IN HET PERSPECTIEF VAN DE ANGST. Dr. Fabiënne Naber Pedagogische Wetenschappen

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "IN HET PERSPECTIEF VAN DE ANGST. Dr. Fabiënne Naber Pedagogische Wetenschappen"

Adriana Brouwer
6 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 IN HET PERSPECTIEF VAN DE ANGST Dr. Fabiënne Naber Pedagogische Wetenschappen

2 Interactie tussen biologische en omgevingsfactoren

3 ANGST Angst is een emotie veroorzaakt door een waargenomen of beleefde bedreiging en die meestal leidt tot een vermijding of ontwijking daarvan.

4 ANGST Basaal overlevingsmechanisme, als reactie op een specifieke prikkel, zoals pijn of dreiging van gevaar een vecht of vlucht reactie Bij extreme vormen van angst kan verstarring optreden: men is dan als het ware verlamd door angst.

5 ANGST & HERSENEN Meerdere gebieden in de hersenen zijn betrokken bij angst, oa.: de amygdala, de mediale frontale cortex en de hippocampus.

6 AMYGDALA Speelt met name een centrale rol Werkt als een schildwacht Alle binnenkomende prikkels hier beoordeeld op gevaar. Zo ja, dan zet de amygdala, het lichaam in de vecht/vluchttoestand

7 CORTEX EN HIPPOCAMPUS Mediaal frontale cortex: Referentie kader en beoordeling Hippocampus: geheugen

8 ANGST Nieuwe prikkels of gebeurtenissen kunnen angstsysteem in gang zetten. Vaker iets negatiefs bij gebeurtenis hoe sterker de verbindingen tussen het angstnetwerk hoe sneller een angstreactie Een gebeurtenis gekoppeld aan angst onthoud je beter

9 ANGST De hippocampus zorgt er voor dat traumatische ervaringen worden opgeslagen. Nieuwe verbindingen worden gemaakt Elk aspect gekoppeld aan de traumatische ervaring kan op zichzelf een angstreactie teweeg brengen; geur, kleur, geluid Positieve ervaringen worden ook opgeslagen!

10 GEHEUGEN Het geheugen is resultaat van lichamelijke en hersensystemen Bij het emotionele of angstgeheugen, waar de amygdala bij betrokken is, kunnen gedachten ook een lichamelijke reactie teweeg brengen

11 ANGSTSTOORNIS Een angststoornis zou gevolg kunnen zijn van niet goed functionerende prefrontale cortex die informatie niet juist verwerkt waardoor het alarmsysteem te strak staat afgesteld

12 ANGSTSTOORNISSEN Verschillende vormen De term angststoornis is een verzamelnaam. De meest voorkomende soorten angsten zijn: Een paniekstoornis: een onverwachte aanval van een steeds terugkerende, overweldigende angst Een fobie: een angst voor een specifiek object of een specifieke situatie

13 ANGSTSTOORNISSEN Verschillende vormen Een gegeneraliseerde angst: hierbij is juist sprake van een voortdurende angst die het leven beheerst De obsessief-compulsieve stoornis (OCS) (ofwel dwangneurose): een psychiatrische stoornis, met als kenmerk angstverwekkende gedachten (obsessies) en dwanghandelingen (compulsies). Een ongewenste gedachte keert steeds terug, vaak met een seksuele of agressieve inhoud. Dwanghandelingen kunnen dan gaan dienen om de gedachten als het ware te bezweren of te onderdrukken.

14 ANGSTSTOORNISSEN 19% van de Nederlanders heeft ooit in zijn leven last van een angststoornis. Het komt vaker voor bij vrouwen dan bij mannen. Percentage van mensen in Nederland met een angststoornis: Sociale fobie: 7,8% Specifieke fobie: 10,1% Paniekstoornis: 3,8% Dwangstoornis (OCS): 0,9% Gegeneraliseerde angststoornis: 2,3%

15 ONTWIKKELING HERSENEN EN RISICO OP PATHOLOGIE Stress kan bij kinderen het achterblijven van de groei van de mediaal prefrontale schors veroorzaken. Hierdoor is de kans op depressie en angststoornissen in het latere leven mogelijk groter

16 Effect van maternale depressie op ontwikkeling kind

17 MATERNALE DEPRESSIE Kinderen van moeders met een depressie hebben: Groter risico op ontwikkeling sociaalemotionele problemen Groter risico om gedragsproblemen te ontwikkelen Problemen op school Minder (hechte) vriendschappen Verminderde zelfcontrole Meer agressie Verhoogd risico voor psychopathologie

18 Kinderen van depressieve moeders laten deze verhoogde activiteit zien in interactie met de moeder (zeker rond de leeftijd van 3 jaar). MATERNALE DEPRESSIE Jonge kinderen hebben (net als volwassenen) verhoogde frontale activiteit aan de rechterkant van de hersenen wanneer er negatieve emoties worden geuit.

19 MATERNALE DEPRESSIE Ook laten driejarige kinderen van depressieve moeders een sterke overeenkomst met de depressie van de moeder zien in hun cortisol niveaus. Kinderen van moeders met een major depressie hebben hogere hartslag Zowel neurobiologie als neuroendocrinologie van een kind worden beïnvloed door de depressie van de moeder.

20 MATERNALE DEPRESSIE Kinderen van moeders met een depressie hebben: Groter risico op ontwikkeling sociaalemotionele problemen Groter risico om gedragsproblemen te ontwikkelen Problemen op school Minder (hechte) vriendschappen Verminderde zelfcontrole Meer agressie Verhoogd risico voor psychopathologie

21 Kinderen van depressieve moeders laten deze verhoogde activiteit zien in interactie met de moeder (zeker rond de leeftijd van 3 jaar). MATERNALE DEPRESSIE Jonge kinderen hebben (net als volwassenen) verhoogde frontale activiteit aan de rechterkant van de hersenen wanneer er negatieve emoties worden geuit.

22 Hersenen en ontwikkeling

23 KIEKEBOE Object permanentie Positieve arousal

24 Adrenaline aanmaak FEELING ALIVE

25 STRESS Bij stress ervaren we in de meest voorkomende gevallen een gevoel van opwinding ; hart gaat sneller kloppen, bloeddruk gaat omhoog, zweten, trillende handen; als gevolg van omhoog schieten van de stof adrenaline.

26 EFFECTEN VAN STRESS Deze chemisch getriggerde response wordt ook wel het fight or flight; vecht of vlucht response genoemd. Deze response is een gevolg van de sympatische activering van het zenuwstelsel.

27 EFFECTEN VAN STRESS Er is echter nog een tweede systeem dat getriggerd wordt; dit is de HPA (hypothalamus / Hypofyse- Adrenocorticale as). Als stress de HPA as activeert, komen er hormonen vrij die de niet-essentiële lichaamsactiviteiten opschort ten gunste van activiteiten die leiden tot een tijdelijke en effectieve stressresponse.

28 BIOLOGISCHE BENADERING MR GR GR Stress Hippocampus GABA Hypothalamus Een van de bijproducten van de getriggerde HPA response is cortisol. - = GR CRF/CRH Anterior pituitary (hypofyse) ACTH Adrenal cortex Cortisol

29 EFFECTEN VAN STRESS Een van de bijproducten van de getriggerde HPA response is cortisol. Cortisol wordt geproduceerd door de bijnieren en zorgt dmv het negatief feedbacksysteem dat het HPA systeem afgeremd wordt.

30 EFFECTEN VAN STRESS Cortisol bindt zich aan receptoren die zich bij de hypothalamus en hypofyse bevinden, en die zorgen dmv binding dat de hypothalamus stopt of juist doorgaat met stoffen produceren die de cascade triggeren en op gang houden.

31 BIOLOGISCHE BENADERING - = MR GR GR GR Stress Hippocampus GABA Hypothalamus CRF/CRH Anterior pituitary (hypofyse) ACTH Cortisol wordt geproduceerd door de bijnieren en zorgt dmv een negatief feedbacksysteem, dat het HPA systeem niet verder getriggerd wordt. Adrenal cortex Cortisol

32 STRESS & ONTWIKKELING In deze periode vindt een sterke groei en specialisatie plaats van de hersenen, welke kunnen worden verstoord door hoge cortisol waarden. Stress in deze periode heeft dus een negatief effect op de hersenontwikkeling. Stress hypo-response periode

33 STRESS HYPORESPONSIVE PERIODE Stress systeem wordt gebufferd voor kleine stressors Trauma kan niet gebufferd worden

34 STRESS & ONTWIKKELING Ratten studies: Acute verhoging van glucocorticoiden gedurende de hypo-response-periode veroorzaakt atrofie van de dendrieten in de hypocampus gebieden, verminderde myelinisatie van zenuwuitlopers, geremde neurogenese, abnormaliteiten in neuronale migratie, corticale dysplasie en verminderde celdood. Van de weinige data over mensen bekend, komen de effecten op hetzelfde neer.

35 FEEDBACKSYSTEEM De MR/GR ratio kan gezien worden als een belangrijke beschermingsfactor. Onevenwichtigheid van deze MR/GR ratio kan zowel genetisch als door stressvolle ervaringen tot stand komen.

36 STRESS & ONTWIKKELING Liefdevolle zorg in de kindertijd kunnen hiervoor beschermen. Gevolg van liefdevolle verzorging in de vroege periode: Meer receptoren voor stress hormonen van het HPA systeem (meer glucocorticoiden) waardoor beter met stress kan worden omgegaan.

37 PTSS Post traumatische stress stoornis Kan ontstaan na traumatische ervaring (8% man en 20% vrouw)

38 INDIVIDUELE KWETSBAARHEID Deels erfelijk Omgevingsrisico s: Mensen met lage opleiding of lager inkomen en komend uit een armoedig gezin Mensen die kwetsbaar, angstig en emotioneel in het leven staan Mensen die al een angststoornis hebben, voornamelijk sociale of specifieke fobie Mensen met gedragsproblemen op jeugdige leeftijd

39 VERTALING VAN INDIVIDUELE KWETSBAARHEID Mensen die al onderhevig zijn (geweest) aan stress waardoor er een minder optimale ontwikkeling van feedbacksysteem van HPA as heeft kunnen ontwikkelen Mensen met hoog risico op problemen in functioneren van mediaal prefrontale cortex waardoor er minder goed kan worden gereageerd op signalen vanuit de amygdala

40 BEDANKT VOOR UW AANDACHT Dr. Fabiënne Naber Pedagogische Wetenschappen

Vergelijkbare documenten

Autisme, Angst en Verstandelijke beperking

Autisme, Angst en Verstandelijke beperking Expertise Dichterbij Dr. Fabienne Naber Okibo-special needs Okibo-Special needs Als je de wereld om je heen niet begrijpt En de wereld begrijpt jou niet Dan is