Implementeren van Learn Methodieken, is het leren van nieuwe vaardigheden. Leerfases en niveaus van Maslow en Dreyfus

Transcriptie

1 Implementeren van Learn Methodieken, is het leren van nieuwe vaardigheden Leerfases en niveaus van Maslow en Dreyfus Naam deelnemer : Naam organisatie : -1-

2 Het 4 Staps Leerproces Zoals in het boek Toyota Kata expliciet beschreven wordt, is het ontzettend belangrijk om de Learn Methodieken consequent in je organisatie te gaan brengen en daarbij streng te zijn op de stappen van de Methodieken. Een belangrijke rol van de coach hierbij is herkennen waar het teamlid zit in het leerproces en de coaching interventie af te stemmen op de fase van het leerproces Wanneer je de Learn Methodieken toe gaat passen, zal dat niet direct als vanzelf lopen. Het toepassen van Learn Methodieken is een vaardigheid die je aanleert. Net zoals bij andere vaardigheden die je leert, ga je een aantal fases door in het leerproces. Per fase is heeft coach een beduidend andere rol. Abraham Maslow (1 april juni 1970) definieerde het 4- staps leerproces; de 4 fases die iedereen doorloopt tussen niet weten dat je iets niet kunt naar onbewuste vaardigheid. Stap 1. Onbewust Onbekwaam Dit is de fases waarin je niet weet dat je iets (nog) niet kunt. Het is een fase die heerlijk kan zijn wanneer je nog geen last hebt van het feit dat je iets nog niet kunt. Als je niet weet wat een VSM is, ben je je ook niet bewust van het feit dat je nog niet vaardig bent in het doen en organiseren van een VSM. Veel mensen vinden het niet prettig om er achter te komen dat ze iets nog niet kunnen. Misschien ken je de situatie wel dat je voor het hoorde van Learn zoiets had van: Oh, dat zal wel iets zijn voor de procesindustrie, maar niet voor ons. Of: dat werkt alleen in Japan, toch? Of: Learn, dat gaat toch over verbeteren? Dat doen wij al jaren. Dit soort ontsnappingen zijn verschijnselen van het verdedigen van de comfort zone. Het wordt ook wel voorbarige afweer genoemd. Wanneer je met VSM aan de slag gaat, zullen mensen ook vaak vergelijkbare reacties hebben Oh, dat is net zoiets als het maken van een flow-chart, dat doen we toch al jaren? Het is aan jou als coach om dit soort reacties te herkennen en er mee te kunnen werken. Hier kunnen de leerstijlen van Kolb je helpen als coach. De één wordt overtuigd door een stukje theorie, de ander wil een ervaring, weer een ander kun je beter meenemen met een rondleiding door een organisatie waar er al jaren op een Learn manier gewerkt wordt. Gun mensen de tijd en hun manier om te ontdekken wat er te leren is. Stap 2. Bewust Onbekwaam Je kunt het niet en dat weet je ook. Sommige mensen stoppen in deze fase, want dit leer ik nooit hier heb ik geen aanleg voor etc. Je gaat jezelf misschien wel vergelijken met mensen die het al erg goed kunnen en je vergelijkt het met je eigen prestaties op dit gebied. Iets wat helemaal nieuw is, lijkt vaak heel lastig en groot. -2-

3 Het is als coach zaak om de veiligheid en het vertrouwen te creëren waardoor mensen de stap gaan nemen om het nieuwe aan te gaan. Handvatten hierbij zijn om het klein te maken, om mensen de zekerheid te geven dat ze worden geholpen en/of bijgestaan wanneer het spannend wordt. Bij het introduceren van het doen van een VSM kan het helpen om te vertellen dat mensen bij gestaan worden door een professional bij het doen van een eerste VSM. Stap 3. Bewust Bekwaam Je kunt het en je hebt wel de hele tijd focus nodig om het te kunnen. Er zijn mensen die in deze fase opgeven en zeggen: Goed, ik kan het, maar het is veel eenvoudiger om het op de manier te doen die ik gewend was. Misschien werkt het wel voor sommige mensen, maar ik voel me er niet echt lekker bij. En daar schuilt een waarheid in, want wat ze doen en hoe ze doen is waarschijnlijk vrij star, meer gebonden aan de regels dan hoe een expert het zou doen. Het is belangrijk om het hier noch mee eens te zijn noch om er tegen in te gaan. In deze fase is het als coach belangrijk om heel dicht bij je team te zitten en te zien welke dynamieken de teamleden versterken of belemmeren. Wat zeggen ze tegen elkaar? Wat zeggen ze tegen zichzelf? Gaat het niet te snel? Gaat het wel snel genoeg? Wordt de Methodiek echt toegepast, of wordt er te veel uit de losse pols gedaan?. De stapsgewijze aanpak van iedere Methodiek helpt je; het is het handvat om succesvol te zijn zonder iets over het hoofd te zien. Het is belangrijk dat teamleden succes hebben en (tussen-)resultaten zien. Dit stimuleert om het vaker te doen en dus steeds beter te leren. Dreyfus en Dreyfus hebben deze fase later onderverdeeld in 3 niveaus. Deze niveaus gaan je helpen in je rol als coach in deze cruciale fase. Stap 4. Onbewust Bekwaam Het is oefening en praktische ervaring die je tot stap 4 brengen: Onbewust Bekwaam. Als je in deze fase bent, hoef je niet meer na te denken om datgene wat je geleerd hebt uit te voeren; het gaat als vanzelf. Wanneer je mensen die zeer ervaren zijn vraagt hoe doe je wat je doet?, zullen zij waarschijnlijk antwoorden geven als tsja ik doe het gewoon. Als mensen onbewust vaardig zijn in het doen en organiseren van een VSM, kun je het als coach loslaten. Niveaus binnen bewuste bekwaamheid en onbewuste bekwaamheid Zoals uit de 4 stappen van Maslow blijkt, zit het meest actieve leerproces in de derde stap: de fase waarin je bewust bezig bent om iets nieuws te leren. Bovendien is het voor degenen die onbewust bekwaam zijn zaak om te leren hoe ze hun vaardigheid kunnen leren aan anderen in de organisatie. Stuart Dreyfus en Hubert Dreyfus (University of California, Berkely, 1980) hebben deze stappen bestudeerd en onderscheiden 5 verschillende niveaus binnen de fase van bewuste bekwaamheid en onbewuste bekwaamheid. Dreyfus en Dreyfus bestudeerden schaakspelers en luchtvaartpiloten om specifieke verschillen te kunnen identificeren in strategie, zintuiglijke alertheid en overtuigingssystemen bij beginners en experts. Patricia Benner onderzocht later pas geslaagde verpleegkundigen naast ervaren klinische verplegers en bevestigde daarmee het Dreyfusmodel met de niveaus door de verschillen tussen beide groepen aan te tonen. -3-

4 Deze niveaus zijn: 1. Beginner (bewust bekwaam) 2. Competent (bewust bekwaam) 3. Bekwaam (bewust bekwaam) 4. Expert (onbewust bekwaam) 5. Meesterschap (onbewust bekwaam) 1. Beginner (Novice) Beginners hebben geen ervaring met situaties die zij gaan leren. Als leidraad wordt hen een aantal regels aangeleerd waarmee zij aan de slag kunnen, de Learn Methodieken met de stappen voor iedere methodiek. Dit voelt voor veel mensen onwennig aan. Zeker wanneer iemand al jaren een bepaalde functie goed vervult. De kans is namelijk groot dat deze persoon, weliswaar op een nietlearn-manier al jaren als expert fungeert. Experts kunnen nog wel eens overtuigingen hebben zoals ik mag geen fouten maken, want ik ben hier al jaren de expert of als ik schoolse regels ga volgen wordt er wel erg duidelijk dat ik het ook nog niet kan, dat ziet er dom uit. Hoewel de expertise die ze opgebouwd hebben niets te maken heeft met de Learn Methodieken, worden de methodieken wel toegepast op hun dagelijkse werk en kunnen deze overtuigingen het leerproces belemmeren. Ondanks het feit dat het voor sommigen bijna kinderachtig aan kan voelen, hebben beginners regels en stapjes nodig. Wanneer een beginner alleen op zichzelf gelaten wordt, kan van hem op dit nieuwen gebied geen succes worden verwacht, want zij kennen nog niets van de prioriteiten uit de regels of wanneer er uitzonderingen op de regels gemaakt dienen te worden. In dit stadium is het vaak al een hele klus om je de stappen als zodanig te herinneren. Een goede begeleiding hierbij is vaak erg belangrijk. Daarbij is het zaak om streng te zijn op de methodieken en de uitdaging van de coach om maar korte tijd te hebben tussen ervaring en feedback. De feedback is daarbij natuurlijk afgestemd op het niveau van de leerling. Wanneer dit niet goed afgestemd is, bestaat het gevaar dat de leerling geneigd is om terug te gaan naar de fase van bewust onbekwaam. 2. Competent (Competence) Nadat de mensen eerste ervaringen hebben gekregen, bespreek je als coach wat de ervaringen en leerpunten zijn. Wanneer er benoemd kan worden wat er geleerd is, gaat het op een gegeven moment gebeuren dat je er achter komt dat regels niet altijd helemaal kloppen. Je komt op het niveau competent en dan is het tijd voor richtlijnen. Richtlijnen zijn als regels, behalve dan dat ze niet gewoon zwart/wit te beschrijven zijn. Richtlijnen zijn minder star dan de stappen van iedere Learn Methodiek. Wanneer je wilt kunnen werken met richtlijnen is op zijn minst enige ervaring bij de leerling vereist. Wanneer iemand al een aantal keer situaties heeft ervaren, kan er op basis van die ervaring meer of minder aandacht gaan naar bepaalde stappen of zelfs extra nuances worden aangebracht aan stappen van de Methodieken. Als coach is het de kunst om goed te reflecteren op het geleerde en het verschil zien tussen iemand die de regels aan wil passen omdat de regels niet goed toegepast worden (en dus niet het gewenste effect bewerkstelligen) òf omdat degene de regels -4-

5 daadwerkelijk doorziet en kan benoemen welke situatie er niet helemaal past binnen de regels/ stappen van de Methodiek. 3. Bekwaam (Proficiency) De bekwame professional kan ingewikkelde situaties overzien en heeft de vaardigheid om (stappen van) Methodieken te combineren. Hij kan verbeteraanpaken ontwerpen als deel van een groter scala aan doelen, wordt niet langer ontspoord door onverwachte reacties en heeft een algeheel gevoel het wel aan te kunnen. De competente professional voelt zich met het toepassen van een grote schakering aan richtlijnen op zijn gemak. De coach kan helpen door als sparring-partner op te treden en te spiegelen waar nodig. 4. Expert (Expertise) Wanneer iemand op expertniveau te maken krijgt met een zeer gecompliceerde situatie hoeft hij maar bewust te zijn van een paar typerende aspecten om te kunnen beslissen wat de volgende stap moet zijn. Het is niet enkel een kwestie van het onbewust toepassen van de regels en richtlijnen. In plaats van richtlijnen heeft iemand in op expertniveau de keuze uit een uitgebreide voorraad ervaringen uit eigen praktijk. Hierdoor kan hij misschien niet eens zijn manier van besluitvorming onder woorden brengen. Een besluit komt als antwoord op honderden waargenomen herinneringen. Een expert zal, indien daar naar wordt gevraagd, zijn stappen vaak uitleggen als stelregels, die beschrijven wat voor de beginner onbegrijpelijke nuances van de situatie zouden zijn; die op het ene moment iets anders schijnen te beduiden dan op het andere. 5. Meesterschap (Mastery) Wanneer het verbeteren en/of een methodiek inmiddels een tweede natuur is geworden en je overziet de verbanden in het gehele systeem, ga je de vaardigheid ontwikkelen om anderen in deze verbetermethode op te leiden. Als aanvulling op de 4 fasen van Maslow, wordt dit niveau door sommigen ook wel bewust onbewust bekwaam genoemd. Als coach in het aanleren van het toepassen van de Learn Methodieken kan het helpen om je bewust te zijn van het de fase en/of het niveau waarin jezelf of je leerling zit. Iedere fase en ieder niveau kent zijn eigen specifieke aanpak om succesvol te zijn en/of het succes te versnellen. Wanneer je jezelf parallel met je team aan het ontwikkelen bent op het gebied van de Learn Vaardigheden, werkt het wellicht om deze fases en niveaus te bespreken met je team om zo samen het leerproces optimaal in te richten. Bronnen: Hoe worden we bewust onbewust bekwaam Richard Bolstad Wikipedia A five-stage model of the mental activities involved in indirect skill acquisition, Stuart Dreyfus & Hubert Dreyfus, University of California Berkely 1980 Trainingsmap NLP practitioner NTI-NLP -5-