Crossover in de media

Transcriptie

1 connect connect vmbo mbo hbo AANSLUITING VMBO-MBO-HBO GRAFIMEDIA NR. 4 DECEMBER 2007 Crossover in de media Project Mediacompetenties Mediaberoepen in de toekomst: wat moeten medewerkers kunnen? Vmbo-mbo-hbo-wo Diplomaoverzicht Mediasector Crossover in opleidingen Scholingsboulevard Enschede en Media aan de Maas, Rotterdam Onderzoek TNO schetst toekomst van de mediawereld De branche: jongste trends en cijfers Nieuws Kwalificatiestructuur in ontwikkeling Routekaart vmbo-mbo-hbo

2 Project Mediacompetenties In de veranderende mediawereld zoeken adverteerders, drukkers en uitgeverijen elkaar op in het project Mediacompetenties, om de nieuwe kansen in de markt optimaal te benutten. Doel van het project is een breed ontwikkel- en opleidingsprogramma voor de hele mediabranche. Brancheorganisaties verwachten veel van onderzoek Kenniscentrum GOC en TNO Informatie- en Communicatietechnologie doen in opdracht van het project Mediacompetenties onderzoek naar de competenties van toekomstige medewerkers in de mediaberoepen. De regiegroep van de brancheorganisaties aan het woord over hun samenwerking en het belang van het onderzoek. Diplomaoverzicht Mediasector vmbo-mbo-hbo-wo Op deze poster staan alle diploma s in het reguliere onderwijs voor de branches grafimedia, uitgeverij en reclame handig en overzichtelijk bij elkaar. Crossover in opleidingen: Scholingsboulevard Enschede Media aan de Maas, Rotterdam In Enschede werken een vmbo- en mbo-school samen aan de opzet van een gemeenschappelijk opleidingsinstituut, die beide opleidingen volledig integreert. Media aan de Maas van de Hogeschool Rotterdam, een bundeling van drie opleidingen op een bijzondere locatie, leert studenten van verschillende opleidingen nu al samenwerken, als voorbereiding op de beroepspraktijk. De vernieuwende opleiders doen verslag. 02

3 Crossover in de media n Beste lezer, Crossover in de media is het thema van deze vierde Connectkrant van Kenniscentrum GOC. Met dit thema sluiten we aan op de crossmediale ontwikkelingen in de mediasector en dus in het beroepsonderwijs. We zien dat er in de beroepspraktijk wordt gevraagd om creatief en interdisciplinair samenwerken, maar wat houdt dat precies in en hoe doe je dat? We hebben twee inspirerende voorbeelden uit de onderwijspraktijk: Media aan de Maas in Rotterdam en de Scholingsboulevard in Enschede. Beide samenwerkingsverbanden maken nieuwe crossovers tussen mediaopleidingen en geven daarbij ook vorm aan de aansluiting in de beroepskolom. Crossover zien we ook bij de brancheorganisaties in de mediasector. In het project Mediacompetenties hebben het Centrum voor Merk en Communicatie (CMC), het Koninklijke Verbond van Grafische Ondernemers (KVGO), en het Nederlands Uitgeversverbond (NUV) de handen ineengeslagen om gezamenlijk nieuwe kansen te creëren. Daarbij zijn nieuwe competenties voor de huidige en toekomstige medewerkers natuurlijk onmisbaar. U maakt in deze Connect-krant kennis met hun ambities en aanpak. Tenslotte is er goed nieuws. De Connect-krant werd de afgelopen jaren uitgegeven als onderdeel van het aansluitingsproject mbo-hbo van Kenniscentrum GOC. Het project is inmiddels afgerond, maar de Connectkrant blijft bestaan. Vanaf nu als een vaste jaarlijkse publicatie van Kenniscentrum GOC. De formule blijft hetzelfde, maar de lezersgroep wordt uitgebreid met de vmboopleidingen. We hopen iedereen, waar ook werkzaam in de beroepskolom, weer een interessante krant te bieden! Hermien Mijnen, projectcoördinator onderwijs Onderzoek van TNO brengt de toekomst in beeld Welke competenties zijn in de toekomst nodig voor de mediaberoepen? Om die vraag te beantwoorden is eerst inzicht nodig in hoe de mediasector zich ontwikkelt. Projectleider Annemieke de Korte legt uit hoe TNO Informatie- en Communicatietechnologie de toekomst van de mediasector in beeld brengt. Onderzoek naar ontwikkelingen in de mediasector Hoe staat de mediasector ervoor? Een aantal interessante onderzoeksrapporten geven het antwoord in trends en cijfers. Een overzicht van de nieuwste interessante publicaties. Kwalificatiedossiers in ontwikkeling Routekaart vmbo-mbo-hbo Colofon 03

4 Project Mediacompetenties Adverteerders, drukkerijen en uitgeverijen zijn van oudsher economisch met elkaar verbonden. De brancheorganisaties zoeken elkaar dan ook op in het gezamenlijke project Mediacompetenties. Door samen op te trekken zijn de nieuwe kansen die de veranderende markt biedt, immers beter te benutten. Doel van het project Mediacompetenties is de opzet van een breed ontwikkel- en opleidingsprogramma voor de hele mediasector. De drie branches kregen een bijdrage van het Bedrijfsfonds voor de Pers. In mei 2007 gaven ze TNO Informatie- en Communicatietechnologie en Kenniscentrum GOC opdracht het project uit te voeren. Wat houdt het project precies in? Het project Mediacompetenties bestaat uit drie onderdelen: onderzoek, ontwikkeling en realisatie. Op dit moment zit het project in de fase van onderzoek. Aan de hand van een toekomstverkenning worden verschillende toekomstscenario s uitgewerkt, met de bijbehorende nieuwe businessmodellen. Zo ontstaat een beeld van waar de economische verbindingen en kansen voor de branches liggen. Bij nieuwe businessmodellen zijn nieuwe competenties van het personeel te verwachten. Het is de vraag of het huidige onderwijs al in deze nieuwe competenties voorziet of dat er extra inspanningen nodig zijn om het toekomstige en huidige personeel daarvoor op te leiden. Ook dat wordt onderzocht. Het onderzoek mondt uit in aanbevelingen aan de branches over wat ze in gang moeten zetten om hun personeel up-to-date en liever nog up-to-the future te krijgen. De eerste onderzoeksresultaten worden in januari 2008 gepubliceerd. Wie kunnen het belang van dit project beter uitleggen dan de betrokkenen? U vindt een interview met Annemieke de Korte, projectleider TNO, op pagina 10. Lees op de pagina hiernaast een interview met de regiegroep van de samenwerkende brancheorganisaties. Doel: een breed ontwikkel- en opleidingsprogramma voor de hele mediasector Wilt u meer weten van de projectorganisatie en tussenresultaten? Kijk op 04

5 Brancheorganisaties verwachten veel van onderzoek De samenwerkende organisaties in de mediabranche hebben Kenniscentrum GOC en TNO ICT de opdracht gegeven te onderzoeken welke competenties werknemers in de toekomst nodig hebben. De verwachtingen zijn hooggespannen: ze reiken verder dan een branchebreed opleidingsprogramma. De partners aan het woord. Eigenlijk ligt het niet zo voor de hand dat de drie brancheorganisaties in de communicatiewereld samen optrekken, zegt Jan Bommer, directeur van het Nederlands Uitgeversverbond. Het zou overdreven zijn om te beweren dat we elkaars natuurlijke vijanden zijn. Maar op bepaalde momenten zitten we wel als opdrachtgever en leverancier tegenover elkaar. Dat kan spanningen geven. Fons Bakkes, directeur van het KVGO, het verbond van grafische ondernemingen, is ervan overtuigd dat iedereen zal gaan beseffen dat je je in de huidige tijd niet langer kunt verschansen in je eigen bedrijf of je eigen kring van bedrijven. Technologische veranderingen waren er vroeger ook, maar vaak binnen een bepaalde branche, bijvoorbeeld in het productieproces van een drukkerij. Nu gaan de veranderingen niet alleen duizelingwekkend veel sneller, ze gaan ook over de grenzen van de branche heen. Zo kom je onontkoombaar bij je partners terecht. Brede scope Pim Slierings is adviseur van het bestuur van CMC, het Centrum voor Merk en Communicatie. Een platform dat wordt gevormd door de Bond van Adverteerders, de Vereniging van Erkende Reclameadviesbureaus, het Genootschap van Reclame en de Dutch Dialogue and Marketing Association. Doordat we ons nu met de drie branches over de competenties buigen, wordt onze samenwerking gevoed en zullen de itchy punten verdwijnen. Kenniscentrum GOC gaat het onderzoek uitvoeren, in samenwerking met TNO-ICT. Algemeen directeur Henk van der Eem van Kenniscentrum GOC legt uit dat het kenniscentrum op het snijvlak van bedrijfsleven en onderwijs zit. We zijn thuis in het onderwijs, in het bijzonder in het mbo, we hebben een goede samenwerking met de brancheorganisaties en met de individuele bedrijven. Die brede scope moet je hebben. We gaan bekijken wat de veranderingen in de sector precies inhouden, wat dat voor wie op welke termijn betekent en welke behoeften bedrijven hebben. Dat moet uiteindelijk uitmonden in een branchebreed opleidingsprogramma dat medewerkers toerust om de nieuwste trends te kunnen volgen én die ook te vertalen naar de markt. De juiste mensen Slierings verwacht dat medewerkers van uitgevers, drukkers en commerciële communicatiemensen meer begrip voor elkaar krijgen. Als de opleidingen er komen, kan niemand meer met het vingertje wijzen: zij hebben niet de juiste mensen, zij snappen niet hoe het werkt. Kenniscentrum GOC gaat ons helpen het pad te effenen naar de toekomst. Straks kunnen individuele bedrijven aan de hand van de vereiste competenties hun huidige personeelsbezetting onder de loep nemen, voorziet Bakkes. Gaapt er een kloof tussen de competenties van je medewerkers en de competenties die het bedrijf nodig heeft? De achterban van Slierings merkt hoe moeilijk het is om aan de juiste mensen te komen. Dan kun je zelf bedrijfsopleidingen gaan ontwikkelen, maar zolang de competenties niet gedefinieerd zijn, is dat een slag in de lucht. Ook voor interne opleidingen moet je de huidige situatie goed kennen en precies weten waar je heen wilt, beaamt Van der Eem. Innovaties De drie brancheorganisaties verwachten dat het onderzoek van Kenniscentrum GOC een directe impact zal hebben op de bedrijfsvoering. Het onderzoek nodigt bedrijven uit om na te denken over hun positie over vijf jaar, stelt Bakkes. Het valt Bommer op dat vernieuwingen op verschillende plekken in de keten plaatsvinden, vaak gelijktijdig. Hoe beter je die innovaties bij elkaar kunt laten aansluiten, des te meer kun je van elkaar leren. Zo kunnen we er samen voor zorgen dat de bedrijven floreren. Bakkes vat het streven kort maar krachtig samen: Eén behoefte, één stem. n De drie samenwerkende brancheorganisaties in het project Mediacompetenties: Het Centrum voor Merk en Communicatie (CMC) Het Koninklijke Verbond van Grafische Ondernemers (KVGO) Het Nederlands Uitgeversverbond (NUV) Jan Bommer, directeur NUV Fons Bakkes, directeur KVGO Pim Slierings, adviseur van het bestuur CMC Henk van der Eem, algemeen directeur Kenniscentrum GOC 05

6 vmbo mbo ad hbo bachelor wo master wo Voorbereidend middelbaar beroepsonderwijs Middelbaar beroepsonderwijs Associate degree Hoger beroepsonderwijs Bachelor wetenschappelijk onderwijs Master wetenschappelijk onderwijs Vormgeving Kunst en Techniek Journalistiek Game Architecture & Design Grafimedia Gamedesigner Gaming Medewerker fotografie Allround AV-medewerker Beeldtechnicus Cameraman Fotograaf Video-editor Geluidstechnicus Lichttechnicus Bron: CREBO- en CROHO-bestanden van de IB-Groep, In dit schema staan mbo-diploma s die onder de verantwoordelijkheid vallen van Kenniscentrum GOC en/of van onze collega-kenniscentra Ecabo, Savantis en PMLF. Medewerker productpresentatie Stand-, winkel- en decorvormgever Vormgever productpresentatie Winkelpubliciteitvormgever Vormgever ruimtelijke presentatie en communicatie Animatie/audiovisuele vormgeving Art & Design Grafische vormgeving Interactieve vormgeving Mediavormgever Fotografische Vormgeving Fotografie en Gedrukte Media AV-productie Film en Televisie Audiovisuele Vormgeving Theaterwetenschap Cultuurwetenschappen / Arts & Culture Theater-, Film- en Televisiewetenschappen Journalistiek en Media Tekst en Communicatie Journalistiek Redacteur / Editor Media en Journalistiek In de opleidingen voor deze diploma s ligt het accent op creativiteit en ontwerp, techniek of economie en management. De scheidslijnen tussen deze accenten zijn echter niet scherp te trekken. Daarom is op de poster de overgang van het ene aandachtsgebied naar het andere in verlopende kleuren weergegeven. nnn nnn nnn nnn nnn nnn vmbo mbo ad hbo bachelor (wo) master (wo) creatief Informatie- en Communicatietechnologie Crossmedia Publishing Webmaster Workflow beheer Mediatechnologie Medewerker grafische en multimedia opmaak Allround DTP-er DTP-er Bedrijfskundige Informatica Basis finishing Basis press & print Digitaal drukken Gelijmd/genaaid brocheren Geniet brocheren Rotatieoffset Snijden Vellenoffset Vouwen Zeefdrukken Printmedia Allround Signmaker Bedrijfsvoering sign Medewerker sign Medewerker productpresentatie Signmaker Bedrijfskundige Informatica Netwerk Infrastructuur Design Informatie- en Communicatietechnologie Technische Informatica Informatica en Informatiekunde Grafimediatechnologie Design for Interaction Informatica Datacommunicatie en Netwerken Bedrijfsinformatietechnologie Media & Knowledge Engineering Human Media Interaction technisch Commerciële Communicatie Communicatie Economische Bedrijfskunde Information Management Kunst en Economie Marketing en Communicatie Marketing Management (3-jarig) Marketing, Sales & Communicatie Media, Informatie en Communicatie Commercieel Communicatiemanagement Commerciële Economie Communicatiesystemen Informatiediensverlening en -management Journalistiek en Voorlichting Marketing Marketing en Public Relations Marketing Management (4-jarig) Media en Entertainment Management Marketing Management Crossmediale Communicatie Dienstverlening en Commercie Archiefmedewerker historisch documentatiecentrum Bibliotheekmedewerker Informatieverzorger Medewerker informatiedienstverlening Mediacontent management Mediaproductie management Media intermediair Technologie en Commercie Assistent communicatiemedewerker Marketing medewerker Medewerker Evenementenorganisatie Medewerker Marketing en Communicatie Assistent Marketeer Management Documentaire Informatievoorziening (HMDI) Mediamanagement Informatiedienstverlening en -management Technische Bedrijfskunde Vormgeving en Management Business & Communication Bedrijfseconomie Boekhandel en Uitgeverij Visual Information / Communication Technische Bedrijfskunde Communicatiewetenschap Taal en Communicatie Communication & Multimedia Design Taal- en Cultuurstudies Marketing Business Research Media en Cultuur Communicatiewetenschap Communication Science (Research) Liberal Arts and Sciences Beleid, Communicatie en Organisatie Communicatie- en Informatiewetenschappen Kunsten, Cultuur en Media Nieuwe Media en Digitale Cultuur Kunsten, Cultuur en Media Documentaire Informatiewetenschappen Kunst en Visuele Cultuur in Historisch Perspectief Media Studies Communicatie- en Informatiewetenschappen Media en Cultuur Documentaire Informatiewetenschap Boek en Digitale Media Archiefwetenschap Bedrijfscommunicatie Mediacultuur marketing / communicatie d e c e m b e r Diplomaoverzicht Media

7 Diplomaoverzicht Mediasector Op deze crossmedia pin-up staan alle diploma s in het reguliere onderwijs voor de branches grafimedia, uitgeverij en reclame handig en overzichtelijk bij elkaar. In de opleidingen die leiden tot deze diploma s ligt het accent op creativiteit en ontwerp, techniek of economie en management. De scheidslijnen tussen deze accenten zijn echter niet scherp te trekken. Daarom is op de poster de overgang van het ene aandachtsgebied naar het andere in verlopende kleuren weergegeven. Welke mediacompetenties zijn er nodig in de toekomst? In het project Mediacompetenties kijken we naar crossovers in de media : kruisverbanden tussen de grafimediabranche, de uitgeverijwereld en de reclame. Welke ontwikkelingen zijn er? Wat betekent dat voor de arbeidsmarkt? Hoe moet het onderwijs daarop aansluiten? Welke mediacompetenties zijn er nodig in de toekomst en in welke opleiding kun je die halen? Om deze vragen te kunnen beantwoorden heeft Kenniscentrum GOC een overzicht gemaakt van de opleidingen die er nu zijn voor de drie branches: het diplomaoverzicht Mediasector. In de volgende fase van het project kijken we wat er in de toekomst nodig is aan mediacompetenties in het werkveld en hoe opleidingen studenten daar zo goed mogelijk op kunnen voorbereiden. Wat staat er in het overzicht? vmbo (voorbereidend middelbaar beroepsonderwijs): mbo ad hbo voorbereiding op mbo, 4 jaar (middelbaar beroepsonderwijs): beroepsopleiding, 1, 2, 3 of 4 jaar (associate degree): experimentele, korte hbo-opleiding, 1 of 2 jaar (hoger beroepsonderwijs): beroepsopleiding, 4 jaar, mogelijk korter bij instroom vanuit mbo bachelor wo (bachelor wetenschappelijk onderwijs): master wo wetenschappelijke opleiding, 3 jaar (master wetenschappelijk onderwijs): verdieping van de wetenschappelijke opleiding, 1 of 1,5 jaar Aanvullingen? Laat het ons weten! Deze eerste versie van het diplomaoverzicht Mediasector kan fouten bevatten. Ook kunnen er diploma s ontbreken. Hebt u correcties of aanvullingen: laat het ons weten! In een latere fase vullen we dit overzicht aan met nadere informatie. Bij elk diploma komt een korte beschrijving van wat de opleiding inhoudt. Dit wordt uitgegeven in een diplomaboekje met uitklapposter. Het concept overzicht Mediacompetenties is ontwikkeld in opdracht van het Koninklijk Verbond van Grafische Ondernemingen, het Centrum voor Merk en Communicatie en het Nederlands Uitgeversverbond. De uitvoering werd mede mogelijk gemaakt door een bijdrage van het Bedrijfsfonds voor de Pers. Contact Hebt u vragen of wilt u meer weten? Of wilt u het diplomaboekje met de beschrijvingen van de opleidingen ontvangen? Neem contact op met Hermien Mijnen, projectleider Mediacompetenties, h.mijnen@goc.nl. 07

8 Crossover in opleidingen In deze tijd van crossover-ontwikkelingen bloeien ook in het onderwijs allerlei vernieuwende initiatieven op, die de aloude grenzen tussen verschillende opleidingen en tussen de opleiding en de beroepspraktijk overstijgen. Zo werken een vmbo- en mbo-school in Enschede intensief samen aan de opzet van een gemeenschappelijk opleidingsinstituut: de Scholingsboulevard Enschede. De beide opleidingen worden volledig geïntegreerd, zodat vmbo-leerlingen naadloos en succesvol kunnen doorstromen naar het mbo om hun startkwalificatie te behalen. De Scholingsboulevard Enschede Waar in Enschede wordt gewerkt aan verticale integratie, kiest Media aan de Maas van de Hogeschool Rotterdam voor horizontale integratie. De hogeschool gaat de samenwerking in de breedte gestalte geven door studenten van verschillende mediaopleidingen nu al te leren samenwerken, om ze beter voor te bereiden op de beroepspraktijk. Verticale integratie: betere doorstroom door volledige integratie vmbo-mbo De Scholingsboulevard Enschede Hoe kunnen we ervoor zorgen dat meer leerlingen van het vmbo doorstromen naar het mbo? Met die vraag kwamen ze voor het eerst bij elkaar. Dat mondde uit in een inspirerend samenwerkingsverband. Twee jaar geleden startte in Enschede een pilot van het Stedelijk Lyceum, afdeling Grafimedia, en het ROC van Twente. De beide scholen werken inmiddels intensief samen aan de realisatie van een gemeenschappelijk opleidingsinstituut met de aansprekende naam Scholingsboulevard Enschede. Hoe is dit ambitieuze project zo gegroeid? Bij de oriënterende gesprekken kwamen de opleiders van de twee scholen tot de conclusie dat een betere afstemming van de beide opleidingen slechts de eerste stap zou zijn. Er was meer nodig. Er zou een gezamenlijk plan moeten worden ontwikkeld om de vmbo- en mbo-opleiding volledig te integreren. Bij die volgende stap stelden de bevlogen opleiders zich ten doel dat de leerlingen les kregen in hetzelfde lokaal en mogelijk zelfs van dezelfde docent. Dat kan binnenkort, want de nieuwe school is momenteel in aanbouw. Koudwatervrees We willen de vmbo-leerlingen eerder en beter laten zien wat je later allemaal kunt doen met een afgeronde opleiding op mboniveau. Zo willen we de grote vroegtijdige uitval van vmbo ers voorkomen, zegt leerkracht Selma Schunselaar, leerkracht bij de afdeling Grafimedia van het Stedelijk Lyceum. In het vmbo zijn we al begonnen met het competentiegericht opleiden. Een unieke ervaring, want er verandert nogal wat voor de leerlingen. In het begin stonden ze helemaal niet te juichen over deze nieuwe manier van lesgeven. Ze moesten leren plannen en ze dachten dat ze dat niet zouden kunnen. We zijn voorzichtig begonnen, met overzichtelijke planningen, die steeds wat verder gingen. Achteraf was het koudwatervrees, want iedereen is nu enthousiast. Schunselaar benadrukt hoe belangrijk het is om ook de ouders vanaf het begin bij het project te betrekken om een optimaal draagvlak te creëren. We organiseren regelmatig bijeenkomsten. We exposeren dan werk dat leerlingen in de afgelopen periode hebben gemaakt. Dat werkt goed. Inspirerende omgeving Een ander belangrijk aspect van het integratieproject zijn de contacten met het bedrijfsleven. Albert Taal, studieleider bij de afdeling Beeld & Media van het ROC van Twente: Door de intensieve contacten met het bedrijfsleven weten we wat er gaande is en hoe wij daar als opleiders op moeten inspelen. Juist door de praktijkgerichte opleiding zien de leerlingen dat ze de dingen die ze nu leren straks in de beroepspraktijk kunnen toepassen. Hij vertelt dat de opdrachten daardoor steeds realistischer worden. Zo werkt de school voor het Rock & Pop Museum in het naburige Gronau in Duitsland. Taal: In de nieuwe school willen we de drukkerij ook een functie geven als huisdrukkerij en op die manier echte opdrachten uitvoeren. De beide leerkrachten verheugen zich op het moment dat ze in het nieuwe schoolgebouw kunnen trekken. Het is de bedoeling dat het vmbo en het mbo er samenkomen en de nu al intensieve samenwerking maximaal rendement gaat opleveren. Schunselaar: We hebben de afgelopen tijd gemerkt dat we steeds beter met elkaar kunnen samenwerken doordat we regelmatig bij elkaar in de keuken kijken en onze kennis en ervaring met elkaar delen. Dat wordt straks dus echt optimaal. In het nieuwe gebouw gaan we alles in een nog inspirerender omgeving presenteren. Zo kunnen wij ervoor zorgen dat leerlingen gemotiveerd blijven en hun opleiding afmaken. En daar gaat het om! zegt Schunselaar enthousiast. Albert Taal, studieleider ROC van Twente n De Scholingsboulevard Enschede (SBE) is een samenwerkingsverband van het Bonhoeffer College, het Stedelijk Lyceum en het ROC van Twente. Hier volgen leerlingen uit het 3e en 4e leerjaar van het vmbo en leerlingen van niveau 1 en 2 van het mbo de opleiding Grafimedia. Selma Schunselaar, leerkracht Stedelijk Lyceum 08

9 Horizontale integratie: leren samenwerken met niet-vakgenoten Hogeschool Media aan de Maas, Rotterdam In Rotterdam zijn er verschillende opleidingen op het gebied van communicatie, zoals Communication & Multimedia Design en Grafimediatechnologie. De laatste was er oorspronkelijk alleen op mbo-niveau, maar wordt nu ook als hbo-opleiding aangeboden. Nieuw is de opleiding Communicatieadviseur Digitale Media. Nieuw is ook dat alle drie de opleidingen nu onder één noemer vallen: Media aan de Maas. Elsemiek Heins, directeur van Media aan de Maas, vertelt wat er zo bijzonder aan is: Het unieke is dat deze opleidingen sinds het begin van dit schooljaar op één locatie worden gegeven. Dat gebeurt doelbewust. Die locatie is het Lloyd-kwartier. De gemeente Rotterdam steunt de ontwikkeling van één communicatiekwartier aan de Maas. Hier hebben relatief veel onderwijsinstellingen maar ook communicatiebedrijven de ruimte om zich te ontplooien. Dit jaar zijn de opleidingen gestart met twaalfhonderd studenten. Heins: De verschillende opleidingen hebben hun specifieke studiepakket, maar ze houden nadrukkelijk óók rekening met de dagelijkse praktijk. Zo gaat het in de beroepspraktijk immers ook: mensen uit verschillende disciplines werken nauw met elkaar samen. Realistische projecten Henk Zweers, onderwijsmanager en de grote initiator achter dit project, vertelt dat hij een tijd zoekende is geweest. Hoe ontwikkelt de praktijk zich, en hoe gaan wij verder om daar zo goed mogelijk bij aan te sluiten? Daar zijn we nu uit. Wat heeft die periode van zoeken opgeleverd? Zweers: We hebben ervaren dat het bedrijfsleven behoefte heeft aan specialisten op hun vakgebied. De specialismen vragen om kennis in de diepte, maar daar komt nog iets anders bij! De specialisten moeten wel geleerd hebben hoe ze kunnen samenwerken met mensen uit andere vakgebieden. Het werk dat ze maken is immers alleen functioneel als het past binnen het algemene stramien. Vorm en techniek moeten bijvoorbeeld op elkaar aansluiten. Zweers: In het afgelopen jaar hebben we hard gewerkt om de nieuwe structuur neer te zetten. Een kleine vijftig mensen, actief in vijf à zes werkgroepen, zijn daarbij betrokken geweest. Wat is er veranderd in de opleiding? Zweers: We werken nu met zogeheten pillars. Studenten van alle opleidingen krijgen te maken met alle pillars. Alleen de diepgang en accenten verschillen per opleiding. En dan zijn er ook nog de overkoepelende pillars project Management en user Research. Welke pillars zijn er nog meer? Zweers vertelt dat de pillars Content Strategy en Content Production worden bestreken door de opleiding Communicatie, variant Digitale Media. De pillars Technology Strategy en Technology Implementation door Grafimediatechnologie. De pillars Site Strategy, Abstract Design en Concrete Design door Communication and Multimediadesign. Hoe pakt de nieuwe structuur precies uit voor de studenten? Aan de ene kant blijft de opleiding specialistisch, maar aan de andere kant is er bovendien ruimte gecreëerd voor geïntegreerde samenwerking met andere disciplines. We hebben het zo georganiseerd dat studenten in verschillende projecten nu al leren samenwerken met studenten van andere opleidingen. Dus vormgeving met techniek, maar ook de studenten van de nieuwe opleiding Communicatieadviseur Digitale Media werken samen in projecten die zo realistisch mogelijk worden aangeboden. Daarbij gaat het ook om het laten samenwerken van studenten die denken en werken op verschillende abstractieniveaus. Zweers signaleert nog een ander voordeel bij het streven om zo goed mogelijk aan te sluiten op de praktijk: er ontstaat een wisselwerking tussen opleiding en praktijk. Zo wil Thieme - van oorsprong een uitgeverij/ drukkerij, maar nu multimediaal actief - een medialab opstarten waarbij opleiding, experiment en praktijk samenkomen. Finland Het eerste jaar loopt. Is er al iets over te zeggen, bevalt het? Daar is de tijd nog te kort voor geweest. De opleiders zijn nu al enthousiast bezig met het ontwikkelen van de leerstof voor het tweede jaar. De studenten zijn net een paar weken bezig. We zien al wel dat de studenten moeten wennen aan de onderlinge cultuurverschillen, zegt Heins. We hebben vooral gekeken naar hoe het onderwijs zich in Finland ontwikkelt. Daar is men al langer bezig met geïntegreerde scholing, ook in andere (beroeps)opleidingen. We denken dat ook in Nederland deze manier van geïntegreerd opleiden snel geaccepteerd zal zijn. Elsemiek Heins, directeur Media aan de Maas Henk Zweers, onderwijsmanager Media aan de Maas n Midden in het Lloydkwartier is de Hogeschool Rotterdam met een nieuw initiatief gestart: drie mediaopleidingen op het gebied van communicatie, design en techniek bundelen hun krachten in Media aan de Maas. Media aan de Maas bestaat uit de opleidingen: Communicatie Digitale Media Communication & Multimedia Design Grafimediatechnologie Media aan de Maas, Rotterdam 09

10 Onderzoek van TNO brengt toekomst in beeld Welke competenties zijn straks nodig in de mediaberoepen? TNO Informatie- en Communicatietechnologie en Kenniscentrum GOC werken samen in het project Mediacompetenties. In de onderzoeksfase van het project brengt TNO met een toekomstverkenning in kaart welke nieuwe rollen er kunnen ontstaan. En vervolgens welke competenties mensen in de toekomst nodig zullen hebben in de mediaberoepen. De toekomst van de mediaberoepen staat dus centraal. Maar hoe onderzoek je die? En wat kunnen de scholen er uiteindelijk mee? Annemieke de Korte, projectleider van het TNO-onderzoek, legt uit hoe je onderzoek kunt doen naar de toekomst. Annemieke de Korte, projectleider TNO Onderzoek doen naar wat er in de toekomst kan gebeuren. Hoe gaat dat in zijn werk? Annemieke de Korte, projectleider van het TNO-onderzoek: Om te beginnen moet je een toekomstverkenning niet zien als een voorspelling. Juist in de mediabranche zijn de ontwikkelingen nogal onvoorspelbaar. Maar je kunt wel degelijk bedenken wat zekerheden lijken en hoe onzekerheden eruit zouden kunnen zien. De Korte legt uit. Allereerst analyseren we de mediawaardewebben (of valuewebs ). Voorheen sprak men van een keten, maar tegenwoordig zijn bedrijfsactiviteiten georganiseerd in complexere netwerken. In zo n waardeweb staan de rollen (activiteiten) die in een bepaalde waardeketen plaatsvinden. Zo breng je in kaart om welke rollen het gaat en hoe de relaties tussen deze rollen liggen: wie heeft met wie te maken. Om iets te kunnen zeggen over hoe de toekomst eruit kan komen te zien, gaan we uit van twee belangrijke onzekerheden. Elke onzekerheid bestaat uit een tegenstelling. Door ze met elkaar te combineren, ontstaan vier mogelijke toekomstscenario s. Kansen Wat zijn die onzekerheden in de mediasector? De Korte: Uit de interviews kwamen al snel veel onzekerheden naar voren. We hebben gekozen voor onzekerheden die voor alle drie de opdrachtgevers reclamebureaus en adverteerders, drukkerijen en uitgeverijen relevant zijn. Dat zijn de vorm van communicatie en de mate van sturing. Die twee onzekerheden zetten we op twee assen. De ene as gaat dus over de vorm van communicatie, met als tegenstelling fysiek - virtueel : maken mensen vooral gebruik van persoonlijke en tastbare communicatievormen óf juist (bijna) alleen van online communicatie. Dit heeft te maken met hoe snel we van de meer traditionele manieren van communiceren verschuiven in de richting van communicatie via internet. De andere as gaat over de mate van sturing: is er centrale regie of juist niet? Met andere woorden: is er een centraal geleid media- en marketingaanbod en -strategieën (geregisseerd) of wordt dit vooral geïnitieerd vanuit de gebruiker (ongeregisseerd). Deze twee tegenstellingen vormen het raamwerk voor vier verschillende werelden of scenario s, die alle vier zouden kunnen ontstaan. We beschrijven deze werelden in vier toekomstbeelden met hun specifieke kenmerken. De Korte laat een plaatje zien ter illustratie. Dit is nog een tussenresultaat, hoor. Het is niet officieel. (Zie afbeelding hiernaast, red.) Vervolgens verkennen we welke nieuwe rollen en relaties er per scenario ontstaan in het waardeweb. Wat heb je aan die vier scenario s? De Korte: Wij gebruiken de scenario s om ontwikkelingen in een breder kader te plaatsen. Dat vertalen we naar nieuwe rollen, maar ook naar kansen voor betrokken marktpartijen. Organisaties kunnen de scenario s ook gebruiken om keuzes te maken. En, heel belangrijk, scenario s maken het mogelijk om makkelijker met elkaar over de toekomst te communiceren. Zij voegt daar nog aan toe: Je kunt een duidelijke keuze maken voor één van de vier werelden, maar dan moet je je ervan bewust zijn dat een van de andere werelden ook kan ontstaan. Wij kijken ook met name naar welke dingen er in alle vier de werelden gaan veranderen, want daar moet men in ieder geval iets mee. Beetje abstract? Wat kunnen scholen hier nu aan hebben? Blijft het niet een beetje abstract? De projectleider reageert beslist: Het is juist heel erg interessant voor scholen om naar de toekomst te kijken! Zij moeten zich ook bewust zijn van hun omgeving en hun positie daarin. Ook zij moeten alvast nadenken over de ontwikkelingen in de praktijk. Welke gevolgen hebben die voor hun curriculum en organisatie? Dat is belangrijke informatie bij contacten met de beroepspraktijk. Zo kunnen ze een goede gesprekspartner zijn voor bedrijven. Zie voor meer informatie over het project Mediacompetenties pagina 04 en 05. Ook scholen moeten nadenken over de ontwikkelingen in de praktijk. Wat zijn de gevolgen voor hun curriculum en organisatie? Zo kunnen ze een goede gesprekspartner zijn voor bedrijven 10

11 n Onderzoek naar ontwikkelingen in de mediasector De ontwikkelingen in de mediasector worden volop onderzocht en geboekstaafd in trends en harde cijfers. Een overzicht van de nieuwste interessante publicaties. Grafimediabranche: sterke productiviteitsgroei, dalende werkgelegenheid Kenniscentrum GOC heeft een trendrapport uitgebracht over de grafimediabranche. Het rapport gaat uitgebreid in op economische ontwikkelingen, de arbeidsmarkt en werkgelegenheid, het beroepsonderwijs, ontgroening en vergrijzing. Het aantrekken van de economie is inmiddels ook merkbaar in de grafimediabranche en internationaal onderzoek laat zien dat het gedrukte medium zelfs nog verder zal groeien. Toch blijft de werkgelegenheid dalen vanwege een sterke productiviteitsgroei. Ondanks de teruglopende werkgelegenheid groeit het aantal vacatures snel door de groeiende uitstroom van oudere grafici. Met name vacatures voor drukkers en nabewerkers blijken evenwel moeilijk te vervullen, omdat deze technische beroepen weinig populair zijn in de grafische beroepsopleiding. Toekomstkansen voor de Europese grafische industrie De Europese Commissie heeft een studie laten verrichten naar de toekomstkansen van de Europese grafische industrie. In het rapport Competitiveness of the European Graphic Industry belichten Ernst & Young de kansen en bedreigingen voor deze industrie in het licht van de opkomende internationale concurrentie en de huidige technologische ontwikkelingen. Het rapport geeft veel cijfermatige onderbouwing over een reeks van jaren. Volgens de onderzoekers heeft de Europese grafische industrie voldoende kansen om haar positie te verbeteren. Concurreren op loonkosten is echter een doodlopende weg vanwege de veel lagere loonkosten in China en andere opkomende landen. Wat dan wel? Ontwikkel een hoogstaande Europese productiestandaard, verbeter de innovatieve vaardigheden van het management en investeer krachtig in scholing voor grafische werknemers. Hoe ziet de toekomst van de mediasector eruit? Vier scenario s Boeken en tijdschriften nog steeds belangrijkste inkomstenbron voor uitgevers KPMG doet jaarlijks onderzoek naar de trends in de uitgeverijbranche. In het rapport De uitgever aan het woord 2007 lezen we welke nieuwe producten en diensten zijn toegevoegd aan het vertrouwde aanbod. De prognose is dat in 2009 het aandeel van boeken en tijdschriften binnen het totale aanbod zal dalen tot 51%, maar nog wel de belangrijkste inkomstenbron zal blijven. De helft van de uitgevers heeft (nog) geen tot nauwelijks onlineomzet, maar men verwacht een snelle groei in de komende jaren. Innovaties? Uitgevers werken op dit moment aan het aansluiten van de eigen content op de gangbare zoekmachines van internet. Connect yourself and be found! Om hun innovatieve doelen te realiseren zien uitgevers veel in samenwerking in strategische allianties of zelfs de overname van innovatieve bedrijven. Trends per segment PricewaterhouseCoopers heeft het trendrapport How to stay in touch with tomorrow s consumer? over entertainment en de media in Nederland uitgebracht. Dit Engelstalige onderzoek belicht de trends in een groot aantal segmenten: film, tv, muziek-cd, radioreclame, outdoorreclame, internetreclame, tijdschriften, kranten en boeken, themaparken, sport en videogames. Het economisch georiënteerde rapport is doorspekt met cijfers, tabellen en grafieken. Prettig als je even snel wilt weten welke bedragen er omgaan en welke veranderingen zich voordoen. Alle rapporten zijn bij genoemde organisaties op te vragen, meestal zijn ze gratis verkrijgbaar. Het rapport van Ernst & Young is kosteloos te downloaden via de site van de grafische werkgeversorganisatie (zoekterm: competitiveness). 11

12 Kwalificatiedossiers in ontwikkeling In het jaar 2006 is hard gewerkt aan de vernieuwing van de kwalificatiedossiers van de competentiegerichte kwalificatiestructuur (CKS) grafimedia. In samenwerking met het onderwijs en het bedrijfsleven zijn de dossiers Mediatechnologie, Mediavormgever, Mediamanagement, Podium- en evenemententechniek en Artiest omgezet naar een nieuw landelijk format met een gestandaardiseerde set van beroepscompetenties. Deze dossiers kunnen worden gebruikt vanaf het huidige cursusjaar Voor de kwalificatiestructuur van zijn we bezig met de omzetting van de dossiers AV-productie, Printmedia en DTP-er. Het streven is deze dossiers in december afgerond te hebben. Ze zijn te gebruiken vanaf augustus Nieuw dossier Gaming Nieuw in de competentiegerichte kwalificatiestructuur van is het dossier Gaming. Op verzoek van haar Paritaire Commissie heeft Kenniscentrum GOC in samenwerking met enthousiaste game-ontwikkelbedrijven, de gamebranche én het onderwijs dit dossier vorig jaar ontwikkeld. Met het kwalificatiedossier Gaming kunnen scholen professionele gamedesigners opleiden op mbo-niveau. Klankbordgroepen Voor elk kwalificatiedossier worden klankbordgroepen opgericht. Hierin worden mensen uit het onderwijs en het bedrijfsleven bij elkaar gebracht om voor elkaar als klankbord te dienen. Doel van deze groepen is de kwaliteit van de dossiers en uiteindelijk de kwaliteit van het onderwijs te verbeteren. Voor meer informatie kunt u terecht bij Christine Apperloo, c.apperloo@goc.nl. Dossiers downloaden Een overzicht van CKS grafimedia vindt u op onze website Van alle kwalificatiedossiers zijn verschillende versies te downloaden, met een leeswijzer. Ook vindt u er de namen van de contactpersonen die u verder kunnen helpen als u nog vragen hebt over de dossiers. Routekaart vmbo-mbo-hbo Wat is nieuw op de Routekaart? Alle vmbo-scholen met het beroepsgerichte programma vmbo-grafimedia zijn toegevoegd aan de Routekaart. Mbo-scholen hebben aan twee kanten te maken met aansluiting: instroom vanuit het vmbo en doorstroom naar het hbo. Daarom staan de mbo-scholen in de Routekaart nu op twee schermen: één scherm met vmbo- en mbo-opleidingen; één scherm met mbo- en hbo-opleidingen. Zo ziet u in één oogopslag wat de aansluitmogelijkheden in de regio zijn. De nieuwe mbo-opleiding Gaming is toegevoegd. Wat vindt u op de Routekaart? Op de Routekaart vmbo-mbo-hbo vindt u informatie over: vmbo-opleidingen met grafimediaprogramma; mbo-opleidingen niveau 4 in de mediabranche; hbo-opleidingen in de mediabranche; aansluitingstrajecten mbo-hbo in de mediabranche. De Routekaart vmbo-mbo-hbo is vooral geschikt voor docenten, decanen en afstemmers in vmbo, mbo en hbo. Help mee de Routekaart up-to-date te houden! Alle scholen met opleidingen in de grafimediabranche (vmbo, mbo en hbo) staan vermeld op de Routekaart. Daarnaast heeft tweederde van de mbo-scholen gegevens aangeleverd over aansluitingstrajecten met het hbo. Deze vijftien scholen zijn samen goed voor 79 aansluitingstrajecten! Wilt u gegevens aan de Routekaart toevoegen of hebt u wijzigingen? Uw aanvullingen zijn welkom! Neem contact op met Femmy-Anne Snijders, projectleider Routekaart vmbo-mbo-hbo, f.snijders@goc.nl. Ga naar Routekaart Colofon Connect is een speciale uitgave van Kenniscentrum GOC, Postbus 347, 3900 AH Veenendaal T: (0318) E: info@goc.nl I: Redactie Joke van der Kamp, Hermien Mijnen, Els van Thiel Concept & design Okkerreclame, Veenendaal Druk Roos en Roos, Arnhem 12