0 indien alleen conclusie juist 0 26 maximumscore 1 Voorbeeld van een juiste verklaring: De werkenden moeten meer premie gaan betalen en houden zo netto minder over. GT-0233-a-12-1-c 7 lees verder

30 Vraag Antwoord Scores Dirk wil een nieuwe auto 27 maximumscore 2 Voorbeeld van een juiste berekening: a = b = 975 a - b = a en b juist 1 Kredietruimte a b juist 1 Opmerking Let op doorwerkfouten. 28 maximumscore Opmerking Let op doorwerkfouten van de vorige vraag of op de gegeven aanwijzing. Wanneer als antwoord op de vorige vraag is gebruikt, dan uitsluitend goed rekenen. 29 maximumscore 1 Voorbeeld van een juiste verklaring: De duur van de terugbetaling van de lening moet niet langer zijn dan de levensduur van de auto. (Anders moet hij nog betalen voor een auto die hij niet meer heeft.) 30 maximumscore 2 Voorbeeld van een juiste berekening: Terugbetalingen: = Kredietkosten: = D 32 B 33 maximumscore 1 Voorbeeld van een juist argument: Het garantiebewijs kan alleen gebruikt worden als een klant een nieuwe auto van hetzelfde merk aanschaft. GT-0233-a-12-1-c 8 lees verder

31 Vraag Antwoord Scores De commissie Bakker 34 C 35 maximumscore 1 Voorbeeld van een juist argument: Als werkgevers makkelijker mensen kunnen ontslaan, zullen ze ook sneller een werkzoekende aannemen. (Hierdoor wordt de werkloosheidsduur korter.) 36 D 37 maximumscore 1 de arbeidsproductiviteit 38 maximumscore 2 Probleem 1 hoort bij pijl d Probleem 2 hoort bij pijl b Probleem 3 hoort bij pijl c Probleem 4 hoort bij pijl a indien vier antwoorden juist 2 indien drie of twee antwoorden juist 1 indien een of geen antwoord juist 0 39 maximumscore 1 Voorbeeld van een juiste verklaring: structurele werkloosheid. (Het is een probleem aan de aanbodkant van de economie.) Door nieuwe ontwikkelingen stellen bedrijven eisen aan werknemers waaraan de werklozen (nog) niet kunnen voldoen. Opmerking Het scorepunt alleen toekennen als zowel structurele werkloosheid als een juiste verklaring zijn gegeven. Wanneer wordt geantwoord dat de werkloosheid niet conjunctureel is geen scorepunt toekennen. GT-0233-a-12-1-c 9 lees verder

32 Vraag Antwoord Scores 40 maximumscore 2 Voorbeelden van juiste maatregelen en verklaringen: pijl a: Financiële maatregel: overheid betaalt een deel van de opleidingskosten van een werkloze. Verklaring: zo kan een werkloze eerder deelnemen aan het arbeidsproces. Niet-financiële maatregel: verbeteren van de samenwerking tussen bedrijven en opleidingen. Verklaring: leerlingen krijgen die opleiding waar bedrijven behoefte aan hebben. pijl b: Financiële maatregel: vergoeding voor kinderopvang. Verklaring: moeders en vaders zullen eerder deelnemen aan het arbeidsproces als de kosten van de kinderopvang lager worden. Niet-financiële maatregel: werknemers de gelegenheid geven zelf hun werktijden aan te passen aan de schooltijden van de kinderen. Verklaring: hierdoor kunnen werknemers meer uren gaan werken. pijl c: Financiële maatregel: ouderen een bonus geven (belastingverlaging) als ze langer doorwerken. Verklaring: door een financiële prikkel zullen ouderen (gemiddeld) langer doorwerken. Niet- financiële maatregel: AOW-gerechtigde leeftijd verhogen. Verklaring: mensen moeten langer doorwerken. pijl d: Financiële maatregel: werkgevers een loonkostensubsidie geven als ze een werkloze in dienst nemen. Verklaring: arbeid wordt goedkoper waardoor meer mensen in dienst worden genomen. Niet-financiële maatregel: de duur van de werkloosheidsuitkering verkorten. Verklaring: werklozen worden geprikkeld werk te zoeken en ook genoegen te nemen met andersoortig werk. per juiste verklaring 1 GT-0233-a-12-1-c 10 lees verder

33 Vraag Antwoord Scores Privé bellen op het werk stijgt 41 maximumscore 1 Voorbeeld van een juiste berekening: 500 opdrachten / 4 = 125 opdrachten per week 125 opdrachten / 10 = 12,5 opdrachten per werknemer per week 42 maximumscore 1 Voorbeeld van een juiste verklaring: De (loon)kosten kunnen over weinig producten worden verdeeld. Hierdoor is de kostprijs per eenheid product hoog. 43 A 44 B 45 A 46 maximumscore 2 Voorbeeld van een juiste berekening: 900 opdrachten / 10 werknemers = 90 opdrachten per werknemer 540 / 90 = 6 werknemers nodig 1 Dus hij moet 10 6 = 4 werknemers ontslaan 1 47 maximumscore 2 Voorbeelden van juiste antwoorden: Voordeel Edwin 1 Hij hoeft alleen meer te betalen wanneer er ook meer werk afgeleverd wordt. Nadeel Edwin 1 De werknemers zullen snel en daardoor mogelijk slordig werk afleveren. Het bijhouden van de prestaties van de werknemers levert veel administratieve rompslomp op. GT-0233-a-12-1-c 11 lees verder

34 5 Inzenden scores Verwerk de scores van de alfabetisch eerste vijf kandidaten per school in het programma WOLF. Zend de gegevens uiterlijk op 4 juni naar Cito. 6 Bronvermeldingen bron 1 bijlage, pag. 2, 2012 bron 12 CBS, bijlage, pag. 7, 2012 bron 13 ROA, bijlage, pag. 7, 2012 GT-0233-a-12-1-c 12 lees verder einde